Tkanki zwierzęce

Podział tkanek

Tkanki nabłonkowe - oddzielają organizm zwierzęcy od otaczającego środowiska, pozwalają na wymianę gazową, ułatwiają odbiór bodźców ze świata zewnętrznego a także wyścielają narządy i jamy ciała. U zwierząt lądowych nabłonki zabezpieczają też częściowo przed utratą wody. Nabłonki charakteryzują się urozmaiconą budową. Ich wspólną cechą jest zwarty system komórek utrzymywany dzięki błonie podstawowej i połączeniom międzykomórkowym. Nabłonki nie są unaczynione a substancje odżywcze pobierają z leżącej pod nimi tkanki łącznej. (Wyjątkiem jest nabłonek skóry płazów który jest ukrwiony.) Komórki nabłonkowe są zdolne do podziałów oraz możliwości regeneracyjne.

Podział nabłonków ze względu na budowę

Jednowarstwowy płaski - zbudowany ze spłaszczonych, wielobocznych komórek w których jądra umieszczone są centralnie. Występuje: w pęcherzykach płucnych, wyściela naczynia krwionośne i limfatyczne, współtworzy torebki nerkowe nefronu , pokrywa powierzchnię skrzeli buduje ścianę owodnik. Posiada zdolność do przepuszczania różnych substancji ( Dyfuzja)

Jednowarstwowy sześcienny-brukowaty-kostkowy. Zbudowany jest z komórek równościennych . Jądro ułożone jest centralnie. Występowanie: kanaliki nerwowe, końcowe odcinki gruczołów, oskrzeli, jajników. Główną rolą jest wchłanianie i wydzielanie.

Jednowarstwowy walcowaty - wysokie komórki o kształcie nieregularnych graniastosłupów, cylindryczne. Jądra umiejscowione są w dolnej części cytoplazmy. Może posiadać rzęski. Występowanie: przewód pokarmowy – jelito cienkie, jajowody, macica. Główna rola: wydzielanie, wchłanianie, filtracja, przesuwanie.

Jednowarstwowy wielorzędowy - komórki przypominające powyginane graniastosłupy oraz niższe o klinowatym kształcie. Jądra umieszczone są na różnej wysokości. Występowanie: Drogi oddechowe, krtań, tchawica, oskrzela, przewody gruczołów. Główną rolą jest przemieszczanie śluzu i wchłanianie. Występują liczne rzęski pomagające usuwać zanieczyszczenia.- drogi oddechowe.

Wielowarstwowy płaski - zbudowany jest z kilku warstw komórek z których zewnętrzne są wyraźnie spłaszczone. Komórki warstwy powierzchniowej ulegają złuszczaniu. Intensywne podziały w warstwie rozrodczej umożliwiają stałe odnawianie nabłonka. Występowanie: jama ustna, pochwa, przednia powierzchnia rogówki oka.

Wielowarstwowy przejściowy - ten typ nabłonka zaliczany jest do szczególnych, ponieważ komórki najbardziej zewnętrznej spośród 3-5 warstw budulcowych nie mają stałego kształtu. Zwykle są duże, baldaszkowate i pokrywają kilka sąsiednich komórek leżących pod nimi. U wszystkich owodniowców ten typ nabłonka wyściela moczowody.

Podział nabłonków ze względu na pełnioną funkcję:
- Pokrywające - nabłonek jednowarstwowy płaski, wyścielający serce oraz naczynia krwionośne.
- Wchłaniające - pokrywają światło jelit.
- Zmysłowe - współtworzą narządy zmysłów-kubki smakowe, pokrywę wewnętrzną nosa, ślimak w uchu oraz siatkówkę oka.
- Gruczołowe - zawierają liczne komórki zdolne do produkcji specyficznych substancji.

Sposoby wydzielania komórkowego:
- Wydzielanie merokrynowe (cząsteczkowe) -polega na dyfuzji cząsteczek substancji ze szczytowej części komórki co nie doprowadza do jej uszkodzenia. Tak funkcjonuje większość gruczołów u wszystkich zwierząt.
- Wydzielanie apokrynowe (szczytowe) - polega na oderwaniu szczytowej części komórki wraz z wydzieliną. Uszkodzone komórki regenerują się. Przykład: gruczoł mleczny ssaków.
- Wydzielanie holokrynowe - polega na zniszczeniu całej komórki, której zawartość zamienia się w wydzielinę. W miejscu zniszczonych komórek z głębszych warstw gruczołu powstają nowe. Przykład: gruczoł łojowy skóry ssaków.

