Polityka społeczna-wykład

Wykład 1/4 25.11.2007
Wokół genezy i pojęcia polityki społecznej.
1. Definiowanie polityki społecznej w różnych państwach i okresach
2. Przesłanki i okoliczności powstania polityki społecznej
3. Cele i zadania polityki społecznej współcześnie.

Polityka społeczna ? to obszar badawczy, dziedzina badań, która zajmuje się transportowaniem z życia społecznego różnych problemów społecznych, badaniem ich przyczyn z wskazywaniem kierunków rozwiązywania tych problemów.
Pojęcie polityki społecznej jako nauki pojawiło się najpierw w nauce niemieckiej w 1854 r. i rozpowszechniło się po założeniu w Niemczech również 1872 r. związku polityki socjalnej (polityka społeczna), a dopiero w początkach XX w. upowszechnia się nowa polityka społeczna.

POLITYKA SOCJALNA POLITYKA SPOŁECZNA
PRZEMIOT Materialne warunki bytu konsumpcja towarów i usług , dochody pieniężne, poziom życia Społeczeństwo, stosunki społeczne, organizację życia społecznego, jakość życia
CELE Poprawa materialnych warunków bytu (szczególnie najbiedniejszych), wzrost konsumpcji, ?pokój socjalny?, łagodzenie kwestii socjalnych Postęp społeczny, równowaga społeczna, porządek społeczny, dobro wspólne, moc narodu, harmonia miedzy celami osobistymi i społecznymi
ŚRODKI ???????.( w tym nieodpłatne) świadczenia społeczne ?instytucjonalizacja, formalizacja, organizacja warunków życia dla całych zbiorowości, środki : ekonomiczne, prawne, informacyjne, kadrowe
SPOSOBY DZIAŁANIA Doraźne ratownictwo interwencja, ochrona za pomocą wytwarzania i rozdzielania świadczeń społecznych Perspektywie zapobieganie planowania, zmienianie struktury społecznej
ADRESACI Grupy słabe względnie ( np. pracownicy najemni, chorzy, bezdomni, niepełnosprawni) Społeczeństwo jako całość, wszyscy obywatele

Polityka społeczna domeną Europy
Polityka społeczna wyłoniła się z ekonomii.
Dzisiaj polityka społeczna kojarzy się z działalnością praktyczną, czyli celową działalnością państwa i innych organizacji w dziedzinie kształtowania warunków życia i pracy ludności oraz stosunków społecznych mającą na celu miedzy innymi zapewnienie bezpieczeństwa socjalnego, zaspokojenie potrzeb wyższego rzędu i zapewnienie ładu społecznego.
Działania polityki społecznej obejmują działania w dwóch sferach:
1. sfera socjalna ? która stwarza możliwość uzyskania pomocy w razie możliwości brania czynnego udziału w życiu zawodowym z powodu choroby, starości, itp.
2. sfera promocji produktywności, która wiąże się z nakładami na szkolnictwo, naukę, zdrowie, kulturę, nakłady gwarantujące rozwój kapitału ludzkiego

Polityka społeczna ? rozwinęła się Niemcy i w. Brytania
Definicje anglojęzyczne ( 3 def.), niemieckojęzyczne ( 3 def.), polskie w różnych okresach ( 3 def.) ?międzywojenne, powojenne, współczesne
źródło tekstu Renard Szarne
? Definicje polityki społecznej? w książce ?Wokół teorii polityki społecznej? pod redakcją p. prof. B. Ryn-Kowalczyk,

Geneza polityki:
Początki polityki społecznej można poszukać w pierwszych formach samopomocy ludności zagrożonych utratą zdrowia lub życia, ale to nie była prawdziwa polityka społeczna. Jednak od zawsze sobie wzajemnie pomagali.
Do pomników historii polityki społecznej zalicza się prawo ubogich wprowadzonych w Anglii 1601 r. przez Królową Jadwigę I.
Nowoczesna polityka społeczna powstała w wielu krajach europejskich w II poł. XIX w. w ścisłym z ówczesną kwestią robotnicza i powszechna industrializacja całej Europy wprowadziła w związku z szerokim napływem ludności miejskiej do miast, fatalne warunki mieszkaniowe, ubóstwo, brak zabezpieczenia.
Marginalizacja ludzi bezdomnych, głodnych i chorych
II poł XIX ? wiek 40 lat mężczyzn
Dzisiaj wiek ok. 69 lat

Dwa kierunki rozwiązywania:
1) stanowiło rozpoczęcie właśnie w Niemczech działalności państwa w zakresie socjalnego ustawodawstwa czyli rozpoczęcia ubezpieczeń społecznych, początkowo były to ubezpieczenia chorobowe, wypadkowe a inicjatorem tych zmian był Otto von Bismarck ? ojciec nowoczesnej polityki społecznej
2) papież Leon XIII


Wykład 2/5 01.12.2007
Cele i zadania polityki współcześnie:
1) Kształtowanie odpowiednich na miarę możliwości gospodarczych warunków pracy i bytu ludności
2) Kształtowanie prorozwojowych struktur społecznych, czyli dążenie do podmiotów polityki społecznej do kształtowania przede wszystkim struktury rodzinnej zapewniającej zastępowalność pokoleń, odpowiedniej struktury wykształcenia ludności i struktury zawodowej, które są niezbędne do realizacji bieżących i strategicznych zadań rozwojowych.

Produkcja określonych dóbr i usług dzieli się na:
- produkcję dzieci
- produkcję wykształcenia
- produkcję kwalifikacji

3) kształtowanie sprawiedliwych stosunków międzyludzkich opartych na zasadzie sprawiedliwości społecznej i równości szans na starcie życia zawodowego
(Państwo tworzy równość szans ? równe możliwości)

Zadania polityki społecznej:
zapewnienie pracy bezpiecznej, praworządnej i satysfakcjonującej i jednocześnie domaganie się dla wszystkich prawa do przedsiębiorczości, ale także ochrony tych osób, które pracę straciły.
W sferze dobrobytu
zabezpieczenie przed niedostatkiem materialnym i bezradnością życiową poprzez zagwarantowanie wszystkim określonego minimum fizjologicznego i społecznego
W sferze kultury
polega na kształtowaniu wzorców osobowych poprzez system oświaty i edukacji
W sferze ładu społecznego
polega na wpływaniu na organizację życia społecznego i organizację stosunków społecznych

Rozwój polityki społecznej w Europie i jego uwarunkowania.

Polityka społeczna na przełomie lat 20-30 tych stanęła przed rewizją:
- postanowiono rozszerzyć zakres państwa..
Dopiero lata 50 i 60- te XX w. to czas ekspansji polityki społecznej w rozwiniętych krajach kapitalistycznych przejawiający się m.in.:
? poszerzeniem kręgu jej adresatów
? wprowadzeniu nowych rodzajów świadczeń kompensujących rosnące koszty utrzymania
? przyjmowanie rozwiązań uznawanych za postępowe, np. publicznej służby zdrowia, usług i świadczeń na rzecz rodziny.

Modele państwa opiekuńczego (polityki społecznej):
1. R .Titmuss
W modelu polityki społecznej wg kryterium wzajemnej relacji między polityką społeczną a ekonomiczną
- model marginalny (rezydnalny) ? który to model opiera się na założeniu istnienia dwóch kanałów zaspokojenia indywidualnych potrzeb tj. rynek prywatny i rodzina
Pomoc jest minimalna, wyraźnie adresowana, wymaga testu dochodów i kontrolowania adresatów.
- model motywacyjny - jest to model, w którym polityka społeczna jest traktowana jako niezbędny model gdyż poprzez inwestycje w kapitał ludzki (edukacje, ochronę zdrowia) podnosi wydajność pracy, pop. Kwalifikacje pracowników i pozawala na utrzymanie spokoju społecznego.
Zakłada priorytet zasług i wydajności pracy w procesie zaspokajania potrzeb.
- model instytucjonalno ? redystrybucyjny, który przyjmuje założenie dobrobytu na zasadzie szerokiej redystrybucji dochodów. Uznaje politykę społeczną za integralną instytucję danego społeczeństwa gwarantującą dostęp do świadczeń i usług na podstawie kryterium potrzeb.

