Człowiek dorosły w roli ucznia

Pod pojęciem ?edukacja dorosłych? rozumieć należy całokształt formalnych i nieformalnych procesów kształcenia, stanowiących przedłużenie lub uzupełnienie wykształcenia nabytego
w szkołach, jak również kształcenie praktyczne, któremu dorośli zawdzięczają rozwój umiejętności, wzbogacenie wiedzy, doskonalenie kwalifikacji zawodowych czy nabycie nowych kwalifikacji oraz wzbogacenie życia osobistego, a zarazem możliwość brania udziału w socjalnym, ekonomicznym
i kulturalnym rozwoju społeczeństwa1.Owa definicja została uchwalona na XIX Konferencji Generalnej UNESCO w Nairobi. Nie oznacza to jednak, że o edukacji człowieka dorosłego zaczęto myśleć dopiero podczas tej konferencji. Wzmianki o uczeniu się dorosłych znaleźć możemy
w dialogach Sokratesa, a w dziele Platona ?Rzeczypospolita? ukazane zostały początkowe koncepcje edukacji dorosłych z możliwościami kształcenia najzdolniejszych ludzi do 35 roku życia. Natomiast pierwszą szkołę dla dorosłych otworzono w Nottingham w 1798 roku. Była ona wzorem dla licznych tego typu szkół w początkach XIX wieku.
Cele i funkcje oświaty dorosłych zmieniały się na przestrzeni wielu lat. A jej faktyczny rozwój rozpoczął się wraz z szybkim rozwojem techniki i zmianami zachodzącymi w stosunkach społeczno- gospodarczych.
Powołując się na Leksykon tematyczny PWN Pedagogika przyjąć należy, że "oświata dorosłych"
to działalność mająca na celu zapewnienie młodzieży w wieku poszkolnym i dorosłym możliwości zaspokajania potrzeb i zainteresowań kulturalnych, uzupełniania i poszerzania kwalifikacji, wzbogacania wiedzy i rozwijania umiejętności2 (...).
Według tego leksykonu oświata dorosłych ma do spełnienia dwie zasadnicze funkcje:
? kompensacyjną, polegającą na upowszechnianiu wymaganego wykształcenia wśród tych, którzy nie uzyskali go w odpowiednim wieku;
? właściwą, polegającą na rozszerzeniu posiadanego wykształcenia3 (...).
Główną działalnością w życiu człowieka dorosłego jest praca zawodowa i udział w życiu społecznym, rodzinnym, samorządowym i kulturalnym. Skuteczność osiągania stawianych sobie przez niego mniej lub bardziej określonych celów zależy od trafności doboru metod i form działania.
W tym miejscu warto przedstawić teorie rozwoju umysłowego Jeana Piageta4 ? szwajcarskiego psychologa, biologa i epistemologa.


1 Edukacja, jest w niej ukryty skarb: raport dla UNESCO Międzynarodowej komisji do spraw edukacji dla XXI wieku pod przewodnictwem J. Delorsa. Tłum.: W. Rabczuk, Warszawa 1998.
2 B. Milerski, B. Śliwerski (red.), Leksykon tematyczny PWN Pedagogika, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2000, s. 142.
3 B. Milerski, B. Śliwerski (red.), Leksykon tematyczny PWN Pedagogika, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2000, s. 142.
Stadia rozwoju inteligencji wg Piageta:
1. SENSOMOTORYCZNE (0-2 lata)
Dziecko poznaje świat dzięki bezpośredniemu spostrzeganiu i aktywności motorycznej, bez udziału myślenia w formie znanej dorosłym. Do ósmego miesiąca dziecko nie posiada pojęcia stałości przedmiotu. Do tego czasu co znika z pola widzenia dziecka znika również z jego umysłu. Myślenie dziecka jest zdominowane przez tu i teraz. Kiedy dziecko nabywa pojęcie stałości przedmiotu
i pojawiają się inne środki myślenia jak pamięć i język stadium sensomotoryczne dobiega końca. Dziecko staje się zdolne do antycypowania przyszłości i myślenia o przeszłości

2. PRZEDOPERACYJNE (2-7 lat)
Okres przejściowy który kończy się pojawienie myślenia operacyjnego. Wraz z rozwojem mowy dziecko staje się zdolne do myślenia symbolicznego, jednak możliwości intelektualne nadal zdominowane są przez postrzeżenia niż przez pojęciowe uchwycenie sytuacji i zdarzeń.
Myślenie dziecka podlega ograniczeniom:
- egocentryzm - dziecko nie potrafi zrozumieć, że mogą istnieć inne punkty widzenia niż jego
- centracja - zwracanie uwagi na tylko jedną właściwość przedmiotu z pominięciem innych nawet bardzo ważnych
- nieodwracalność - niezdolność przedoperacyjnego dziecka do powrotu ? w myślach ? do punktu wyjścia rozumowania.
3. OPERACJE KONKRETNE (7-11 lat)
Główne właściwości tego stadium to
? nabywanie odwracalności wmyślenia dziecko potrafi odwracać operacje myślowe
? ? zdolność do decentracji; dziecko staje się mniej egocentryczne i potrafi widzieć przedmioty
? i zdarzenie z różnych punktów widzenia
Inną ważną cechą tego stadium jest wzrastająca zdolność do posługiwania się takimi operacjami jak klasyfikacja - zdolność do logicznego grupowania przedmiotów wg. ich wspólnych cech, właściwości oraz szeregowania zdolność do porządkowania elementów wg. jakiegoś porządku
np. wg koloru czy wielkości.
W tym stadium dziecko aby rozwiązać jakiś problem w sposób logiczny potrzebuje manipulacji
i eksperymentowania na rzeczywistych przedmiotach.