Tkanki łączne - są najbardziej zróżnicowane spośród wszystkich tkanek zwierzęcych. W ciele kręgowców tkanka ta spełnia funkcje: wypełniającą, odżywczą, transportową, mechaniczną, obronną. Tkanka łączna składa się z istoty międzykomórkowej oraz z komórek. W zależności od rodzaju tkanek substancja międzykomórkowa może być galaretowatym żelem- tkanka łączna właściwa, lub może być twarda zmineralizowana w tkankach oporowych.

Wyróżniamy trzy rodzaje włókien:
Kolagenowe - zbudowane z nierozpuszczalnego w wodzie , złożonego białka o nazwie kolagen(30% wszystkich białek u człowieka) Najistotniejszą ich cechą jest duża odporność na rozrywanie dlatego występują w ścięgnach, chrząstkach i kościach.

Sprężyste - elastyczne, cieńsze od włókien kolagenowych, zbudowane z jednego białka elastyny. Tworzą nieregularną sprężystą sieć którą można rozciągać. Jej wytrzymałość na zerwanie jest niewielka lecz wystarczająca dla ścian naczyń krwionośnych i chrząstce sprężystej.

Retikulinowe- tworzą pojedyncze delikatne włókienka. Typ tych włókien stanowi delikatne rusztowanie w niektórych narządach. Np. zrąb w węzłach chłonnych.

Tkanki łączne właściwe - tkanki środowiska wewnętrznego. Cechą charakterystyczną tej tkanki jest: brak substancji twardych w istocie międzykomórkowej, duże możliwości regeneracyjne i znaczny udział w metabolizmie.

Tkanka łączna wiotka - najliczniejsza tkanka łączna w naszym organizmie. Otacza ona naczynia krwionośne, nerwy i mięśnie, a z tkanką tłuszczową współtworzy warstwę podskórną, przytwierdzającą skórę do muskulatury.

Tkanka łączna zbita - zawiera liczne włókna kolagenowe. Jeśli są one ułożone regularnie to tkanka buduje ścięgna i torebki stawowe. Gdy układ włókien jest nieregularny to umożliwia silne odkształcenie.

Tkanka łączna tłuszczowa - stanowi rezerwę metaboliczną. W warunkach stałej nadwyżki substancji odżywczych jej liczne komórki syntezują i odkładają w cytoplazmie tłuszcze obojętne. Podskórna warstwa tkanki tłuszczowej pełni rolę termoizolacyjną.

Tkanka łączna siateczkowata - bogato unaczyniona z delikatną budową. Jej komórki kontaktują się poprzez wypustki. Powstaje w ten sposób przestrzenna sieć, a jej puste miejsca wypełnia gąbczasta substancja bogata we włókna retilulionowe. Występuje w takich narządach jak: węzły chłonne, grasica, zrąb szpiku kostnego.

Tkanka łączna zarodkowa czyli mezenchyma. Występuje tylko w okresie zarodkowym. Jej komórki mają charakter totipotencjalny. Oznacza to że mają zdolność do wytwarzania każdej komórki łącznej. Pozbawiona włókien.

Tkanki łączne oporowe. Zapewniają podporę ciała i ochroną mechaniczną. Tkanki łączne oporowe są charakterystyczne dla kręgowców. Wśród bezkręgowców jedynie głowonogi mają puszkę mózgową zbudowaną z tkanki łącznej chrzęstnej.
Tkanka chrzęstna - nie jest unaczyniona ani ukrwiona. W dojrzałej postaci składa się z istoty międzykomórkowej- Chondryny w której zanurzone są włókna białkowe oraz elementy komórkowe. Najliczniejszą grupę stanowią chondrocyty- komórki chrzęstne. Grupa kilku komórek leżących wokół siebie tworzy chondron.
Tkanka chrzęstna szklista - występuje w części chrzęstnej nosa, na powierzchniach stawowych, nagłośni, oskrzelach, w części żeber. Często jest zastępowana tkanką kostną.
Tkanka chrzęstna sprężysta - nie kostnieje, tworzy małżowinę uszną, chrząstka krtani i nagłośni,
Tkanka chrzęstna włóknista - jest zbudowana z włókien kolagenowych dzięki czemu ma dużą wytrzymałość na zerwanie. Występuje w krążkach międzykręgowych, oraz s miejscu łączenia ścięgien z kośćmi.

