Psychologia

Psychologia

1. Przedmiot badań w Psychologii
Psychologia- dziedzina wiedzy, zajmuje się człowiekiem jako jednostką, indywidualistą, bada jego zachowanie w warunkach zewnętrznych, w relacjach z otoczeniem. Każdy człowiek dąży do zaspokojenia potrzeb biologicznych i psychologicznych.
Psychologia składa się z wielu działów:
Psychologia ogólna- jest to poznawanie ogólnych procesów i zjawisk psychicznych, ich charakterystyki, przebiegu, uwarunkowań z nimi związanych, ma podać ogólna wiedzę.
Teoretyczna dziedzina psychologii zajmuje się procesami, które pozwalają się nam orientować w otoczeniu (procesy orientacyjno- poznawcze) pozwalają poznawać otoczenie, zdobywać doświadczenie, wiedzę. Są to: spostrzeżenie, nauka, pamięć, myślenie, mowa, wrażenie, wyobraźnia. Druga grupa procesów to kierunkowe- nadają pewien kierunek działalności człowieka. Mogą być motywacyjne i emocjonalne. Centralny punkt psychologii to osobowość- to co ją stanowi, tworzy.
Psychologia rozwojowa- dział, dziedzina, która pokazuje wszystkie zjawiska psychologiczne w kontekście rozwoju, czyli zmiany w różnych okresach rozwojowych, wyjaśnia również od czego zależy rozwój: działania, otoczenie itd. Ściśle związana z nią jest:
Psychologia wychowawcza- pokazuje pewne aspekty wychowania
Psychologia nauczania- druga część p. wychowawczej
Psychologia kliniczna- można ją podzielić na :
- p. dzieci i młodzieży
- p. osób dorosłych
zajmuje się zaburzeniami w życiu i rozwoju człowieka (elementy defyktologii)
Psychologia społeczna- wyjaśnia relacje człowieka z grupą społeczną
Psychologia pracy- badanie predyspozycji, cech, związanych z pracą zawodową
Psychologia penitencjarna- psychologia pracy z więźniami, wiąże się z resocjalizacją

2. Metody badań specyficzne dla psychologii
Obserwacja- planowe spostrzeganie czegoś, celowe, wcześniej zorganizowane, powtarzane, badacz jest bierny, nie robi nic, tylko obserwuje, nie ingeruje w przebieg.
Techniki:
- próbek czasowych (np. przez miesiąc, co dzień, o 15.00 przez 2h)
- próbek zdarzeń (np. obserwacja grupy, bo interesuje mnie agresja- konkretne zdarzenia)
- dzienniki obserwacji- rejestracja przez całą dobę (najłatwiej swojego dziecka)
Test- zbiór zadań przygotowanych do szerokiego zastosowania, może być znormalizowany, trafny (próby i zadania są konkretnie nastawione na funkcję, którą mają badać), rzetelny (w każdych warunkach daje stałe efekty), wystandaryzowany (są ustalone normy dla danej grupy wiekowej), wykonawczy. Test musi być sprawdzony na dużej populacji ludzi.
Rozmowa- polega na tym, że nie ukierunkowuję informacji, nie musimy dyscyplinować rozmówcy, jest spontaniczna, nacechowana indywidualizmem.
Analiza wytworów dziecka- w dotarciu do dziecka mogą nam pomóc metody projekcyjne (dziecko rzutuje na papier uczucia, emocje: rysunki). Dziecko często przekłada na papier to, czego nie chce powiedzieć.
Metody socjometryczne- bada, mierzy strukturę grupy społecznej. Nauczyciel poznaje klasę od środka. Dzieci mogą dostać listę osób z klasy i wybierają osoby z którymi chciałyby robić różne rzeczy, np. z kim chciałbyś pójść do kina? Nauczyciel wie, które dzieci są akceptowane, które trzeba wprowadzić do klasy, które są zagubione.

3. Metody niespecyficzne w psychologii
Eksperyment- przeciwieństwo obserwacji, wywołuję sytuację, określam parametry, sama prowokuję. Może być sztuczny (laboratoryjny) lub naturalny (szkoła, rodzina). Mogę go wielokrotnie powtórzyć (ale niezbyt często, bo wejdzie nauczenie)
Ankieta- zbiór pytań zadawanych osobie badanej lub grupie badanych osób w tym samym czasie. Jest metodą do badań pilotażowych, sądażowych, wstępnych. Nie daje pełnego obrazu, jest wstępem do dalszych badań, zwykle są to pytania otwarte, czasem prowokują. Nie opieramy się na niej jak na metodach badawczych.

Kwestionariusz- przeciwieństwo ankiety, zawiera dużo pytań zamkniętych, konkretnych, szczegółowych, mamy możliwość zweryfikowania prawdziwości odpowiedzi (pytania się powtarzają).
Wywiad- jest wcześniej przygotowany, ma na celu zebranie konkretnych informacji. Pytania są przygotowane wcześniej, wiemy dokładnie jakich informacji należy oczekiwać.
Dzieli się na:
- kliniczny (u lekarza: gdzie boli, jak)
- anamnestyczny (prześledzenie życia człowieka: rozwój, życie)
- środowiskowy (zebranie informacji o warunkach życia mieszkania rodzin- różne kręgi środowiskowe osoby badanej)

Analiza dokumentów- ważna, należy z niej korzystać, czasem w skrajnych przypadkach można się odwołać do akt sądowych, książeczka zdrowia.
Metody statystyczne ? opierazjące się na statystyce
Metody prób fizjologicznych ? nie mam zielonego jak widać pojęcia ::D

4. Wymień i scharakteryzuj wrodzone składniki osobowości
Na wrodzone składniki osobowości składają się takie części osobowości na podłożu których leżą wrodzone zadatki anatomiczno-fizjologiczne. Możemy wśród nich wyróżnić:
Temperament
Temperament to zespół najbardziej stałych właściwości psychicznych człowieka przejawiających się w jego reakcjach emocjonalnych i motorycznych. Temperament jest psychicznym przejawem typu układu nerwowego.
Typ układu nerwowego obejmuje zespół zasadniczych właściwości: siłę, równowagę oraz ruchliwość procesu pobudzania i hamowania.
Na typ temperamentalny mają wpływ czynniki wrodzone oraz nabyte w toku życia.
Klasyfikacja ludzi na typy temperamentalne istniała już w starożytności. Zajął się nią w Vi IV w p.n.e. Hipokrates. Wyodrębnił on na podstawie obserwacji cztery typy temperamentalne.
Zdolności, uzdolnienia, talent
Zdolności są to właściwości psychiczne człowieka warunkujące pomyślne rezultaty działania. Rozwijają się na podłożu zadatków wrodzonych, które umożliwiają rozwinięcie zdolności ale ich nie wyznaczają. Posiadanie jednej zdolności np. spostrzegawczości, nie zapewnia jeszcze sukcesów, dopiero posiadanie określonego zespołu zdolności umożliwia je.
Zespół zdolności warunkujący skuteczne działanie w jakiejś dziedzinie nazywamy uzdolnieniem.
Z reguły ludzie różnią się między sobą uzdolnieniami, jedni posiadają uzdolnienia organizacyjne, inni do przedmiotów matematycznych, humanistycznych, czy artystycznych.
Wyższy stopień uzdolnień umożliwiający twórczą działalność określa się jako talent
Zarówno zdolności, uzdolnienia jak i talent nie rozwijają się samorzutnie, ale trzeba pracować nad jego rozwojem.
Inteligencja: traktowana jako zdolność ogólną lub jako zdiolnośc przystosowania się do nowych wymagań czy też zdolność efektywnego myślenia
Potrzeby biologiczne ? tlen, odżywianie się


5. Omów cechy temperamentalne i ich rolę w zachowaniach ludzi
Obserwując różnych ludzi zauważamy, że niektórzy z nich są spokojni, powolni, żadko się denerwują, inni są także spokojni, ale przygnębieni, jeszcze inni są żywi, weseli lub skłonni do gniewu i wybuchów. U podstaaw tych różnić w zachowaniu leżą różnice temperamentalne.
Wyróżniamy 3 główne cechy temperamentalne które mają wpływ na kształtowanie się typów temperamentów:
Reaktywność- Intensywność reagowania właściwą danej jednostce możemy porównać do reakcji innych osób, poddanych działaniu tego samego bodźca. Można zmierzyć różnice indywidualne dotyczące miary natężenie reakcji u różnych osób. Jeśli różnice te są stałe i charakterystyczne dla jednostki, uznajemy je za cechę temperamentalną zwaną reaktywnością. Reaktywność jest związana z wrażliwością na bodźce. Jeśli stosunkowo słaby bodziec wywołuje reakcję, określamy jednostkę jako reaktywną.
Wydolność ? Zdolność do adekwatnego reagowania na bodźce silne i długotrwałe nazywamy wydolnością.
Ruchliwość ? Reakcje temperamentalne przebiegają w czasie. Można zatem badać ich ruchliwość, to jest zdolność przestawiania się z jednej reakcji na druga., oraz trwałość, to znaczy czas reakcji po wystąpieniu bodźca. Gdy reakcja utrzymuje się długo, mimo że bodziec już nie działa, mówimy o perseweracji.

