Rozumienie zachowań niewerbalnych

Komunikacja niewerbalna to zazwyczaj podświadome wykorzystywanie ciała do przekazywania znaczenia. Ponieważ zachowanie niewerbalne, czyli mowa ciała, jest tak naturalną częścią naszego zestawu narzędzi komunikowania się, jego interpretacja pozwala lepiej zrozumieć człowieka i pomaga w budowaniu relacji międzyludzkich. Jednak sztukę interpretacji mowy ciała trzeba traktować z pewną ostrożnością. Błędna interpretacja, zwłaszcza kiedy mamy do czynienia z ludźmi różnych narodowości, może mieć fatalne następstwa.

Uścisk dłoni
Uścisk ręki zazwyczaj przyczynia się do wyrobienia sobie o ludziach pierwszego wrażenia, toteż dobrze jest wiedzieć, że bywa on różny. Uścisk dłoni ma dawać poczucie wiarygodności, ale może być przekazem o odwrotnym znaczeniu, jeśli brakuje mu szczerości. O słabym, wiotkim uścisku typu "mokra ryba" sądzi się, że dowodzi słabości i braku zaufania, natomiast uścisk zbyt silny, wręcz łamiący kości, ma świadczyć o agresywności. Podanie końców palców zamiast całej dłoni interpretuje się jako objaw bezbarwności i bojaźliwości. Prawdopodobnie najwięcej dobrego można powiedzieć o pewnym, dość silnym uścisku, ręka w rękę, zdecydowanie zakończonym.

Skąd wiedzieć, że ktoś nie mówi prawdy?
Kłamstwo zdradzają pewne gesty, w większości polegające na zakrywaniu ręką ust. Inne gesty tego typu to dotykanie ręką nosa lub przesuwanie palcem po wewnętrznej stronie kołnierza. Jeszcze innym sygnałem jest zmiana kontaktu wzrokowego - ktoś rzuca szybkie spojżenia lub odwraca wzrok. Podobnie jesli ktoś zaczyna zdecydowanie częściej mrugać, może to oznaczać coś więcej niż wpadnięcie pyłku do oka!

Badacze zajmujący się zachowaniem niewerbalnym są zgodni co do tego , że w 55 - 65% przypadków komunikowanie się ma charakter niewerbalny. Na ogół przyjmuje się także, że w części werbalnej komunikowanie się jest wykorzystywane do przekazywania informacji, podczas gdy w części niewerbalnej służy do przekazywania wartości, uczuć i postaw. Niewątpliwie więc warto postarać się o coś więcej niżtylko instynktowne rozumienie tego typu komunikowania się. W wielkim skrócie główne składniki zachowania niewerbalnego są następujące:
gestykulacja,
mimika,
zgodność sygnałów,
rekwizyty,
zaznaczanie terytorium.

Gestykulacja
Na twarzy każdego człowieka na świecie można dostrzec sześć najbardziej uniwersalnych ludzkich emocji - szczęśće, gniew, smutek, zazdrość, strach i miłość. Ludzie uśmiechają się, kiedy są szczęśliwi, marszczą brwi, kiedy są źli,twarz im się "zapada", kiedy są smutni. Do innych powszechnie spotykanych, ale mniej uniwersalnych gestów należy wzruszanie ramionami, oznaczające "nie wiem", skinięcie głową oznaczające "tak" i poruszanie głową z boku na bok oznaczające "nie".
Do gestów, o których możemy myśleć, że są uniwersalne, ale faktycznie przenoszą inne przesłania w różnych kulturach, należy wznoszenie kciuka, robienie "kółeczka" z kciuka i palca wskazującego oraz znak "V". Tak dobrze znane w naszej kulturze gesty oznaczające OK i zwycięstwo mają w różnych kulturach znaczenie obraźliwe!
Wiela gestów występuje w "wiązkach". Jeśli przyglądamy się ludziom w czasie zebrania, możemy dostrzeć gesty wykonywane dłońmi (mogą one sygnalizować, że ktoś ocenia to, co jest mówione, opierając podbródek na kciuku, przesuwając palcem środkowym po dolnej wardze, a wyprostowanym palcem wskazującym dotykając górnej części policzka.) całymi rękami (jedno ramię przyciśnięte jesy do tułowia i podtrzymywane przez drugie), lub całym ciałem (kiedy ktoś odchyla tułów do tyłu, oznacza to, że dystansuje się od tego, co jest mówione). Taka wiązka niewerbalnych gestów wskazuje na to, że słuchacz krytycznie ocenia słyszane wypowiedzi. Jeśli jesteśmy przeświadczeni, że wiązka gestów przekazuje to, co dana osoba naprawdę o czymś myśli, powinniśmy poprosić ją, aby nam o tym powiedziała.

