II Wojna Światowa - powtórzenie wiadomości

II WOJNA ŚWIATOWA (01.09.1939 - 02.09.1945)

Anschluss Austrii - marzec 1938 r. przyłączenie Austrii do III Rzeszy, pierwsza terytorialna zmiana postanowień traktatu wersalskiego.

Konferencja Monachijska - wrzesień 1938 r. przedstawiciele Niemiec, Włoch, Wielkiej Brytanii i Francji. Rozwiązali konflikt w sprawie przyłączenia Sudetów do III Rzeszy. Spełniono niemieckie żądania. Przedstawicieli Czechosłowacji na konferencje nie zaproszono.

Upadek Czechosłowacji - marzec 1939 r. ustępstwa terytorialne: Polska - Zaolzie, część Spiszu i Orawy; Węgry - część Słowacji i Ukrainy Zakarpackiej. Czechosłowacja utraciła ok. 30% ludności i 40% potencjału przemysłowego. W marcu 1939 r. ogłoszono niepodległość państwa, wówczas Niemcy zajęli Czechy i Morawy (włączono je do III Rzeszy jako Protektorat Czech i Moraw).

Wojna domowa w Hiszpanii 1936-1939 - Włochy i Niemcy poparły prawicowego gen. Franco (przesłały wojsko i sprzęt). Republikanów poparł ZSR r. Miała charakter międzynarodowy, "próba generalna drugiej wojny światowej", starcie komunizmu z faszyzmem.

Pakt Antykominternowski 1936 r. Niemcy i Japonia, by wspólne zwalczyć Międzynarodówkę Komunistyczną (Komintern), celem paktu była walka o hegemonię w świecie.

Pakt Stalowy ("pakt przyjaźni i przymierza") 1939 r. Niemcy, Włochy, Japonia od 1940 r. [państwa osi], ten polityczno-wojskowy pakt nazywano oś Berlin-Rzym-Tokio.

Polska Polityka Równowagi - polegała na utrzymaniu poprawnych stosunków z Niemcami i ZSRR, przy jednoczesnym niewiązaniu się z żadnym z nich przeciwko drugiemu.

Polsko-radziecki układ o nieagresji - 1932 r.
Polsko-niemiecki układ o niestosowaniu przemocy - 1934 r.

28 października 1938 r. Hitler zażądał włączenia do III Rzeszy Wolnego Miasta Gdańska i zbudowania eksterytorialnej autostrady i linii kolejowej przez polskie Pomorze do Prus Wschodnich. Żądania ponowił w marcu i w maju 1939 r. 28 kwietnia 1939 r. wypowiedzenie przez Hitlera polsko-niemieckiego układu o niestosowaniu przemocy.

Pakt Ribbentrop-Mołotow (23 sierpnia 1939 r. Moskwa) - radziecko-niemiecki układ o nieagresji, zawierał tajny protokół, który dzielił Europę wschodnią na dwie strefy wpływów radzieckich i niemieckich. Granica podziału przebiegała wzdłuż linii: północna i wschodnia granica Litwy, wzdłuż rzek Narew, Wisła, San.

"Fall Weiss" - Niemiecki plan ataku na Polskę, który zakładał wojnę błyskawiczną, czyli szybkie rozgromienie sił polskich poprzez potężne uderzenie ze Śląska, Pomorza i Prus Wschodnich w kierunku Warszawy.

Westerplatte - 1-7 września 1939 r., mjr Henryk Sucharski, kapitulacja wojsk polskich. Polska składnica wojskowa przy wejściu do portu w Gdańsku, walczyło ok. 200 żołnierzy.

Obrona Poczty Polskiej w Gdańsku - 1 września 1939 r.

Walki na Wybrzeżu - 1 września- 2 października 1939 r. dowodził kontradmirał Unrug.

Bzura - 9-22 września 1939 r., gen Tadeusz Kutrzeba. Walczyły połączone armie "Poznań" i "Pomorze". Po początkowych sukcesach bitwa zakończyła się klęską wojsk polskich. Opóźniła atak niemiecki na Warszawę.

Warszawa - 8-28 września 1939 r., gen Juliusz Czuma potem Juliusz Rómmel. Obroną cywilną dowodził prezydent miasta Stefan Starzyński. 17 września zaczął płonąć Zamek Królewski w Warszawie. 28 września podpisano kapitulację.

