Uraz czaszkowo-mózgowy

Urazy czaszkowo-mózgowe są coraz częstsze, a ich śmiertelność nadal wzrasta i jest już na trzecim miejscu po nowotworach i chorobach serca.

Do obrażeń mózgu często do chodzi w związku z:
- wypadkami komunikacyjnymi
- upadkami z wysokości
- upadkami spowodowanymi utratą równowagi
- pobiciem
- nieprawidłową obsługą maszyn
- katastrofami żywiołowymi

Bardzo często istnieje niezgodność między siłą urazu a następstwami spowodowanymi w układzie nerwowym. Gdyż czasami lekki uraz głowy może doprowadzić do ciężkiego kalectwa, a nawet do śmierci. Dlatego wręcz priorytetową kwestią jest ustalenie przebiegu wypadku i zrozumienie jego mechanizmów, które potem należy skonfrontować z badaniem lekarskim. Pozwoli to na skuteczne leczenie jak i ocenę deficytu neurologicznego. Czasami jednak stan pacjenta w jakim pojawia się on po przebytym urazie, np. gdy jest pod wpływem alkoholu czy narkotyków znacznie utrudnia prawidłową ocenę obrażeń i stanu pacjenta.

Krótko po urazie, jeszcze we wstrząsie, zaburzenia ze strony OUN są mało dostrzegalne dla badających pacjenta lekarzy. Dlatego ocena wstępna wymaga ustalenia, czy wystąpiły obrażenia wielonarządowe z podejrzeniem urazu czaszkowo ? mózgowego, czy może obrażenia miejscowe z podejrzeniem urazu czaszkowo ? mózgowego.

Urazy czaszkowo ? mózgowe w obrażeniach wielonarządowych, w tym OUN, dochodzi podczas wypadków komunikacyjnych, upadków z wysokości, a także przy pobiciu. Obrażenia obejmują głowę, tułów, kończyny, mogą powodować wstrząs. Jeśli wystąpi ekipa ratownicza skupia się na opanowaniu krwawienia i właśnie wstrząsu pourazowego. Ocenę układu nerwowego przeprowadza się po opanowaniu krwawienia, wstrząsu. W badaniu neurologicznym należy zwracać uwagę na wydolność pnia mózgu oraz motorykę ogólną ciała. Czasami ocenę motoryki poszkodowanego może skomplikować występowanie bólu pourazowego, który ?przysłania? zaburzenia sterownicze układu nerwowego.

Urazu czaszkowo ? mózgowe przy obrażeniach miejscowych są z pozoru urazami lekkimi, jednak ich odbicie się na układzie nerwowym może być poważne. Niewielki uraz głowy powoduje powstanie minimalnych drgań, które jednak odbijając się od kości czaszki wpadają w interferencję, która rozrywa naczynia krwionośne i tkankę mózgową.
W urazach o takim charakterze może dojść do powikłań wewnątrzczaszkowych:
- krwiak przymózgowy
- stłuczenie lub krwiak mózgu
- krwotok podpajęczynówkowy
Dlatego w takich przypadkach konieczne są badania kliniczne wsparte badaniem neuroobrazującym.

Urazy głowy mogą przebiegać z uszkodzeniami pokrywy i podstawy czaszki, którym mogą towarzyszyć obrażenia wewnątrzczaszkowych tkanek nerwowych, jednak takie obrażenia mogą wystąpić również bez zmian kostnych czaszki.

Złamaniom pokrywy i podstawy czaszki towarzyszy obraz kliniczny wstrząśnienia pnia mózgu, do oceny zmian wykorzystuje się zdjęcia radiologiczne czaszki.

W złamaniach podstawy czaszki wyróżnia się trzy ich rodzaje, w obrębie jamy:
- przedniej
- środkowej
- tylnej
O złamaniu świadczy uszkodzenie nerwu czaszkowego oraz pojawienie się płynotoku.

Równie groźne są powikłania infekcyjne po urazach podstawy czaszki, są to:
- ropne zapalenie opon mózgowo ? rdzeniowych i mózgu
- ropień mózgu

Zakażenia ropne mogą się ujawnić wkrótce po urazie, bądź po upływie nawet znacznego czasu od przebytego urazu. O rozpoznaniu decyduje badanie płynu mózgowo ? rdzeniowego oraz neuroobrazowanie.

Ropień mózgu najczęściej występuje w przebiegu:
- rany drążącej kości i mózg
- złamania przedniego dołu czaszki
- nawracającego ropnego zapalenia mózgu i opon mózgowo ? rdzeniowych

Klinika ropnia mózgu:
- zespół ciasnoty wewnątrzczaszkowej
- zapalenie ropne opon mózgowo ? rdzeniowych ze wzrostem temp. ciała oraz zespołem oponowym
- deficyt neurologiczny od lokalizacji ropnia


Do obrażeń mózgowia może dojść w przebiegu urazów twarzoczaszki oraz pokrywy czaszki otwartych jak i zamkniętych. W większości przypadków, kiedy uraz głowy powoduje obrażenia wewnątrzczaszkowe, obserwuje się krótkotrwałą utratę przytomności. W takich urazach stwierdza się:
- wstrząśnienie pnia mózgu
- stłuczenie mózgowia
- otwarte zranienie mózgu
- krwiak śródmózgowia
- pourazowy krwiak podpajęczynówkowy

Stłuczenie mózgu jest kolejnym urazem czaszkowo mózgowym, którego ogniska stłuczenia powiększają się po upływie dłuższego czasu.

Przy stłuczeniach półkul mózgowych symptomy objawiają się niedowładami połowiczymi, zaburzeniami mowy o typie afatycznym oraz napadami padaczkowymi. Takiemu stłuczeniu nie zawsze towarzyszą objawy wstrząśnienia pnia mózgu, czasami nieduży uraz może rozerwać tkanki mózgu bez utraty przytomności.

Stłuczenia pnia mózgu natomiast przebiega bardzo gwałtownie z burzą wegetatywną, rokowanie w takich przypadkach jest złe. Objawy pniowe związane są z obrzękiem ostrym mózgu prowadzącym do ciasnoty śródczaszkowej.

Krwiaki przymózgowe powstają nawet w lekkich urazach pokrywy czaszki bez przerwania ciągłości tkanki kostnej, które jednak prowadzą do rozerwania podtwardówkowych naczyń żylnych lub naddtwardówkowych tętniczych, w wyniku czego powstaje uciskający krwiak. Klinicznie krwiak objawia się niedowładem twarzowo ? ramiennym po stronie przeciwnej do ucisku. Narastanie ucisku doprowadza do obrzęku mózgu i zaburzeń w krążeniu mózgowym. Może wystąpić:
- krwiak podtwardówkowy
- krwiak nadtwardówkowy
- otwarte zranienie mózgu
- krwiak śródmózgowy
- pourazowy krwiak podpajęczynówkowy

Przewlekłe stany po urazach czaszkowo ? mózgowych, a szczególnie powrót do sprawności podczas trwania takich stanów niekoniecznie jest uwarunkowana tylko i wyłącznie stopniem urazu oraz występujących po nim powikłań. Do sprawnego powrotu do zdrowia bardzo dużo wnosi indywidualna motywacja pacjenta.