Psychologia

Funkcje uwagi ? dwie podstawowe funkcje uwagi to selekcjonowanie i ukierunkowanie aktywności człowieka . selektywny aspekt uwagi polega na możliwości dokonywania wyboru czynności, jaką chcemy wykonać lub zjawiska na którym chcemy się skupić. Selekcja wiąże się z ukierunkowaniem czynności na określony cel lub zadanie. Funkcja selekcji i ukierunkowania czynności spełnia zależnie od poziomu zachowania się człowieka uwagę reaktywną, i uwagę kognitywną. Pierwszy podział uwagi odgrywa ważną rolę regulacyjną w zachowaniu się reaktywnym, w którego skład wchodzą odruchy i nawyki. Uwaga kognitywna natomiast wiąże się z zachowaniem celowym skierowanym na wykonanie określonego zadania. Wyodrębnienie uwagi reaktywnej i kognitywnej odpowiada po części tradycyjnemu podziałowi na uwagę mimowolną i dowolną. Uwaga mimowolna zostaje wywołana przez pewne właściwości bodźców i sytuacji, bez wysiłku ze strony jednostki. Najprostszą formą spontanicznej uwagi mimowolnej jest odruch orientacyjny, który stanowi wrodzoną reakcję organizmu na bodźce nieznane i nowe. Uwaga dowolna wymaga świadomego zamiaru i wysiłku woli. Cech uwagi ? pojemność , natężenie, trwałość, podzielność, przeżutność. Uwaga ? jest swoistą cechą umożliwiającą zorganizowanie aktywności człowieka jego czynności i działania. Podział wyobraźni ? wyobraźnia mimowolna ( wyobrażenia na jawie ? luźne, marzenoia senne). Wyobraźnia dowolna- kierowana, twórcza. Myślenie produktywne i reproduktywne ? rezultatem myślenia produktywnego jest wytwarzanie informacji dotychczas nie znanych danej osobie, takich z którymi poprzednio się nie zetknęła. Jeśli wytwór jest w dodatku nowy i oryginalny obiektywnie, tj. poszerza i wzbogaca wiedzę w danej dziedzinie, mówimy o myśleniu twórczym. Myślenie twórcze natomiast nie ma twórczego charakteru, jeśli jego wynik odczuwany jest subiektywnie jako nowy przez daną jednostkę , a informacje przez nią wytworzone stanowią nowość w jej wytworzonym doświadczeniu, zostały jednak już poprzednio wykryte przez innych ludzi i włączone do ogólnego dorobku nauki i kultury. W toku myślenia reproduktywnego człowiek wykorzystuje znane informacje w nowych warunkaqch. Istotną rzeczą jest bowiem i tutaj podobne jak w każdej czynności intelektualnej przetwarzanie informacji w jakiejś sytuacji problemowej. Rozwiązywanie zadania wymaga jednak w tym przypadku wybiórczej aktualizacji doświadczenia indywidualnego zastosowania pojęć, praw, reguł. Podzielność ? jest to możliwość jednoczesnego skupiania się na kilku obiektach. Przerzutność uwagi polega na szybkim przechodzeniu od jednego przedmiotu lub czynności do innych. Roztargnienie ? stan psychiczny neurotyczny ? brak koncentracji nie pozwala na skupienie się na jednym przedmiocie. Wrażenie ? to prosty proces psychiczno poznawczy powstający pod wpływem działań elementarnych na receptory jednego rodzaju i polegające na odzwierciedleniu pojedyńczych cech bodźca. Wrażenie może być wzrokowe ? czyli barwy naturalne widma słonecznego, słuchowe ? bodźcem są fale dźwiękowe, węchowe ? odzwierciedlają własności ciał lotnych wydzielające różne zapachy, smakowe ? odzwierciedlają chemiczne własności ciał np. słoność, kwas. Wrażenie równowagi ? odzwierciedlają poł9ożenie ciała w2 przestrzeni, wrażenia mięsniowo ruchowe ? np. wiemy że nasza ręka jest zgięta. Spostrzeżenie ? jest procesem poznawczym polegającym na odzwierciedleniu w świadomości całokształtu danego przedmiotu lub zjawiska oddziałującego na nasze narządy zmysłowe, np. spostrzegamy cały budynek. Spostrzeżenia dzielimy na: wzrokowe, słuchowe, dotykowe. Również : wzrokowo ? słuchowe, wzrokowo- kinestetyczne. Pamięć ? jest to proces psychiczny umożliwiający kształtowanie się i funkcjonowanie doświadczenia człowieka. W procesie pamięci wyróżnia się następujące