Wykład 3/7 (za Prawo) 05.01.2008

Państwo opiekuńcze ? kierunki krytyki i informowania

Kierunki krytyki
Po II wojnie światowej bardzo rozwinęło się państwo opiekuńcze. Na początki lat 70-tych państwo to zaczęło być krytykowane ( spowodowane to było kryzysem energetycznym)
Co krytykowano:
1. wskazywano, że wysoki koszt państwa opiekuńczego prowadzi do przegrywania państw opiek. w światowej konkurencji o podział efektów gospodarczych.
2. wskazywano na wysokie obciążenie finansów publicznych składkami i podatkami na cele socjalne.

Podział wydatków na cele opiekuńcze przez poszczególne państwa:
- w Irlandii i Wlk. Brytanii ok. 35% PKB
- USA ok. 25% PKB
- w państwach europejskich od 40-50% PKB
3. Wskazywano, że państwo opiekuńcze kreuje wysoki deficyt budżetowy.
4. Pojawiły się też inne głosy, takie jak to, że państwa opiek. doprowadziło do osłabienia więzi rodzinnych oraz zmniejszenia poziomu rozrodczości. Jest to zarzut bardzo ważny ( w żadnym europejskim kraju nie ma właściwego wskaźnika prostej zastępowalności pokoleń).
5. Państwo opiek. nie odpowiada na nowe wyzwania społeczne takie jak: proces starzenia się współczesnych społeczeństw, niska stopa zatrudnienia i masowa obecność kobiet na rynku pracy.

Główne kierunki zmian polityki społecznej w państwie opiekuńczym.

1. Prywatyzacja odpowiedzialności, czyli odchodzenie od rozwiązań uniwersalnych do wszystkich członków społeczeństwa dla wspomagania grup niezamożnych oraz grup specjalnego ryzyka socjalnego.
2. Komercjalizacja polityki społecznej, czyli przesunięcie niektórych funkcji społecznych zaspokajanych przez dobra o charakterze bardziej luksusowym na rynek.
3. Decentralizacja polityki społecznej polega ona na przenoszeniu zadań polityki społecznej ze szczebla centralnego na władze lokalne.
4. Wzrost roli organizacji pozarządowych poza rządowych realizacji zadań polityki społecznej.
5. Wspieranie pracy, czyli oznacza to, że społeczne funkcje państwa to nie tylko redystrybucja dochodów i rozwiązywanie problemów socjalnych, ale także inwestowanie w człowieka poprzez jego wykształcenie i poprawę stanu zdrowia.

Państwo opiekuńcze ( ang. Welfarstate) dzisiaj workfarestate ? dostajesz świadczenie pod warunkiem, że w przyszłości podejmiesz zadanie zarobkowe (pracę).


WSPÓŁCZESNE MIERNIKI POZIOMU ŻYCIA I STANDARDY ZABEZPIECZENIA SPOŁECZNEGO

Najbardziej znanym wskaźnikiem mierzenia poziomu życia jest PKB.
Miernikiem bardziej uniwersalnym jest miernik indeksu rozwoju społecznego ( HDI )
Jest to wskaźnik syntetyczny, czyli dla jego obliczenia bierze się pod uwagę 3 mierniki:
- przewidywaną długość życia w chwili urodzenia
- poziom wykształcenia mierzony wskaźnikiem solaryzacji
- PKB przypadający na mieszkańca obliczony wg parytetu siły nabywczej.

Powstaje wskaźnik, który mierzy się w wielkościach od 0 do 1.
0 ? 0,5 - kraje rozwijające się
0,5 ? 0,8 - kraje średnio rozwinięte
0,801 ? 1 - kraje wysoko rozwinięte

Kolejny miernik rozwoju społecznego to miernik zasięgu ubóstwa ( HPI ), który to miernik oblicza się bardzo podobnie jak HDI, ale bierze się pod uwagę: w krajach trzeciego świata odsetek mieszkańców, którzy nie dożywają 40-tego roku życia, odsetek osób, który nie umieją czytać i pisać oraz odsetek ludności bez dostępu do czystej wody i służby zdrowia.
HPI od 0 do 1.
Im jest wyższy tym kraj jest biedniejszy.

METODA DYSTANSOWA ? określa ona stopień zaspokojenia potrzeb wyznaczając granice progowe.
- wyodrębnienie 7 grup potrzeb ludności
- ustalenie zbioru mierników reprezentatywnych: ilościowych jakościowych dla każdej grupy potrzeb
- wyznaczenie dla tych mierników wartości progowych minimalnych maksymalnych
- przeprowadza się badania w terenie jak wygląda rzeczywistość porównuje do wartości progowych w skali od 0 do 100.

WSKAŹNIK GINIEGO ? bada on stopień nierówności między ludźmi i pokazuje jak rozkładają się dochody w społeczeństwie: bardziej lub mniej równo, bardziej lub mniej sprawiedliwie. Wskaźnik ten wyraża się wielkością od 0 do 1 i im bliżej jest jedności to mamy większe rozwarstwienie dochodowe, a im bliżej 0 tym mamy mniejsze rozwarstwienie dochodowe.

I poziom ? uniwersalny
ONZ ? poprzez deklaracje, pakty, konwencje wyznacza standardy w różnych sprawach socjalnych
MOP ( Międzynarodowa Organizacja Pracy ) - poprzez zalecenia, konwencje wyznacza standardy w dziedzinie pracy.

II poziom to:
UE ? poprzez traktaty, akty o charakterze traktatowym, rozporządzenia i dyrektywy.

III poziom to:
Standardy krajowe. W Polsce standardy krajowe wyznaczone są przez Konstytucję i ustawy.
ONZ ? Powszechna Deklaracja Praw Człowieka art. 22-27 formułują prawa dot. Polityki społecznej.
Np. prawo do ubezpieczeń społecznych, prawo do ochrony przed bezrobociem, prawo do odpowiedniego zadowalającego wynagrodzenia, prawo do nauki.
Międzynarodowy pakt spraw społecznych, kulturalnych.
MOP ? zaczęła funkcjonować w 1919r. przy Lidze Narodów. Dopiero w 194r. stała się organizacją wyspecjalizowaną ONZ.
Opracowuje ona i uchwala konwencje i zalecenia zmierzające do poprawy i ochrony warunków pracy i życia pracujących. Do tej pory MOP uchwaliła blisko 200 zaleceń i 180 konwencji.
Najważniejsze konwencje ratyfikowane przez Polskę:
- 29/1930r. ? wprowadza zakaz pracy przymusowej
- 87/ - dotyczy wolności i ochrony praw związkowych przyjęta w 1948r.
- 100/1951r. ? dotyczy jednakowego wynagrodzenia dla pracujących mężczyzn i kobiet
- 102/1952r. ? o minimalnych warunkach zabezpieczenia społecznego ( Polska kilka lat temu ratyfikowała ją częściowo.