Typy temperamentów wynikające z cech temperamentalnych (według Pawłowa)
Sangwinik ? Typ silny, zrównoważony i ruchliwy.
Flegmatyk ? Typ silny, zrównoważony i powolny
Choleryk ? Typ silny, niezrównoważony, ruchliwy
Melancholik ? Typ słaby, jest człowiekiem biernym, zahamowanym, powolnym.

6. Funkcje świadomości na różnych poziomach psychicznych
Nadrzędnym narzędziem regulującym i kierującym działalnością człowieka jest świadomość. Świadomość jest odzwierciedleniem rzeczywistości i kształtuje się na 3 poziomach:

- Świadomość percepcyjna. Jest to obraz świata powstały na podstawie syntezy danych zmysłowych. W czystej postaci występuje tylko u małych dzieci.
- Świadomość abstrakcyjna czyli odzwierciedlenie rzeczywistości za pośrednictwem mowy, Charakterystyczna tu jest możność uogólnienia, pozwalająca na oderwanie się od bezpośredniego poznania zmysłowego.
- Najwyższy poziom świadomości. To samoświadomość. Jest to możność zdawania sobie sprawy z własnych procesów psychicznych

Te trzy poziomy świadomości tworzą łącznie świadomość poznawczą. Ponadto istnieje świadomość emocjonalna powiązana ściśle z świadomością poznawczą. W miarę rozwoju człowieka decyduje ona nadaniu określonej wartości zjawiskom otaczającego świata.

7. Rodzaje i poziomy czynności psychicznych
Głównym przedmiotem psychologii są właśnie zachowanie się celowe, złożone z czynności.
Czynności człowieka są to procesy ukierunkowane i zorganizowane:
- ukierunkowane czynności ? każda czynność zmierza do określonego stanu końcowego , do wyniku.
- zorganizowane czynności ? przebieg tworzy zwartą całość złożoną z kolejnych powiązanych ze sobą ogniw, elementów składowych zwanych operacjami.

Podział czynności :
- czynności wegetatywne ? zapewniają żywym organizmom utrzymane się przy życiu, są związane z przemianą materii. Takiej jak: oddychanie, trawienie, krążenie krwi, wydalanie zużytych produktów.. Czynności te powodują równowagę, działają na zasadzie homeostazy ? dążenia organizmu do utrzymania się w stanie równowagi fizjologicznej.
- czynności ruchowe ? motoryczne, występują w świecie zwierzęcym, jak i u człowieka. Forma czynności lokomocyjnych, manipulacyjnych, które umożliwiają człowiekowi poruszanie się w przestrzeni (lok) oraz manipulowanie przedmiotami (mani).
- czynności werbalne ? służą do porozumiewania się ludzi między sobą (forma czynności komunikacyjnych). Zwierzęta porozumiewają się za pomocą ruchów, gestów, sygnałów dźwiękowych. Za pośrednictwem mowy ustnej i pisemnej ludzie przekazują informację, oddziaływają wzajemnie na zachowanie.

Rodzaje działalności człowieka:
Trzy rodzaje działalności charakterystycznych dla kolejnych etapów ontogenezy:
- zabawa ? działalność typowa dla wieku dziecięcego. Używa się jej dla: przyjemności, zaspokojenia potrzeb ruchu i działania, sprzyja rozwojowi psychicznemu i fizycznemu, kształtuje i wychowuje.
- nauka ? podstawowa forma działalności w wieku szkolnym. Dzieci i młodzież przygotowują się do pełnego udziału w życiu społeczeństwa dorosłych. Nauczanie, zdobywanie wiedzy i sprawności odbywa się pod kierunkiem nauczycieli, wychowawców.
- praca ? działalność najbardziej wszechstronna i rozwinięta, odgrywająca najważniejszą rolę w życiu ludzi dojrzałych, dorosłych.

8. Co to są zdolności? Omów teorię zdolności
Zdolności są to właściwości psychiczne człowieka warunkujące pomyślne rezultaty działania. Rozwijają się na podłożu zadatków wrodzonych, które umożliwiają rozwinięcie zdolności ale ich nie wyznaczają. Posiadanie jednej zdolności np. spostrzegawczości, nie zapewnia jeszcze sukcesów, dopiero posiadanie określonego zespołu zdolności umożliwia je.
Zespół zdolności warunkujący skuteczne działanie w jakiejś dziedzinie nazywamy uzdolnieniem.
Z reguły ludzie różnią się między sobą uzdolnieniami, jedni posiadają uzdolnienia organizacyjne, inni do przedmiotów matematycznych, humanistycznych, czy artystycznych.
Wyższy stopień uzdolnień umożliwiający twórczą działalność określa się jako talent
Zarówno zdolności, uzdolnienia jak i talent nie rozwijają się samorzutnie, ale trzeba pracować nad jego rozwojem.

Teorie zdolności:
Zależne (hierarchiczne) ? przyjmuje się w nich że pewne zdolności szczegółowe są zależne od bardziej ogólnych, wszystkie zaś pozostają pod wpływem jednego czynnika, który stanowi inteligencja ogólna. Teorie te opierają się na sformułowanej na początku XX w. koncepcji psychologa C.Spearmana, który twierdził, na sprawność każdego działania składają się dwa czynniki: specyficzny oraz ogólny, którego rola jest różna w zależności od rodzaju działania.
Niezależne (czynników róznożednych) ? zakładają wzajemną niezależność poszczególnych zdolności; odrzucają pogląd o istnieniu czynnika G (inteligencji), która stanowi ogólna zdolność wpływającą na wszystkie inne, zgodnie z teoriami czynników równorzędnych można rozumieć jedynie jako sumę czy zbiór niezależnych od siebie zdolności elementarnych. Znanym reprezentantem tego poglądu jest amerykański psycholog J.P> Guiflord.

9. Czym jest inteligencja. Omów znane ci teorie inteligencji.
Inteligencja bywa niekiedy traktowana jako zdolność ogólna, kiedy indziej jako zdolność przystosowywania się do nowych wymagań czy też zdolności efektywnego myślenia.. Ludzie różnią się poziomem inteligencji. Różnice indywidualne wynikają zarówno z różnic uwarunkowanych przez wrodzone zadatki anatomiczno-fizjologiczne, jak też z różnych przyczyn środowiskowych. Opracowano szereg technik umożliwiających pomiar inteligencji. Techniki te nie są jednak niezawodne, ponieważ w dużej mierze uwzględniają wyuczone wiadomości. Aby ustalić poziom umysłowy stosuje się składnik wprowadzony przez W. Sterna, tak zwany iloraz inteligencji. Wyrażą on liczbowo poziom inteligencji jako stosunek wieku umysłowego do wieku zycia.

Teorie inteligencji:
Teoria Spearmana ? Każda zdolność powstaje jako wynik współdziałania dwóch czynników, tak zwanego czynnika G czyli inteligencji ogólnej oraz czynnika S czyli specyficznego. Czynników S jest wiele , są one specyficzne dla różnych rodzajów czynności.
Teoria Vernona - W myśle tej koncepcji struktura inteligencji składa się z 5 poziomów. Na szczycie znajduje się czynnik głowny G. poniżej leżą czynniki drugiego rzędu, obejmujące czynności werbalne oraz czynności praktyczne. Czynnik te wyodrębniją się na 3 poziomie. Z czynnika werbalnego zostaje wyodrębniony: słowny, liczbowy i szkolny, praktyczny czynnik czynności mechanicznej, przestrzenny i manualny. Te dzielą się na czynniki czwartego rzędu . Z nich wyodrębniają się dopiero składniki specyficzne.

10. Co to są zachowania instynktowne, podaj podział instynktów. Podaj przykłady.
Instynkt jest działaniem skierowanym na zaspokojenie potrzeb biologicznych, najistotmnniejszych dla utrzymania przy życiu jednostki i zachowania gatunku. Zachowanie instynktowne powstaje na podłożu wrodzonych struktur neurodynamicznych. Jest działaniem składającym się z całej sekwencji czynności, przebiega w sposób taki sam u przedstawicieli danego gatunku. Czynność instynktowna składa się z 3 członów.
Człon gnostyczny umożliwia rozpoznanie jakości podniety życiowo ważnej dla osobnika i zapewnia wybiórcze reagowanie organizmu. Drugim członem jest aktywność własa, czyli dążność gatunkowa. Być może towarzyszy jej jakieś prymitywne uczucie przyjemności albo przykrości, których źródłem są fizjologiczne potrzeby organizmu, regulowane przez układ nerwowy wegetatywny. Trzecim członem reakcji instynktownej jest preferowany, dziedziczny wzór złożonych ruchów.

Przykład instynktu: Zwierzę aby zaspokoić potrzebe pokarmową, musi zdobyć pokarm np. drapieżnik musi upolowac inne zwierze.

