Geopolityka Europy

dr ROBERT POTOCKI UZ-MATERIAL NA EGZ

WYKŁAD I 03. 10. 07.

- Wprowadzenie.
- Rola geopolityki w dobie globalizacji.
- Granice geopolityczne Europy.
- Granice kulturowe nie pokrywają się z politycznymi.
- Granice geopolityczne są naturalne.
- Geopolityczne podstawy UE.
- Czy UE jako twór kulturowy trzyma się kupy?
- Na ile UE jest pod względem politycznym wiarygodna? - wiarygodność USA jest większa niż Francji i Niemiec.
- System Transatlantycki.
- R. Kagan: "Amerykanie są z Marsa, a Europejczycy z Venus." - parafraza Grey'a: "Mężczyźni są z Marsa, a kobiety z Venus."
- Oś: Paryż - Berlin - Moskwa.
- Skąd się wziął europejski antyamerykanizm i co z tego wynika?
- Ameryka jest tym, czym Europa mogłaby być, ale nie jest.
- W Europie manfestowanie swych poglądów religijnych jest niezgodne z polityką, a w Ameryce wszyscy manifestują swą wiarę (God bless America).
- Soft power.
- Przekonanie, że podstawowym budulcem stosunków międzynarodowych jest dyplomacja i prawo.
- UE nie widzi potrzeby wprowadzania siły.
- Dobra wola zdaje egzamin dopóki odpowiada obu stronom, ale trzeba mieć siłę, aby móc postawić na swoim.
- Większość krajów nie słucha UE.
- Ameryka posiada środki do egzekwowania swego stanowiska.
- Jakie będą konsekwencje wycofania USA z Europy?
- Polemologia - nauka o wojnach, konfliktach.
- Potęgonometria.
- Imperializm.
- Strefa wpływów.
- Równowaga sił.
- Polskie koncepcje geopolityczne.
- Władysław Studnicki.
- Wielu opowiadało się za sojuszem z Niemcami.
- Stosunek do Brytyjczyków i Francuzów był niejednoznaczny.
- Nikt nie chciał sojuszu z Rosją.
- Geopolityka Polski po II wojnie światowej.
- III - IV RP.
- Egzamin.
- Podstawa - wykład - pisemny - 3 pytania (z podanych wcześniej) - trzeba odpowiedzieć na wszystkie.
- Alternatywa - zdać 1 z 3 podręczników:
- Leszek Moczulski - "Europa Ojczyzn 2004. Geopolityka - gospodarka - cywilizacja." Wa-wa 2003.
- Ryszard Zięba - "Unia Europejska jako aktor stosunków międzynarodowych." Wa-wa 2003.
- Jan Zielonka - "Europa jako imperium - nowe spoijrzenie na UE." - wa-wa 2007.

WYKŁAD II

Europa / geopolityka.

- Geopolityka:
- Przedmiot rozważań - położenie Europy w środowisku geopolitycznym.
- Często jest uważana za naukę niepoprawną politycznie.
- Geopolityka składa się z 2 segmentów.
1. Doktryny geopolityczne:
- Sposób myślenia o wielkiej polityce.
2. Analiza geopolityczna:
- Zajmuje się praktycznym realizowaniem tego jak pisać raporty geopolityczne.
- Składa się z 3 warstw:
a. Geografia fizyczna:
b. Warstwa kulturowa / cywilizacyjna:
c. Warstwa polityczna:

- Geopolityka często bierze pod uwagę tzw rację stanu oraz inne czynniki (często nieobiektywne, nielogiczne, a nawet bezprawne).
- Geopolityka to balansowanie między prawami historycznymi a racją stanu:
- Geopolityka ? szukano zamienników do tego pojęcia o ?negatywnej konotacji? ? niżej wymienione ?zamienniki? są raczej poddyscyplinami geopolityki:
? Geohistoria:
? Odwołuje się do praw historii.
? Ferdynand Braudel ? ?Gramatyka cywilizacji?.
? Geostrategia:
? Odwołuje się głównie do racji stanu.
? Termin amerykański.

1 ? Geopolityka zajmuje się analizą wpływu przestrzeni geopolitycznej na państwo.

2 ? Geografia polityczna zajmuje się analizą wpływu państwa na przestrzeń geopolityczną.

? Wynika to z przekonania, że każda decyzja polityczna ma konsekwencje geograficzne.
? Geopolityka to system naczyn połączonych.
- Podmiotami prawa międzynarodowego są dziś nie tylko państwa.
? Dziś ekspansja przybiera różne formy i dotyczy różnych przestrzeni
? Dziś, aby prowadzić wojnęz jakimś państwem, nie trzeba nawet z nim graniczyć
? Tradycyjna polityka często ulega relatywizacji ? ponieważ są nowe formy ekspansji
- ?Europa to jest tygrys przypominający wykastrowanego kota?.

WYKŁAD III

Geopolityczne granice Europy
(opierające się na granicach naturalnych).