Tkanka kostna - u większości kręgowców tworzy szkielet definitywny. Bardzo twarda, unaczyniona i unerwiona. Odporna mechanicznie i zdolna do regeneracji. Substancja między komórkowa składa się z osseiny i włókien- nadają elastyczność oraz z soli wapnia i magnez- nadają twardość. Jest aktywna pod względem metabolicznym, ulega procesom przebudowy, stanowi czynny zbiornik zapasowy jonów głównie wapniowych, stanowi podporę dla organizmu, ochronę narządów, łącznie z tkanką mięśniową tworzy układ ruchu.

Budowa
Krew – płyn ustrojowy składający się z elementów morfotycznych tzw. krwinek i płynnego środowiska- osocze.
Osocze – płyn o lekko żółtawym zabarwieniu. 90% woda, 10% substancje organiczne- białka ( globuliny, albuminy, fibrynogen) Jako surowicę krwi określa się osocze pozbawione włóknika(fibryli) powstającego z fibrogenu w trakcje krzepnięcia krwi. Rola osocza to: transport niektórych związków chemicznych Np. glukoza, macierz pozakomórkowa dla elementów morfotycznych, bierze udział w procesach krzepnięcia krwi, utrzymanie stałego PH, rozprowadzanie po organizmie hormonów, witamin, enzymów.
Erytrocyty - dojrzałe krwinki czerwone, bezjądrzaste u ssaków i zawierające jedno jądro u kręgowców(płazy , gady), w ich skład wchodzi czerwony barwnik hemoglobina transportująca tlen i częściowo dwutlenek węgla. Rola erytrocytów polega na tym że: dostarczają tlen z płuc do tkanek, transportują CO2, biorą udział w utrzymaniu PH krwi, zyją około 100-120 dni. Tworzą się w szpiku kostnym natomiast ulegają rozpadowi w śledzionie, wątrobie, w węzłach chłonnych.

Leukocyty - czyli krwinki białe, są komórkami, z których każda ma jedno jądro. Krwinki białe, czyli leukocyty, krążą we krwi w ilości od 4 tys. do 10 tys./mm3. Są komórkami, z których każda posiada jedno jądro i kulisty kształt. Powstają głównie w czerwonym szpiku kostnym ,a także w układzie limfatycznym(gdzie częściowo występują). Wielkość leukocytów jest różna, ale są znacznie większe od erytrocytów. Posiadają także komplet organelli wewnątrzkomórkowych. Wszystkie krwinki białe tworzą układ białokrwinkowy. Bierze on udział w procesie odporności organizmu.

Granulocyty
- Granulocyty obojętnochłonne (neutrofile) są komórkami o średnicy 12–15um i stanowią 50–75% wszystkich leukocytów. Kształt jąder zależy od stopnia dojrzałości komórek. Granulocyty obojętnochłonne pełnią funkcję obronną, głównie przeciwbakteryjną oraz usuwają z organizmu obce i niepożądane cząsteczki. Neutrofile we krwi żyją stosunkowo krótko ok. 8–12 godz., a następnie przechodzą do tkanek gdzie przez 1–2 dni funkcjonują jako mikrofagi, po czym obumierają.
- Granulocyty kwasochłonne (eozynofile) są komórkami o średnicy 10–14um i stanowią 2–4% wszystkich leukocytów krwi obwodowej. Podobnie jak granulocyty obojętnochłonne mają zdolność ruchu, fagocytozy i wydzielania substancji przeciwbakteryjnych. Zwiększenie ich liczby obserwowane jest m.in. w chorobach alergicznych i robaczycach, a także w chorobach zakrzepowo–zatorowych
- Granulocyty zasadochłonne (bazofile) to komórki o średnicy 10–15um, a więc są najmniejszymi spośród granulocytów i stanowią poniżej 1% wszystkich leukocytów krwi obwodowej. Biorą one udział w reakcjach nadwrażliwości, a także wykazują zdolności fagocytarne. Zwiększenie ilości granulocytów zasadochłonnych (bazofilia) we krwi obwodowej występuje min. w białaczce bazocytowej, czerwienicy prawdziwej, uczuleniach pokarmowych i innych. Zmniejszenie ich liczby (bazopenia) występuje m.in. w nadczynności tarczycy i w zakażeniach.