11. Co to są postawy? Jakie są ich komponenty, podaj przykłady.
Postawa jest to sposób zachowania lub ustosunkowania się człowieka wobec osób, przedmiotów, zjawisk czy sytuacji. Postawy mogą być utajone lub czynne. Postawy utajone wyrażają się w formie gotowości człowieka do działania w określonym kierunku. Postawy czynne to konkretne działanie, zachowanie jednostki w stosunku do osób, przedmiotów.
Postawy nie są stałym składnikiem osobowości. Zmieniają się, gdy zachodzi sprzeczność między potrzebami jednostki a wymaganiami grupy.
Dostosowując się do wymagań grupy człowiek musi czasem zmienić swoje postawy. Sytuację komplikuje fakt, iż środowisko nie zawsze oddziałuje na człowieka jednoznacznie.

W toku życia człowieka kształtuje się system postaw. składniki (kompenent):
Elementy poznawcze, do których zalicza się: przekonania, poglądy, opinie.
Elementy uczuciowe(emocjonalno-motywacyjny) obejmujące pozytywne lub negatywne oceny osób, przedmiotów lub sytuacji.
Elementy wykonawcze(behawioralny), w skład, których wchodzą: konkretne działania, zachowania
Powyższe trzy składniki zawiera postawa pełna.

Ano przykłady to se można wymyśleć samemuJ

12. Czego dotyczą teorie cech i teorie rół ? porównaj. Podaj przedstawicieli.
U podłoża teorii cech leży przeświadczenie , iż każdego człowieka można scharakteryzować w kategoriach określonej liczby cech. Nasilenie każdej cechy można określić, porównując ja ze skalą reprezentującą daną cechę. Osobowość wedle tej teorii to zbiór cech stałych i charakterystycznych dla danej jednostki.
Teoria cech funkcjonalnie anatomicznych G.W. Allporta:
Allport uważa, że dyspozycje indywidualne są tym; co charakteryzuje jednostkę. Wyróżnił trzy rodzaje wrodzonych dyspozycji: instynkty, związane z genami tendencje konstytucjonalne oraz utajnione zdolności. Dyspozycje indywidualne są cechami charakteryzującymi zachowanie się człowieka.
Teoria S.L.Rubinsztajna:
Osobowość jest strukturą składająca się z cech psychicznych. Cechy te nie są czymś pierwotnym. Kształtują się i rozwijają w procesie działania człowieka. Rubinsztajn uważa że osobowość jednocześnie kształci się i przejawia w działaniu. Podstawowe dla osobowości są cechy: kierunkowe, zdolnościowe, temperamentalne-charakterologiczne.
Teorie ról wiążą się zarówno zarówno teoriami uczenia się, jak też z koncepcjami poznawczymi. Teorie te określają osobowość w zależności od sposobu spełniania wymagań nakładanych przez społeczeństwo na jednostkę. Przykładem teorii ról jest teoria T.M.Newcomba.
Teoria ról T.Newcomba:
Zdaniem Newcomba elementami struktury osobowości stają się role, które sobie człowiek przyswoił. Rolą nazywamy zespół norm związanych z zachowaniem się jakiegoś człowieka w określonym miejscu, sytuacji. Newcomb okresla dwa rodzaje ról: role specyficzne, związane z biologicznym zróżnicowaniem i z przydziałem zadań w społeczeństwie, oraz role wspólne, charakterystyczne dla wszystkich członków danego społeczeństwa. Społeczeństwo może narzucić jednostce rolę, nie może jednak zmienić stosunku do roli. Od stopnia akceptacji systemu ról, które pełnimy, będzie zależało przystosowanie jednostki.

13. Omów zainteresowania jako składniki osobowości człowieka. Jakie są twoje zainteresownia, oceń w kategoriach psychologicznych.
Zainteresowania są specyficznym nastawieniem poznawczym i emocjonalnym jednostki na przedmioty i zjawiska rzeczywistości.
Aby zainteresować się czymś trzeba mieć pozytywny stosunek do określonego przedmiotu. Zainteresowania pozostają w ścisłym związku ze zdolnościami człowieka i jego potrzebami.
O prawdziwym zainteresowaniu świadczy działanie zmierzające do pogłębienia wiedzy z zakresu interesującej problematyki. Na powstanie zainteresowań wpływają warunku środowiskowe, w których żyje człowiek.Środowisko może zainteresowania rozbudzić lub tłumić

Ze względu na treść zainteresowania można wyróżnić: zainteresowania nauką (biologia, geografia, historia), zainteresowania zagadnieniami społecznymi (polityka, organizacje młodzieżowe), zainteresowania kulturą, sztuką, sportem

Ze względu na siłę częstotliwość zainteresowań wyróżnia się: zainteresowania słabe, zainteresowania przeciętne ,zainteresowania dominujące
Zainteresowania dominujące bardzo silnie motywują działalność człowieka. Im nasilenie aktywności jest większe i im dłużej ona występuje, tym trwalsze jest zainteresowanie.
Im trwalsze i bogatsze są zainteresowania tym bardziej wzbogaca się nasze życie psychiczne i osobowość.
Z tego powodu człowiek powinien przygotowywać się do wykonywania pracy zgodnej z jego zainteresowaniami. Człowiek zainteresowany swoją pracą pracuje wydajniej, osiągane sukcesy budzą zadowolenie i mobilizują do pogłębiania zainteresowań zawodowych.

Oczywiście część pytania dotycząca własnych zainteresowań to każdy musi naskrobać sobie sam ale myślę że nie będzie z tym większego problemu?.

14. Omów właściwości obrazu samego siebie jako składnika osobowości.
Na obraz samego siebie składają się: całokształt wiedzy, wyobrażeń, jakie człowiek ma o własnej osobie oraz stosunek uczuciowy do siebie.
Kształtowanie obrazu (samego siebie) własnej osoby jest procesem długotrwałym, dokonuje się w toku kontaktów społecznych, podczas pełnienia różnych ról społecznych, kiedy człowiek analizuje ustosunkowanie się otoczenia do siebie, a także swój stosunek do innych.
Najwcześniej precyzują się przekonania dotyczące własnego wyglądu zewnętrznego.
Czasem nieistotna dla otoczenia, niedostrzegalna wada wpływa negatywnie na obraz samego siebie. Ważnym elementem tego obrazu w okresie wczesnego dorastania jest m.in. ubiór. W okresie tym zaczynają kształtować się trwalsze przekonania i zasady moralne.
Człowiek zaczyna porównywać siebie z innymi i ocenia się na ich tle.
Istotnym elementem obrazu własnej osoby jest samoocena swoich możliwości. Nie zawsze jest ona prawidłowa. Czasem jest za wysoka, czasem za niska. Za wysoka samoocena to taka, kiedy człowiek przecenia swoje możliwości. W przecenianiu realnych możliwości towarzyszy często lekceważenie zadań. Postępowanie takie prowadzi do niepowodzeń w działaniu, ponieważ zdolności nie poparte pracą nie wystarczą do osiągnięcia celu.
Niska samoocena wiąże się natomiast z lękiem i niechęcią przed podejmowaniem nowych zadań. Uniemożliwia często człowiekowi osiągnięcie takiej pozycji w grupie, która odpowiada jego rzeczywistym możliwościom.
Na obraz samego siebie składają się:"Ja realne" tj. przekonanie o tym, jakim się jest "Ja idealne" to obraz cech, które chcielibyśmy posiadać "Ja publiczne" - obraz siebie, jaki pokazujemy innym "Ja intymne" (prywatne) to obraz siebie na własny użytek, którym nie dzielimy się z innymi.
Świadomość tego, jakim się jest naprawdę w zestawieniu z "ja idealnym" wiąże się z dążnością do doskonalenia się. Dążność ta jest efektem rozwoju zdolności samooceny i samokrytyki.

15. Omów podstawowe procesy orientacyjne.
Człowiek zdobywa orientację w swoim otoczeniu, a także we własnych przeżyciach psychicznych dzięki temu, że wykonuje rozmaite czynności poznawcze. Czynności te nazywamy także procesami instrumentalnymi, ponieważ za ich pomocą odbieramy i zyskujemy różne informację ze środowiska, przekształcane następnie przez podmiot i zapewniające mu regulację ze światem zewnętrznym.
Wrażenie- elementarne zjawisko psychiczne, pierwszy proces jaki się dokonuje, odzwierciedlenie w świadomości czegoś, co jest odbierane za pomocą narządów zmysłów. Dotyczy to odebrania pojedynczej cechy, jakiegoś zjawisk. Wrażenia odbierane przez receptory są zależne od odległości:
- z daleka: telereceptory
- z bliska: kontaktoreceptory

Spostrzeżenie- to suma wrażeń, zdolność do odbierania wielu cech naraz. Mogą być:
- monosensoryczne (jednozmysłowe)
- wielosensoryczne (wielozmysłowe)
Mogą mieć właściwości obiektywne (np. jest jesień), lub subiektywne (np. jest pięknie, bo jest jesień), dowolne (celowe, świadome), mimowolne (zachodzi mimo naszej woli, nie zależy od nas).
Spostrzeganie zależy od doświadczeń, nastawień, preferencji, wiedzy, potrzeb, rodzaju wrażliwości. Spostrzeganie u dzieci jest przede wszystkim mimowolne, z wiekiem przekształca się w dowolne, początkowo jest bardzo subiektywne, wiąże się z potrzebami. Małe dzieci poznają polisensorycznie. Im więcej narządów zmysłów działa- poznanie jest pełniejsze. Spostrzeżenia dzieci są też synkretyczne- całościowe, globalne- nie potrafią wyodrębniać szczegółów, części składowych(to zmienia się z wiekiem, do 6 roku życia znika zupełnie).