1. Granice geopolityczne ? dążenie do poszukiwania granic naturalnych lub stref wpływów.
- Granice geopolityczne i geograficzne nie pokrywają się z przyczyn:
- Kulturowych.
- Historycznych.
? Europa jest kontynentem, który się wyróżnia, choć ciężko go wyodrębnić pod względem geograficznym.
- Chrześcijaństwo,
- Wartości oświeceniowe itp.
- Europa jest miniaturką globu:
- Cała flora i fauna.
- Strefy klimatyczne.
- Ukształtowanie terenu.
? Europy nigdy nie udało się zjednoczyć
? Powstanie Chin i Europy ? udało się zjednoczyć Chiny, bo była taka możliwość pod względem geograficznym (brak barier naturalnych).
? Zróżnicowane granice historyczne (państwa powstałe do X w. ? trzon) ? terytorialnie te państwa mniej więcej się pokrywają.
? Granice religijne:
? Podział Imperium Rzymskiego ? mniej więcej na dzisiejszej granicy serbsko ? chorwackiej (języki bardzo podobne)
- Jest to jeden z najstarszych i najbardziej trwałych podziałów, który rzutuje na granice geograficzne.
? Dziś Europa jest konglomeratem 3 grup językowych (podział niepełny):
- Romańska,
- Germańska,
- Wschód.
- Słowianie.
- Turcy ? odmienni nie tylko pod względem narodowościowym, ale i językowym.
- Państwa ugrofińskie ? Finlandia, Węgry.
- Bułgarzy ? naród turecki, który uległ slawizacji.
- Francuzi ? odwołują się do Gallów, ale czy nimi są?
- Frankowie byli Germanami ? ulegli romanizacji (przejęli obyczaje i język ludów, które podbili).
2. Problem z granicami naturalnymi:
? Północ ? granicą jest wietrzna zmarzlina (strefa lodowa).
? Zachód ? zależy od tego, czy wliczamy USA itp. (jeśli nie to Ocean Atlantycki).
? Południe ? Morze Śródziemne zazwyczaj bardziej łączyło niż dzieliło (są tam różne podobieństwa niezależne od wyznania, kultury itp. ? np. architektura)
? Wschód ? największy problem.
- Czy można mówić o granicach? ? wątpliwości, czy mówimy o pewnej strefie naturalnej, czy o tak zwanej bramie wjazdowej.
3. Europa to kontynent emirantów (brama wjazdowa ze wschodu):
? Najazdy i grupy osiedleńcze ? ze wschodu i południowego wschodu ? tą samą drogą szła ekspansja (w obie strony)
? Czy Ukraina i Turcja są elementami historii i geopolityki europejskiej?
? Rosjanie ? przypominają azjatów, bo zasymilowali ludy azjatyckie (gł część wschodnia) ? teoria: lud ugrofiński, który uległ slawizacji a nie słowianie.
? Turcy ? bardziej do nas podobni ? dużo cech wspólnych z Polakami (Turcy wynaleźli bimber, a nie mogą pić alkoholu ze względu na religię).
- XV ? XVIII w. ? Tatarzy szukali sobie żon głównie w Polsce (wyprawy matrymonialne) ? kobiety były sprzedawane na targu np. w Konstantynopolu.
- Dzieci podobne były do matek.
- Tatarzy są pod względem rasowym tacy jak my pomimo różnic eligijnych.
- Głównie handlowano kobietami, bo był to tam towar deficytowy.
- Dzisiejsza Turcja jest kopią Republiki Francuskiej )dwie republki jakobińskie: Francja i Turcja) i Cesarstwa Bizantyjskiego (które sama zniszczyła).
- Konstantynopol ? patriarchat ekumeniczny (nie został zniszczony) ? do końca XIX w. Turcja miała wysoką tolerancję religijną (ewentualne epizody gdy wyrzynali innowierców).
- Turkom zawdzięczamy rozwój militaryzmu (armaty).
- Pod względem religijnymTurcja nie jest częścią Europy. ? identyczne rozważania mogą dotyczyć Ukrainy (podobne losy).
? Czy Turcja i Ukraina są elementem Europy geopolitycznej?
- Oba te panstwa stanowią przedpole i bramę wjazdową Europy.
- Oba są zaporą przeciw Rosji i jej imperializmowi ? imperializm rosyjski nie istnieje bez Ukrainy, bo ona ma ograniczony potencjał ludnościowy i surowcowy.
- Jeśli UE ma być potęgą, to ciężko powiedzieć czy Ukraina i Turcja będą dla niej balastem czy pomostem.
- Ropa i gaz ? Bliski Wschód ? Rosja.
- Mogą być barierą lub kanałem przesyłowym.
? Nieformalna bariera geopolityczna: (panstwa proamerykańskie)
- Turcja.
- Ukraina.
- Polska.
? Sprzeciw wobec przyjęcia Turcji do UE dotyczy przede wszystkim tego, że nie jest katolicka.
- Największy sprzeciw w tym względzie prezentują państwa głoszące laickość
? Problem polega na tym, że Europa nie boi się narodów islamskich ale narodów religijnych.
? Polska nie chce podpisać Karty Swobód ze względów światopoglądowych (zakaz dyskryminacji ze względu na płeć ? chodzi o legalizacje malżeństw homoseksualnych.
? Turcją rządzi fundamentalistyczna radykalna partia islamska ? do laickiej Europy pchają się fundamentaliści islamscy (generalizacja).
? Przyjcie Turcji oznacza, że Europa może rozszerzać się o kraje islamskie ? projekt Euroarabii (w kontekście geopolitycznym).
? Pytanie, jak daleko na wschód Europa ma się posunąć.
- Ostatnia kwestia sporna to Ukraina i Turcja.
- Później albo nastąpi koniec integracji lub integracja w nowych kierunkach:
? Nie da się powiedzieć czy Turcja jest czlonkiem Europy ? istnieją racjonalne argumenty zarówno na nie, jak i na tak.
? Jeśli Turcja wejdzie do Europy, to będzie miala najwięcej głosów, bo ma największy potencjał ludnościowy ? spadek znaczenia Francji i Niemiec.
? Istnieja argumenty za i przeciw przynależności Ukrainy do Europy ? niezależnie od decyzji będą jakieś konsekwencje.
WYKŁAD IV