STANDARDY UE:
1. Wyznaczone w takim dokumencie jak: Karta Socjalna Pracowników 1989r.
2. Traktat Amsterdamski ? wyznacza podstawowe cele socjalne takie jak: ustanowienie wysokiego poziomu zatrudnienia i ochrony socjalnej, trwały i nie inflacyjny wzrost gospodarczy, spójność gospodarcza i społeczna, równość między mężczyznami kobietami, solidarność między krajami członkowskimi.
3. Strategia Lizbońska ? strategia działania UE do 2010r. Przyjęto w niej 2 cele społeczne:
- stworzenie dużej ilości wysokiej jakości stałych miejsc pracy
- większa integracja społeczna rozumiana jako walka z ubóstwem i wykluczeniem społecznym.
4. Rada Europy w 1961r. wydała dokument Europejska Karta Społeczna ratyfikowana przez Polskę w 1997r. Dokument ten w 1996r. zmieniono na postać Zrewidowanej Kary Społecznej. Również UE ten dokument przyjęła. Były to pierwsze prawa socjalne. Prawa ekonomiczne, socjalne i prawne.

WYKŁAD 4/8 20.01.2008

Demograficzne i ekonomiczne uwarunkowania polityki społecznej

Zjawiska i procesy demograficzne sprowadzają się do rozrodczości, małżeństw i rozwodów, umieralności, długości życia, migracji.

Uwarunkowania demograficzne
W latach 1946-2003 przyrost naturalny wyniósł ponad 17 mln, zaś rzeczywisty 17 mln.
Przyrost naturalny= liczba urodzeń ? liczba zgonów
Przyrost rzeczywisty korygowany jest o zjawisko migracji.
W okresie powojennym PRL w ciągu 50 lat wyemigrowało 3932 tys., natomiast przybyło z zagranicy 1929 tys. osób.
W powojennym 50-leciu miały miejsce zjawiska falowania demograficznego, czyli dwóch wyżów demograficznych i dwóch niżów demograficznych.
W latach 90-tych miało miejsce zjawisko znacznego wzrostu liczby mieszkańców miast (ponad 23 mln)
W 2002 roku liczba ludności wynosiła 38.230.000 osób. Oznacza to, że od spisu przeprowadzonego w 1988 roku liczba ludności zwiększyła się o około 350 tys., czyli o niespełna 1%.
Spisy powszechne przeprowadzane są co 10 lat. Na koniec 2005 roku stan ludności wyniósł 38.15 7.000,-
Podział ludności na płeć i wiek:
W 2002 roku ? 48,4 % ludności to mężczyźni. Ma miejsce tutaj współczynnik feminizacji, czyli dominacji kobiet.
Struktura ludności w Polsce ze względu na wiek: 0-17 lat ? grupa przedprodukcyjna, od 18-59/64 lat to grupa produkcyjna, od 60/65 do nieskończoności to grupa w wieku poprodukcyjnym.
W 2002 roku w wieku poprodukcyjnym było 8.850.000 osób, a w 2005 roku ? 7.860.000
W wieku produkcyjnym w 2002 roku było 61,8% ludności tj. 23.625.000, natomiast w 2005 24.405.000.
Do 2010 roku liczba osób wzrośnie do 25.000.000. W wieku poprodukcyjnym będzie 15% ludności tj. 5.750.000
Rozrodczość i umieralność:
W 1990 roku zawarto 255 tys. małżeństw,
1995 zawarto 207 tys. małżeństw
2000 ? 211 tys. ?
2005 ? 207 tys. ?
Liczba małżeństw ma tendencję malejącą. Mają miejsce małżeństwa pierwotne i
małżeństwa wtórne.
W 1990 roku zawarto 6,7 małżeństw na 1000 ludności, natomiast w 1995- 5 małżeństw na 1000 ludności.
Dane dotyczące rozwiązania małżeństw:
W 1990 roku rozwiązano 226 tys. małżeństw (przez śmierć i rozwód), z powodu rozwodu 42 tys., reszta przez śmierć.
W 2005 roku rozwiązano 210 tys. małżeństw, w tym przez rozwód 42 tys. małżeństw.
W ponad 2/3 przypadków powództwo o rozwód wnosi kobieta, ale orzeczenie o rozwodzie z winy żony jest tylko w 3% przypadków.
Najczęściej przyczyną rozwodu jest alkoholizm męża, zdrada lub trwały związek uczuciowy z inną osobą.
Rozrodczość:
Rozróżniamy rozrodczość zawężoną, prostą i rozszerzoną.
>2,13 ? zawężona
=2,13 ? prosta
<2,13 rozszerzona
W 1990 roku wskaźnik rozrodczości wynosi 2,04%, w 1995- 1,61%, w 2000 ? 1,36%, w 2005 ? 1,24%.
W 1995 roku na 1000 ludności było 11,3 urodzeń żywych, w 2005 ? 9,6 urodzeń żywych.
Wiek matek: w 2005 r. ponad 8% urodzeń było przez matki mające mniej niż 19 lat, 11% przez kobiety ponad 35 lat
W latach 60-tych rodziło się 6% w obu grupach wiekowych.
Na początku lat 80-tych z związków pozamałżeńskich było około 5% urodzeń, dzisiaj jest ponad 12%.
Trwanie życia i umieralność
Chłopiec urodzony w 1995 roku ma szanse przeżyć 67,6 lat, w 2005 ? 70,8 lat.
Dziewczynka urodzona w 1995 roku ma szanse przeżyć 76,4 lat, urodzona w 2005 ? 79,4 lat.
Istnieje trwała różnica między długością lat życia.
Kobiety statystycznie żyją dłużej niż mężczyźni.
Liczba zgonów w Polsce generalnie maleje. 80% zgonów spowodowane jest chorobami cywilizacyjnymi, w tym 46% chorobami układu krążenia, 25% z powodu nowotworów złośliwych, 7% z powodu urazów i zatruć.
W 1995 roku na 1000 urodzeń żywych w Polce było 13,6 % zgonów niemowląt, a w roku 2005 ? 6,4%. W ciągu 10 lat wskaźnik spadł o połowę.

Ekonomiczne uwarunkowania polityki społecznej

1. Na czym polega współzależność polityki gospodarczej i społecznej

a) w krótkim okresie przyjmujemy, że poziom życia każdego człowieka i każdego społeczeństwa zależy od poziomu jego produkcji. Konsumować można to co zostało wytworzone. Tak więc w krótkich okresach np. rocznych polityka społeczna jest postrzegana jako efekt polityki gospodarczej.
b) w długich okresach polityka społeczna może być traktowana jako sfera promocji produktywności czyli ponoszenia wydatków na oświatę, zdrowie, wypoczynek, kulturę co nazywa się inwestowaniem w kapitał ludzki. W długich okresach zależność między polityką społeczną a polityką gospodarczą jest trudno dostrzegalna. Długo trzeba czekać na efekty.

Polityka społeczna potrzebna jest w gospodarce rynkowej, gdyż w niektórych sprawach zawodzą mechanizmy rynkowe:
- rynek zawodzi jako instrument informacji, koordynacji tzn. rejestruje tylko te potrzeby
za którymi stoi siła nabywcza,
- mechanizmy rynkowe zawodzą, gdyż rynek funkcjonuje na danym poziomie dochodu
zamożności i nie zawiera żadnych mechanizmów wpływających wyrównawczo na poziom
dochodów. Dochody się bardzo różnicują i polityka społeczna je wyrównuje np. dodatki
mieszkaniowe, zasiłki dla bezrobotnych, zasiłki rodzinne itp.,
- mechanizmy rynkowe zawodzą w odniesieniu do produkcji tzw. dóbr publicznych czyli
wspólnie użytkowanych, które opierają się mechanizmom rynkowym i ich produkcji. Nie
jest nastawiona na zysk. Jeśli dobro publiczne ma być w ogóle dostarczone to nie dzięki
produkcji prywatnej ale państwowej.