fazy: zapamiętywanie, przechowywanie, przypominanie. Zapamiętywanie ogranicza się do jednorazowego spostrzeżenia jakiegoś bodźca, pozostawiającego ślad pamięciowy w komórkach nerwowych, albo stanowi złożoną czynność człowieka, np. opanowanie materiału szkolnego. Mamy zapamiętywanie mimowolne ? zapamiętuje się wiele zdarzeń mimo woli, wybiurcze ? nie wszystko co dochodzi do człowieka zapamiętuje trwale, dowolne ? jest procesem świadomym i celowym. Przechowywanie - polega na aktualizowaniu nabytego doświadczenia w rozmaitej formie. Jej czas trwania waha się od krótkiego momętu do wielu las a niektóre fakty zapamiętujemy na całe życie. Przypominanie ? polega na aktualizowaniu nabytego doświadczenia w rozmaitej formie. Jest to co człowiek potrafi odtworzyć po pewnym czasie z zasobów swej pamięci. Rodzaje pamięci ? logiczna jest to zapamiętywanie ze zrozumieniem treści, mechaniczna ? jest to bezmyślne wkuwanie, krótkotrwała ? ma ograniczoną pojemność i informacje są w niej krótko przechowywane, długotrwała ? nieograniczony zakres i czas przechowywania materiału. Cechy pamięci to: trwałość pamięci czyli zdolność do czasowego przechowywania, i szybkość zapamiętywania. Gotowość zapamiętywania ? zdolność do szybkiego odtwarzania, wierność pamięci ? sztuka dokładnego odtwarzania zapamiętanych treści. Typy pamięci: pamięć obrazowa ? jest to pamięć wzrokowa lub słuchowa, może być też mieszana, pamięć słowno logiczna ? odtwarzanie myśli w wypowiedzianych w słowach, pamięć ruchowa- opiera się na rozmaitych nawykach i sprawnościach motorycznych, pamięć uczuciowa ? przejawem jest łatwość zapamiętywania i przypominania tych zdarzeń silnie zabarwionych emocjonalnie. Wyobrażenia ? są obrazami, polegającymi na odzwierciedleniu w świadomości spostrzeżonych poprzednio składników rzeczywistości. Podział wyobrażeń: odtwórcze- łączą się ściśle z doświadczeniem jednostki, odzwierciedlają się w nich w sposób mniej lub bardziej wierny, wyobrażenia wytwórcze ? oparte na doświadczeniu, ale materiały ulegają takiemu ptrzekształceniu , że uzyskujemy jakby nowe zupełnie obrazy, nie odpowiadające minionym spostrzeżeniom. Rodzaje wyobraźni: mimowolna ? cechuje ją swobodny bieg wyobrażeń , przejawem są marzenia senne, na jawie luźne, wyobraźnia dowolna ? polega na wytwarzaniu różnego rodzaju wyobrażeń w sposób świadomy i celowy. Emocje ? odgrywają bardzo ważną role w regulacji zachowania. Jest to specyficzny stan organizmu wywołany zakłóceniami równoiwagi w stosunkach z otoczeniem, można rółwniez powiedzieć że emocje to stan organizmu odzwierciedlający stosunek działania jednostki do otoczenia jak i samego siebie. Obok terminu emocje używa się terminu uczucie. Oba te terminy występują często obok siebie lub też używane są zamiennie . treśc tych dwóch pojęć oznacza coś innego. Termin emocje ? określa się go do przeżyć stosunkowo prostych, przebiegających gwałtownie, trwających krótko. Termin uczucie ? używany do określenia przeżyć, stanów bardziej trwałych, utrzumujących się cały czas. Róznice między tymi dwoma pojęciami to podłoże psychologiczne. Emocje powstają również pod wpływem środków potrzeb fizjologicznych ( sen, pożywienie ), pod ich wpływem jednostka odnosi przyjemne stany emocjonalne. Uczucie ? zaspokaja się przez potrzeby wyższe, np. przyjaźń, miłość. Nastrój ? to stan, który trwa przez pewien czas i towarzyszy człowiekowi podczas jego działania i wypoczynku wpływa na regulację stpsunków między ludzkich, często jest on bezprzedmiotowy. Jest bardzo ważną cechą przełożonych, rodziców, nauczycieli, wpływa korzystnie na motywacje działania innych wyzwala energię, zapobiega konfliktom. Nastrój może być radosny i smutny. Namiętność ? to stan który charakteryzuje się dużą intensywnością, znaczną siłą napięć i długim okresem trwania. W