Tomaszów Lubelski - 17-20 września, gen Tadeusz Piskora. Walczyły armie "Lublin" i "Kraków".

Kock - 2-5 października, gen Franciszek Kleeberg. Samodzielna Grupa Operacyjna "Polesie".

Kapitulacja:
- Warszawa - 28 września
- Westerplatte (Gdańsk) - 7 września
- Gdynia - 14 września
- Kępa Oksywska - 19 września
- Hel - 2 października

Wojna Obronna:
- Pracownicy Poczty Polskiej w Gdańsku
- Straż Obywatelska (Warszawa, odpowiadała a bezpieczeństwo, porządek i aprowizację, dowodził prezydent Stefan Starzyński)
- Robotnicza Brygada Warszawy (budowa fortyfikacji, dowodził prezydent Stefan Starzyński)
- Ochotnicze Bataliony Ochrony Warszawy (dowodził prezydent Stefan Starzyński)
- Batalion Czerwonych Kosynierów (Gdynia, kosy)
- Ochotnicza Powstańcza Samoobrona (Śląsk, ok. 10tys. ludzi, broniła Chorzowa, Brzezin i walczyła w dywersantami)
- W Wielkopolsce cywile bronili Kłecka i Gniezna, pomagali ST stłumić niemiecką dywersję w Bydgoszczy

Związek Radziecki 17 września 1939 r. zaatakował Polskę. Armia Polska przeciwstawiła Armii Czerwonej szczupłe siły Korpusu Ochrony Pogranicza (KOP) pod dowództwem gen Wilhelma Orlika-Ruckemana oraz nieliczne oddziały wojska.
Wojska niemieckie współpracowały z radzieckimi likwidując polskie oddziały.

Przyczyny agresji radzieckiej na Polskę - wrzesień 1939r.
- Przyczyna oficjalna: konieczność wzięcia pod opiekę ludności białoruskiej i ukraińskiej wobec upadku Polski
- Przyczyna faktyczna: wypełnienie układu Robbentrop-Mołotow

Radziecko-niemiecki układ graniczny - z 28 września 1939 r. mówił o przebiegu granicy radziecko-niemieckiej wzdłuż linii: zachodnia granica Litwy, Narew, Bug, San oraz o współpracy radziecko-niemieckiej w zwalczaniu polskich dążeń niepodległościowych.

W nocy z 17 na 18 września prezydent, rząd polski i wódz naczelny przekroczyli granicę Rumunii z zamiarem przedostania się do Francji. Niemcy zmusili władze Rumunii do internowania Polaków.

Internować - umieścić w miejscu odosobnienia z zakazem prowadzenia działalności.

Rząd polski na emigracji (Francja) - wrzesień 1939r.
- Władysław Raczkiewicz - prezydent
- Gen Władysław Sikorski - premier, wódz naczelny

Tworzono siły zbrojne w Wielkiej Brytanii i Francji, ewakuowano żołnierzy internowanych w Rumunii i na Węgrzech.

Wojna totalna - polega na atakowaniu wszystkich celów, również cywilnych.

Przyczyny klęski Polski w 1939 r.
- Przewaga przeciwników (szczególnie Niemiec)
- Atak dwóch wrogów
- Niekorzystny układ granic
- Brak pomocy ze strony sojuszników

"Dziwna wojna" - wrzesień 1939-kwiecień 1940. Państwa zachodnie mimo wypowiedzenia Niemcom wojny zachowywały się biernie, nie podejmowały żadnych działań w tym okresie. W tym czasie Hitler szykował się do agresji przeciwko państwom zachodniej i północnej Europy.

Niemcy zajęły Danię i zaatakowały Norwegię - 9 kwietnia 1940 r. Norwegia skapitulowała mimo pomocy Anglików, Francuzów i Polskiej Samodzielnej Brygadzie Strzelców Podhalańskich (gen Zygmunt Szyszko-Bohusz; walczyła w rejonie Narviku).

Niemcy uderzyli na Holandię, Belgię i Francję - 10 maja 1940 r. (Francja-przez Ardeny, wojna błyskawiczna-przeprowadzano uderzenia na wybranych odcinkach frontu dokonując wyłomu w liniach obronnych potem likwidowały wojska francuskie). 14 czerwca Niemcy wkroczyli do Paryża, a 22 czerwca podpisano zawieszenie broni.