2. Wydatki na politykę społeczną i uwarunkowania

a) uwarunkowania wydatków wg badań niemieckich z początku lat 90 przeprowadzonych dla
18 krajów w latach 1950-1992 okazało się, że głównymi przyczynami wzrostu wydatków
społecznych z budżetu państwa w długim okresie był:
- mały wzrost gospodarczy lub jego stagnacja
- wzrost bezrobocia
- kilkuletni okres pozostawania u władzy partii lewicowych lub lewico-centrowych
- wysoka stopa starości oraz duża siła polityczna organizacji ludzi starszych
- słabość autonomicznych instytucji w stosunku do instytucji państwowych, czyli
niezależnego banku Centralnego, niezależnych stowarzyszeń itp.

b) wydatki na politykę społeczną w Polsce ? w strukturze wydatków finansów publicznych mniej więcej połowę stanowią wydatki na administrację państwową, inwestycje infrastruktury publicznej, obronę i bezpieczeństwo publiczne oraz obsługę długu państwowego. Drugą połowę na politykę społeczną inaczej mówiąc na wydatki na cele społeczne, stanowią ok. 50% finansów publicznych czyli ok. 30% PKB. Jest to poziom odpowiedni do poziomu wydatków społecznych w europejskich krajach OECD w pozostałych europejskich krajach tj. 30-40% wydatków publicznych.

Wydatki za 2002r. w mld zł
- dopłaty do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych ? 52 mld
- obsługa długu publicznego ? 28 mld
- pomoc socjalna ? 21 mld
- obrona narodowa ? 15 mld
- szkolnictwo wyższe ? 10 mld
- bezpieczeństwo publiczne ? 11 mld
- administracja publiczna ? 9 mld
- wymiar sprawiedliwości ? 8,5 mld
- nauka ? 3,7 mld
- urzędy władzy państwowej kontroli i sądownictwa ? 1,9 mld
- kultura ? 1,2 mld

Podmioty polityki społecznej

Podmiotem jest ten kto realizuje politykę społeczną
- podmioty międzynarodowe - UE oraz ONZ o organizacje wyspecjalizowane,
- podmioty krajowe ? państwo i jego organy i instytucje, samorząd terytorialny oraz
instytucje i organizacje pozarządowe czyli tzw. trzeci sektor.
Podmioty krajowe:
- po 90r. nastąpiła decentralizacja. Znaczna część uprawnień socjalnych została
przekazana początkowo gminom a potem powiatom i samorządom wojewódzkim. Obok
samorządu pojawił się jeszcze jeden podmiot to organizacje pozarządowe.
Podmioty państwowe:
- porządkuje życie publiczne
- tworzą ramy socjalne
- kreują budżet socjalny
- odpowiadają za realizację idei dobra wspólnego, pomocniczości, solidarności,
zrównoważonego rozwoju

Podmioty pozarządowe:
- uzupełniają i wspierają działanie państwa
- docierają do grup najbardziej zaniedbanych
- przyczyniają się do rozwoju społeczeństwa obywatelskiego

Podmioty globalne:
- kreują politykę społeczną w skali mezo - makro społecznej
- kumulują doświadczenie różnych ?.
- generują problemy współczesnego świata




WYKŁAD - 03.02.2008

1923 - ustawa o opiece społecznej (pierwsza ustawa)
1990 ? ustawa o pomocy społecznej
2004 ? ustawa o pomocy społecznej

Pomoc społeczna ? polega na pomocy jednostkom lub rodzinom w przezwyciężaniu trudnych sytuacji życiowych do zaspokojenia niezbędnych potrzeb i umożliwienia życia w warunkach odpowiadających godności człowieka.

Komu przysługuje pomoc społeczna (adresaci)
- obywatele Polski mający miejsce zamieszkania i przebywający na terenie RP,
- cudzoziemcy, którzy przybywają na terenie RP, posiadają zezwolenie na zgodę na pobyt tolerowany lub statut uchodźca,
- obywatele państw członkowskich UE,
- znalezienie się w jednej z krytycznych sytuacji życiowych, których wymienia ustawa:
bezrobocie, bezdomność, przewlekła choroba, sieroctwo, opuszczenia domu dziecka, więzienia.

Kryterium dochodowe ? korzystanie tylko z pomocy pieniężnej jest to dochód, który nie przekracza 461zł. W przypadku osoby samotnie gospodarującej i 316zł. W przypadku osoby w rodzinie

Podmioty pomocy społecznej
- samorząd terytorialny ? władze gminy tj. Wójt, Prezydent, Burmistrz,
- Ośrodek pomocy społecznej
- na szczeblu powiatowym ? władze powiatu czyli Rada Powiatu i Zarząd Powiatu oraz
Powiatowe Centrum Rodzinie,

Świadczenie z pomocy społecznej
- świadczenie pieniężne ? zasiłek stały, okresowy, pomoc dla rodzin zastępczych, pomoc na usamodzielnienie się ( ustawa wymienia ich 7 )
- świadczenia niepieniężne ? ustawa wymienia ich aż 18 np. praca socjalna, interwencja kryzysowa, pobyt i usługi w domu pomocy społecznej czy też składka na ubezpieczenia społeczne, które są opłacane za osoby, które opiekują się niepełnosprawną osobą.

Ubezpieczenia społeczne

Zabezpieczenie społeczne ? oznacza tworzenie takiego systemu w państwie, w którym ludzie znajdą się bez możliwości zarobkowania i uzyskiwania dochodów. Muszą istnieć instytucje, które im zapewnią ten dochód.

Zabezpieczenia społeczne - bezpieczeństwo socjalne
- ubezpieczenia społeczne polega na przezorności i solidarności organizowanej przez państwo np. wypadek w pracy, zestarzenie się ( płacą składki i nie otrzymują świadczenia)
- zaopatrzenie społeczne ? państwo gwarantuje świadczenia w przypadku braku dochodu z pracy. Nie jest powiązane z opłacaniem składki. Dotyczy wybranej grupy ludzi jak policja, wojsko, prokuratorzy ( w przypadku braku dochodu nie płacą składek)
- pomoc społeczna ? nie ma składek, nie ma obligatoryjności świadczeń ? świadczenia uznaniowe
Ubezpieczenia społeczne obejmują kategorie ryzyka:
- utrata pracy
- starość
- wypadek przy pracy
- choroba lub niezdolność częściowa lub całkowita do pracy
Opłacana jest tylko składka na Fundusz Pracy przez pracodawcę
System jest podzielony na repartycyjny i kapitałowy. W Polsce połączono system repartycyjny z kapitałowym. Państwo bierze na siebie obowiązek wypłacania bieżących emerytur
Polski system ubezpieczeniowy przewiduje:
- ubezpieczenia emerytalne,
- rentowe,
- chorobowe,
- wypadkowe

System ochrony zdrowia
- zdrowie w 50% zależy od stylu życia ? czy palimy papierosy, czy uprawiamy aktywność
- 20% od genetyki
- 20% od środowisk
- 10% od ochrony systemu zdrowia.

