Zapylenie w środowisku pracy

REFERAT ? OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO.

Zapylenie w środowisku pracy

Pyły wnikające do organizmu człowieka są wchłaniane przez tkanki lub z nimi reagują, wywołując skutki szkodliwe dla zdrowia. Szkodliwe oddziaływanie pyłu przemysłowego na organizm człowieka zależy od:

? Rodzaju wdychanego pyłu i jego składu chemicznego,
? Stężenia pyłu w powietrzu,
? Czasu narażenia pracownika,
? Rozdrobnienia cząstek pyłu,
? Struktury krystalicznej,
? Rozpuszczalności pyłu w strukturach ustrojowych,
? Wysiłku fizycznego podczas wykonywanej pracy,
? Właściwości osobniczych narażonego,
? Czynników zewnętrznych, temperatury, wilgotności.


W procesach produkcyjnych wykorzystuje się wiele surowców mineralnych zawierających krzemionkę, która po uwolnieniu się w postaci pyłu może stanowić zagrożenie dla pracowników.
Krzemionka zawarta w różnych formacjach skał stanowi od 20 do 100 % ich masy.

Ze względu na oddziaływanie na organizm ludzki pyły można podzielić na:

- pylicotwórcze;
- drażniące;
- alergiczne;
- toksyczne;
- rakotwórcze;

Pyły pylicotwórcze prowadzą do zachorowalności na chorobę zwaną pylicą. Z punktu widzenia medycznego pylicą nazywa się nagromadzenie pyłu w płucach i reakcję tkanki płucnej na jego obecność. W zależności od rodzaju zmian anatomopatologicznych rozróżnia się pylice:
? Kolagenowe wywołane działaniem pyłów zwłókniających i charakteryzuje się rozwojem włókien kolagenowych w tkance płucnej, trwałym uszkodzeniem struktury pęcherzyków płucnych i bliznowatymi zmianami ( pył krzemowy, azbest i aluminium );
? Niekolagenowe wywołane przez pyły niezwłóknione lub o słabym działaniu zwłókniającym, bez uszkodzenia struktury pęcherzyków. Reakcja na pył jest potencjalnie odwracalna.

Pyły drażniące oddziaływają na zewnętrzne części ciała takie jak: skóra, spojówki oczu, błony śluzowe górnych dróg oddechowych.

Pyły alergiczne to najczęściej pyły bawełny, wełny, lnu, drewna; powodują reakcje alergiczne, nieżyty górnych dróg oddechowych oraz reakcje skórne.

Pyły toksyczne to pyły związków chemicznych, które mogą być rozpuszczalne w płynach ustrojowych i powodują zatrucia np. związki ołowiu, miedzi, cynku, manganu, niklu również pyły zawierające olejki eteryczne.

Pyły rakotwórcze to pyły o udowodnionym działaniu kancerogennym takie jak pyły drewna twardego dębu, drzewa mahoniowego, orzecha.

Osadzanie się pyłów w układzie oddechowym.

Układ oddechowy jest główna droga przedostawania się pyłów do organizmu w warunkach narażenia zawodowego. Szczególnie niekorzystne oddziaływanie na organizmy żywe mają cząstki o średnicy aerodynamicznej mniejszej niż 7?m. Są to cząstki, które łatwo przedostają się do dolnych części układu oddechowego (obszaru wymiany gazowej), skąd są trudno usuwalne, nazywane są frakcją respirabilną.
Układ oddechowy można podzielić na kilka obszarów czynnościowych, które istotnie różnią się między sobą pod względem czasu zatrzymania pyłu w miejscach osadzania, szybkością i drogami jego eliminacji, a także reakcją patologiczną na pył. Najważniejsze z nich to:
? Obszar górnych dróg oddechowych (nos, jama ustna, gardło, krtań),
? Obszar tchawiczo-oskrzelowy (tchawica, oskrzela, oskrzeliki),
? Obszar wymiany gazowej (pęcherzyki płucne).
Zaleganie pyłu w każdym z tych obszarów jest uzależnione od wymiaru jego cząstek, budowy dróg oddechowych i samego procesu oddychania (objętość wdechu, częstotliwość oddechów, prędkość przepływu powietrza w drogach oddechowych).
Frakcja respirabilna (pęcherzykowa) jest to udział masowy cząstek frakcji wdychanych docierających aż do bezrzęskowych dróg oddechowych.