Państwo francuskie utworzono we wschodnich i południowych rejonach Francji. Na jego czele stanął marszałek Filip Petaine, który w I wojnie światowej stał się kolaborantem (osoba współpracująca z wrogiem). Siedziba rządu francuskiego znajdowała się w Vichy.
Część Francuzów ewakuowała się do Anglii, gdzie utworzono Komitet Wolnej Francji, na czele którego stanął gen Charles de Gaulle. Organizował on wojska francuskie walczące u boku sprzymierzonych.

Bitwa powietrzna o Anglię - sierpień-paźdzernik 1940 r. Ataki lotnicze miały osłabić wole oporu Brytyjczyków. Bombardowali lotniska, zakłady przemysłowe, stacje radiolokacyjne, później Londyn i większe miasta. Niemieckiej flocie powietrznej Luftwaffe nie udało się zniszczyć lotnictwa brytyjskiego, gdyż Anglicy mieli nowoczesne urządzenia radiolokacyjne. Brytyjczycy zestrzelili 1730 samolotów, Polacy 203 (Dywizjon 303 im. Tadeusza Kościuszki).

Niemcy i Włochy podbiły Jugosławię i Grecję - kwiecień 1941 r. Węgry, Bułgaria, Rumunia sprzymierzyły się z Niemcami.

Litwa, Łotwa, Estonia zostały zmuszone przez ZSRR do podpisania układów, na mocy których ZSRR mógł tworzyć bazy wojskowe na ich terytoriach. W 1940 r. wymuszono zmianę rządów na komunistyczne w tych krajach. Latem 1940 r. odbyły się "wybory" do nowych parlamentów, uchwalono przyłączenie Litwy, Łotwy i Estonii do ZSR r. Rumunię zmuszono do oddana Besarabii i części Bukowiny.

Wojna zimowa - listopad 1939-marzec 1940, przyczyną było to, że Finlandia odmówiła podporządkowania się Stalinowi. Wojska fińskie odnosiły sukcesy lecz wiedziano, że samotna walka skazana jest na klęskę. Podpisano pokój, oddano część terytorium, zachowano jednak suwerenność państwa.

Włochy prowadziły agresywną politykę i jesienią 1940 r. zaatakowały z:
Abisynii -> posiadłości brytyjskie we wschodniej Afryce
Libia -> Egipt
Europa -> Bałkany
Włosi ponosili klęski, nie opanowali nawet Egiptu ani Kanału Sueskiego. Mussolini poprosił Hitlera o wsparcie. Przerzucono do Afryki Korpus Afrykański (Afrikakorps) pod dowództwem gen Erwina Rommla. Afrikakorps i Włosi zaatakowali Egipt. Brytyjczycy powstrzymali natarcie. Udział Polaków: Samodzielna Brygada Strzelców Karpackich (gen Stanisław Kopański. walczyli w Libii pod Tobrukiem kwiecień-grudzień 1941 r. Brygada przywieziona z Syrii, ok. 5 tys, ewakuowano ich z Węgier i Rumunii)
Sytuacja rozwijała się pomyślnie dla państw koalicji antyhitlerowskiej (alianci). Od listopada 1942 r. Amerykanie (gen Eisenhower, wylądowały w Algierii i Maroku) i Brytyjczycy (gen Montgomery, Egipt) do maja 1943 r. pokonano państwa osi.

Celem ataku na Egipt było opanowanie ważnego rejonu Kanału Sueskiego (szlak Brytyjczyków do Indii) i dotarcie do roponośnych pól Bliskiego Wschodu.

W morskich zmaganiach udział brała polska flota, m.in. podczas ewakuacji wojsk brytyjskich i francuskich z portu Dunkierce po klęsce Francji w 1940r.

Mołotow podczas wizyty w Berlinie w listopadzie 194 r. domagał się Finlandii, Polski, Rumunii, Bułgarii i cieśnin tureckich. Tymi obszarami byli zainteresowani również Niemcy.