Atrybuty zewnętrzne i faktyczna polityka UE

- Czy UE jest organizacją międzynarodową?
- Bruksela narzuca członkom UE reguły gry.
- UE nie jest tzw. superpaństwem.
- Organizacja międzynarodowa < UE < państwo
- UE jest trudnodefiniowalnż hybrydą.
- Organizm prawno-polityczny nowego typu.
- Mocarstwo nowego typu.
- Federacja subsydiarna ? subsydia np. dla rolnictwa.
- Zajmujem się polityką wewnętrzną państw.
- Jej oddziaływanie na politykę zewnętrzną i wojskową jest ograniczone.
- Dwie polityki:
- Wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa.
- Europejska polityka bezpieczeństwa i obrony.
- Bezpieczeństwo i obronność;
- Polityka zewnętrzna UE:
- Polityka zagraniczna oficjalnych organów UE ? PE, KE, komisarz SZ, inne.
- Fundament ? traktat z Maastricht ? 01. 02. 93.
- Poziomy (polityka bardzo ograniczona pod względem zakresu):
- Polityka gospodarcza
- Polityka pomocowa
- Nie ma tu miejsca na stosunki polityczne, bo brakowało (do niedawna) odpowiednich instrumentów i instytucji.
- Instrumenty wzmacniające efektywność polityki UE na arenie międzynarodowej ? czy istnieją i czy są efektywne? ? dyplomacja, prawo międzynarodowe, rokowania, mediacja ? brak instrumentów nacisku:
- Ani dyplomacja, ani siły zbrojne państw UE nie są w stanie wygasić konfliktów ? nawet na własnym terenie.
- Siły zbrojne UE do niczego się nie nadają, bo są zacofane w stosunku do USA i brak im motywacji do działania w ramach UE.
- Obrona europejskiej wolności ? niewiele z tego wynika ? czy w razie agresji Rosji UE nam pomoże?
- Budowanie świata multilateralnego.
- Szerzenie i wspieranie procesów demokratyzacyjnych w skali globalnej:
- Co to jest demokracja?
- Co z Rosją? ? dlaczego o szerzeniu w niej demokracji się nie mówi? ? dlaczego boimy się mówić o braku demokracji w Rosji?
- PE ? fasada ? zbiera się i uchwala prawa
- Budowanie ładu globalnego opartego na współpracy międzynarodowej ? co z tego wynika?
- Instrumenty:
- Wspólne strategie,
- Wspólne stanowiska.
- Zwykłe deklaracje pisemne
- Siła wojskowa:
- Jeśli można mówić o niej, to jest jedną z najliczniejszych i jest dobrze uzbrojona.
- Zbrojenia ? 50% funduszy USA ? nie oznacza to, że jesteśmy o połowę słabsi (jest gorzej).
- Korpus oficerski, administracja.
- USA ? 211USD na jednego żołnierza.
- Europa ? 70 USD na jednego żołnierza.
- 2004 ? USA ? 80 mld. USD na zbrojenia.
- 2004 ? Europa ? 30 mld. USD na zbrojenia.
- Nie istnieje coś takiego, jak armia UE ? na papierze miała istnieć, szkolić 100 tys. żołnierzy i wygaszać konflikty zbrojne
- Europejski cel operacyjny.
- Jak to wyodrębnić?
- Problem finansowy.
- Europejskie grupy bojowe istnieją, ale mają braki w sprzęcie (transport morski i powietrzny).
- Armie europejskie to typowe armie terytorialne, które mają bronić swojego kraju, swojego terytorium, a nie jeździć po świecie i walczyć za nie swoje sprawy.
- Skuteczność UE na arenie międzynarodowej jest żadna lub prawie żadna.
- Nie ma przebudowy strukturalnej UE zmierzającej do poprawy zarządzania w ramach struktur Unii.
- Armia dekowników ? np. Niemcy ? wymigują się od zobowiązań sojuszniczych w Afganistanie.
- Budowa Sztabu Generalnego UE ? struktura czysto administracyjna bez mocy decyzyjnej.
- Powołano Korpus Żandarmerii ? też o charakterze administracyjnym.
- Europejska Agencja Obrony:
- Zajmuje się znajdowaniem rynków zbytu.
- Przetarg ? firmy krajowe nie są uprzywilejowane i inne kraje mogą brać czynny udział.
- Zakłada standardyzację uzbrojenia ? towar staje się tańszy (kwestia, które koncerny zbrojeniowe wspierać, a które rozwalić ? każdy kraj broni swojego).
- Airbus ? problemy, konflikty opóźnienia ? efekt istnienia kilku ośrodków decyzyjnych ? wzrost kosztów produkcji ? Boeing i USA okazały się tańsze.
- Model do powołania armii UE:
- Np. tworzenie armii ochotniczej, zawodowej od podstaw
- Sztaby narodowe nie mają w niej władzy (tylko Bruksela).
- Problem utworzenia armii federalnej pojawia się co jakiś czas:

- Podsumowanie:
- Czy UE jest aktorem globalnym ? tak i nie.
- UE posiada:
- Zdolność do działań międzynarodowych.
- Zdolność do reprezentowania samej siebie.
- Zdolność do zawierania umów międzynarodowych.
- Jeśli UE jest podmiotem prawa międzynarodowego, to to wynika samo z siebie.
- W praktyce z tego nic nie wynika, bo posiada te elementy każdy karzeł międzynarodowy.
- Role międzynarodowe:
- Ekonomiczne:
- Dotyczące segmentu polityki i bezpieczeństwa:
- Atrakcyjny ośrodek cywilizacyjny i kulturowy:
- Soft power
- UE zajmuje się tym, czym nie powinna się zajmować.
- Najważniejsze w polityce UE:
- Bezpieczeństwo zewnętrzne.
- Bezpieczeństwo wewnętrzne.
- Cała reszta ? tym się zajmuje.

WYKŁAD V

Stosunki międzyregionalne: transatlantyckie.

- Ich tradycja zaczyna się gdy europejczycy zaczęli kolonizowac zachodnią chemisferę.
- Stosunki USA ? UE.
- Liczy 200 lat.
- Korzenie USA są europejskie, ale ich historia pokazuje, że z jednej strony rozwijały się w oparciu o kulturę europejską, a z drugiej biegły własnym torem.
- Do końca XIX wieku USA rozwijały się wewnętrznie i nie rozwijały polityki zagranicznej.
- Wojna hiszpańsko-amerykańska o Filipiny, wojna o Kubę.
- XIX wiek ? proces dochodzenia USA do potęgi globalnej ? uzyskanie ogromnego zaplecza gospodarczego.
- XIX wiek (1823) ? doktryna Monroe ? USA nie dopuszczą do odbudowy kolonializmu europejskiego na swoim terenie ? przekształciła się w doktrynę hegemoniczną (głosiła, że zachodnia chemisfera jest wyłączną strefą wpływów USA).
- USA wyszły z założenia, że nie będą się mieszać w sprawy Europy.
- Manifest o przeznaczeniu
- USA to państwo doskonałe.
- Odwrócenie sytuacji strategicznych:
- XIX wiek:
- Europa ? rozwiązania silowe.
- USA ? dyplomacja (soft power).
- XX wiek:
- Europa ? dyplomacja.
- USA ? siła.
- Wojny światowe ukazały USA jako mocarstwo:
- Strażnik bezpieczeństwa w Europie.
- Policjant (pilnuje, żeby państwa europejskie nie skakały sobie do gardeł).
- Dziś to, że się rozwijamy i czujemy się bezpiecznie zawdzięczamy USA, bo one gwarantują nam nietykalność.
- Stosunki transatlantyckie ? wpływ na nie II wojny światowej i systemu sowieckiego.
- Europa Zachodnia po II wojnie światowej była bezbronna wobec ZSRR, ale, w ciągu tych 50 lat, do wojny nie doszło, dzięki przeciwwadze USA.
- Od czasów Kolumba do roku 1945 Europa była centrum świata.
- Przed II wojną światową głównymi przeciwnikami amerykanizmu była prawica i komuniści, a dziś prawica.
- Żydzi rządzą USA ? USA są prożydowskie, a my nie lubimy Żydów, więc nie lubimy Amerykanów.
- 2003 ? kampania iracka (wystąpienie Europy przeciw USA).
- Stare państwa UE są albo antyamerykańskie, albo neutralne.
- Francja ? stale antyamerykańska ? nie mogli się pogodzić z faktem, że zostali zdegradowani do roli mocarstwa regionalnego (Francuzi nie lubią USA za to, że USA odzwierciedlają to, czym Francja mogłaby być, gdyby USA nie istniały).
- Niemcy ? lawirują pomiędzy polityką pro i antyamerykańską.
- Zaczyna się mówić o tzw. zderzeniu Zachodu.
- Europa ? laicyzacja.
USA ? wysoki poziom religijności ? God bless America ? Europę to irytuje.
- Europa jest przyzwyczajona do opiekuńczej roli państwa.
- USA ? prezydent ma duże uprawnienia dotyczące polityki zagranicznej ? polityka wewnętrzna jest sprawą przede wszystkim samorządów ? idea samoorganizacji.
- Zimna wojna się skończyła a Europa tworzy UE ? ironia polega na tym, że Europa czuje się bezpiecznie, a światem i tak rządzi hegemon w postaci USA.
- Paradoks integracji europejskiej jest taki, że USA jest za integracją w sferze gospodarczej, socjalnej i kulturowej i jednocześnie jest przeciw integracji politycznej i wojskowej
- Różnimy się w pod względem rozumienia ładu globalnego
- Kwestia broni masowego rażenia:
- Europa ? ograniczenie poziomu ilościowego i jakościowego broni masowego rażenia.
- USA chce zwiększenia wydatków na zbrojenia, ale jest przeciwna powstaniu armii europejskiej
- Kwestia wojen gospodarczych:
- UE chce być autarkiczna i jest tworem przede wszystkim gospodarczym.
- Różnice kulturowo-społeczne:
- Np. kwestia kary śmierci:
- Rożnice w mentalności religijnej:
- Opieka socjalna:
- Miogracje w poszukiwaniu pracy
- Kwestia ochrony środowiska (Kioto):
- UE ? nacisk na gospodarkę o charakterze ekologicznym
- USA ? ocieplenie jest faktem historycznym i naturalnym
- Kwestia odpowiedzialności międzynarodowej (Międzynarodowy Trybunał Karny ? zadanie: ściganie zbrodni wojennych):
- UE jest za.
- USA ? przeciw
- Z perspektywy USA Europa jest siedliskiem islamskiego ekstremizmu:
- Europa ? model wielokulturowości:
- USA - wielorasowość, tolerancja ? ale nie do końca

