Geografia społeczno-ekonomiczna Polski - podział administracyjny i ludność

Podziała administracyjny naszego kraju jest trójstopniowy. Jednostkami najwyższego rządu są województwa, w ich skład wchodzą powiaty, a te z kolei dzielą się na gminy. W latach 1946 - 1975 obowiązywał podział na województwa, powiaty i gminy. W 1975 wprowadzono podział dwustopniowy, zwiększono liczbę województw z 17 na 49, zlikwidowano powiaty, pozostawiono gminy. Najnowszy podział administracyjny wprowadzono w 1999. Liczbę województw zmniejszono do 16 i ponownie wprowadzono powiaty. W 31 grudnia było w Polsce 314 powiatów oraz 65 miast na prawach powiatu. W ich obrębie wyróżniono 2489 gmin w tym: 318 gmin miejskich, 1595 gmin wiejskich, 576 gmin miejsko - wiejskich. Powiat stanowi podstawową jednostkę podziału terytorialnego. W jego skład wchodzą gminy lub obszar miasta na prawach powiatu. Stolicą powiatu jest miasto liczące ponad 10 000 mieszkańców, w którym mieszczą się instytucje zapewniające właściwą obsługę administracyjną, sądowniczą i edukacyjną oraz opiekę zdrowotną. Każda z jednostek terytorialnych ma swój samorząd, wybierany w wolnych wyborach. Samorządy terytorialne ułatwiają administrowanie państwem prze zbliżenie władzy do ludności i zainteresowanie tej ostatniej sprawami publicznymi, zwłaszcza w wymiarze lokalnym. Zadaniem samorządów jest rozwiązywanie wszelkich kwestii publicznych o znaczeniu lokalnym. Przykładowo samorząd gminy realizuje zadania związane z infrastrukturą techniczną porządkiem i bezpieczeństwem publicznym oraz ładem ekologicznym i przestrzennym. W 2000 wprowadzono Nomenklaturę Jednostek Terytorialnych do Celów Statystycznych – NTS, która została opracowana na podstawie nomenklatury obowiązującej w krajach UE. Ma ona zastosowanie w procesie zbierania i udostępniania danych statystyk regionalnych krajów UE. Stanowi podstawę do przeprowadzania analiz stopnia rozwoju społeczno - gospodarczego regionów pod kątem oceny zróżnicowań regionalnych i opracowywania programów rozwoju regionalnego w krajach UE.

Przyrost naturalny - różnica pomiędzy liczbą urodzeń żywych a liczbą zgonów.

Wyż kompensacyjny - szybki, niekontrolowany wzrost liczby urodzeń na danym terenie, spowodowany dążeniem społeczeństwa do wyrównania strat wojennych.

Początki lat 50 nastąpił intensywny przyrost naturalny, pod koniec lat 50 nastąpiło wyhamowanie wskaźnika przyrostu naturalnego, wyż demograficzny lat 80, w latach 90 poziom urodzeń zaczął spadać przyczynami tego było: pierwsza jest związana z tym, że w wieku rodzicielskim znalazło się pokolenie niżu lat 60, druga związana jest z procesami, jakie zachodzą w polski społeczeństwie po wkroczeniu na drogę rozwoju gospodarki wolnorynkowej i przyjęciu modelu życia. W 2002 po raz pierwszy po II wojnie światowej wskaźnik przyrostu naturalnego spadł poniżej 0. Utrzymanie się takiego stanu może doprowadzić do depopulacji czyli zmniejszenia się liczby ludności.

W 2001 zarejestrowano w Polsce 14 988 000 osób zatrudnionych, wśród nich 26,3% pracowało w rolnictwie, łowiectwie i leśnictwie; 20,8% w przemyśle; 5,7% w budownictwie; 47,2% w pozostałych działach. W 1988 z własnych źródeł utrzymywało się 45,5% o tyle w 2002 już tylko 32,3%.

Polacy stanowią 97% ludności państwa. Przed II wojną światową osoby innej narodowości czyli należące do tzw. Mniejszości narodowych stanowiły 32% wszystkich obywateli państwa. Wśród mniejszości narodowych najliczniejsi byli Żydzi, Białorusini, Ukraińcy, Niemcy a w dalszej kolejności Łemkowie, Romowie, Słowacy, Litwini.
Wszystkie mniejszości narodowe mają te same prawa co Polacy. Mogą decydować o sytuacji w regionie który zamieszkują, maja prawo do zachowania swojej kultury, języka i obyczajów.

Mniejszości narodowe:
Niemcy 300 - 500 tys.
Województwa: opolskie śląskie, dolnośląskie pomorskie, warmińsko - mazurskie. Niemcy mają ponad 30 stowarzyszeń, korzystają z ponad 320 placówek oświatowych w których j. niemiecki nauczany jest jako ojczysty. Mają swoich reprezentantów w sejmie oraz odgrywają znaczną rolowe władzach samorządowych w gminach i woj. W których licznie zamieszkują.