Uwaga- zdolność nastawienia zmysłów na jeden cel. Może być mimowolna i dowolna.
Dowolne spostrzeżenie dowolna uwaga = obserwacja
Wyróżniamy: trwałość uwagi ( na jak długo się skupiamy), natężenie (siła koncentracji), podzielność, przerzutność. Uwaga zależy od temperamentu, zainteresowania, emocji, motywacji, ogólnego samopoczucia, wieku, otoczenia. Uwagę można ćwiczyć i rozwijać (ćwiczenia ruchowe).

Wyobraźnia- zdolność tworzenia obrazów, zjawisk. Wyobraźnia może być twórcza i odtwórcza. Odtwarzamy coś, co widzieliśmy lub tworzymy coś zupełnie nowego. U dzieci najczęstsza jest wyobraźnia twórcza kierowana, dorośli muszą dać dziecku inspirację. Wyobraźnia daje możliwość przewidywania, ułatwia przyswajanie sobie wiedzy, staje się ucieczką od problemów, posiada rolę terapeutyczną- dziecko, które nie radzi sobie z rzeczywistością ucieka w świat imaginacji np. wymyśla sobie przyjaciela. Dorosły ucieka w świat marzeń.

16. Omów źródła, rodzaje i właściwości procesów emocjonalnych oraz ich udział w różnych czynnościach psychicznych.
Procesy emocjonalne są odzwierciedleniem przeżywanym przez osobnika w stosunku do otoczenia. Osoby, przedmioty, zjawiska wywołują emocje dodatnie lub ujemne. Emocje przeżywają nie tylko ludzie, ale i zwierzęta.
Procesy emocjonalne zwierząt i człowieka mają zbliżone podłoże neurofizjologiczne, ale istnieją między nimi istotne różnice.
Emocje zwierząt wiążą się przede wszystkim z zaspokojeniem potrzeb biologicznych i nazywamy je pierwotnymi.
Podstawowa różnica między emocjami zwierząt i człowieka wiąże się z udziałem świadomości ludzkiej. Dzięki niej emocje człowieka mają charakter społeczny. Człowiek potrafi reagować na przedmioty, myśleć o nich, rozumieć źródła wywołujące emocje - emocje takie nazywamy pośrednimi lub uczuciami.

Uczucia są wyższym etapem procesów emocjonalnych. Przeżywanie ich jest właściwe tylko człowiekowi.

Cechy emocji:
? znak emocji (uczucia lub -, dodatnie-przedmioty przyczyniaja się do xzaspokojenia potrzeb, ujemne-procesy regulacyjne ulagają załuceniu, sytuacja zgrozenia),
? intensywnosc procesów(okreslone pobudzenie ukl nerwowego-aktywacji. Kontinuum aktywacji ? skrajne-wscieklosc, panika, brak podniecenia-sen),
? tresc emocji (uczy sie4 odzwierciedlenia przeżyc emocjonlanych, koajrzyc sygnały, rozrózniać emocje).

Emocje pierwotne(pod wpływem bodzców bezposrednich, zaspokojenie potrezb biologicznych, nie uświadamiajac sobie swych emocji) i posrednie(powstaje swiadomosc, rozumie zaleznosc miedzy sytuacja wytwarzającą emocje a przezyciem emocjonalnym)

Żródła procesów emocjonalnych: wszystko to co zakłóca zachowanie, staje się źródłem emocji negatywnych, a to co przywraca równowagę i zapewnia optymalne warunki-źródło emocji pozytywnych. Niezależnie od jakości bodźców zmiany w ich niasileniu mogą być źródłem. Źródłem przeyż może stac się także słowo. Słowa są jakby nosicielem emocji.

17. Podaj rodzaje pamięci i omów fazy procesów pamiętania
Pamięć to właściwość układu nerwowego będąca warunkiem nabywania doświadczeń. Właściwośc psychiczna, umozliwiająca kształcenie się i funkcjonowanie dośw. Dzieki niej nabywamy inf, przyswajamy wiedze i sprawność. Na proces pamięci składają się następujące czynności psychiczne (ogniwa procesu pamięci)
Fazy procesów pamięciowych:
Zapamiętywanie informacji- spostrzegane przedmioty wywołuja zmiany w komórkach nerwowych w postaci sladów pamięciowych, może trwa krótko albo stanowić złożoną czynność
Przechowywanie ich ? zmiany utrzymuja się chociaż wywołujące je bodżce przestały działać (utajona faz pamięci)
Odtwarzanie(przypomnienie)- polega na aktualizowaniu dosw w odpowiedniej formie
Pierwszym ogniwem pamięci jest zapamiętywanie.
Proces zapominania. Nie wszystkie doświadczenia, które zapamiętywaliśmy zachowują się trwale w naszej pamięci. Część zapominamy fragmentarycznie (cześciowe), część całkowicie.

Rodzaje pamięci:
pamięć odobniczą dzielimy ze względu na:
? przedmiot- 1.obrazowa, słowna, rychowa, uczuć, 2. epizodyczna (dot. jednostkowych faktów), sematyczna,
? rozumienie: mechaniczna (bezmyslne wkuwanie), logiczna(proba uchwycenia sensu),
? udział woli: dowolna, mimowolna,
? trwałość przechowywania:1. bezposrednia (utrzyamnie pewniej ilosci bodzcow w danej chwili), odroczona(duza trwałość), 2. utlraktrótkotrwała, krótkotrwała, długotrwała,
? rodzaj przypomnien: rozpoznawcza, odtwórcza

18. Co to są wyobrażenia. Omów ich rodzaje i znaczenie psychologiczne
Wyobrażenia są obrazami, polegającymi na odzwierciedleniu spostrzeganych poprzednio składników rzeczywistości (w sposób subiektywny)
Mają charakter konkretny i obrazowy, są mniej wyraziste i mniej szczegółowe niż spostrzeżenia, cechuje je także fragmentaryczność, potrafimy sobie wyobrazić w jasny i wyraźny sposób tylko niektóre szczegóły obiektu lub zdarzenia. Są nietrwałe i zmienne ? to jednako znów inne cechy wyobrażanego przedmiotu wysuwają się w świadomości na pierwszy plan, po pewnej chwili zaś obraz znika. Są bardziej ogólne, mniej konkretne od spostrzeżeń (np. oprócz jednostkowych cech naszego biurka włączamy w jego wyobrażenie takie typowe cechy wszystkich biurek).
Obrazy ejdetyczne- są to wyobrażenia niemal tak samo dokładne i wierne, jak obrazy spostrzeżeniowe.

Rodzaje wyobrażeń:
a). wzrokowe- oparte na ?naocznych? obrazach (np. możemy wyobrazić sobie wnętrze sklepu, w którym robiliśmy zakupy)
b). słuchowe
c). węchowe
d). smakowe
e). ruchowe
itp. oraz mieszane ?uwarunkowane prawnością odpowiednich narządów zmysłowych

Podział wyobrażeń dotyczy ich związku z treścią poprzednich spostrzeżeń:
a). odtwórcze łączą się ściśle z doświadczeniem jednostki, odzwierciedlają się w nich w sposób mniej lub bardziej wierny i dokładny przedmioty, zjawiska, zdarzenia rzeczywiste, dawniej spostrzegane
b). wytwórcze są oparte na również na doświadczeniu, z którego czerpią podstawowy materiał i tworzywo. Ów materiał ulega jednak takiemu przekształceniu i opracowaniu, że w rezultacie uzyskujemy jakby zupełnie nowe obrazy nie odpowiadające minionym spostrzeżeniom.

Wyobraźnia- zdolność do tworzenia wyobrażeń odtwórczych i twórczych, przewidywania, uzupełniania i odtwarzania przy niepełnych danych zdarzeń, sytuacji itp., rozwinięta jest ona u różnych osób w różnym stopniu.

19. Czym jest motywacja ? Omów jej cechy. Co może być motywem ?
Motywacja powstaje dzięki zaspokajaniu różnorodnych potrzeb i celów. Najbardziej podstawowe i konieczne do utrzymania się jednostki przy życiu są potrzeby biologiczne (np. potrzeba pokarmu, tlenu, zachowania gatunku). Ukierunkowuje działalność człowieka (dynamizuje zachowanie).