Do najczęściej spotykanych chorób wywołanych oddziaływaniem pyłów należą:

? Pylica płuc,
? Krzemica płuc,
? Bawełnica,
? Nowotwory złośliwe układu oddechowego,
? Przewlekłe zapalenia oskrzeli,
? Przewlekłe nieżyty błon śluzowych nosa, krtani i tchawicy.

Identyfikacja składników pyłu ? analiza jakościowa.

Do oceny narażenia zawodowego konieczne jest przeprowadzenie analizy jakościowej pyłu osadzonego na sączkach filtracyjnych pod katem zawartości wolnej krystalicznej krzemionki oraz ustalenie, czy osadzone cząstki mają strukturę włóknistą.
Oznaczenie zawartości wolnej krystalicznej krzemionki może być oparte na wykorzystaniu:
? Metod chemicznych( przeprowadzenie nierozpuszczalnej krzemionki w rozpuszczalny krzemian alkaliczny i zastosowanie metod kolorymetrycznych),
? Metod fizycznych ( wykorzystanie dyfrakcyjnych widm rentgenowskich lub widm w zakresie podczerwieni).

Do analizy jakościowej pyłów o strukturze włóknistej, stosowane są metody mikroskopowe.
Analiza ilościowa ? pomiar stężenia pyłu.

Metody pomiaru stężenia pyłu w środowisku pracy są następujące:

? Metody wagowe (mg/m3)
? Metody liczbowe (liczba cząstek /cm3).

Pyły o strukturze niewłóknistej ? do oceny narażenia stosuje się metody wagowe.
Pobór prób ? przyrządy stacjonarne, przyrządy indywidualne.

Najwyższe dopuszczalne stężenie pyłów.

W Polsce określonych jest 57 wartości NDS dla 17 różnego rodzaju pyłów (Dz. U. Nr 79 1998, poz.513). Wartości te są odnoszone do 8 ? godzinnego dnia pracy i 42 ? godzinnego tygodnia pracy. Dla pyłów są ustalone następujące wartości NDS:

? NDS dla pyłu całkowitego (wdychanego) ? dotyczy wszystkich pyłów,
? NDS dla pyłu respirabilnego ? dotyczy pyłów pylicotwórczych zawierających powyżej 2% wolnej krystalicznej krzemionki, grafitu naturalnego, talku niezawierającego włókien mineralnych (w tym azbestu), pyłów cementu portlandzkiego i hutniczego, pyłów apatytów fosforytów oraz krzemionek bezpostaciowych naturalnych i syntetycznych,
? NDS dla włókien respirabilnych ? dotyczy pyłów o strukturze włóknistej, rakotwórczych lub prawdopodobnie rakotwórczych (pyły zawierające azbest, pyły sztucznych włókien mineralnych, pyły włókien ceramicznych).

Szacowanie ryzyka.

Etapy procedury oceny ryzyka zawodowego wynikającego z narażenia na pyły.

? Ustalenia chronometrażu pracy(pozwalającego na odniesienie wyników pomiarów do 8 ? godzinnego dnia pracy),
? W razie potrzeby - przeprowadzenie analizy jakościowej pyłu,
? Pobranie próbek pyłu w strefie oddychania pracownika,
? Oznaczenie stężenia pyłu i obliczenie wskaźników narażenia,
? Ocena narażenia - porównanie wartości wskaźników narażenia z wartością NDS,
? Oszacowanie poziomu ryzyka zawodowego,
? Działania profilaktyczne.

Można ocenić trzy poziomy ryzyka zawodowego:

? Ryzyko pomijalne - małe - (stężenie zapylenia S< 0,5 NDS) ? nie wymaga prowadzenia żadnych działań zapobiegawczych,
? Ryzyko akceptowalne ? średnie ? (0,5 NDS ? S ? 1NDS) ? nie wymaga dodatkowych działań, ale wskazane jest podjecie wysiłków w celu obniżenia stężeń pyłów, przy czym wymagana jest stała kontrola zapylenia,
? Ryzyko nieakceptowane ? duże - (stężenia przekracza wartość dopuszczalna ( S > 1NDS), należy natychmiast podjąć działania zmierzające do obniżenia stężeń pyłów poniżej wartości NDS. W przypadku narażenia pracowników młodocianych oraz kobiet w ciąży i w okresie karmienia na pyły o działaniu rakotwórczym i prawdopodobnie rakotwórczym, ryzyko związane z pracą należy oszacować jako nieakceptowane, niezależnie od stężenia pyłów w powietrzu na stanowisku pracy.