Ukraińcy 200 - 300 tys.
Województwa: warmińsko - mazurskie, pomorskie, zachodniopomorskie, dolnośląskie.

Ma swoich przedstawicieli we władzach samorządowych, języka ojczystego mogą uczyć się w 113 placówkach oświaty.
Łemkowie 60 - 70 tys. Uważa się ich za grupę etniczną w obrębie narodu ukraińskiego, coraz więcej z nich wraca do Beskidu Niskiego.

Ludność białoruska 200 - 300 tys.
Województwa: podlaskie, zasiadają tam we władzach samorządowych, dysponując większością w radach niektórych powiatów i gmin. W 39 szkołach dzieci uczą się j. białoruskiego.

Słowacy, Litwini Czesi i Morawianie, Romowie
Dzieci romskie mają możliwość uczęszczania do tzw. „klas romskich” w szkołach zintegrowanych

Żydzi jeszcze w okresie międzywojennym stanowili ok. 10% w wyniku masowej eksterminacji podczas II wojny światowej a następnie migracji w latach 40, 50 i 60 XX w. ich liczba drastycznie zmalała.
Ormianie woj. Dolnośląskie i Kraków
Tatarzy Karaimi

Grupy etniczne
Kaszubi, Górale, Ślązacy, Kurpie, Łowiczanie, Kociewiacy, Mazurzy, Krakowiacy i inne. Charakteryzują się one poczuciem odrębności, własnym językiem lub gwarą, specyficzną kulturą.

Kaszubi potomkowie Pomorzan, posługują się rodzimym językiem w którym wyróżniamy wiele dialektów. Społeczność kaszubska liczy ok. 550 tys. osób. Mają swoich przedstawicieli w organach administracji państwowej i terytorialnej, własne organizacje społeczne (Zrzeszenie Kaszubsko - Pomorskie, Instytut Kaszubski), prasę („Pomerania”), stałe audycje telewizyjne i radiowe, zespoły regionalne. Msze w j. kaszubskim i w szkole.

Górale czyli mieszkańcy Karpat, wśród nich wyróżniają się Podhalanie, zamieszkujący Kotlinę Orawsko - Podhalańską u podnóża Tatr. W Beskidach zamieszkują też Żywczaki, Babiogórcy, górale śląscy i Wałachowie (w Beskidzie Żywieckim i Śląskim) oraz Kliszczacy ( w Gorcach). Grupy te różnią się między sobą gwarą, strojem i folklorem. W przeszłości górale zajmowali się pasterstwem, wyrębem lasów oraz uprawą ziemi. Wraz z rozwojem turystki rozwinęło się rzemiosło góralskie: wytwarzanie pamiątek.

Ślązacy zamieszkujący tereny Śląska. W górach dostrzega się elementy kultury pasterskiej, na terenach niżej położonych - rolniczej, na obszarach górniczych - przemysłowej. Mowa śląska charakteryzuje się wielością gwar, zróżnicowane są też obyczaje.

Religie
Zabór pruski – protestantyzm
Zabór rosyjski – Kościół prawosławny
Galicja wschodnia ludność ukraińska Kościół grecko - katolicki o obrzędowości prawosławnej uznającego jednak prymat papieża.
Zabor austriacki - wyznanie rzymskokatolickie

Kościół rzymskokatolicki - 10 tys.
Dominikanie, jezuici, pallotyni, franciszkanie, bonifratrzy. Największy odsetek wiernych tego kościoła: diecezje radomska, tarnowska, przemyska, zamojsko - lubaczowska, najmniejsza drohiczynska.

Kościół prawosławny 500 tys. wiernych głównie Białorusini, i Placy mieszkający na Podlasiu. Kościoły prawosławne cechuje autokefalia czyli samodzielność. Oznacza że nie podlega ona żadnej wyższej władzy administracyjnej.

Kościół greckokatolicki 120 tys. wiernych. Kościół ten jest zorganizowany w dwie diecezje przemysko - warszawską oraz wrocławsko - gdańską. Należą do niego przede wszystkim ludność ukraińska.

Kościół protestancki wywodzący się z nurtu reformacji tworzy wiele odrębnych struktur wyznaniowych. Najliczniejszą spośród nich jest Kościół ewangelicko - augsburski do którego należy 87 tys. zamieszkują oni najczęściej Górny Śląsk i Śląsk Opolski. Innym Kosciołami są: ewangelicko - reformowany 3,5 tys. ; zielonoświątkowy 20 tys. ; Adwentystów Dnia Siódmego 9,5 tys.

Związek Wyznań Świadków Jehowy 120 tys.