Twórczość Andrzeja Wajdy

Andrzej Wajda jest uważany za czołowego przedstawiciela kina polskiego oraz jednego z twórców Polskiej szkoły filmowej. Jego dokonania cieszą się uznaniem w Polsce i na świecie.

Twórczość artystyczna Andrzeja Wajdy ma charakter kina autorskiego o dużej różnorodności, która czerpie z malarstwa i literatury polskiej oraz polskiej i europejskiej tradycji kulturowej. Stworzył wiele filmowych adaptacji dzieł literackich, uznawanych za czołowe w polskiej kinematografii, jest autorem również filmów o tematyce współczesnej, wielkich, epickich dzieł, jak również kameralnych dramatów psychologicznych.

Jego dzieła i pomysły filmowe z okresu PRL były często przedmiotem ingerencji cenzury (jednakże jego dzieła trudniejsze były do ocenzurowania dzięki obrazom) i szczególnej uwagi władz ze względu na rezonans społeczny, jaki wywoływały. Znana jest wypowiedź szefa kinematografii państwowej w latach 70. XX wieku Janusza Wilhelmiego: "... doprowadzę do tego, że on zrobi "Naszą szkapę", a nie będzie robił żadnych filmów politycznych ani społecznych, ani artystycznych".

Obraz Człowiek z marmuru powstał dzięki nieoczekiwanemu poparciu ówczesnego ministra kultury, Józefa Tejchmy, natomiast jego premiera wywołała oburzenie najwyższych władz z premierem Piotrem Jaroszewiczemem i I sekretarzem PZPR Edwardem Gierkiem na czele. Nie zdecydowano się jednak wycofać filmu z dystrybucji, ale zakazano publikacji w mediach jakichkolwiek opinii. Jednocześnie filmy Wajdy budziły krytykę z różnych stron. Na przykład Ziemia obiecana wywołała oprócz opinii partyjnych dogmatyków: "... kosztem Polaków podnosi zalety sylwetek żydowskich" również gwałtowną i bezpardonową reakcję Clauda Lanzmanna: "... Żydzi łódzcy zostali pokazani w sposób godny karykatur "Sturmera"...." Cechą charakterystyczną twórczości Wajdy jest wizualna strona jego filmów. Artysta tworzy kadry na długo pozostające w pamięci, swoiste obrazy-symbole, często dokonuje trawestacji czy transpozycji różnych dzieł malarskich ("Brzezina, "Wesele", "Pan Tadeusz"), zawsze stara się przedstawić czas i epokę, o której opowiada poprzez pokazanie jej specyfiki wizualnej.

Artysta zajmuje się również reżyserią teatralną, a szczególnie związany jest z krakowskim Starym Teatrem i warszawskim Teatrem Powszechnym. Jednak jego dorobek teatralny jest mniej znany niż filmowy, chociaż jest reżyserem 38. przedstawień teatralnych w teatrach Warszawy, Krakowa, Moskwy, Sofii, Berlina, Zurychu, Tel Awiwu, Tokio, Budapesztu. Wśród licznych dokonań teatralnych Wajdy warto wymienić jego przedstawienia prozy Dostojewskiego ("Biesy", "Nastasja Filipowna" czyli wersja "Idioty" czy "Zbrodnia i kara"), jest autorem także takich spektakli jak "Dwoje na huśtawce", "Kapelusz pełen deszczu", "Noc listopadowa', "Wesele", "Sprawa Dantona", "Emigranci", "Play Strindberg", "Gdy rozum śpi", "Z biegiem lat, z biegiem dni", "Dybuk" czy "Antygona". Artysta wielokrotnie zmagał się również z Szekspirem (poszczególne wersje "Hamleta" czy też ostatni spektakl "Makbet").