Ściąga z XX-lecia międzywojennego.

Agraryzm-podgląd głoszący, że podstawą do rozwoju gospodarki jest rolnictwo, a najważniejszą warstwą są chłopiAkcja- dokument świadczący o tym, że jego właściciel ma udziały w spółce, która je wydrukowała i sprzedała.antysemityzm-wrogość lub nienawiść w stosunku do Żydówaryjczycy- w Niemczech hitlerowskich nazwa Europejczyka czystej krwi.asymilacja- wchłonięcie, upodobnienieautonomia- niezależność, prawo do samodzielnego decydowania o sprawach o sprawach wewnętrznych jakiegoś naroducud nad Wisłą- VII.1920 cudowne wygranie Polaków bitwy w Warszawie z Armią Czerwoną z 12.VII-15.VIIczarny czwartek- krach na giełdzie w N.Y.(24.10.1929)początek II kryzysufaszyzm- dyktatura nacjonalistyczna, wprowadzona we Włoszech, Niemczech i kilku innych krajach, w której całą władzę sprawuje wódz przy pomocy aparatu partyjnegofederacja- związek państw lub państwo związkoweGestapo- tajna policja hitlerowskaGUŁAG- Główny Zarząd Obozów Pracy PrzymusowejII Rzeczpospolita-państwo polskie w latach 1918-1939.I Rzeczpospolitą była Polska szlachecka. III Rzesza- nazwa państwa niemieckiego, nadana przez Hitlera, nawiązująca do okresów potęgi Niemiec.Industrializacja- uprzemysłowienieInflacja- wzrost cen towarów i usług z powodu nieproporcjonalnie szybkiego zwiększenia się ilości pieniędzy w stosunku do wielkości produkcjiintegralność- niepodzielnośćinternowanie-przymusowe zamknięcie w specjalnym obozie osób uznanych za groźne dla państwajunkier- wielki właściciel ziemski w Prusachkolektywizacja rolnictwa- zamiana indywidualnych gospodarstw rolnych w wielkie państwowe lub spółdzielcze gospodarstwa rolne; najczęściej wprowadzana pod przymusem.Kołchoz- spółdzielcze gospodarstwa rolne.komunizm- ideologia stworzona przez K. Marksa i F. Engelsa, zakładająca stworzenie ustroju o społeczeństwie bezklasowym, w którym będą środki produkcji wspólne, a dobra sprawiedliwie dzielonełagier- obóz pracy przymusowej w ZSRRmarsz na Rzym- faszyści ubrani w czarne koszule wyruszają na Rzym(X1922) podjęty po to żeby zmusić króla do oddania władzy Mussoliniemumilitaryzacja- powiększenie liczby wojska i zbrojeń oraz podporządkowywanie życia potrzebom armii. nacjonalizacja- upaństwowienie, zabranie przez państwo własności prywatnej.noc długich noży- noc kiedy przez SS(sztafety ochronne) wymordowały S.A.(oddziały szturmowe) z rozkazu Hitleranoc kryształowa-noc kiedy Niemcy napadli na Żydów, poniszczyli im wszystko co mieli, pozabijali, zamieszki antysemickiepacyfikacja- stłumienie powstania przy użyciu wojska lub policji; terror wobec ludności cywilnej w podbitym kraju.państwo autorytarne- państwo gdzie rządy oparte są na władzy nie podlegającej kontroli społecznej i wymagającej całkowitego posłuszeństwapaństwo totalitarne -państwo gdzie rządy opierają się na jednej partii. Charakt. się : likwidacja partii politycznych, ograniczeniem praw ludności, rozbudową aparatu przymusu i kontroli nad obywatelami.parcelacja-nadanie lub sprzedaż podzielonych gruntów dużych gospodarstw rolnych, przeprowadzane na podstawie ustawy. pauperyzacja- zubożenie ludnościplebiscyt-powszechne głosowanie całej ludności wybranego obszaru w celu wypowiedzenia się w ważnej sprawie.Prerogatywa- wyjątkowe prawo, pozwalające wybranej osobie na wykonywanie czynności zarezerwowanych tylko dla niej.pucz- wojskowy zamach stanuregent- osoba sprawująca władzę podczas nieobecności panującego lub gdy władca jest niepełnoletniremilitaryzacja- ponowne uzbrajanie, w którym wcześniej zakazano zbrojeń.S.A.- milicja partyjna hitlerowcówSanacja- obóz zwolenników Piłsuckiego, który pod hasłem uzdrowienia, czyli sanacji władzy dokonał przewrotu majowego.SIPO- policja bezpieczeństwa w czasie powstań Śląskichsocjalny- związany z zaspokojeniem potrzeb bytowych i kulturalnych członków społeczeństwasowchoz- państwowe gospodarstwa rolneSS- elitarne oddziały gwardii Hitlera.stagnacja w gospodarcetotalitaryzm- system, w którym całą władzę nad państwem i życiem jego obywateli sprawuje jedna partia, na czele której stoi wódz.tranzyt-przewóz osób lub ładunków jednego państwa przez terytorium innego kraju.
Kazimierz Bartel- premier po zamachu majowym
Józef Beck- pułkownik, wybitny polityk Polski minister spraw zagranicznych, prowadził politykę równowagi między dwoma sąsiadami, doprowadził do podpisania ukł sojuszniczego z Wielką Brytanią
Siemion Budionny- dowódca armii konnej rozbitej pod Komarowem w wojnie z bolszewikami
Czang Kaj-Szek- chiński marszałek i polityk
Ignacy Daszyński- działacz socjalistyczny, polityk, premier i minister Tymczasowego Rządu Polski
Roman Dmowski- wybitny działacz polityczny II RP, twórca narodowej demokracji, przeciwnik polityki Piłsuckiego, w 1917 staną na czele Komitetu Narodowego w Paryżu.