Cechy motywacji
Jedną z cech procesów motywacyjnych jest kierunek motywacji, polegający na dążeniu ku określonym celom dodatnim lub unikanie określonych procesów ujemnych. Inną cechą motywacji jest jej natężenie. Im nasze pragnienia, dążenia są bardziej intensywne, tym trwalej dążymy do ich spełnienia. W działanie nasze wkładamy wtedy znacznie więcej energii(siła, wielkość, intensywność)
Jeżeli nam bardzo na czymś zależy wzrasta nasza zdolność do wysiłku, zwiększa się szybkość działania i odporność na myślenie.
Jeszcze jedną cechą motywacji jest jej związek z uczuciami. Jeśli zaspokajaniu potrzeb nie towarzyszą przeszkody przeżywamy dodatnie stany emocjonalne. Jeśli natomiast stanie coś na przeszkodzie działaniu silnie motywowanemu doznajemy negatywnych uczuć. Emocje rosną wraz z motywacja. Emocje muszą być zrównoważone, za silne zakłucają procesy poznawcze, myślenie, brak koncentracji.

Motyw jest przeobrażoną formą emocji, przeobrażoną w ten sposób, że ukierunkowuje ludzkie działanie. Motyw oznacza takie zjawiska jak: chęć, pragnienie, zamiar, zainteresowanie, obawa przed czymś. Ogół, zespół motywów nazywa się motywacją.

20. Jak poziom motywacji wpływa na sprawność działania?
Im większe jest natężenie procesów motywacyjnych z tym większą energią człowiek podejmuje działanie. Na ogół wzrost motywacji prowadzi do zwiększenia sprawności działania, czynności wykonywane są szybciej, wzrasta odporność jednostki na zmęczenie.
Podobnie jednak jak w odniesieniu do procesów poznawczych, silna motywacja nie zawze ułatwia skuteczne działanie. Stwierdzono istnienie pewnych granic, do których wzrost motywacji zwiększa skuteczność działania. Zależności te zostały ujęte w dwóch prawach Yerkesa-Dodsona
I PRAWO :
?W miarę wzrostu motywacji sprawność działania wzrasta do pewnego poziomu, a następnie zaczyna spadać.?
W konsekwencji przy bardzo wysokiej motywacji sprawność działania jest niska. Pojawiają się błędy, zmniejsza się pole uwagi, maleje zakres dostępnych skojarzeń, czynności umysłowe ulegają dezorganizacji.
Zjawisko takie występuje najczęściej wtedy, gdy jednostka jest bardzo silnie motywowana do osiągnięcia danego celu, a jednocześnie lęka się, że nie potrafi sprostać zadaniu np. zachowanie studenta podczas sesji egzaminacyjnej lub konkursowej- zbyt intensywna motywacja wzbudza także intensywne a niekorzystne dla efektów działania procesy emocjonalne. Sprawność działania ulega osłabieniu.
Działanie przebiega najsprawniej wtedy, gdy motywacja jest średnio intensywna. Nie dotyczy to jedynie motywacji wynikającej z lęku przed karą czy takiej, która wzbudza negatywne procesy emocjonalne. Lęk przed karą, obawa przed niepowodzeniem, strach sytuacji zagrożenia wpływają często na nagłe i znaczne podwyższenie motywacji do poziomu, w którym działanie zostaje zdezorganizowane, a niekiedy aktywność całkowicie zahamowana.
II PRAWO:
?Im łatwiejsze zadanie, tym lepsze osiągamy wyniki przy dużym natężeniu motywacji. Im zaś zadanie jest trudniejsze tym dla sprawności działania korzystniejsze jest niewielkie natężenie motywacji.?
Zadanie wtedy jest łatwe dla jednostki, gdy jest jej znane, wyćwiczone lub bardzo proste. Zadanie trudne to zadanie złożone z wielu elementów lub nowe. Gdy procesy motywacyjne są bardzo intensywne i towarzyszy im zaangażowanie emocjonalne sprawnie wykonujemy czynności proste ? początkujący pianista mimo zdenerwowania występem i pragnienia sukcesu, zagra bez pomyłek utwór prosty i znany.
Jeśli przy tym samym poziomie motywacji mamy wykonać zadanie skomplikowane z pewnością poziom wykonania ulegnie obniżeniu- ten sam pianista grający w tej samej sytuacji nowy i złożony utwór będzie się prawdopodobnie często mylił.
Dla różnych ludzi rozmaite sytuacje i zadania będą odbierane jako proste i łatwe albo też jako trudne i skomplikowane. Jeśli jednak jakiś nawet trudny, a zarazem odległy cel ma dla jednostki dużą wartość, będzie ona uporczywie mimo przeszkód dążyła do realizacji i pomyślnego wykonania postawione sobie zadania.

21. Opisz typy sytuacji trudnych i podaj (nie podręcznikowe) przykłady takich sytuacji
Sytuacje, w których zostaje naruszona równowaga między potrzebami, działaniami i warunkami działania nazywamy sytuacjami trudnymi. Rozróżniamy sytuacje obiektywne i subiektywne trudne.
Sytuacje obiektywne trudne to te, gdy warunki, w których ma przebiegać działanie przekraczają znacznie stopniem trudności warunki normalne dla dla tego rodzaju działania. Powyższa sytuacja będzie trudna dla wszystkich ludzi.
Sytuacje subiektywnie trudne występują wtedy, gdy mimo normalnych warunków człowiek nie może zaspokoić swych potrzeb. Zarówno pierwszy jak i drugi rodzaj trudności może mieć charakter trwały lub okresowy.
W zależności od rodzaju zakłóceń T. Tomaszewski wyróżnia 5 typów sytuacji trudnych. Są to:
* Deprywacja- deprywacjami nazywamy sytuacje, w których człowiek jest pozbawiony podstawowych elementów niezbędnych do normalnego funkcjonowania. Są to sytuacje, w których nastąpiła niemożność zaspokojenia potrzeb- pozbawienie tlenu, wody, pokarmu, wrażeń zmysłowych, snu również niezaspokojenie potrzeb społecznych i psychicznych- przebywanie w izolacji, doznanie osamotnienia, zawodu, pokrzywdzenia.
W sytuacjach deprywacji następuje obniżenie poziomu wykonania czynności, przedłużanie czasu reakcji, pobudzenie emocjonalne, zawężenia pola świadomości, halucynacji lub błędów w postrzeganiu.
Gdy deprywacje są bardzo silne i długotrwałe mówimy o sytuacjach krańcowych czyli ekstremalnych. Przedłużająca się deprywacja może doprowadzić do śmierci. Szczególnym rodzajem deprywacji jest zanik wartości i związana z nim utrata poczucia sensu życia. Prowadzi to czasami do depresji sytuacyjnych.
* Przeciążenia-występują wtedy, gdy trudności zadania pozostają na granicy możliwości fizycznych, umysłowych czy też wytrzymałości nerwowej człowieka. Prowadzi to do zmęczenia, zniechęcenia, wyczerpania. Gdy człowiek nie może podołać zbyt trudnym zadaniom obserwujemy obniżenie sprawności działania. Im silniej jednostka jest motywowana tym wyraźniej wzrasta napicie nerwowe. Wpływa to niekorzystnie na przebieg działania i powoduje obniżenie poziomu wykonania. Stale istniejące przeciążenie może prowadzić do wystąpienia stanów nerwicowych.
* Utrudnienia- to wszystkie sytuacje, w których możliwość wykonania zadania zostaje zmniejszona albo wskutek braków przedmiotowych i informacyjnych albo też ze względu na pojawiające się przeszkody. Zarówno przeszkody jak i braki dezorganizują sytuację zadaniową. Specyficznym rodzajem przeszkód są przeciwdziałania czyli czynne próby uniemożliwienia danej czynniści. Rozróżniamy przeszkody fizyczne (np. zerwany mos), społeczne (np. opinia publiczna), braki przedmiotowe (np. brak odpowiednich narzędzi), informacyjne (niepełne informacje, przerwanie łączności)
* Zagrożenie- występuje wtedy, gdy zachodzi prawdopodobieństwo utraty czegoś, co jest cenne dla jednostki np. zdrowia, życia, pozycji społecznej, dobrej opinii. Motywacja w takiej sytuacji jest bardzo intensywna, towarzyszy jej jednak lęk przed zagrożeniem , który wpływa dezorganizująco na sprawność myślenia i działania. Z jego względu zdarza się, że w sytuacji zagrożenia ludzie zachowują się nieadekwatnie w stosunku do sytuacji, a nawet postępują w sposób, który przyczynia się do zmniejszenia ich własnego bezpieczeństwa.