Agranulocyty:
- Monocyty są największymi komórkami krwi obwodowej, a ich średnica może dochodzić do 40µm. Powstają w szpiku kostnym, skąd przechodzą do krwi. Tu przebywają ok. 2 dni, po czym przedostają się do różnych tkanek. Monocyty wykazują zdolność ruchu i aktywność fagocytową. Ich rola związana jest ze zjawiskami odpornościowymi. Liczba monocytów zwiększa się w zakażeniach bakteryjnych, pasożytniczych, a przede wszystkim w białaczce monocytowej.
- Limfocyty - m, stanowiące 25–35% wszystkichμ Limfocyty to komórki o średnicy 6–10 leukocytów. Limfocyty są wytwarzane w szpiku kostnym oraz tkance limfoidalnej węzłów chłonnych, grasicy, śledziony, jelit i wyrostka robaczkowego. Biorą one udział w zjawiskach odporności komórkowej i humoralnej.
- 
Limfocyty B są to małe limfocyty powstające w szpiku kostnym skąd przedostają się z krwią do różnych narządów. Stanowią ok. 30% wszystkich limfocytów. Po zetknięciu się z nieznanym antygenem limfocyt ulega aktywacji, co prowadzi do powstania wielu limfocytów B, które wydzielają przeciwciała skierowane przeciwko antygenom ciała obcego. Jest to odpowiedź humoralna.
- 
Limfocyty T są małymi limfocytami. Wywodzą się ze szpiku i przechodzą do grasicy, gdzie dojrzewają, po czym dostają się do krwi i do różnych narządów. Stanowią ok. 60% wszystkich limfocytów.

Trąbocyty - są małymi ok. 2 um bezjądrowymi fragmentami megakariocytów, powstającymi w szpiku kostnym. Ich liczba we krwi obwodowej wynosi 150–400 tys./mm3. Płytki krwi żyją ok. 10 dni. Są kształtu dyskoidalnego. Biorą udział w hamowaniu krwawienia, poprzez tworzenie agregatów wypełniających ubytki w ścianie naczyń krwionośnych. Ponadto uwalniają substancje, które mogą początkować i kontynuować proces krzepnięcia krwi. Ich niedobór lub defekt czynnościowy powoduje powstanie skaz krwotocznych, natomiast ich nadmiar prowadzić może do powikłań zakrzepowych.

Tkanka mięśniowa
1. Cechą charakterystyczną tkanki mięśniowej jest zdolność jej komórek do aktywnego kurczenia się dzięki obecności w cytoplazmie włókienek białkowych – filamentów aktynowych i miozynowych.
2. Filamenty aktynowe są cienkie i zawierają białko aktynę.
3. Filamenty miozynowe są grubsze i zawierają białko o dużej masie cząsteczkowej – miozynę.
4. Filamenty białkowe tworzą grubsze włókienka zwane miofibrylami, te zaś budują włókna mięśniowe, które są jednostką czynnościową każdego mięśnia.
5. Tkanka mięśniowa dzieli się na: mięśniową gładką, mięśniową poprzecznie prążkowaną, mięśnia sercowego.
6. Tkanki mięśniowe są efektorami odpowiedzialnymi za ruch zwierzęcia, ruch jego organów, wentylację płuc, elastyczność narządów.

7. Tkanka mięśniowa gładka:
- Jest zbudowana z komórek zwanych miocytami, które charakteryzują się wydłużonym kształtem, centralnie położonym jądrem oraz cytoplazmą.
- Skurcz powolny i stopniowy, mimowolny
- Brak poprzecznych prążków
- Mała ilość białek kurczliwych
- Zdolność do trwania w skurczy: duża
- Występowanie: mięśniówka ścian żołądka, jelit, dróg oddechowych.

8. Tkanka mięśniowa poprzecznie prążkowana szkieletowa:
- zbudowana jest z wielojądrowych komórek z jądrami ułożonymi peryferycznie.
- tkanka ta pełni funkcję typowo lokomocyjną, uczestniczy także w wentylacji płuc
- Wiele mitochondriów
- Komórki o kształcie wydłużonego walca
- Dobrze ukrwiona i unerwiona
- Skórcz zależny od naszej woli
- Zdolność do trwania w Skórczu słaba
- Stanowią około 23%- kobieta oraz 40% mężczyzna
9. Tkanka mięśnia sercowego:
- jest zbudowana z komórek, które łącza się wypustkami i mają po jednym centralnie położonym jądrze
- Widlasto rozgałęziona
- Występują poprzeczne prążki
- Możliwości regeneracyjne bardzo ograniczone( ubytki sercu wypełnia t. łączna)
- Mało podatna na zmęczenie
- Występuje w sercu

Tkanka nerwowa - zadaniem jej jest przyjmowanie bodźców a następnie przewodzenie ich w postaci impulsów.