Konstytucja marcowa 1921r.

Podstawowym zadaniem Sejmu Ustawodawczego było opracowanie i uchwalenie konstytucji odrodzonej Rzeczpospolitej. Prace nad tekstem konstytucji podjęła wyłoniona prze Sejm Ustawodawczy specjalna komisja konstytucyjna. Prace komisji trwały 15 miesięcy, nie ustały nawet w najtrudniejszym dla Polski okresie wojny z Rosją. Sejm Ustawodawczy uchwalił konstytucje 17 marca 1921r. w sposób manifestacyjny, bez liczenia głosów.

Wzorem dla konstytucji marcowej była ustawa zasadnicza francuskiej III Republiki. Konstytucja stwierdzała, że Polska jest republiką, w której władza należy do Narodu, jako historycznie ukształtowanej, politycznej zbiorowości, Naród nie sprawuje władzy sam, lecz za pośrednictwem swych przedstawicieli. W zakresie ustawodawstwa był to dwuizbowy parlament, w skład którego wchodził sejm i senat. W zakresie władzy wykonawczej był to prezydent i rząd Rzeczypospolitej , w zakresie wymiaru sprawiedliwości były to niezawisłe sądy.

Sejm liczył 444 posłów i zajmował najważniejszą pozycję w systemie władz ustanowionych przez Konstytucję marcową. Sejmowi przysługiwało prawo inicjatywy ustawodawczej, czyli zgłaszania projektów ustaw. Nie miał tego prawa ani senat ani prezydent, wyjątek zrobiono tylko dla rządu Rzeczypospolitej. Wyłącznie przed sejmem rząd ponosił odpowiedzialność parlamentarną (czyli polityczną) i konstytucyjną ( czyli karną). Czynne prawo wyborcze przysługiwało każdemu obywatelowi, który ukończył 21 rok życia, a bierne prawo wyborcze posiadali niemal wszyscy obywatele po ukończeniu 25 roku życia. Posłowie byli uważani za przedstawicieli całej Rzeczypospolitej i nie mogli być w swej działalności parlamentarnej krępowani żadnymi instrukcjami wyborców. Kadencję parlamentu ustalono na 5 lat.

Senat liczył 111 senatorów. Czynne prawo wyborcze do senatu mieli obywatele, którzy ukończyli 30 rok życia, bierne prawo wyborcze do senatu przysługiwało od 40 roku życia. Kadencja senatu rozpoczynała się i kończyła jednocześnie z kadencją sejmu. 5 listopada 1921r. odbyły się wybory parlamentarne na całym terytorium Rzeczypospolitej.

Konstytucja marcowa znacznie ograniczała władze prezydenta. Zdecydowała o tym obawa posłów Sejmu Ustawodawczego przed osobą marszałka Piłsudskiego i możliwością jego dyktatorskich rządów prezydenckich. Ostatecznie jednak Marszałek nie stanął do wyborów na prezydenta.

Władzę wykonawczą prezydent sprawował przez ministrów odpowiedzialnych za swą działalność przed sejmem, oraz przez podległych rządowi urzędników. Każdy akt rządowy wymagał dla swej ważności oprócz podpisu prezydenta, podpisu premiera i właściwych ministrów.

Prezydent nie mógł być posłem, senatorem oraz sprawować żadnego innego urzędu. Za swe czynności urzędowe prezydent nie odpowiadał przed parlamentem. Ponosił wyłącznie odpowiedzialność przed Trybunałem Stanu, do której to odpowiedzialności mógł być pociągnięty wyłącznie uchwałą sejmu, za zdradę stanu, pogwałcenie konstytucji, przestępstwa karne.

Uprawnienia prezydenta to prawo do zarządzania wyborów parlamentarnych, zwołania, odraczania, zamykania posiedzeń sejmu i senatu. Prezydent mianował i odwołał premiera i na jego wniosek – ministrów. Prezydent był najważniejszym zwierzchnikiem sił zbrojnych, nie mógł jednak sprawować naczelnego dowództwa w czasie wojny. Mianował wtedy Naczelnego Wodza. Prezydent reprezentował państwo na zewnątrz, mianował przedstawicieli dyplomatycznych Rzeczypospolitej, przyjmował przedstawicieli dyplomatycznych państw obcych, zawierał umowy międzynarodowe. Prezydent mianował sędziów i stosował prawo łaski.