Mimika
Większość sygnałów niewerbalnych, jakie wyraża twarz, to sygnały przekazywane przez oczy. Dobry kontakt wzrokowy to skuteczny sposób budowania dobrych stosunków. Nie tylko możemy "odczytywać" usposobienie danej osoby; możemy także przesyłać, w bardzo subtelny sposób, przekazy wzmacniające to, co mówimy. Jednak zbyt długo trwający kontakt wzrokowy może być natarczywy lubzanadto intymny. Istnieją sposoby blokowania lub przerywania kontaktu wzrokowego. Należą do nich np. ruchy oczami takie,jakby się "spoglądało przez ramię" lub długie trzepotanie rzęsami kończące się przymknięciem powiek. W sytuacjach biznesowych ważne jest ograniczanie się do patrzenia w oczy i na czoło, a potem rzucanie serdeczniejszych spojrzeń na usta i górną część ciała. Jeśli patrzymy na kogoś zbyt długo, może to być uważane za objaw wrogości, totez starajmy się nie robić tego dłużej niż przez około dwóch trzecich trwania rozmowy. Jeśli ograniczymy ten czas do jednej trzeciej, możemy sprawiać wrażenie osób nieśmiałych lub nie budzących zaufania. Znaczenie sygnału znacznie wzmacniają brwi. Ściągnięcie ich może oznaczać pytanie, wątpliwość lub zatroskanie. Podniesienie obu brwizwykle jest objawem zaskoczenia lub zdumienia, a podniesienie jednej brwi może wskazywać na cynizm lub podejżliwość.

Zgodność sygnałów
Aby zachowanie niewerbalne mogło nam służyć, przesłanie, które próbujemy przekazać, powinno być wzmacniane wszystkimi kanałami niewerbalnegokomunikowania się. Jeśli widzimy, że ktoś porusza głową z boku na bok, a jednocześnie mówi: "Z całego serca zgadzam się z twoją decyzją", jesteśmy świadkami niezgodności; słowa tej osoby i język ciała są sprzeczne. Ludzie sprawiają wrażenie niewiarygodnych, kiedy jeden lub więcej ich kanałów komunikowania się "mówi" przeciwstawne rzeczy.

Rekwizyty
Do wzmacniania swojego przesłania wielu ludzi wykorzystuje rekwizyty, z których najpowszechniej używanymi są "przedłużenia" ręki, takie jak pióro, pałeczka czy nawet papieros. Rekwizyt zwiększa przestrzeń zajmowaną przez ciało i wtedy ktoś jest postrzegany jako bardziej pewny siebie i silniejszy. Powiększa to terytrium takiej osoby i wysyła ona przekaz zdecydowanie inny niż wtedy, kiedy stoi z rękami założonymi przed sobą lub opuszczonymi wzdłóż ciała. Poprawianie krawata, przygładzanie włosów czy wygładzanie mankietów to coś w rodzaju "stroszenia piórek". Ludzie często zachowują się w ten sposób, chcąc sobie kogoś zjednać, ale takie gesty mogą byc postrzegane jako objaw nerwowości. Warto zwrócić uwagę na sposów, w jaki siedzą ludzie w grupie. Zajęcie miejsca u szczytu stołu automatycznie nadaje siedzącej na nim osobie pozycję kontrolną. Odchylanie się do tyłu z rękami skrzyżowanymi za głową i z jedną nogą założoną poziomo na drugą odzwierciedla poczucie wyższości. Siedzenie w pozycji skurczonej może oznaczać dezaprobatę, postawę obronną albo brak zainteresowania.

Terytorium
Ludzie poruszają się po świecie, mając wokół ciał niewidoczną wyobrażoną strefę osobistej przestrzeni o eliptycznym kształcie i czują się zaatakowani, jeśli inni naruszają tę strefę. Często chronią swoje terytorium umieszczając biurko między sobą a innymi lub przyciskając do siebie aktówkę jak tarczę. Jeśli obserwujemy kilku rozmawiających mężczyzn, możemy zauważyć, że przestępują oni z nogi na nogę powiększając swoje terytorium lub też starają się wyglądać na wyższych poprzez kołysanie się i stawanie na palcach. Ma to wykazywać ich siłę i pewność siebie. Kobiety w grupie najczęściej naśladują wzajemnie swoje niewerbalne zachowania, usiłując zbudować lateralne mosty.

Częste błędy

1. Interpretowanie na wyrost - fałszywe interpretacje mogą prowadzić do katastrofalnych nieporozumień, dlatego musimy pamiętać, aby uwzględnić kontekst i nie wyciągać pochopnych wniosków.
2. Próby blefowania - zawsze moga pojawić sie jakieś mieszane przekazy, oznaki, że nasze kanały komunikowania się nie są zgodne. Nazywa się to przeciekami i prawie zawsze zostaje zauważane.
3. Pośpiesznie formułujemy oskarżenia na podstawie czyjejś mowy ciała - zanim zaczniemy oskarżać, zawszeweryfikujmy swoją interpretację, korzystając z innego kanału komunikowania się.