- PODSUMOWANIE:
- Gdy Europa czuje się zagrożona, więzy z USA są zacieśniane.
- Tych rozbieżności jest coraz więcej.
- Pytanie o to, jak rozwiną się stosunki europejsko-amerykańskie jest w rzeczywistości pytaniem o przyszłość Europy
- Jeśli Europa się umocni, to będzie alternatywą dla USA i zmieni się charakter ich stosunków
- Możliwe scenariusze:
- Partnerstwo strategiczne
- Dryf transatlantycki
- Separacja transatlantycka
- Konflikt transatlantycki


WYKŁAD VI

Oś geopolityczna: Paryż ? Berlin ? Moskwa.

- Nieformalne spotkanie Putina, Schroedera i Chiraca w 2006 roku.
- Rurociąg transbałtycki - Rosja i Niemcy dogadały się za plecami Polski.
- Wynik głupoty naszej polityki zagranicznej:
- Z perspktywy Brzezińskiego gwarantem bezpieczeństwa miałaby być oś: Paryż-Berlin-Warszawa-Kijów:
- Państwa będące kluczem pokoju w Europie.
- 2003-2004 ? państwa osi PBM opowiedziały się przeciw wojnie w Iraku.
- Oś powstała w 1997 roku:
- Związana z wizją deGaulle?a.
- Związana z wizją Gorbaczowa.
- Szukano kontrsojusznika (przeciwwagi) dla USA ? znaleziono Rosję.
- OBWE mialaby się zajmować bezpieczeństwem w Europie a USA nie powinny się wtrącać.
- Państwa osi są najpotężniejsze w Europie i interesują się tym, co się w niej dzieje.
- Strona brytyjska nie uczestniczy w pełni w polityce Europy.
- Uległośc Francji i Niemiec wobec ZSRR i później Rosji:
- Syndrom stalingradzki ? wszystkie go mają, ale każde w inny sposób (zwyciestwo pod Stalingradem):
- Rosja ? zwycięstwo.
- Niemcy ? klęska niemiecka.
- Francja ? Plac Bohaterów Stalingradu ? uważają, że to Rosja wyzwoliła Francję, bo oni dźwignęli główny ciężar wojny a nie USA czy alianci.
- Roosevelt ? plany podziału Francji na 3 państwa.
- De Gaulle zawsze próbował lawirować między USA i Rosją.
- Te 3 państwa doszły do przekonania, że mogą same rządzić w Europie ? liczą się one z innymi państwami, ale nie zawsze (rurociąg) ? jednak zazwyczaj nie biorą pod uwagę interesów mniejszych państw.
- Rdzeniem osi jest bliska współpraca Paryża, Berlina i Moskwy.
- Francja ? po wojnie ? degradacja do regionalnego ? można powiedzieć, że przegrała wojnę.
- De Gaulle chciał jak najbardziej osłabić Niemcy, ale alianci się na to nie zgodzili ? postanowił więc jak najbardziej związać Francję z Niemcami.
- Francja po II wojnie światowej bała się Niemiec.
- Traktat elizejski.
- Traktaty z których powstała później Wspólnota Europejska.
- Francja i Niemcy ? (Kagan) dwa panstwa, które przez wieki skakały sobie do gardeł (od Verdun), postanowiły się dogadać nawiązać ścisłą współpracę.
- 2004 ? koncepcje twardego rdzenia Europy
- Były też koncepcje zjednoczenia Francji i Niemiec w jedno panstwo ? projekt odrzucono jako zbyt daleko idący, ale to do tego zmierza.
- Todorov, Saint-Etienn ? doszli do wniosku, że należy powołać jednolite państwo (Republikę Reńską).
- Amerykanie są temu przeciwni.
- Saint-Etienn ? projekt raczej nieagresywnego państwa.
- Todorov ? projekt państwa agrezywnego.
- Dlaczego z Rosją? ? ironizując można podać następujące powody:
- Bo się demokratyzuje.
- Bo się otwiera na zachód.
- Bo jest spokojna.
- Boałoruś i Ukraina są, zdaniem Francji i Niemiec, rdzeniem Rosji, elementem jej terytorium.
- Zdaniem Polski tak nie jest.
- Dlatego według Francji i Niemiec UE nie może się rozszerzyć na Wschód ? bo jest to naruszenie albo rosyjskiego stanu terytorialnego, albo rosyjskiej strefy wpływów.
- Zdaniem Francji i Niemiec, Rosja może umożliwić zjednoczenie.
- Henri de Groussevre ? ?Oś Paryż-Berlin-Moskwa? ? każdy z tych podmiotów ma strefy wpływów i wszystkie te strefy łącznie obejmują całą Europę.
- Tym, co spaja tę oś, jest też antyamerykanizm.
- Chodzi o zjednoczenie Europy w strefę wolnego handlu, a nie w jedem organizm polityczny.
- Dwa projekty integracji:
- UE ? Francja i Niemcy jako rdzeń.
- WNP (Wspólnota Niepodległych Państw) ? na Wschodzie ? Rosja jako rdzeń:
- WNP miała stanowić masę spadkową po upadku ZSRR