Przez setki lat ludzie nie mieli pieniędzy albo dostępu do lekarzy. W XIX, XX w. pojawiły się instytucje opieki zdrowotnej. W okresie międzywojennym w Polsce zaczęto wprowadzać składki na ubezpieczenie zdrowotne ? dostęp do leczenia. W 1958r. zniesiono wszelkie ubezpieczenia. Wprowadzono bezpłatny dostęp do ochrony zdrowia pracowników ich rodzin.
W latach 70-tych powstał system służby zdrowia ? finansowany przez budżet państwa. Państwo tworzyło infrastruktury służby zdrowia: budowało Ośrodki zdrowia, przychodnie. Niepubliczne Zakłady Opieki Zdrowotnej przeszły pod Zarząd samorządów gmin
Od 1 stycznia 1999r. Polska przeszła z systemu służby zdrowia na system Powszechnych Ubezpieczeń Zdrowotnych ? finansowanie tego systemu odbywa się przede wszystkim ze składek ubezpieczonych, częściowo z budżetu państwa, częściowo z budżetu gmin, powiatów , województw. System ten został bardzo skrytykowany ( za czasów Premiera Buzka). Kasy chorych zastąpił NFZ, który działały na szczeblu centralnym i wojewódzkim.
W styczniu 2003r. ustawa o powszechnych ubezpieczeniach NFZ została zanegowana przez Trybunał Konstytucyjny i w efekcie w 2004r. uchwalono nowa ustawę o świadczeniach zdrowotnych finansowanych ze środków publicznych.
20.01.2008 Demograficzno-Ekonomiczne uwarunkowania polityki społecznej

Zjawiska i procesy demograficzne w danym kraju:
- proces rozrodczości
- małżeństwa i rozwody
- umieralności
- długości życia
- migracje
Uwarunkowania demograficzne w Polsce
W 1946 r narodowy spis ludności wykazał- 24 ml ludności w Polsce na koniec 2003 r 31 ml. Przyrost naturalny w latach 1946-2003 wyniósł ponad 17 ml a przyrost rzeczywisty 15 ml. Przyrost naturalny = liczba urodzeń ? liczba zgonów, przyrost rzeczywisty = przyrost naturalny ? migracja. W powojennym 50-leciu Polskę opuściło około 4 ml ludzi, do Polski przybyło 1,920 tys.

Zjawiska demograficzne
- zjawisko falowania demograficznego ? po 1946 r miały miejsce 2 wyże i 2 niże demograficzne. Wyż musi wywołać wyż. Wyż demograficzny z lat 50 urodził wyż demograficzny w drugiej połowie lat 70 i początku lat 80. W między czasie mieliśmy wielki niż, który przypadł na połowę lat 60 i 70. Większość populacji, która była zdolna rodzić dzieci w latach 60 została wyniszczona przez wojnę. Wyż demograficzny z lat 50 to ludzie, którzy zaczęli wchodzić do szkół, miejsc pracy w latach 70. Drugi wyż z połowy lat 70 i 80 , to ludzie, którzy wchodzą na rynek pracy na przełomie wieku XX i XXI. Największy dół przypada na rok 2001 gdzie liczba urodzeń spadła do 360 tys. Urodzeń. W roku 2001 był pierwszy w historii powojennej ujemny przyrost naturalny.
- Zjawisko znacznego wzrostu liczby mieszkańców miast miało miejsce do końca lat 90. W 1946 r w miastach mieszkało 7,5 ml. ludzi to w latach 90 w miastach mieszkało 23 ml ludności.

Stan i struktura ludności Polski
- w 2002 r liczba ludności w Polsce wynosiła 38,230 tys. Oznacza to, że od poprzedniego spisu w 1988 r liczba ludności zwiększyła się o około 350 tys. Czyli niespełna 1%. Na koniec 2005 r stan ludności wyniósł 38,157 tys.

Struktura ludności
- W 2002 r ? mężczyźni 48,4%, kobiety 51,6 % ludności, oznacza to, że współczynnik feminizacji wynikł 106,5
- Ze względu na wiek: 2002 r 2005 r
0-17 lat grupa przedprodukcyjna 23% - 8,850 tys. 7,760 tys.
18-59/60 grupa produkcyjna 61,8% - 23,625 tys. 24,405 tys.
60/65 Ą grupa osób w wieku 15% - 5,750 tys. 5,890 tys.
poprodukcyjnym.

Rozrodczość Małżeństwa Umieralność

Małżeństwa:
- 1990 r - 255 tys.
- 1995 r - 207 tys.
- 2000 r ? 211 tys.
- 2005r ?2007 tys.
Rozwiązanie małżeństwa:
- 1990 ?226 tys. z powodu rozwodu 42 tys.
- 2005 ?210 tys. z powodu rozwodu 42 tys.
W ponad 2/3 przypadków powództwo o rozwód wnosi kobieta ale orzeczeń rozwodu z winy żony jest tylko 3% przypadków. Największe przyczyny rozwodów: alkoholizm męża, zdrada lub stały związek uczuciowy z inna osobą.

Rozrodczość
Wskaźnik rozrodczości: liczba dzieci przypadająca na kobiety w wieku rozrodczym.
- rozrodczość zawężona > 2,13
- rozrodczość prosta = 2,13
- rozrodczość rozszerzona < 2,13
* 1990 wskaźnik ten wynosił 2,04
* 1995 wskaźnik ten wynosił 1,61 na 1 tys. 11.3 urodzeń żywych
* 2000 wskaźnik ten wynosił 1,36
* 2005 wskaźnik ten wynosił 1,24 na 1 tys. 9,6 urodzeń żywych
Wiek matek
- wzrost urodzeń wśród bardzo młodych matek 2005 r ponad 8% urodzeń przez matki, które mają 18 lat
- wzrost urodzeń kobiet powyżej 35 lat w 2005 r 11%
- wzrost liczby urodzeń poza małżeńskich ? na początku lat 80 ze związków poza małżeńskich rodziło się około 5% dzieci, dzisiaj 12%.

Trwanie życia i umieralność
- Chłopiec urodzony w 1995 r ma szanse przeżyć 67,6 lat
w 2005 r ma szanse przeżyć 70,8 lat
- dziewczynka urodzona w 1995 r ma szanse przeżyć 76,4 lata
w 2005 r ma szanse przeżyć 79,4 lata
Istnieje trwała różnica między długością życia mężczyzn i kobiet.
Jak wygląda umieralność:
liczba zgonów w Polsce generalnie maleje od 2000 r utrzymuje się na poziomie 300 tys. 80% zgonów w Polsce według danych z 2005 r spowodowane jest chorobami cywilizacyjnymi:
- 46 % chorobami układu krążenia
- 25% z powodu nowotworów złośliwych
- 7% z powodu urazów i zatruć.
W 1995 r na 1 tys. urodzeń żywych w Polsce było 13,6 zgonów niemowląt a w roku 2005 6,4.

EKONOMICZNE UWARUNKOWANIA POLITYKI SPOŁECZNEJ

Efektywność i wydajność człowieka jako kapitału ludzkiego:
- dobre wykształcenie
- zdrowie
- określony poziom kultury, wiedzy ogólnej.

1. W krótkim okresie przyjmiemy, że poziom życia każdego człowieka i każdego społeczeństwa zależy od poziomu jego produkcji. Konsumować można to co zostało wytworzone, tak więc w krótkich okresach np. rocznych polityka społeczna jest postrzegana jako bezpośredni efekt polityki gospodarczej.
2. W długich okresach polityka społeczna może być traktowana jako strefa promocji produktywności czyli pomnożenie wydatków na oświatę, zdrowie, wypoczynek, kulturę co nazywa się inwestowaniem w kapitał ludzki. W długich okresach zależność jest trudniej dostrzegalna ? długo trzeba czekać na efekty.

Polityka społeczna potrzebna jest gospodarce rynkowej gdyż w niektórych sprawach zawodzą mechanizmy rynkowe.
1. Rynek zawodzi jako instrument informacji i koordynacji, to znaczy rejestruje tylko te potrzeby, za którymi stoi siła nabywcza.
2. Mechanizmy rynkowe zawodzą gdyż rynek funkcjonuje opierając się na danym poziomie dochodów i zamożności i nie zawiera żadnych mechanizmów wpływających wyrównawczo na poziom dochodów. Dochody się bardzo różnicują, polityka społeczna je wyrównuje np. poprzez dodatki mieszkaniowe, zasiłki rodzinne, zasiłki dla bezrobotnych
3. Mechanizmy rynkowe zawodzą w odniesieniu do produkcji tak zwanych dóbr publicznych czyli wspólnie użytkowanych, które opierają się mechanizmom rynkowym i ich produkcja nie jest nastawiona na zysk. Jeśli dobro publiczne ma być w ogóle dostarczone to nie dzięki produkcji prywatnej ale państwowej np. gdyby państwo nie dostarczało publicznej szkoły to dostęp do edukacji byłby bardzo ograniczony dla wielu niemożliwy.