przypadku namiętności występuje silne zaangażowanie emocjonalne przy pełnym udziale świadomości. Inteligencja emocjonalna- to zdolność trafnego rozpoznawania emocji drugiego człowieka i regulowania stosunku do niego, regulowania swego stosunku do postępowania w różnych stanach emocjonalnych innych ludzi. Motywacja i motyw ? motyw to pojedyńczy czynnik, a motywacja to zbiór czynności decydujących. Motyw to zwerbalizowany celem i programem działanie umożliwiające jednostce podjęcie określonego zadania. Motywem jest wszystko to, co pobudza jednostkę do działania zarówno: podniety zewnętrzne, procesy fizjologiczne, procesy psychiczne. Motyw =funkcji przydatności celu, i prawdopodobieństwa osiągnięcia celu, M=f ( U,PS) U,P>O Sytuacja ? to układ zewnętrznych bodźców oddziałujących na jednostke i mających wpływ na przebieg czynności działania. W zależności od bodźców można mówić o: Sytuacja normalna ? gdy warunek zewnętrzny sprzyja realizacji celu i zadań jednostki. Sytuacja trudna ? powstaje gdy naruszona zostaje równowaga między możliwościami jedostki, a warunkiem w której przebiega wykonywana czynność.Stres frustracja ? pod pojęciem stres lub frustracji podkłada się też wszystkie sytuacje trudne, stresowe, frustracyjne. Stan stresu lub frustracji może być wywołany przez różne sytuacje natury fizycznej, np. katastrofy, wypadki. Stan stresu może być wywołany przez stresory społeczne, np. krytykę ośmieszenie. Źródłem stresu mogą być również sytuacje trudne. Deprywacja ? np. dzieci w domach dziecka : Są to wszystkie sytuacje uniemożliwiające zaspokajanie potrzeb biologicznych jak i psychicznych. W okresie dziecięcym deprywacja u chorych psychicznie jest pozbawiona dziecięcej aprobaty ze strony innych, miłości i czułości. Przeciążenie ? to sytuacja trudna, to sytuacja, w której jednostka wykonuje określone czynności przy max wysiłku, na poziomie bliskim wyczerpania, granicy, możliwości fizycznych, np. długotrwała praca w hałasie, praca fizyczna wyczerpująca. Zagrożenie ? to taka sytuacja w której następuje naruszenie określonej wartości cenionej przez podmiot. Zagrożenie to różnego rodzaju niebezpieczeństwa o charakterze fizycznym, np. napad, gwałt; o charakterze społecznym, np. krytyka, wyśmiewanie, odrzucenie miłości, utrata stanowiska, kompromitacja.
Utrudnienia i zakłócenia ? to sytuacje uniemożliwiające przebieg normalnych czynności lub zaspokajanie odpowiedniej potrzeby. Stanowią je różnego rodzaju przeszkody, np. brak narzędzi, materiału, inrormacji. 3 fazy reakcji na stres: 1. Reakcja instrumentalna ? bowiem człowiek w przypadku niewielkiego stresu stara się go przezwyciężyć, wtedy koncentruje się na celu, próbuje go osiągnąć. 2. Faza krytyczna ? występuje gdy natężenie stresu nasila się i wkracza w próg odporności na stres. Wówczas struktury czynności ulegają dezorientacji, np. trudności w osiągnięciu celu, nie można sprawnie działać.3. obawa przed stresem ? w tej fazie na skótek silnego pobudzenia emocjonalnego dochodzi do przeciążenia systemu regulacji. Człowiek przeżywając silny stres pragnie się od niego uwolnić i uwalnia różne mechanizmy obronne( agresję, fiksację). Agresja ? może przybierać formy: - motoryczną: wyładowanie swej złości przez niszczenie przedmiotów, atakowaniu osoby, która była przyczyną stresu; agresja werbalna: wyładowanie złości poprzez kłucenie się okazywanie wrogości, obciążenie kogoś. Regresja ? polega na pojawieniu się zachowań nieadekwatnych do aktualnego poziomu rozwoju, czyli zachowań do wcześniejszych form zachowań, np. osoby dorosłe płaczą. Fiksacja ? polega na uporczywym dążeniu do tych samych czynności, chociaż one nie doprowadzają do odpowiedniego rezultatu; urzywanie tych samych określeń. Rezygnacja ? to obniżenie poziomu motywacji i zaniechaniu reakcji, zaprzestaniu działania, wycofanie