Francisko Franco-generał hiszpański, w 1936 stanął na czele zbuntowanych oddziałów wojska i wystąpił przeciw republice
Mahatma Gandhi- stanął przeciwko panowaniu Anglików w Indiach, rozpowszechnił metodę biernego oporu(odmowa współpracy z władzami kolonialnymi)
Władysław Grabski- ekonomista,twórca reformy gospodarczej państwa, premier
Józef Haller- generał i polityk, od 1916r. dowódca II Brygady Legionów, przeciwnik Pilsuckiego,
H. Himmler- jeden z głównych przywódców III Rzeszy, dowódca SS
Adolf Hitler- przywódca niem. faszystów, dyktator III rzeszy, po wygranych wyborach został kanclerzem, a po śmierci Himdenburga przyjął tytuł Fuhrera
Wojciech Korfanty- przywódca powstań Śląskich, polityk chadecki, poseł, od 1920 polski komisarz plebiscytowy
Eugeniusz Kwiatkowski- minister skarbu i wicepremier, jeden z twórców Gdyni, z jego inicjatywy rozpoczęto budowę COPu (centralnego okręgu przemysłowego)
Wiaczesław Mołotow- radziecki komisarz spraw zagranicznych, podpisał z Ribbentropem radziecko-niemiecki traktat o nieagresji i tajny protokół o rozbiorze Polski
Ignacy Mościcki- uczony prezydent RP po zamachu majowym
Musafa Kemal Pasza- Ataturk (ojciec Turków) dzięki niemu w Turcji zostało przeprowadzone wiele reform np. zakaz wielożeństwa, alfabet łaciński
Benito Mussolini-duce we Włoszech, przywódca faszystów włoskich, założyciel Narodowej Partii Faszystowskiej, dokonał udanego zamachu stanu.
G Narutowicz- minister w rządzie Grabskiego, profesor politechniki w Zurychu
Ignacy Paderewski- pianista, jeden z założycieli Komitetu Narodowego Polskiego, do 1919 premier i minister spraw zagranicznych
Józef Piłsudski- marszałek polski, dowódca I brygady, wybitny polityk, 10XI1918 objął władzę jako Tymczasowy Naczelnik Państwa, wódz naczelny w wojnie polsko-bolszewickiej,
Maciej Rataj- marszałek sejmu
Joachim von Ribbentrop- podpisał z Mołotowem traktat o nieagresji
F.D.Roosevelt- prezydent USA czterokrotny, wprowadził nową politykę ekonomiczną (Nowy Ład)
E. Rydz-Śmigły- marszałek Polski, podczas wojny z bolszewikami dowódca armii
W.Sławek- twórca BBWR (bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem)
J.Stallin-(Josif Dżugaszwili) komunista, twórca systemu totalitarnego w Rosji, zdobył władze absolutną i wprowadził kult własnej osoby
M.Tuchaczewski- marszałek ZSRR, dowódca Armii Czerwonej, dowódca frontu zachodniego
W.Witos- wybitny działacz ruchu ludowego, premier, prezes SL i PSL, główny działacz ruchu chłopskiego
S.Wojciechowski- prezydent RP
L.Żeligowski- dowódca Dywizji Litewsko-Białoruskiej
DATY
6.8.1914- wymarsz i Kompanii Kadrowej z Krakowa, odezwa wielkiego księcia Mikołaja Mikołajewicza (zjednoczenie ziem polskich po pokonaniu państw centralnych)
1914- powołanie Legionów Polskich, w grudniu przekształcenie w I Brygadę Legionów Polskich
5.11.1916- odezwa cesarzy Niemiec i Austro-Węgier (utworzenie Polski po pokonaniu ententy, nie precyzował granic)
9.1917- Rada Regencyjna(Warszawa)
1917- powstanie Komitetu Narodowego Polski(Paryż)
10.1918- Polska Rada Likwidacyjna(Kraków-Wincenty Witos)
19.10.1918- Rada Narodowa Śląska Cieszyńskiego
11.1918-Tymczasowy Rząd Polski (Lublin,I.Daszyński)
11.11.1918- Rada Regencyjna przekazuje Piłsuckiemu władzę jako Naczelnikowi.
8.1.1918- odezwa Wilsona, prezydenta Stanów Zjednoczonych(utworzenie Polski z dostępem do morza)
3III1918 –traktat brzeski, w Brześciu Litewskim(Rosja rezygnuje z praw do ziem polskich)
7.10.1918- manifest Rady Regencyjnej(pierwszy akt władz polskich mówiący o odbudowie państwowości)
11.11.1918- odzyskanie niepodległości przez Polskę
PARTIE
Lewica:
PPS (polska partia socjalistyczna, I Daszyński, J Moraczewski, M Niedziałkowski
KPP(komunistyczna partia polski 1925)
Centrum:
PSL”piast” i PSL”wyzwolenie”-połączyły się w 1931 tworząc stronnictwo ludowe, W Witos, M Rataj
Prawica:
ChD-chrześcijańska demokracja, W Korfanty
ND- narodowa demokracja, R Dmowski
17.3.1921- uchwalenie konstytucji marcowej
koncepcje granic państwa:
Dmowskiego inkorporacyjna
Piłsuckiego federacyjna
1919- wybuch wojny polsko radzieckiej