WYDATKI NA POLTYKĘ SPOŁECZNĄ
Uwarunkowania wydatków
Według badań niemieckich z początku lat 90 przeprowadzonych dla 18 krajów w latach 1950-1982 okazało się, że głównymi przyczynami wzrostu wydatków społecznych z budżetu państwa w długim okresie były:
1. mały wzrost gospodarczy lub jego stagnacja
2. wzrost bezrobocia
3. kilkuletni okres pozostawiania u władzy partii lewicowych lub lewicowo centrowych
4. wysoka stopa starości oraz duża siła polityczna organizacji ludzi starszych
5. słabość autonomicznych instytucji do instytucji państwowych czyli niezależnego Banku Centralnego, samorządu lokalnego, niezależnych stowarzyszeń itp.
Wydatki na politykę społeczną w Polsce
W strukturze wydatków finansów publicznych mniej więcej połowę stanowią wydatki na administracje publiczną, inwestycje infrastruktury publicznej, obronę i bezpieczeństwo publiczne oraz obsługę długu publicznego. Drugą połowę wydatki na politykę społeczną. Inaczej mówiąc wydatki na cele społeczne stanowią około 50% finansów publicznych czyli około 30% PKB. Jest to poziom odpowiedni do poziomu wydatków społecznych w europejskich krajach OECD, w krajach poza europejskich jest to 30-40% wydatków publicznych.
Za rok 2007 wydatki budżetu w miliardach złotych:
- 52 - dopłaty do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych S
- 28- obsługa długu publicznego NS
- 21 - pomoc socjalna S
- 15- obrona narodowa NS
- 10 - szkolnictwo wyższe NS
- 11 - bezpieczeństwo publiczne NS
- 9 - administracja publiczna NS
- 8,5 ? wymiar sprawiedliwości NS
- 3,7 - nauka NS
- 1,9 urzędy władzy państwowej, kontroli i sądownictwa NS
- 1,2 kultura S
1. 1/3 wydatków socjalnych w Polsce jest dopłata do rent i emerytur, do wszystkich rent i emerytur wypłacanych rolnikom z KRUS państwo dopłaca aż 90%.
2. po wprowadzeniu składek zdrowotnych państwo ograniczyło wydatki na opiekę medyczna do 2%
3. pomoc społeczna 8,5%
4. Oświata i wychowanie 1,1% ( w 1996 r wszystkie szkoły podstawowe, gimnazja i średnie zostały przekazane gminom)
5. szkolnictwo wyższe 3,7%
6. kultura i dziedzictwo narodowe 0,4%
7. gospodarka mieszkaniowa 1,2%
Wysokie wydatki na cele socjalne działają w dwie strony z jednej strony, że państwo jednak pomaga a z drugiej jednocześnie mniej jest pieniędzy na inwestycje.

Podmioty polityki społecznej
Podmiotem w polityce społeczne jest ten, kto realizuje politykę społeczna i dzielimy je na:
1. podmioty międzynarodowe ? organy Unii Europejskiej oraz ONZ i organizacje wyspecjalizowane
2. podmioty krajowe ? państwo jako organ i instytucja, samorząd terytorialny, organizacje i instytucje poza rządowe tak zwany 3 sektor.
W Uniki Europejskiej od 1950 r działa Rada Społeczno- Gospodarcza, Komitet do spraw ochrony socjalnej, cała sieć organizacji. Bardzo ważnym organem jest Europejski fundusz Społeczny.
Podmioty krajowe
1. Nastąpił proces decentralizacji to znaczy, że państwowych zadań została przekazana początkowo gminom a od 1990 r powiatom i samorządom województwa.
2. obok samorządu pojawił się jeszcze jeden podmiot fundacje i stowarzyszenia czyli organizacje poza rządowe.
Podmioty globalne:
- kreują polityk społeczną w skali mezo i makro społecznej.
- kumulują doświadczenia poszczególnych państw
- wskazują jakie są problemy współczesnego świata
Podmioty państwowe
- porządkują życie społeczne
- tworzą normy socjalne
- kreują budżet socjalny
- odpowiadają za realizację zasady: dobra wspólnego, pomocniczości, solidarności i równoważnego rozwoju, urzeczywistniają zasadę sprawiedliwości społecznej.
Podmioty poza rządowe
- uzupełniają i wspierają działania państwa
- docierają do grup najbardziej zaniedbanych
- przyczyniają się do rozwoju społeczeństwa obywatelskiego.

Wykład 02.02.2008 Polityka zatrudnienia

W Polsce ludowej była prowadzona polityka pełnego zatrudnienia. W latach 90 ujawniło się bezrobocie rejestrowane wynikające ze zmiany ustroju ekonomicznego. W roku 1988 okazało się, że w Polsce pracuje około 18 ml. ludzi. W latach 90 zaczęło się obniżanie zatrudnienia: w roku 1990 16,5 ml., do roku 1993 liczba zatrudnionych zmniejszała się po czym w 1994 r wzrosła uzyskując poziom 16,4 ml. W 2003 r był najniższy poziom zatrudnienia 13,7 ml. Kiedy malało zatrudnienie w tym samym czasie rosła liczba osób w wieku produkcyjnym. W II kwartale 2007 r było 31,28 ml. Polaków w wieku produkcyjnym powyżej 15 roku życia ? pracujących było 15 ml.
Bierni zawodowo:
- 5,73 ml ? emeryci
- 3,54 ml ? uczący się i studenci
- 2,51 ml ? chorzy i niepełnosprawni
- 1,52 ml ? prowadzący dom
- 1,6 ml ? bezrobotni
- 0,55 ml ? nie szukający pracy
- 0,04 ml ? nie przygotowani do podjęcia pracy
- 0,64 ml ? inni
Struktura zatrudnienia:
1. Sektor I (rolnictwo rybołówstwo, leśnictwo) ? w 2004 r 2,46 ml około 18% ogółu zatrudnionych
2. Sektor III (usługi) ? 7,456 ml około 53% ogółu zatrudnionych
3. Sektor II ( przemysł) ? 4 ml około 28,8% ogółu zatrudnionych.
- Zatrudnienie według statusu zatrudnienia: w śród pracujących dominują pracownicy najemni ponad 70% tylko 20% ludzi w Polsce pracuje na własny rachunek.
- Zatrudnienie według płci: kobiety około 47%, mężczyźni ponad 62%
- Zatrudnienie według wykształcenia:
? średnie 50%
? wyższe 25%
? podstawowe, zasadnicze zawodowe 25%
Ponad 9% ogólnej liczby zatrudnionych stanowią osoby pracujące w szarej strefie, to jest około 1,4 ml osób. Dla większości praca w szarej strefie jest pracą dodatkową ale dla ponad 600 tys. jest to praca podstawowa.
Stopa zatrudnienia w Polsce jest najniższą w Europie, jest to około 50%.

Polskie bezrobocie
- jest bezrobociem strukturalnym, które występuje z powodu niedopasowania kwalifikacji i umiejętności pracowników do potrzeb pracodawców
- jest bezrobociem długookresowym to znaczy, że większość bezrobotnych pozostaje na bezrobociu dłużej niż rok a czasami jest to kilka lat.
- obok bezrobocia rejestrowanego występuje również bezrobocie ukryte ? występuje głównie na wsi.
- dotyka kobiety ? około 60% polskich bezrobotnych
- bezrobocie dotyka ludzi między 19-24 rokiem życia 1/3 osób jest bezrobotna, między 44-54 rokiem życia również około 1/3 osób jest bezrobotna.

