"Lament Świętokrzyski" -"Posłuchajcie Bracia miła" - interpretacja

Poezja polskiego średniowiecza jest z pewnością bardziej oryginalna od prozy, gdyż ta w większości była dosłownym tłumaczeniem utworów łacińskich. Szczególnie rozwinęła się poezja religijna, a najbardziej popularnym gatunkiem były pieśni. Układano je z myślą o tych, którzy nie posługiwali się łaciną, więc dla ludzi prostych. Stąd język tych pieśni był prosty, ale wszystkich sposób szczery oddający uczucia religijne.
Wśród pieśni religijnych największą sławę zdobyły te ku czci Maryi. Świadczyć może o tym rola w historii Polski ?Bogurodzicy?, zwanej pierwszym hymnem Polski. Jednak za najwybitniejszy utwór literatury maryjnej uznawana jest pieśń ?Posłuchajcie, Bracia miła?, znanej jako ?Lament Świętokrzyski.Ta piękna XV- wieczna pieśń, zaliczana jest do tzw. planktu, a więc jest utworem wyrażającym żal po zmarłej osobie. Średniowieczne plankty, zawierały głównie monologi Maryi cierpiącej pod krzyżem.
W utworze tym jest ukazany wielki smutek i rozpacz Matki Bożej, która nie może się pogodzić ze stratą swojego jedynego dziecka: ?Jednegociem Syna miała i tegociem ożalała?. Użala się nad wielką niesprawiedliwością, jaka spotkała Jezusa.. ?Widzieć niewiernego syna Żydowina, Iż on bije, męczy mego miłego syna?. Wydaje się, że mamy przed sobą nie możną orędowniczkę Matkę Zbawiciela, ale zwykłą ziemską matkę; boleśnie przeżywającą śmierć dziecka i tragiczną konieczność rozstania bezsilność nim. Wzrusza bezsilność matki, pragnącej ulżyć bólowi ukochanego syna, choćby przez osobisty współudział w jego cierpieniu:? Synku, bych cię nisko miała/ Niecoć bych ci wspomagała:/ Ale nie lza dosiąc twego świętego ciała? Interesująca w swej wymowie jest strofa szósta, nawiązująca do sceny Zwiastowania. Wielki ładunek emocjonalny zawiera retoryczne pytanie: ?O aniele Gabryjele,/Gdzie jest ono twe wesele,/ Cóżeś mi go obiecywał tako bardzo wiele?. Maryja zwraca się także do innych matek, by prosiły Boga, by nie dopuścił, by i one kiedykolwiek musiały przeżywać śmierć swoich dzieci, by nigdy nie zaznały tego bólu, który stał się jej udziałem. Apogeum żalu i bólu wyraża ostatni dwuwers. Maryja zwraca się do Jezusa, przeżywając wielką tajemnicę cierpienia, słowami pełnymi tęsknoty i umiłowania:? Nie mam ani będę mieć innego, /jedno ciebie, Synu, na krzyżu rozbitego?.
Pieśń ? Posłuchajcie, Bracia miła? w pełni zasługuje, by uznać ją za najpiękniejszą średniowieczną polską pieśń maryjną. Napisana językiem prostym, dla wszystkich zrozumiałym, w sposób szczery bezpośredni wypowiada uczucia religijne, zwłaszcza uwielbienie dla Matki cierpiącej pod krzyżem. Jednak ten prosty w wymowie utwór pełen jest środków artystycznych,które ukazują i podkreślają przeżycia podmiotu lirycznego, Maryi.
Liczne apostrofy odwołujące się do ludzi ( ? posłuchajcie, bracia miła?,? pożałuj mnie, stary, młody?), do Jezusa na krzyżu ( ?Synu, miły i wybrany?), do anioła ( ? O aniele Gabryjele?),do matek( ?Proścież Boga, wy miłe żądne maciory?) i kończący bezpośredni zwrot do Syna ? krzyżu rozbitego? czynią skargę Matki Bożej głęboką i wiarygodną. Warto zwrócić uwagę na bogactwo epitetów, oddającym szczerość wyznania matki i skalę jej tragicznych przeżyć i doznań np. "krwawą głowę?, ?krwawe gody?, ?zamęt ciężki?, ?synku miły?, ?świętego ciała?, ?Synem krasnym?.
Dla współczesnego odbiorcy pieśń ta to piękny przykład średniowiecznej polszczyzny. Liczne archaizmy np.?zamętek?, ?skorzyć?, ?jednegociem?, ?maciory?, ?zeźrzała? to dowód, że język nie jest martwy, ale wciąż się rozwija, zmienia. Natomiast uczucia człowieka bez względu na epokę pozostają niezmienne, jak na przykład żal i cierpienia matki tak pięknie oddane w piętnastowiecznej pieśni.