4 http://pl.wikipedia.org/wiki/Jean_Piaget

4. OPERACJE FORMALNE (11-do końca)
Dziecko nabywa zdolność do rozumowania abstrakcyjnego bez odwoływania się do konkretnych przedmiotów i wydarzeń. Dzieci potrafią rozwiązywać problemy w umyśle za pomocą systematycznego testowania zbioru hipotez i równoczesnego badania ich wzajemnych zależności. Staje się w coraz większym stopniu podobne do myślenia człowieka.
Człowiek dorosły decyduje się na podjęcie nauki w zorganizowanej formie wtedy gdy uważa, że zdobyta wiedza pomoże mu w rozwiązywaniu problemów osobistych, zawodowych lub społecznych oraz gdy daje mu to zadowolenie.
Motywy, którymi kierują się ludzie dorośli przy podejmowaniu nauki są bardzo różne. Możemy wśród nich wymienić między innymi: chęć zdobycia nowych wiadomości i umiejętności oraz ich doskonalenie, przygotowanie się do nowej pracy, racjonalne wykorzystanie czasu wolnego, chęć zawarcia nowych interesujących znajomości, uczenie się bez przerywania pracy, uzyskanie większej sprawności w wykonywaniu obowiązków domowych i nie tylko, pragnienie ucieczki od rutyny, chęć poprawy statusu materialnego, przewidywany awans zawodowy lub społeczny, rozwijanie swojej osobowości oraz doskonalenie kontaktów z ludźmi, rozwijanie sprawności fizycznej, chęć wyrównania swojego wykształcenia do wykształcenia osób bliskich - współmałżonka, dzieci rodziców, chęć podniesienia swojej wartości we własnych oczach, zdobycie władzy i inne.
Z doświadczenia wynika, że największa ilość osób dorosłych kształcących się, podejmuje te decyzje w powiązaniu z pracą zawodową wykonywaną, bądź taką, którą chcieliby wykonywać po ukończeniu kształcenia.
Powszechnie wiadomo i zostało to naukowo udowodnione, że osoba dorosła ma większe trudności
z przyswajaniem wiedzy niż typowy uczeń, czyli młody człowiek w tzw. wieku szkolnym.
U ?dorosłego ucznia? słabną oraz zmieniają się procesy psychiczne. Uczeń ? dziecko ma przewagę myślenia konkretnego i pamięci mechanicznej. Posiada ograniczoną wiedzę i doświadczenia. Brak u niego umiejętności wyznaczania celów życiowych i zdolności do przewidywania skutków własnych działań. Pod względem fizycznym i umysłowym ciągle się rozwija.
Natomiast uczeń ? dorosły ma przewagę myślenia abstrakcyjnego i logiczną pamięć. Posiada większą wiedzę zawodową i zdolność antycypacji, racjonalnie planuje swoje cele życiowe a jego rozwój fizyczny utrzymuję się na względnie stałym poziomie.
Od 1989 roku zaczął "topnieć" oświatowy monopol państwa. Pojawiły się nowe wyzwania dla edukacji dorosłych, związane ze zmianami w ustawodawstwie i na rynku pracy, także rodzące się demokratyczne społeczeństwo miało znaczny wpływ na rozwój oświaty dorosłych. Zaczęły pojawiać się placówki prywatne, szkoły, ośrodki kursowe, a także prywatne uczelnie wyższe5.
5 Z.P. Kruszewski, Odbudowa wyższych szkół niepaństwowych w Polsce i ich nowe funkcje społeczno-edukacyjne, Wyd. Naukowe NOVUM, Płock 2000.
Jak zwrócił uwagę Tadeusz Aleksander, współczesna edukacja dorosłych prowadzi do konkurencji wśród usługodawców edukacyjnych oraz komercjalizacji procesów kształcenia dorosłych. Oferty szkół, uczelni przyciągają potencjalnych uczestników swoim bogactwem oraz różnorodnością i nowoczesnością form kształcenia6. Edukacja dorosłych stanowi jednak wspólne dobro powszechne dla uczestników grup społecznych, zakładów, organizacji, towarzystw oraz państwa7.



6 T. Aleksander, Stan i przyszłość edukacji dorosłych w Polsce, "Edukacja Ustawiczna Dorosłych" Nr 3, 1999.
7 J. Półturzycki, Andragogika jako dyscyplina akademicka, [w:] Wyzwania współczesnej edukacji dorosłych. Andragogika jako przedmiot akademicki, A. Fabiś (red.), Górnośląska Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Kardynała Augusta Hlonda w Mysłowicach, Mysłowice-Zakopane 2004, s. 29.