się jednostki z działania.Racjonalizacja ? polega na wyjaśnieniu własnego zachowania, uczuć, pragnień. Procesy instrumentalne ? są instrumentem lub narzędziem poznawania rzeczywistości i działania w tej rzeczywistości.Procesy ustosunkowawcze ? to takie dzięki którym możliwe jest ustosunkowanie się do odzwierciedlonej rzeczywistości, nadają one również kierunek ludzkiej aktywności.Psychologia interspekcyjna ? wgląd w samego siebie, samoobserwacja, psychologia subiektywna. Psychologia bechawiorystyczna ? przeciwieństwo psychologii introspekcji ? obserwowanie zachowań człowieka. Nowy kierunek zwany bechawioryzmem, powstał na skutek krytyki jego przedstawicieli. Koncentrowali się na zachowaniach człowieka, gdyż wychodzili założenia , że psychologia powinna być widziana na zewnątrz jako zachowanie, np. zachowanie wewnątrz organizmu. Definicja formy bechawiorysatycznej określa nam S>R, tzn. każde zachowanie można nazwać reakcją na określony bodziec. 1 prawo Jerkesa- Dodsona ? w miarę wzrostu natężenia motywacji sprawność działania rośnie do pewnego poziomu po czym zaczyna spadać a przy wysokim natężeniu motywacji jest niska. Interiaryzacja ? to swoiste wyłanianie przez jedostkę wartości znajdujących się w otaczającym świecie. Bodziec ? to wszystko to co wywołuje reakcje pochodzącą ze środowiska zewnętrznego i wewnętrznego. Pobudza w receptorach przenoszenie się neuronów czuciowych do OUN, a następnie neuronów ruchowych do efektu ( neuronu wyobraźni). Odruch warunkowy ? to nabyta reakcja organizmu na działanie bodźca warunkowego, który pełnił funkcję uprzednio jako odruch bezwarunkowy. Układ siatkowy ? to ośrodek snu połączony z korą mózgu. Impulsy docierają przez układ siatkowy do okolic kory.Poziomy aktywności ? średni: optymalny dla procesu poznawczego, wysoki: wiąże się z ban. kory mózgowej co wpływa niekorzystnie, niski: wpływa ujemnie na wyuczine zachowania jak procesy myślowe. Myślenie ? ma wiele znaczeń ale według karteziusza to poczucie i pewność własnego istnienia. Myśl ? to zjawisko umysłowe zaliczane do formy odzwierciedlającej obraz świata przez jednostkę. Dwie pozostałe formy to obrazy i emocje. Podział myślenia na skojarzeniowe, ukierunkowane: -sposób gromadzenia materiału, budowanie informacji; - kolejność w rozwoju ontogennym człowieka.Rodzaje myślenia ? myślenie sensoryczno motoryczne czyli zmysłowo ruchowe jest to myślenie o działaniu poiłączonym z manipulowaniem przedmiotami dla osiągnięcia celu. -?myślenie konkretno ? wyobrażeniowe. Włancza się ono w orientację otoczenia już w 3 roku życia. ? słowno logiczne: zależy od cech czynności umysłowych. Przysługuje tylko ono człowiekowi. Operacje umysłowe ? to swoiste rodzaje czynności wykonywanych w procesie myślenia, służą do przetearzania informacji odzwierciedlonych w świadomości w postaci spostrzeżeń, wyobraźni i pojęć. Do najważniejszych operacji należą: analiza synteza abstrachowanie uogólnienie. Analiza i synteza ? to dwie operacje umysłowe wzajemnie powiązane i ukierunkowane, które pełnią rolę w procesie myślenia. Analiza ? polega na wyodrębnieniu w przedmiocie jego elementów, cech i właściwości. Synteza ? dopełnia czynności analitycznych, łączy wyodrębnione poprzednio składniki w jedną całość. Porównanie ? to wyszukiwanie podoibieństw i różnic między przedmiotami i pojęciami. Przy wykrywaniu podobieństw i różnic między przedmiotami uwzględnionymi, cechy zmysłowe, tj. własności wyodrębnione w wrażeniach i spostrzeżeniach oraz cechy pośrednie nie odbierane są za pomocą narządów zmysłowych, np. pochodzenie przedmiotu. Abstrakcje ? to czynności oddzielające w myśli poszczególnych cech od konkretnego przedmiotu. Uogólnienie ? to wyodrębnienie cech od innych własności. `Problem ? to każda sytuacja, w której pojawiają się trudności i pytania.