Plan "Barbarossa" - grudzień 1940 r. niemiecki plan ataku na ZSR r. Jego realizacja rozpoczęła się 22 czerwca 1941 r. Niemcy, Finowie, Włosi, Rumuni, Węgrzy i Słowacy szybko posuwali się do przodu zajmując Ukrainę, Białoruś i kraje bałtyckie. Po kilku miesiącach dotarto na przedpola Moskwy i Leningradu.
Założenia planu "Barbarossa":
- Zaatakowanie Rosjan w pasie przygranicznym od Morza Barentsa do Morza Czarnego
- Rozbicie i uniemożliwienie wycofania wojsk radzieckich w głąb kraju
- Opanowanie ważnych ekonomicznie i politycznie ośrodków ZSRR
- Główne uderzenie w kierunku Leningradu, Moskwy i Kijowa

"Wielka czystka" - brak odpowiednich kadr dowódczych w Armii Czerwonej, było to skutkiem wymordowania wielu wykwalifikowanych i doświadczonych dowódców przez Stalina tuż przed wojna. Ich miejsca zajęły osoby niekompetentne.

Karta Atlantycka - 14 sierpnia 1941 r. podpisali ją prezydent USA Franklin Delano Roosevelt i premier Wielkiej Brytanii Winston Churchill. Oznaczało to zacieśnienie współpracy na polu politycznym, określono cele wojenne i założenia powojennego układu sił politycznych na świecie. Podpisało ja 9 państw, w tym ZSRR.

1941 r. - przystąpienie USA do II wojny światowej

Deklaracja Narodów Zjednoczonych - 1 stycznia 1942 r. było to uwieńczenie budowy wielkiej koalicji antyhitlerowskiej. Podpisało ją 26 państw w tym Polska, zobowiązując się prowadzić wojnę do zwycięstwa w imię celów zapisanych w Karcie Atlantyckiej. Decydujący głos miała wielka trójka (USA, Wielka Brytania i ZSRR).

Bitwa pod Stalingradem - lato 1942r-luty 1943r., Niemcy chcieli zająć złoża roponośne na południu ZSRR nad Morzem Kaspijskim. Utworzył się front stalingradzki i w listopadzie 1942 r. Rosjanie przeszli do kontrofensywy. W lutym 1943 r. armie niemieckie, rumuńskie i włoskie skapitulowały. Zwycięstwo Armii Czerwonej położyło kres faszystowskim sukcesom na froncie wschodnim.

Bitwa pod Kurskiem - lipiec-sierpień 1943r., największa bitwa pancerna II wojny światowej (ok. 1200 czołgów).Niemcy chcieli uderzyć w kierunku Moskwy, lecz po zwycięstwie Rosjan pod Kurskiem wyparto Niemców ze znacznych obszarów Ukrainy.

Inwazja na Włochy - lipiec 1943r, po zwycięstwie aliantów w Afryce Wielka Rada Faszystowska w porozumieniu z królem odsunęła Mussoliniego od władzy, a nowy rząd 8 września 1943 r. podpisał akt kapitulacji. Dyktatora uwolnili niemieccy komandosi, na północy zaczął organizować państwo faszystowskie zależne od Niemców. Południe Włoch było opanowane przez aliantów.

"Otwarte drzwi" - Amerykańska zasada wolnej konkurencji w eksploatacji gospodarczej Chin i innych krajów azjatyckich.

Japończycy zajęli część Chin i francuskie Indochiny. Celem podbojów było zdobycie surowców i rynku zbytu.

Pearl Harbor - 7 grudnia 1941r, japońskie lotnictwo zbombardowało amerykańską bazę Pearl Harbor na Hawajach (znajdowały się tam okręty wojenne). USA wypowiedziało wojnę Japonii , kilka dni później Niemcy i Włochy wypowiedziały wojnę USA. Starcia na Dalekim Wschodzie i w Azji Południowo-Wschodniej przyniosły sukcesy Japończykom.

Japończycy opanowali do I połowy 1942 r. Birmę, Filipiny, Indonezję, Malaje i większość wysp Oceanii.
Midway - czerwiec 1942r, Japończycy nie opanowali atolu Midway na Pacyfiku (ważna amerykańska baza wojskowa). Flota japońska została pokonana. Bitwę Midway uznaje się za punkt zwrotny wojny na Pacyfiku. Zakończyła ona japońską ekspansję w tej części świata.