Przykłady offcourse każdy chyba potrafi wymyśleć własne J

22. Czym jest frustracja? Co ją może wywołać ? Od czego zależy ? Podaj przykład z sytuacji szkolnych
Frustracja- nieprzyjemny emocjonalnie stan organizmu pojawiający się, gdy w trakcie działania zmierzającego do zaspokojenia jakiejś potrzeby organizm napotyka przeszkody uniemożliwiające osiągnięcie celu stanowiącego zaspokojenia potrzeby, prowadzący do pewnych typowych reakcji i agresji, fiksacji lub regresji, a ponadto wywierający szkodliwy wpływ na układ nerwowy, mogący wywołać nerwicę.
Frustracją nazywa się również nie opisany stan organizmu, lecz sytuację wywołującą ów stan (sfrustrowany- znajdujący się w stanie frustracji, frustracyjny- wywołujący frustrację)
Frustrację cechuje to, że ujmują ją jako krótkotrwałe zdarzenie, pojawiające się w toku działań człowieka, w określonym momencie czasowym.
W pierwszym wypadku źródła frustracji tkwią wewnątrz osobnika (wynikające z jego właściwości fizycznych i psychicznych), w drugim zaś, jej źródłem są właściwości obiektywnej sytuacji, w której osobnik działa.
Do czynników zewnętrznych należy np. brak odpowiednich narzędzi, co uniemożliwia mechanikowi naprawienie uszkodzonego samochodu, spóźnienie się autobusu, którym człowiek ma dojechać na czas do pracy, zakazanie dziecku oglądania filmu kryminalnego w telewizji itd.
Pojęcie czynników wewnętrznych odnosi się do braków natury fizycznej, kalectwa, a także braków i przeszkód psychofizycznych.
Jako przeszkody psychologiczne traktuje się np. braki w zakresie posiadanych wiadomości i umiejętności koniecznych do poprawnego rozwiązania danego problemu, istnienie wewnętrznych konfliktów motywacyjnych itd.
Przeszkody mogą więc mieć charakter fizyczny (bariera na drodze) lub psychologiczny.
To ostatnie pojęcie obejmuje z jednej strony niedobór informacji potrzebnych do optymalnego rozwiązywania zadań, z drugiej zaś spostrzeganie poprzez człowieka najrozmaitszych wymagań, zakazów i ograniczeń natury społecznej (przeszkody symboliczne). Z sytuacjami tego rodzaju spotykamy się dość często w procesie wychowania, kiedy to rodzice zakazują dzieciom czegoś (np. jedzenie dużej ilości słodyczy) albo uzależniające przez nie upragnionych gratyfikacji (pójście do kina) od spełnienia innych wymagań (odrabianie lekcji).
Rosenzweig (1944) proponuje, aby rozróżniać także przeszkody bierne (które tylko blokują działanie, same jednak nie stanowią zagrożenia np. zamknięte drzwi na klucz) i czynne (które dodatkowo wzbudzają w jednostce poczucie zagrożenia np. policjant zagradzający wejście).
Przeszkody symboliczne (zakazy społeczne) mają z reguły charakter czynny w określonym przed chwilą znaczeniu tego słowa, powstrzymują one jednostkę od realizowania pewnych czynności dlatego tylko, że z ich przełamywaniem (naruszaniem) wiąże się zagrożenie (lęk przed karą, brakiem akceptacji, konsekwencjami prawnymi itp.)

Przykłady sytuacji szkolnych do tego pytania chyba każdy z nas zna aż za dobrze.

23. Zanalizuj procesy myślowe. Narysuj schemat udziału różnych procesów myślowych i operacji umysłowych w rozwiązywaniu problemów problemów różnym stopniu złożoności. Podaj przykłady.

Myślenie to forma pośredniego poznania świata, przetwarzanie, łańcuch czynności umysłowych, którego wynikiem jest rozwiązanie.
Podział: Myślenie może mieć kształt asocjacyjny (skojarzeniowy, mimowolny, nieukierunkowany, strumień myśli, nieuporządkowany) oraz ukierunkowany zmierzający do określonego celu
Myślenie ukierunkowane przejawia się przede wszystkim w procesie rozwiązywania problemów i zadań.
Cechy myslenia:
Swoistość myślenia polega na tym, że odzwierciedlanie świata dokonuje się w sposób pośredni, tzn. w procesie myślenia nie muszą bezpośrednio oddziaływać narządy zmysłowe, np. mokre ulice mogą sugerować, że padał deszcz lub polewano je mechanicznie
Jedną z cech myślenia jest jego pośredni charakter, ujmowanie relacji.
Inną cechą różniącą myślenie od w.w procesów jest uogólniony charakter myślenia
Uogólnienie polega na odzwierciedlaniu nie tylko jednostkowych przedmiotów, ale także cech typowych dla całej grupy przedmiotów oraz na odzwierciedlaniu w świadomości praw rządzących zjawiskami (stosunki funkcjonalne)
Rodzaje (etapy) myślenia
? Kojarzenie ? 1 rok zycia ,
? Myślenie senso- motoryczne (zmysłowo - ruchowe). Występuje ono w ścisłym związku z procesem spostrzegania i czynnościami manipulacyjnymi na przedmiotach. Dominuje u dzieci do 2 - go roku życia ale i dorośli posługują się tym myśleniem w prostych sytuacjach życiowych(wchodzenie na drabine by przekrecic zarownke)- sytuacje praktyczne, poznanie przedmiotów, świata i działanie,
? Myślenie konkretno - wyobrażeniowe (konkretno - obrazowe). Od 3 roku życia. Ten rodzaj myślenia również towarzyszy działaniu, lecz czynności umysłowe są oparte na wyobrażeniach, wyobrażeniach nie spostrzeżeniach. Myślenie konkretno - wyobrażeniowe dominuje w wieku przedszkolnym. Również wiele czynności myślowych u dorosłych przebiega w oparciu o wyobrażenie (np. konstrukcje, budowanie budynkow z klocków, które najpierw dziecko sobie wyobraża).,
? Myślenie słowno - logiczne. Jest ono oparte na słowa będących symbolami pojęć, dlatego nazywane bywa myśleniem pojęciowym lub abstrakcyjnym. Myślenie pojęciowe pojawia się u dzieci w wieku przedszkolnym, a rozwija się w wieku szkolnym w toku procesu nauczania. Myślenie logiczne lub operacyjne to związki między umiejętnościa posługiwania się pojęciem a ujmowanie relacji łączących przedmioty i zjawiska. Słowo, pojecie jest nośnikiem informacji a nie obraz i konkret.

Insywidualne cechy myślenia.
Myślenie krytyczne - przejawia się tym, że człowiek nie przyjmuje za ostateczne i pewne, pierwsze rozwiązanie przychodzące mu do głowy, lecz rozważa argumenty za przyjęciem lub odrzuceniem danego rozwiązania. Myślenie krytyczne jest zarazem myśleniem zdyscyplinowanym, polegającym na systematycznym stosowaniu przy rozwiązywaniu zadań, określonych zasad i metod pracy
Z krytycyzmem wiąże się też samodzielność myślenia. Umysł samodzielny nie szuka gotowych rozwiązań, lecz dąży do znalezienia własnej odpowiedzi na pytanie
Samodzielne myślenie - wyraża się w umiejętności dostrzegania nowych problemów. Przeciwstawieństwem krytycyzmu myślenia jest jego pochopność przejawiająca się w wyprowadzaniu wniosków na podstawie nie wystarczających przesłanek.
Myślenie plastyczne i giętkie - wyraża się w wyszukiwaniu nowych sposobów i metod rozwiązywania zadania w zmiennych warunkach rozpatrywania problemów z różnych punktów widzenia.
Przeciwstawieństwem umysłu giętkiego jest umysł sztywny, przejawiający skłonność do uporczywego trzymania się wyćwiczonych sposobów postępowania.
Szybkość myślenia wyraża się we wzmożonej aktywności umysłu i zdolności do skupienia się na zadaniu, co pozwala na jego szybkie i skuteczne rozwiązanie. Człowiek odznaczający się szybkością myślenia pracuje wydajnie i ekonomicznie.

Podstawowe operacje myślowe
Operacjami myślowymi nazywamy czynności umysłowe wykonywane w celu rozwiązania

Aby dziecko dobrze mówiło: mowic duzo, plynnie, wyraznie, powoli, prawidłowo, nie wolno go poprawoac ciągle, rozmawiać

Etapy mowy: koniec 1 roku: pojawia się mowa właściwa, 3 lata-pelna komunikacja
jezykowa, specyficzny jezyk, jesscze niepoprawny, 5lat-mowi już jak dorosły

Analiza polega na rozkładaniu całości na części składowe, na wyodrębnianie w przedmiocie jego elementów elementów cech.

Synteza natomiast polega na łączeniu wyodrębnionych składników i własności w całość, na ujmowaniu ich we wzajemne proporcje i zależności.
Analiza i synteza umożliwiają porównywanie przedmiotów i zjawisk.

Porównywanie jest to kolejna operacja umysłowa polegająca na wyszukiwaniu podobieństw i różnic między przedmiotami, zjawiskami, osobami.
Porównywanie jest podstawą klasyfikacji tzn. podziału na grupy i podgrupy wg. Określonego kryterium (wyróżnaimy porównania przeciwstawne ? różne informacje na dany temat i następcze-zestawia się materiał nowo poznany z opanowanym). Operacje myślowe zwane abstrahowaniem i uogólnianiem są podstawą kształtowania pojęć. Abstrahując należy wyodrębnić te cechy, które są jednostkowe, indywidualne dla danego przedmiotu.
Czynność oddzielania w myśli poszczególnych cech przedmiotu nazywamy abstrahowaniem Dla wytworzenia pojęcia nie wystarczy zdolność abstrahowania, trzeba także dokonać uogólnienia, tzn. należy ująć wspólne cechy odpowiadające wszystkim przedmiotom należącym do danej grupy.

