Funkcje i warianty motywów, idei, obrazów, wzorców postaw

Stary Testament to nie tylko źródło wiary, ale także ?wielki skarbiec literatury?. Każda epoka literacka stawia sobie za źródło inspiracji Biblię w mniejszym bądź większym stopniu.

a) Motyw marności w literaturze średniowiecza i baroku.

Dla twórczości średniowiecza i baroku charakterystyczny stal się motyw vanitas (marności). Słynna sekwencja ze starotestamentowej Księgi Kocheleta ?
?Vanitas vanitatum et omnia vanitas? (?Marność nad marnościami i wszystko marność?) stała się inspiracją dla twórców tych epok.
Jednym z głównych utworów średniowiecza który ukazywał motyw marności jest ?Rozmowa mistrza Polikarpa ze śmiercią?. Tekst tego dialogu powstał około 1463 roku. Jest to najdłuższy ze znanych wierszy polskich epoki średniowiecza. Rozmowa w niemal idealny sposób charakteryzuje idee chrześcijańskie takie jak np. powszechność śmierci. ?Danse macabre? czyli taniec śmierci wyraża teorię, że śmierć zabiera wszystkich, strych i młodych, bogatych i biednych. W utworze szczególną rolę odgrywa problem nietrwałości i przemijalności dóbr materialnych. Głównymi zaletami literackimi utworu jest komizm postaci i sytuacji.
W baroku o marności pisał m.in. Daniel Naborowski. Jego stosunek do życia wypływał z wyznawanej wiary. Był kalwinem dlatego nie wierzył, że człowiek jest bezgrzeszny. Mimo, że w swojej twórczości wyraźnie zaakcentował motyw vanitas, to nie można powiedzieć, że poeta nie akceptuje świata. Przyjmuje wobec niego postawę bierną. Akceptuje go takim jakim jest. Najważniejsze jest to by bać się Boga. Dlatego w swoich utworach Naborowski proponuje postawę ?umiarkowaną?. W wierszu ?Marność? podmiot liryczny wprowadza nas w nurt metafizycznej poezji wanitatywnej. Słowa ?świat hołduje marności? świadczy o tym, że ludzie zaakceptowali sposób w jaki Bóg ?urządził? świat. Wiersz uczy także, że mimo wszystko trzeba bać się Boga i cieszyć się życiem na ziemi bo jest ono krótkie i ulotne.

b) Motyw stworzenia świata i człowieka.

W Księdze Rodzaju zawarte zostały dwa opisy stworzenia świata. Jeden poemat, a drugi opowiadanie teologiczne. Stary Testament opisuje Boda jako doskonałego Stwórcę, który z nicości ukształtował niebo, ziemię wodę, rośliny i zwierzęta. Największym dowodem nicości i mocy było stworzenie powieka na swoje podobieństwo. W literaturze staropolskiej jak i współczesnej powstało wiele utworów które opiewają dobroć i hojność Boga.
Takim utworem jest ?Pieśń XXV? Jana Kochanowskiego, która powstała poza cyklem ?Pieśni? i została wydana w 1562 roku.
Utwór rozpoczyna się apostrofą do Boga ?Czego chcesz od nas Panie za twe hojne dary??. W Pieśni Kochanowski ukazuje boga jako hojnego dawcę, którego ludzie powinni szanować i czcić, bo to dzięki niemu człowiek może czerpać dobra jakie posiada. Bo dzięki niemu żyje. Poeta wyraża podziw i uwielbienie dla wielkiego ?Architekta i Dawcy Dóbr.
Kochanowski w ?Pieśni XXV? nawiązuje nie tylko do Księgi Rodzaju, ale też do Księgi Psalmów), a konkretnie Psalmu VIII.
Do Stworzenia świata nawiązywał w swoich utworach Także Wespazjan Kochowski w ?Psalmie IV? (z cyklu ?Psalmodia polska, za dobrodziejstwa boskie dziękująca?).

c) Wzorce postaw a Stary Testament.

W każdej epoce ludzie szukali wzorów do naśladowania. Ludzi o idealnych cechach. W średniowieczu ważną rolę odgrywa wzór idealnego rycerza, którego cechowała wiara w Boga, odwaga, miłość do ojczyzny i troska o nią. Literackie postawy rycerzy oparte były o historię walki Archanioła Michała z Lucyferem, który zbuntował się przeciw Bogu. Czyn Archanioła Michała określany jest mianem pierwszej próby dzielności jakiej kiedykolwiek dokonano.
Innym wzorcem jest wzór idealnego króla, który miał być mądry i sprawiedliwy łaskawy dla swoich poddanych. Takim królem by jeden z bohaterów Starego testamentu król Salomon. Posiada on ogromną wiedzę życiową filozoficzną. Jego poddani często przychodzili do niego po radę. Uważali go za sprawiedliwego i prawego sędziego.