- Ale mówiono, że WNP miała być instrumentem integracji terytorialnej, a później wcielenia byłych ziem ZSRR do Rosji.
- Doktryna Monroe
- Theodor Roosevelt ? ta doktryna jest instrumentem panowania USA na tamtym terenie.
- Primakov ? rosyjska doktryna Monroe
- WNP i UE potrzebują się nawzajem:
- WNP ? potrzebuje kapitału i nowych technologii.
- UE ? potrzebuje ludności (siły roboczej) i surowców.
- Rdzeń ? niechęć do USA i polityki G. W. Busha.
- Przykład ? reakcja Rosji na tarczę antyrakietową.
- USA prowokuje głównie konflikty wojskowe (Irak, Afganistan) wykorzystując swą hegemonię globalną.
- Ponadto USA lekceważy Francję, Niemcy i Rosję i ich interesy (wojna w Iraku 2003).
- Niemcy ? wojna w Iraku jest wyzwaniem rzuconym Europie ? szkodzi Europie:
- Rozbija projekt integracji europejskiej, bo dzieli ją na starą i nową
- Europa nie może się przekształcić w supermocarstwo, bo nie jest samowystarczalna
- Irak ? pod kontrolą USA.
- Turcja ? bardziej proamerykańska niż proeuropejska (dlatego, że my sami jej nie chcemy).
- Problemy Rosji ? przestarzała infrastruktura (brak modernizacji):
- Tak naprawdę nie wiemy ile Rosja ma surowców ? dużą część tych zasobów marnują u siebie.
- Możliwe jest, że gaz z Rosji nie pochodz z Rosji ale z Ameryki Środkowej.
- Rosjanie mogą:
1. Unowocześnić infrastrukturę.
2. Ograniczyć zużycie wewnętrzne ? jednak gaz jest tam bardzo tani i jeśli ograniczymy komsumpcję, to będą problemy.
3. Pozyskanie gazu z Azji Środkowej ? metody są takie, jakie są, a Europa przymyka na to oko ? Rosja wzmacnia swoją mocarstwowość w Azji Środkowej.
- Transport lest drogi ? ale ropa arabska też jest droga, z tym, że tam jest kilka państw, z których możemy sobie wybrać, a Rosja jest monopolistą.
- Gazprom ? jest firmą państwową ? na jej czele stoi Putin.
- Rosja traktuje rurociąg jako narzędzie nacisku i nie przejmuje się sąsiadami ? w przypadku konfliktu odcina dopływ gazu.
- Rosja:
- Podobno jest potężnym rynkiem zbytu ? tylko rosjanie nie są bogaci ? wielkość rynku zbytu mierzy się zasobnością potrfeli, więc ten rynek nie jest wiele większy niż polski.
- Chodzi też o ścisłą antyamerykańską współpracę wojskową.
- Mają arsenał jądrowy.
- Mają dostęp do nowoczesnych technologii.
- Oficjalnie mogą prowadzić interwencje zbrojne.
- Rosja ma reż stabilizować porządek w Europie ? ale czy na pewno? ? stosuje szantaż ekonomiczny wobec sąsiadów ? mamy wieloletni kontrakt na dostawy gazu, ale każdego roku negocjujemy ceny ? Rosja jest monopolistą i może nam go zakręcić.
- Gruzja ? stacjonują tam rosyjskie wojska pokojowe, ale są tam ciągłe konflikty ? 90% obywateli Abhazji ma obywatelstwo rozyjskie ? ciągłe naruszanie przestrzeni powietrznej.
- Ukraina ? pomarańczowa rewolucja ? sprzeciw Rosji.
- Estonia ? przeniesienie pomnika ? sprzeciw Rosji ? do niedawna Rosja nie uznawała granicy z Estonią.
- Zawziętość wobec małych panstw ? Gruzji i Estonii.
- Zmiana stosunku UE do Rosji po pomarańczowej rewolucji:
- Polska sprzeciwia się unii handlowej UE z Rosją.
- Merkel i Sarkozy mają historycznie uwarunkowany umiarkowany stosunek do Rosji:
- Merkel ? jest z NRD.
- Sarkozy ? potomek Węgrów.
- Sarkozy proponuje powołanie armii europejskiej ? jeśli Wielka Brytania się na to zgodzi, to Francja wróci do NATO.
- Paryż i Berlin rywalizują o poparcie Waszyngtonu.
- Struktur wojskowych nie da się stworzyc bez NATO.
- USA może złagodzić sprzeciw innych panstw Europejckich wobec Francji czy Niemiec.
- Gaz i ropa z Rosji:
- Dziś funkcjonuje tzw. rurociąg przyjaźni.
- Jeśli powstanie drugi rurociąg, to Rosja będzie mogła odciąć nam dopływ ropy, nie odcinając go jednocześnie innym krajom UE.
- USA ? konie trojańskie w Europie:
- Turcja.
- Polska.
- Ukraina ? oscyluje między USA i Rosją ze wskazaniem na USA.
- Oś: Ankara-Kijów-Warszawa ? może skutecznie wbić klin w stosunki UE z Rosją.
- Rosja jest krajem niesłownym.
- Oś: Paryż-Berlin-Moskwa na dzień dzisiejszy się skończyła.