Polityka zatrudnienia
Już 29.12.1998 r uchwalono pierwszą w powojennej Polsce Ustawę o zatrudnieniu, w której po raz pierwszy znalazło się określenie bezrobotnego. Ta ustawa odnosiła się głównie do przewidywanego bezrobocia w Polsce. Zawierało określenie kto jest bezrobotny, jakie świadczenia przysługują bezrobotnym ? po raz pierwszy określono zasiłek dla bezrobotnych, określono świadczenia, które miały pomóc wrócić bezrobotnym na rynek pracy ? szkolenia. Ustawa miała charakter osłonowy, wprowadzenie publicznych służb pracy, instytucji zatrudnienia ? Rejonowe Biura Pracy.
16.10.1991 r ukazała się następna Ustawa o zatrudnieniu i bezrobociu. Celem tej ustawy było przede wszystkim ograniczenie dostępu do bezrobocia ale również poszerzono krąg świadczeń. W XII 1994 r stopa bezrobocia wynosiła 16,7%.
14.12.1994 r uchwalono Ustawę o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu. Na mocy tej ustawy przemianowano Biura Pracy na Urzędy Pracy. Stworzono podstawy prawne stosowania aktywnych form przeciwdziałania bezrobociu to jest wykorzystanie usług pośrednictwa pracy, szkolenia i przekwalifikowania bezrobotnych, udzielanie pożyczek na rozpoczęcie działalności gospodarczej organizowanie robót publicznych i prac interwencyjnych oraz możliwość opracowywania specjalnych programów przeciwdziałaniu bezrobociu skierowanych do określonych grup np. kobiet, ludzi długotrwale bezrobotnych, a przede wszystkim absolwentów. Ta właśnie ustawa wprowadziła dobrze nam znaną instytucje zasiłku przedemerytalnego.
20.04.2004 r Ustawa o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy? sugeruje, że najważniejsze będzie promowanie zatrudnienia. Zgodnie z tą ustawą politykę rynku pracy realizować mają:
- publiczne służby zatrudnienia ? Minister pracy i polityki społecznej
- instytucje samorządowe: wojewódzkie i powiatowe urzędy pracy, Państwowa agencja wspierania przedsiębiorczości.
- Ochotnicze Hufce Pracy ? OHP ? maja wspierać zatrudnienie młodzieży do 25 roku życia
- agencje zatrudnienia, które mogą być publiczne i prywatne
- instytucje szkoleniowe ? mają na celu podnoszenie kwalifikacji
- instytucje doradztwa i poradnictwa zawodowego
- instytucje dialogu społecznego
- instytucje partnerstwa ? co oznacza, że nie tylko władze samorządowe ale również pracodawcy, związki zawodowe odpowiedzialni są za politykę rynku pracy.
Polityka zatrudnienia w Polsce na najbliższe dwa lata będzie pod wpływem europejskiej polityki pracy. Unia Europejska w 1997 r obrała strategie zatrudnienia. Potrzebę zwiększenia zatrudnienia powtórzono w 2000 r. Strategia Lizbońska ? stworzenie jak największej liczby wysokiej wartości miejsc pracy. W 2003r w Brukseli a potem w Salonikach Unika Europejska znowelizowała politykę zatrudnienia:
1. zwiększenie ogólnego poziomu zatrudnienia ? planuje się, że w 2010 roku stopa zatrudnienia powinna wynosić 70%
2. zwiększenie zatrudnienia grup marginalizowanych czy też wykluczonych a w szczególności kobiet, osób powyżej 50 roku życia, niepełnosprawnych i imigrantów. Do 2010 r stopa zatrudnienia kobiet ma wynosić 60% , stopa zatrudnienia osób powyżej 50 roku życia na wynosić 50%.

POLITYKA WOBEC UBUSTWA I MARGINALIZACJI SPOŁECZNEJ

1. Ubóstwo jest to brak dostatecznych środków materialnych do zaspokojenia potrzeb życiowych jednostki lub rodziny.
2. Ubóstwo jest to stan poniżej pewnego poziomu dochodowego lub progu realizacji potrzeb w odniesieniu do jednostki lub rodziny.
Pierwsza definicja zwraca uwagę, że nie mamy środków na zaspokojenie potrzeb, druga określa, że są potrzeby, których nie możemy zaspokoić.
Z pojęciem ubóstwa wiąże się pojęcie:
- polaryzacji społecznej ? tworzenie się grup coraz bardziej ubogich i coraz bogatszych.
- pauperyzacja - ubożenie
- marginalizacja społeczna, wykluczenie społeczne, ekskluzja społeczna ? oznaczają sytuacje, w których dochód jednostki spada poniżej przeciętnego dochodu w społeczeństwie., powodując brak uczestnictwa w wielu sferach życia społecznego. Jest spowodowana nie tylko ubóstwem ale brakiem odpowiedniego wykształcenia, czasami religią. Najczęściej jest to jednak niski dochód.
- wykluczenie ze sfery pracy ?kiedy nie pracujesz to twoja wartość jako człowieka jest obniżona
- deprywacja ? oznacza odczucie pogorszenia warunków życiowych w stosunku do poprzedniego okresu albo gorszej sytuacji w stosunku do innych grup społecznych.

Rodzaje ubóstwa
1. Ubóstwo absolutne ? jest to stan warunków życiowych, który uniemożliwia lub istotnie utrudnia, realizację podstawowych funkcji życiowych: potrzeba żywności, mieszkania, czystej wody, akceptacji. Nie zależnie od tego w jakim kraju żyjesz nie stać cię na zaspokojenie podstawowych potrzeb
2. Ubóstwo względne ? dotyczy jednostki lub rodziny, której zasoby w danym czasie w istotny sposób spadają poniżej zasobów uznawanych w danym społeczeństwie za przeciętne, odnosimy naszą sytuację materialna względem średnich dochodów w kraju
3. Ubóstwo zawinione ? to ubóstwo powstałe z przyczyn osób których dotyczy ? lenistwa, pijaństwa
4. Ubóstwo niezawinione występuje z przyczyn niezależnych od ubogich i braku miejsca pracy, niepełnosprawności, niskich wynagrodzeń.
Subiektywną przyczyną ubóstwa jest niepełnosprawność, obiektywną przyczyna ubóstwa jest niesprawiedliwy podział dochodu narodowego. Jeżeli wynagrodzenie jest mniejsze niż PKB przypadające na mieszkańca, to jesteśmy wyzyskiwani przez państwo, jeżeli wynagrodzenie jest wyższe niż PKB na mieszkańca to przejadamy coś czego nie wytworzyliśmy.
Przyczyny ubóstwa według ekspertów Unii Europejskiej przyczynami ubóstwa są najczęściej:
- bezrobocie
- bezdomność
- brak wykształcenia
- niewłaściwa ochrona socjalna w państwach
- odrzucenie pozytywnego modelu rodziny 20% rodzin to rodziny niepełne ? 17% samotne matki, 2% samotni ojcowie
- nadmierne zadłużenie jednostki lub rodziny
- niewystarczające środki finansowe przeznaczone dla ludzi starych
- brak komunikacji społecznej.
W Polsce przyczynami ubóstwa są:
- niski poziom zamożności społeczeństwa odziedziczony po PRL
- niski poziom płac, prawie 60% Polaków otrzymuje wynagrodzenie poniżej przeciętnego krajowego wynagrodzenia a płaca minimalna nie wiele odbiega od minimum socjalnego.
- niski poziom aktywności zawodowej
- niski poziom wykształcenia i kwalifikacji
- wysokie koszty utrzymania w Polsce, zwłaszcza wzrost wydatków na mieszkanie średnio od 20-25% naszych dochodów
- zbyt wysokie wydatki na używki
- komercjalizacja wielu usług społecznych, które wcześniej były bezpłatne
- styl życia związany z zaspokojeniem potrzeb wyższego rzędu
- patologie społeczne
Miary ubóstwa
1. zasięg ubóstwa ? informuje nas o tym jaki odsetek społeczeństwa żyje w ubóstwie.
2. głębokość ubóstwa ? jest to taki wskaźnik, który pokazuje nam o ile powinny wzrosnąć dochody jednostki lub rodziny aby przestała żyć w ubóstwie.
Zasięg ubóstwa określa się na podstawie linii ubóstwa czyli progu dochodowego, który oddziela ludzi ubogich od, którzy nimi nie są.
1. linia relatywna ? albo względna ? jest to dochód poniżej 50% przeciętnego w danym społeczeństwie w Europie
* w Polsce minimum egzystencji i dochód, który pozwala na zaspokojenie podstawowych potrzeb na minimalnym poziomie
* minimum socjalne ? wyższe od minimum egzystencji, ustalane instytucjonalnie
2. linie subiektywne ? pokazują dochód, który my sami uważamy za dochód, chroniący nas przed ubóstwem
3. linia ustawowa