24. Jakie strategie podejmują ludzie by rozwiązać dany problem? Od czego to zależy?
Problemem nazywamy każdą sytuację z życia codzienniego, w której występuje pewna trudność, pytanie na jakie szukamy odpowiedzi. Problemem nie są sytuacje , z którymi radzimy sobie od razu i nie zastanawiamy się nad ich rozwiązaniem. Stosujemy tu gotowe formy rozwiązań czy to wrodzone (instynktowne) czy nabyte (nawykowe). Należy pamiętać, że nie jest problemem sytuacja, z której ogólnie nie ma wyjścia lub przekracza nasze możliwości rozwojowe (np. zadanie matematyczne z pierwiastkami dla 5-cio latka).
W rozwiązywaniu problemów bierze udział myślenie produktywne i reproduktywne.
Myślenie produktywne dzielimy na twórcze i nietwórcze. Jeżeli wynik takiego myślenia jest nowy i oryginalny obiektywnie (poszerza i wzbogaca wiedzę w danej dziedzinie) to, takie myślenie produktywne nazywamy twórczym. Jeżeli jednak wynik tego myślenia jest nowy tylko dla jednostki (przez co nie wzbogaca dorobku ogółu, bo już kiedyś był wykryty przez innych) wtedy mamy do czynienia z myśleniem nietwórczym. Ogólną cechą myślenia produktywnego jest wytworzenie informacji wcześniej nieznanych dla osoby.
W myśleniu reproduktywnym wykorzystuje si e znane informacje w nowych warunkach. Istotą tego myślenia jest przetwarzanie informacji w jakiejś sytuacji problemowej.
Rozwiązanie wymaga aktualizacji indywidualnego doświadczenia i umiejętnego zastosowania znanych pojęć, praw i reguł.

W rozwiązywaniu problemów bierze udział zarówno myślenie produktywne jak i reproduktywne, a także dochodzą do tego procesy pamięciowe i motoryczne.

Fazy rozwiązywania problemu (wg Deweya)
1. Odczucie trudności czy niejasności
2. Jej wykrycie i określenie np. w postaci pytania.
3. Nasuwanie się jakiegoś rozwiązania
4. Rozumowanie prowadzące do wniosków w sprawie możliwego rozwiązania (hipoteza)
5. Dalsze obserwacje lub eksperymenty sprawdzające, które umożliwiają przyjęcie lub odrzucenie poprzedniego przypuszczenia tj. końcowy wniosek pozytywny lub negatywny

Wykrycie problemu jest bardzo istotną i trudną sprawą. Z jednej strony człowiek starając się regulować własne stosunki z otoczeniem skłonny jest do opinii, że jego środowisko jest względnie stałe przez co ma poczucie bezpieczeństwa i równowagi. Z drugiej strony człowiek dąży do wprowadzania ulepszeń w otaczającym go świecie czego dowodem jest stale i coraz szybciej rozwijająca się nauka i technika. Dziecko stawiając pytania chce zaspokoić swoją potrzebę poznania świata. Człowiek dorosły jest pod presją ilości informacji jaka jest mu przekazywana i narzucana. Nie ma czasu, aby to wszystko zgłębić i dokładnie przemyśleć. Wprowadza to stan niepewności i lęku (cóż ja w takim razie mogę?) Nie wykrywa istnienia problemu nie mogąc zgłębić tego czy w obecnym stanie można wymyślić coś nowego.
Czy jest jeszcze jakikolwiek problem do rozwiązania.
Ważnym czynnikiem motywującym człowieka do stawiania problemów jest rodzaj wykształcenia i sposób przyswajania wiedzy w szkole (nauczanie problemowe). Kolejnym ogniwem przy rozwiązywaniu problemów jest analiza sytuacji problemowej. U dzieci czynności analityczne są dość niedokładne i powierzchowne. Następuje tu orientacja w zakresie celu zadania i jego warunków, a także dochodzi do aktualizacji doświadczenia i które doświadczenie zostaje zaktualizowane. Informacje jakie posiadamy na początku nie zawsze są jeszcze i zrozumiałe. Jedne mają charakter ukryty u te należy zdemaskować inne są zbędne i te należy wyłączyć. W tym celu wykonuje się różne czynności umysłowe m.in. czynności interpolacyjne (polegają na wykrywaniu lub i przerw w danych oraz dołączaniu do nich niezbędnych ogniw) i czynności ekstrapolacyjne (polegają na dopełnianiu elementów brakujących). Rozwiązując problem należy w fazie analizy uwzględnić informacje pozytywne i negatywne. Bardzo często zdarza się, że te drugie są pomijane. Ta faza jest bardzo ważna dla prawidłowego rozwiązania problemu, gdyż wynik rozwiązania zależy od zrozumienia treści, uświadomienia co wiemy, a co jest dla nas nieznane. Dopiero kiedy to wszystko jest prawidłowo ocenione można spróbować znaleźć takie środki, aby pomogły one w osiągnięciu celu czyli prawidłowym rozwiązaniu problemu. W fazie wytwarzania pomysłów decydującą role odgrywa myślenie produkcyjne. Przyjęto koncepcje niemieckiego psychologa K. Duncera, że człowiek najpierw wybiera ogólny kierunek rozwiązania danego problemu, potem tworzy pomysły cząstkowe, a na końcu pomysł ostateczny. Kiedy pomysł nie przynosi rezultatów następuje powrót do weryfikacji pomysłów cząstkowych i nowego pomysłu końcowego, a nawet zmiana kierunku poszukiwań rozwiązania kiedy weryfikacji nie przynosi zadowalających rezultatów. Stawia się tzw. hipotezy i których słuszność trzeba dowieść. W ostatnim etapie rozwiązywania problemów następuje weryfikacja pomysłów. Tu następuje ocenia pomysłów. Sprawdzenie na drodze doświadczeń lub bezpośrednio w praktyce usuwając ewentualne usterki i poprawiając niedociągnięcia.
Sposoby rozwiązywania problemów:
Strategia rozwiązywania problemu- zbiór zasad i reguł, którymi kieruje się człowiek w swoim działaniu.
Sposób jaki zostanie wykorzystany w rozwiązaniu problemu zależy od fazy tego procesu, w jakiej się znajduje, a także od doświadczenia i samego człowieka. Wyróżniamy dwa główne rodzaje reguł, którymi posługuje się człowiek rozwiązując problem:
A). Algorytm ? jest to dokładny przepis, który określa wszystkie kolejne operacje prowadzące do rozwiązania problemu.
B). Heurystyki- nie są niezawodne, nie dają gotowej odpowiedzi, a tylko wskazują lub proponują sposoby rozwiązania problemu, pozostawiają dużą swobodę wyboru poszczególnych operacji
Strategia sukcesywna (badania równoczesnego) ? formułuje się kolejne hipotezy i od razu się je sprawdza, jedną po drugiej dopóki nie natrafi się na właściwe rozwiązanie. Jest to szybka i skuteczna metoda, ale wymaga ogromnej koncentracji uwagi, bardzo dobrej pamięci i wysokiej sprawności myślenia, gdyż wymaga ona operowania jednocześnie w umyśle wieloma danymi i hipotezami.
Strategia jednoczesna (badania kolejnego)- wysuwa się kilka pomysłów jednocześnie a następnie weryfikuje się je.
W rozwiązywaniu jakiegokolwiek problemu ważne jest wykrycie zasady lub reguły rządzącej danym zadaniem oraz znajomość podstaw schematycznych i sposobów rozwiązywania zadań podobnego typu. Trzeba jednak uważać, bo takie sztywne trzymanie się reguł może być przeszkodą w rozwiązywaniu szczególnie nowych problemów. Wpada się w rutynę, która może okazać się nawet przeszkodą, niż pomocą w pomyślnym rozwiązaniu danego problemu o zmienionej sytuacji. Inną przeszkodą może być tzw. fiksacja funkcjonalna, która polega na tym, że człowiekowi sprawia trudność wykorzystanie znanego przedmiotu w nowym użyciu czy przeznaczeniu niż to było do tej pory.
W sytuacji problemowej istnieje kilka rozwiązań, z których należy wybrać jedną strategię. Procesy decyzyjne i wybór strategii zależą od rodzaju sytuacji. W sytuacjach pewnych, gdzie informacje są jasne i wyczerpujące, nasze myślenie i działanie jest pewniejsze, natomiast w sytuacjach niepewnych kiedy nie mamy odpowiedniej liczby informacji lub są one dwuznaczne lub tylko prawdopodobne, nasze działanie i myślenie jest bardziej czujne i pod większą kontrolą oraz presją.
Wybór strategii zależy także od:
A). Właściwości psychicznych człowieka (temperamentu, odwagi, skłonności do podejmowania ryzyka, siła motywów jaka kieruje jego działaniem lub też rodzaju jego potrzeb poznawczych i zainteresowań)
B). Sytuacji w jakiej znajduje się człowiek
C). Fazy procesu w jakiej się znajduje człowiek
D). Czy rozwiązuje się je indywidualnie czy grupowo (przy grupowym rozwiązywaniu problemów może dojść do sytuacji konfliktowych)

25. Narysuj schemat komunikacji między dwoma osobami. Zilustruj przykładem.

Przykład: Przykładem może tutaj być rozmowa telefoniczna. Nadawca jest osoba inicjująca rozmowę, rolę koder pełni mikrofon przekształcający drgania powietrza na zmiany natężenia prądu elektrycznego, zaś rolę dekodera odgrywa słuchawka, która przysyła znów owe drgania do odbiorcy: słuchacza. Kanałem przekazującym informacje jest drut telefoniczny. Zależnie od natężenia szumu słyszymy naszego rozmówcę dobrze lub też odbiór sygnałów jest zakłócony.