Konferencja w Teheranie - listopad-grudzień 1943r:
Uczestnicy:
- Wielka Brytania - premier Winston Churchill
- USA - Franklin Delano Roosevelt
- ZSRR - Stalin

Decyzje:
- Główna decyzja - utworzenie II frontu w Europie "over lord"

Znaczenie "over lord" - osłabiło niemiecka siłę militarną, Armia Czerwona przeprowadziła na wschodzie gigantyczna ofensywę, sojusznicy państw osi (Finlandia, Rumunia, Bułgaria) przeszli na stronę aliantów.

6 czerwca 1944 r. - największa w dziejach operacja desantowa, przewiezione wojska przez Kanał La Manche z Anglii do Normandii przełamały niemiecką obronę i wyzwoliły Francję, Belgię i Holandię.

- Operacja białoruska - czerwiec 1944 r. Armia Czerwona zajmuje tereny do Wisły.
- Operacja zimowa - styczeń 1945 r. Armia Czerwona zajmuje tereny do Odry, 17 stycznia 1945 zajmuje Warszawę.
- Operacja berlińska - kwiecień 1945 r. Rozpoczęta znad Odry, Armia Czerwona dochodzi do Berlina, 2 maja 1945 kapitulacja Berlina, 8 maja 1945 bezwarunkowa kapitulacja Niemiec.

Spotkanie wojska alianckich i radzieckich, Torgak nad Łabą - kwiecień 1945r.
Kapitulacja III Rzeszy i zakończenie wojny w Europie - 8 maja 1945r.

Udział Polaków:
- 1 i 2 Jednostka Armii Wojska Polskiego - walczyły na froncie wschodnim w końcowej fazie wojny, 1944-45 wyzwalały Polskę, Czechosłowację, operacja berlińska, Pomorze.
- Monte Cassino - II korpus Polski, gen Władysław Anders, maj 1944 r. (klasztor)
- Francja - 1 Dywizja Pancerna, pod dow. gen Stanisława Maczka, bitwa pod Falaise 1944r
- Holandia - 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa, gen Stanisław Sosabowski, bitwa pod Arnhem 1941r.

Wojna w Poczdamie - lipiec-sierpień 1945r.

Konferencja w Jałcie - luty 1945 r.
Uczestnicy:
- Wielka Brytania - premier Winston Churchill
- USA - prezydent Franklin Delano Roosevelt
- ZSRR - Stalin

Decyzje:
- Niemcy miały być podzielona na 4 strefy okupacyjne
- Zbrodniarze wojenni mieli być ukarani, rozmawiano o otworzenie ONZ (Org. Na r. Zjednocz).
- ZSRR miał przystąpić do wojny z Japonią
- W sprawie polskiej: wschodnia granica na linii Curzona, Polska miała otrzymać nabytki terytorialne na zachodzie

Hiroszima (6 sierpnia 1945 r.) i Nagasaki (9 sierpnia 1945 r.) - amerykański bombowiec zrzucił bomby atomowe na te japońskie miasta, zginęło 80-200 tys. ludzi. Przyspieszyło to poddanie się Japonii, która 2 września 1945 r. podpisała akt kapitulacji (zakończenie II wojny światowej).

Znaczenie użycia bomby atomowej - polityczne, USA zademonstrowało swoją siłę, ludzkość stanęła przed nowym zagrożeniem.

Konferencja w Poczdamie - lipiec-sierpień 1945 r.
Uczestnicy:
- Wielka Brytania - początkowo Winston Churchill, później C. Attlee
- USA - Harry Truman
- ZSRR - Józef Stalin

Decyzje:
- Niemcy i Berlin miały być podzielone na 4 strefy okupacyjne
- Niemcy miały płacić reparacje
- W stosunku to Niemiec przyjęto zasadę 4D: demilitaryzacja, demokratyzacja, dekartelizacja (rozwiązanie spółek przemysłowych, które umożliwiały Hitlerowi zbrojenia), denazyfikacja (rozwiązanie władz i partii hitlerowskiej)
- Niemcy mieli być wysiedleni z Polski i Czechosłowacji
- W sprawie polskiej zachodnia granica miała przebiegać wzdłuż Odry i Nysy Łużyckiej

Bilans II wojny światowej:
- 61 państw, w 40 państwach
- Powołano 110 mln, a poległo 50 mln ludzi (większość cywile)
- Lotnictwo, działa pancerne, morskie operacje desantowe, broń rakietowa, bomby
- Największy konflikt zbrojny w dziejach ludzkości