1923 r Ustawa o opiece społeczne
1990 Ustawa o pomocy Społecznej
2004 Ustawa o pomocy społecznej ? aktualnie obowiązująca
Ustawa ta określa co to jest pomoc społeczna, która polega na pomocy jednostkom lub rodzinom w przezwyciężaniu trudnych sytuacji życiowych i do zaspokojenia niezbędnych potrzeb i umożliwienia życia w warunkach odpowiadających godności człowieka. W świetle tej ustawy adresatami są:
- obywatele polscy mający miejsce zamieszkania i przebywający na terytorium RP
- cudzoziemcy, którzy przebywają na terytorium RP i posiadają zezwolenie na osiedlenie, zgodę na pobyt tolerowany lub status uchodźcy
- obywatele państw członkowskich Unii Europejskiej
Znalezienie się w jednej z krytycznych sytuacji życiowych (art. 7), które wymienia ustawa:
- bezrobocie
- bezdomność
- przewlekła choroba
- sieroctwo
- opuszczenie domu dziecka lub więzienia
Dodatkowo Ustawa określa kryterium dochodowe ? kryterium dochodowym uprawniającym do korzystania ze świadczeń pomocy społecznej jest dochód, który nie może przekroczyć 461 zł w przypadku osoby samotnie gospodarującej i 316 zł osoby w rodzinie.
Podmiotami zobligowanymi do udzielania pomocy społecznej są:
- rady gminy, jednostki samorządu terytorialnego
- wyspecjalizowane jednostki ? ośrodki pomocy społecznej
- na szczeblu powiatu ? rada powiatu i zarząd powiatu
- oraz jednostki wyspecjalizowane ? Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie
- Regionalny Ośrodek Polityki społecznej działa przy wojewodzie ? organ organizacji rządowej
Świadczenia pomocy społecznej
- świadczenia pieniężne - 7 np.:
? zasiłek stały
? zasiłek okresowy
? pomoc dla rodzin zastępczych
? pomoc na usamodzielnienie się
- świadczenia nie pieniężne ? ustawa wymienia 18 np.:
? praca socjalna
? interwencja kryzysowa
? pobyt i usługi w Domu Pomocy Społecznej
? składki na ubezpieczenia społeczne, które są opłacane przez ośrodek pomocy społecznej za osoby opiekujące się dziećmi niepełnosprawnymi

Wykład
03.02.2008 UBEZPIECZENIA SPOŁECZNE

Zabezpieczenie społeczne oznacza tworzenie takiego systemu w państwie, w którym ludzie znajdujący się w sytuacji braku możliwości zarobkowania, to wówczas mogą liczyć na pomoc społeczną

ZABEZPIECZENIE SPOŁECZNE BEZPIECZEŃSTWO SOCJALNE

Ubezpieczenia społeczne zaopatrzenie społeczne pomoc społeczna

Są taka instytucją, która polega na przezorności i solidarności organizowanej przez państwo. Kategorie ryzyka: utrata pracy, starość, wypadek przy pracy, choroba, częściowa lub całkowita niezdolność do pracy.Polski system przewiduje:ubezpieczenie emerytalneubezpieczenie rentoweubezpieczenie choroboweubezpieczenie wypadkoweJest o system repartycyjny i system kapitałowy w Polsce połączono oba systemy jeśli chodzi o ubezpieczenia emerytalne: urodzenie po 1968 r obowiązkowo, od 1949 dobrowolnie, składka emerytalna 19,32% dzielona jest ? ponad 7% do ZUS ? system repartycyjny, reszta do OFE ? system kapitałowy Państwo gwarantuje świadczenia w przypadku braku dochodu ale uzyskanie tego świadczenia nie jest związane z opłacaniem składek ? np. emerytury służb mundurowych Nie ma nic wspólnego z ubezpieczeniami i zaopatrzeniem, nie ma żadne składki, są to świadczenia o charakterze uznaniowym.



SYSTEM OCHRONY ZDROWIA W POLSCE
Zdrowie jest to stan, w którym jesteśmy wolni od dolegliwości fizycznych, psychicznych i społecznych.
Bezpośrednie wskaźniki mierników zdrowia:
- zachorowalność na dane choroby
- chorobowość
- śmiertelność
Czynniki wpływające na stan naszego zdrowia:
- styl życia ? 50%
- uwarunkowania genetyczne 20%
- środowisko zamieszkania i pracy 20%
- system ochrony zdrowia 10%

Wraz z rozwojem medycyny nastąpił rozwój ośrodków zdrowia na przełomie XIX i XX w pojawiły się instytucje opieki zdrowotnej oraz sposoby dotarcia do możliwości korzystania z tej opieki. W latach dwudziestolecia międzywojennego w Polsce wprowadzono dla niektórych grup społecznych ubezpieczenia zdrowotne ? dostęp do leczenia. Po II wojnie światowej nadal obowiązywały ubezpieczenia zdrowotne. W 1948 r wprowadzono w Polsce bezpłatny dostęp do ochrony zdrowia dla pracowników i ich rodzin, rolnicy dopiero w latach 80. Ten system nazwano służbą zdrowia ? był to system całkowicie finansowany przez budżet państwa. Pracownicy służby zdrowia byli funkcjonariuszami państwowymi wynagradzanymi przez państwo. Państwo tworzyło infrastrukturę służby zdrowia ? budowało ośrodki zdrowia, szpitale. Ludzie korzystali z tego na zasadzie legitymacji ubezpieczeniowej. W latach 70 zaczęły się problemy z tym system. System służby zdrowia był od 1948 do 1998 W 1991 r uchwalono ustawę , która pozwoliła tworzyć niepubliczne zakłady opieki zdrowotnej. Podstawowa opieka zdrowotna a także szpitale w miastach przeszły pod zarząd gminy aż do 1998 r. Przemiany w ochronie zdrowia idą w kierunku prywatyzacji i komercjalizacji.
01.01.1990 r w Polsce przeszła z systemu opieki zdrowotnej na system powszechnych ubezpieczeń zdrowotnych czyli, że finansowanie tego systemu jest przede wszystkim ze składek, częściowo z budżetu państwa i częściowo z budżetu gmin i województw. Zus pobierał 7,5% składki, które przekazywał regionalnym lub branżowym kasom chorych, które kontraktowały usługi medyczne. W 2003 r nowe władze zmodyfikowały system, zastąpiono kasy chorych Narodowym Funduszem zdrowia. Zmiana ta była niezgodna z konstytucją. Ustawa z 2003 r została zanegowana przez Trybunał konstytucyjny i wyniku czego w 2004 r uchwalono Ustawę o świadczeniach zdrowotnych finansowanych ze środków publicznych.
Większość placówek opieki zdrowotnej jest własnością samorządów i powinna być finansowana z budżetu samorządów, A NFZ płaci tylko za leczenie pacjentów a nie daje pieniędzy na utrzymanie placówek