WYKŁAD VII

Postpaństwowość UE.

- Europa ? postpotęga, potęga cywilna ? mogłaby stać się wielką potęgą militarną ? po doświadczeniach wojennych zaczęłą odrzucać rozwiązania militarne.
- II połowa XX wieku ? Francja i Niemcy dogadały się:
- Wielkie spory można rozwiązywać na drodze pokojowej (negocjacje) ? dogmat obecny w polityce europejskiej do dziś.
- Na ile jest stosowany?
- Czy jest skuteczny?
- Czy świat jest na to gotowy?
- UE weszła w epokę postheroiczną.
- Robert Cooper:
- Współczesny świat dzieli się na 3 części:
1. Państwa w których dominuje suwerenność klasyczna ? westfalska:
- ONZ ? obrona status quo.
- Np. wielkie mocarstwa regionalne: Indie, Chiny, Rosja, USA (częściowo)
- Obowiązują zasady geopolitycznego realizmu.
2. Swiat przedindustrialny ? przednowoczesny ? świat anarchii miedzynarodowej:
- Np. Afganistan, Kolumbia.
- Afryka Środkowa i centralna część Ameryki Łacińskiej.
- Stan permanentnej wojny.
- Władza nie panuje nad grupami przestępczymi.
- Siedlisko przestępczości zorganizowanej.
3. Państwowość postsuwerenna ? postnowoczesna:
- Opiera się na dwóch fundamentach:
- Traktaty wewnątrzunijne.
- Traktat o redukcji broni konwencjonalnej w Europie ? 1991 (?).
- Kraje w których jest suwerenność podzielona:
- Ale nie jest to jedynie ograniczanie bez ułatwiania
- Współzależność i tzw. przezroczystość:
1. Polityka wewnętrzna i zagraniczna tych państw uległa rozmyciu.
2. Na arenie wewnątrzunijnej pojawiają się instrumenty pozwalajace na ingerencję jednego państwa (państw) w wewnętrzne sprawy innego.
3. We wzajemnych stosunkach politycznych odrzucono instrumenty siły ? spory są rozstrzygane albo przez arbitraż, albo przez trybunaly, albo na podstawie praw europejskich.
4. Oficjalnie odwolujemy się do zasady praworządności w stosunkach międzynarodowych i idei kolektywności (jeden za wszystkich, wszyscy za jednego).
5. Bezpieczeństwo wojskowe w UE jest gwarantowane przez tzw. przezroczystość ? państwa będące sygnatariuszami umów i traktatów dotyczących spraw uzbrojenia mają prawo do ?inwigilacji? potencjału militarnego innych państw i informacji na ten temat (możliwe jest tez pewne szpiegostwo ? wysyłamy inspekcję lotniczą informując wcześniej zainteresowane panstwo, żeby nas nie zestrzelilo).

- Habermas i Derrida ? postanowili zbudować kanon na fundamentach państwowości UE:
1. Priorytetem UE jest przeksztalcenie jej we wspólnotę oparta na zasadach, o których pisał Kant.
2. Sprawy religii nas nie obchodzą.
3. Podstawową doktryną ustrojową jest demokracja.
4. Podstawą systemu ekonomicznego ma być społeczna gospodarka rynkowa i państwo opiekuńcze ? socjalizm.
5. Fakt zniesienia kary smierci ? nawet w przypadku wojny.
6. Doświadczenia wojenne Europy i doswiadczenia historyczne integracji europejskiej.
7. Ta nowa forma ma być nadrzędnym prorytetem UE.

- Cooper:
- Obok swiata postnowoczesnego mamy świat klasyczny oraz przednowoczesną anarchię ? nie da się ichprzekonac w sposób pokojowy do zaakceptowaniaładu postnowoczesnego.
- Nie mamy instrumentów siły.
- Pomimo, że polityka sily USA jest nieskuteczna, są oni w stanie coś w ogóle zrobić.
- Polityka Europy powinna opierać się na podwójnych standardach (Cooper zaczerpnął to od Kagana).
- Zasady kantowskie dotyczą tylko UE i państw jej przychylnych, a wobec reszty powinien panować typowy realizm.
- Czy zasady kantowskie mają rację bytu? ? i tak i nie.
- Hobbes ? Lewiatan.
- Zasada kantowska nie może być stosowana w skali globalnej, bo jest nieskuteczna.