26. Omów mowę jako czynność psychiczną
Mowa jest podstawowym środkiem porozumiewania się między ludźmi. Za pomocą mowy ludzi przekazują sobie informacje, prowadzą dyskusje, konsultują się. Mowa to indywidualny, synamiczny proces użycia języka, umiejętność pisma, rozumienia czyjeś mowy, to społecznie wprowadzony system znaków i reguł operowania nimi.
Język to system znaków, dzwięków, by porozumieć się miedzy sobą, mają kulturowe wartości.
Mówienie ? indywidualna czynność nadania mowy
Warunki mowy: sprawny analizator słuchowy, prawidłowy ukl nerwowy w ośrodku mowy, narząd artykulacyjny mowy, kontakt ze światem
Fazy mowy: mówienie (czynność nadania mowy- rychowy ukl mowy-orodek Bnoka), rozumienie(wymaga przynajmniej dwoch osob ? rpzumienie przez słuchanie słów), tekst (utrwalanie w pamięci lub na piśmie czyiś wypowiedzi), jezyk (system reguł, zasad, wyrazów)
Funkcje mowy: W tym wypadku mamy do czynienia z funkcją komunikatywną mowy(podstawowy środek komunikowania się za pomocą mimiki i gestów). Środkiem komunikowania się może być mowa pisana lub słowna (dyskusja, spory, wymiana poglądów).
Mowa słowna jest bogatsza w środki wyrazowe, dzięki którym możemy przekazać różnorodne uczucia.
Mowa pisana natomiast jest bardziej trwała. Dzięki niej możemy utrwalać dorobek naukowo-kulturowy wielu pokoleń. Obok funkcji komunikatywnej mowa spełnia funkcję ekspresywną, która umożliwia wyrażanie stanów emocjonalnych. Środkami wyrazowymi mogą być gesty, mimika pauzy, intonacja głosu. Dzięki nim mowa nabiera głębszego znaczenia. Inną funkcją mowy jest funkcja impresywna, pozwalająca na oddziaływanie na innych. Taką rolę spełniają prośby, polecenia, zakazy, rozkazy. Celem ich jest wywołanie zmian w zachowaniu odbiorcy. Funkcja regulacyjna: dzieki niej stosujemy się do poleceń, nakazów innych lub przeciwstawiamy się im, a za pomocą mowy wew sami kierujemy naszymi czynnościami, dzieki planowaniu czynności możemy przewidzieć skutki, funkcja poznawcza: zdobywanie wiedzy.
Mowa dzieli się na: Mowę zewnętrzną , Mowę wewnętrzną - związaną bardzo ściśle z procesem myślenia. Przykładem mowy wewnętrznej może być układanie życzeń, jakie mamy złożyć solenizantowi, jak wytłumaczyć nieobecność na lekcji itp.
Cechy mowy: zabarwienie emocjonalne (tonacja, barwa), zasób słów, poprawność (gramatyka), tempo mówienia, wyrazistość, płynność, szybkość.
Tempo werbalizacji myśli zależy od zasobu słownictwa, od znajomości gramatyki.
Mowa bierna: rozumienie słów, ale nie używamy ich, rozwija ale szybkość i lepiej, częsciej używamy, mowa czynna- rozumienie słów i mówienie nimi.
Składniki mowy: fonologiczny-system poszczególnych znaków, semantyczny- znaczeniowy, syntaktyczny-wzajemne związki i układ poszczególnych elementów mowy
Kod jezykowy:-system sygnałów przekazywanych w procesie komunikacji, schemat komunikacji między ludzmi:

27. Omów rodzaje, cechy i funkcje uwagi. Podaj przykłady.
Uwaga jest cechą procesów poznawczych, skierowaniem świadomości na określony przedmiot, zjawisko lub własne przeżycie.
Funkcje uwagi: selekjonowanie(możliwosc dokonania wyboru czynności lub zjawiska na którym chcemy się skupić) i ukierunkowanie aktywności człowieka (czynności na określony cel lub zadanie).

Podstawą uwagi jest prawo indukcji procesów nerwowych. Zgodnie z nimi niektóre procesy uświadamiamy sobie niewyraźnie, inne zaś nie są w ogóle przez nas uświadamiane, tzn. gdy w jednym ośrodku nerwowym następuje silne pobudzeni, wtedy w innych jest zahamowanie, np. gdy uważnie słuchamy wykładu nie odczuwamy, że w klasie jest duszno.
Rodzaje uwagi:
1. w zaleznosci od poziomu organizacji zachowania się czlowieka: reaktywna- pelni role regulacyjna w zachowaniu się reaktywnym(odruchy i nawyki), kognitywna ? wiąże się z zachowaniem celowym, skierowanym na wykonanie zadania)
2. tradycyjne podział: Uwaga mimowolna, zostaje wywołana bez większego wysiłku z naszej strony. Czynnikiem wywołującym uwagę mimowolną jest przede wszystkim siła bodźca. Źródłem uwagi mimowolnej może być też ruch, kontrast, wielkość, kształt, kolor oraz nagłe zmiany Uwaga dowolna przejawia się w świadomym koncentrowaniu się na jakimś zadaniu, przedmiocie, nawet, jeśli nas to nie interesuje. Uwaga wtórna ? zawiera cechy dowolnosci i mimowolności. Po swiadomym skoncentrowaniu uwagi na zadanie zostajemy przez nie pochłonięci, ze nie wymaga już zadnego wysiłku, a uboczne bodźce nie odrywają nas od pracy

Cechy uwagi
Pojemność (Zakres uwagi)- stanowi go ilość przedmiotów, na których potrafimy jednocześnie skupić swoją świadomość (4-6 przedmiotów). Poszerzony zakres uwagi obserwuje się u lotników, korektorów, nauczycieli
Natężenie uwagi - oznacza siłę koncentracji świadomości na jakimś przedmiocie przez dłuższy czas. Natężenie uwagi winno cechować przede wszystkim lekarzy-chirurgów. Trwałość uwagi - to zdolność utrzymania świadomości przez dłuższy czas na jakimś przedmiocie
Podzielność - oznacza umiejętność jednoczesnego skupienia się na kilku przedmiotach. Ma ona szczególne znaczenie w pracy kierowców, nauczycieli
Przerzutność uwagi polega na zdolności szybkiego przechodzenia od jednej czynności do innej.
Przeciwstawieniem sprawnej uwagi jest roztargnienie. Człowieka roztargnionego cechuje rozproszona i łatwo odwracalna uwaga.Specyficznym rodzajem roztargnienia jest roztargnienie artystów, wynalazców, ponieważ nie potrafią oderwać uwagi od wykonywanej pracy.

Na koncentracje uwagi działa: bodziec np. przyzwyczajenie, ilość czynników rozpraszających-ich intensywnosc, wyuczone nawyki, od temperamentu człowieka, motywacja, nastawienie.
Na podstawie czasu na którym może skupic się na jednej rzeczy można ocenic mozliwosci do koncentracji.
Koncentracji sprzyja: mało bodźców, umiarkowana rożnorodność bodźców, przyjemnosc zajęc.
Cwiczyć uwage: przez działania które będą atrakcyjne, interesujące, przemienność zajęć, opis danego przedmiotu, zabawy i gry

28. Omów potrzeby psychiczne.
Potrzeba to rodzaj zależności człowieka od otoczenia. Pobudzenie potrzeby następuje wtedy, kiedy między oczekiwaniem jednostki a zaistniałą sytuacją powstaje rozbieżność. Jednostka zmierza wtedy do jej zlikwidowania, a więc zaspokojenia potrzeby.
Tak, więc potrzeby aktywizują i dynamizują działalność człowieka. Kształtowanie potrzeb uzależnione jest od warunków środowiskowych. Większość potrzeb przyjmujemy od rodziców, nauczycieli, kolegów. Potrzeby są odmienne w różnym wieku rozwojowym.
W okresie dziecięcym są one nietrwałe i zmienne. Potrzeby nie wyznaczają kierunku działania.

Do potrzeb psychicznych zaliczamy (według piramidy Masłowa):
Potrzeba bezpieczeństwa ? to wolność od lęku i przemocy, porządek i stabilność
Potrzeba miłości i przynależności ? poczucie bycia członkiem rodziny, posiadanie przyjaciela, akceptacji społecznej.
Poczucie własnej wartości ? docenianie przez innych, szacunke dla siebie, niezależność
Samorealizacja ? akceptacja siebie i innych, realizacja swoich unikalnych zdolności, twórczego wyrażania siebie
Potrzeby wyższego rzędu ? poszukiwanie sprawiedliwości, wiary, pokoju