- 5 podstawowych zasad dyplomacji:
1. podstawowym celem polityki UE jest zrozumienie systemów niezachodnich, by uniknąć zderzenia cywilizacji ? zrozumienie innych wielkich kultur, które czasem, używając tych samych pojęć, mówią o czymś zupełnie innym.
2. Mimo globalizacji i internalizacji, podstawową jednostką polityczną nadal jest państwo narodowe, i myślenie o itegracji ponadregionalnej jest dziś niemożliwe.
3. Panowanie i sila to elementy potrzebne, ale niewystarczające w polityce międzynarodowej.
4. Polityka zagraniczna poszczególnych państw nie może się ograniczać wyłącznie do zasad egoizmu ? musimy dojść do porozumienia w ramach UE (kompromisy zamiast egoizmów).
5. Jeśli chcemy zbudować nowy, globalny ład, musimy się liczyć z koniecznością redefinicji własnej tożsamości ? przedefiniowanie na nowo naszych korzeni i naszej spuscizny.

WYKŁAD VIII

Wojna.

? Polemologia ? nauka o wojnie (twórca ? Gaston Boudou) ? zajmuje się przyczynami i konsekwencjami przebiegu konfliktów zbrojnych (gł. wojny).
? Co to jest wojna? ? gdy jest prowadzony konflikt przy użyciu środków przymusu bezpośredniego przez państwa (podmioty prawa międzynarodowego) lub znajdujące się na terenie jednego państwa wyraźnie wyartykułowane, alternatywne ośrodki władzy (wojna domowa).
- Wojna domowa ? np.: rząd kontra partyzantka działającaw sposób jawny, z alternatywnym ośrodkiem władzy.
? Wojna ? konflikt zbrojny:
? Przyczyny wojen:
1. Chciwość.
2. Żądza sławy (chwały).
3. Żądza władzy.
- Starożytność ? często wojny wywoływano by jakiś władca mógł zapisać się w historii:
- Juliusz Cezar.
- Aleksander Wielki.
- Napoleon Bonaparte.
- Państwa autorytarne/autokratyczne ? prowokują konflikty, by kosztem podbitych terytoriow wspierać system:
- Niemcy ? w okresie nazizmu Hitler zbudował państwo socjalne i prowadził intensywną politykę zbrojeniową (zdobył pieniądze Żydów, a Niemcy egzystowały kosztem podbitych terenów do 1945 roku) ? zatrudniano na dużą skalę tanią siłę roboczą.
- Ekspansja Polski pod okupacją nazistowską:
- Przymusowa siła robocza.
- Przymusowe dostawy.
- Eksterminacja.
? Armie Europy średniowiecznej i nowożytnej nie były typowymi armiami z prawdziwego zdarzenia, ale milicjami lub zwykłym pospolitym ruszeniem (krótkotrwałe działania wojenne: wiosna-jesień).
- Po zakończeniu wojny całą armię demobilizowano i rozchodziła się do swoich zajęć.
- Armie o charakterze stałym pojawiły się w okresie wojen zawodowców.
- Konflikty o niskiej intensywności, długotrwałe (nawet 150 lat), regionalne a nie między państwami (dało się je odczuć tylko tam, gdzie przeszły wojska).
- Charakter indywidualny starć ? gdy już doszło do bitew, które zdarzały się nieczęsto.
- Kodeks wojenny ? pokój boży ? zakaz prowadzenia działań wojennych w zimie, w święta, zakaz niszczenia obiektów sakralnych itp. ? zaczerpnieto to z wojennego prawa rzymskiego.
- Zasady prowadzenia wojen były czysto umowne.
- Często brano ludzi do niewoli by uzyskać okup.
- Pojedynki ? rycerze ? ludzie wywodzący się z podobnych poziomów klasowych ? branie do niewoli.
- Chlopi ? nie znali litości, nie brali do niewoli, zabijali przeciwników
- Wojny te, pomimo ograniczonego charakteru, były też bardzo brutalne, chociaż straty pod względem liczebności nie były duże.
? 3 typy prowadzenia konfliktów zbrojnych związane z kolejnymi fazami rozwoju cywilizacyjnego:
1. Wojny o charakterze rolniczym (epoka agrarna):
1. 1. Wojny rycerzy.
1. 2. Wojny najemników.
1. 3. Wojny kupców.
1. 4. Wojny zawodowców.
2. Związanie wojny z przemysłem (zmiany związane z wejściem w epokę industrialną):
2. 1. Wojna rewolucyjna.
2. 2. Wojna narodów.
2. 3. Wojna techników.
2. 4. Wojna nuklearna.
3. Epoka postindustrialna:
3. 1. Wojna powietrzno-lądowa.
3. 2. Wojna informacyjna.
3. 3. Wojna asymetryczna.
? Współczesna wojna coraz bardziej przypomina gry komputerowe (pozbawienie czynnika ludzkiego ? zdalnie sterowane samoloty itp.), które powodują znieczulenie ludzi na zabijanie.
? Pojęcie wojny jest pojęciem starszym niż pojęcie państwa i nie da się jej wyeliminować, bo zawsze była formą rywalizacji.
- Forma rywalizacji pozostaje taka sama a zmienia się tylko zakres (zasięg) i środki.
- Istnieją teorie gloszące, że można wyeliminować wonę poprzez utworzenie globalnej demokracji ? jako przykład podaje się tu UE (jednak nie wiadomo jak długo potrwa stan jaki utrzymuje się w dzisiejszej UE ? możliwe jest powstanie nowych konfliktów w kazdej chwili).
- Pokój nie jest tym, co można zagwarantować, nie jest wieczny, pomimo, że prowadzenie działań wojennych staje się coraz bardziej ryzykowne.
- Okazuje się, że to stan wojny, a nie stan pokoju jest czymś normalnym.