Człowiek, rodzina, socjalizacja, ideologie, grupy społeczne, partie - w pigułce

1. Człowiek jako istota społeczna
Człowiek jest istotą społeczną, bo: 
- jego rozwój jest nierozerwalnie związany ze społeczeństwem 
- realizuje swoje potrzeby żyjąc w społeczeństwie 
- kształtuje swoją wiedzę o świecie dzięki innym ludziom 
- społeczeństwo umożliwia mu przeżycie w początkowym okresie jego życia 
- poprzez swoją działalność oddziałuje na otaczającą go rzeczywistość
- może kierować swoim postępowaniem, dokonywać wyborów i podejmować decyzje związane z własnym życiem
- posiadającą kulturę i zdolność do jej tworzenia

2. Socjalizacja pierwotna i wtórna
Socjalizacja – to proces, który kształtuje osobowość człowieka i przystosowuje 
go do życia w społeczeństwie. W czasie jego trwania jednostka przyswaja sobie 
obowiązujące w otoczeniu społecznym umiejętności niezbędne do życia, ideały, 
reguły i normy postępowania, wartości symbole i role społeczne. Socjalizacja 
pierwotna –  zachodzi w dzieciństwie poprzez obserwację, wtórna – świadomie nabywanie wartości i wiedzy.

3. Grupy społeczne i ich podział
1. Liczby członków:
a) małe- liczą od kilku do kilkudziesięciu członków: rodzina i grupa koleżeńska,
b) duże- liczą powyżej kilkudziesięciu członków: związek zawodowy, partia polityczna, naród
2. Rodzaju członkostwa:
a) pierwotne - członkowie grupy należą w wyniku urodzenia: rodzina, grupa religijna
b) wtórne - członkowie grupy należą w wyniku własnego wyboru: grupa sportowa, studenci, państwo
3. Rodzaje więzi:
a) nieformalne - oparte na więzi nieokreślonej przez prawo lub inne normy: grono przyjaciół, koło hobbystów
b) formalne - oparte na więzi sformalizowanej przez prawo i inne normy: stowarzyszenie, wojsko, organizacja gospodarcza
4.Ekskluzywna  – ściśle określone kryteria dotyczące przyjęcia,
Inkluzywna – dostęp dla wszystkich chętnych,
Ograniczona – stosowanie różnych kryteriów.

4. Rodzina jako podstawowa grupa społeczna
Rodzina – to najstarsza i najpowszechniejsza forma życia społ. Tworzą ją połączeni węzłem  małżeńskim mężczyzna i kobieta, ich potomstwo, a w szerszym znaczeniu także ogół krewnych obu małżonków. Często jest nazywania podstawową komórką społeczną. Funkcje rodziny: - ekonomiczna, - opiekuńczo – wychow. , - prokreacyjna, - seksualna, - socjalizacyjna,
- stratyfikacyjna, - rekreacyjna, - emocjonalna, - kulturowa, - kontrolna.

5. Przeszkody w zawarciu małżeństwa
- nie ukończyła 18 lat (chodź z ważnych powodów sąd rodzinny może zezwolić na zawarcie małżeństwa kobiecie która ukończyła 16 lat)
- jest całkowicie ubezwłasnowolniona ze względu na chorobę psychiczna lub niedorozwój umysłowy
- pozostaje w ważnym związku małżeńskim ( zakaz bigamii)
- jest krewnym w linii prostej (np. ojciec, syn, wnuk lub matka, córka wnuczka). Ponadto nie można zawrzeć małżeństwa z rodzeństwem rodzonym i przyrodnim.
- niemoc płciowa, impotencja itd.
- różność religii; gdy jedna ze stron jest ochrzczona i przynależy do Kościoła katolickiego, a druga jest nie ochrzczona (disparitas cultus) 
- przyjęte wcześniej wyższe święcenia, poczynając od diakonatu.
- uroczysta profesja zakonna, zobowiązująca do zachowania ślubu czystości.
- uprowadzenia- mężczyzna nie może zawrzeć małżeństwa z kobietą, którą uprowadził lub tylko przetrzymuje z zamiarem zawarcia z nią małżeństwa, zanim nie zostałaby uwolniona i sama nie zdecydowała się na nie jako w pełni wolna.
- występek, gdy został naruszony porządek moralny i społeczny; np. ktoś zadał śmierć swemu współmałżonkowi lub stał się jej przyczyną, względnie tak samo postąpił w odniesieniu do współmałżonka innej osoby, aby się później z nią pobrać.
- powinowactwo, wynikające z ważnie zawartego związku małżeńskiego, przez co nastąpiła bliskość osób, jaka odtąd zachodzi pomiędzy jednym z małżonków i krewnymi współmałżonka.
- przeszkoda pokrewieństwa prawnego, powstałego poprzez adopcję

6. Pokrewieństwo i powinowactwo
pokrewieństwo- określa się stosunek łączący osoby, które pochodzą od wspólnego przodka. Wyróżnić można dwa rodzaje pokrewieństwa: w linii prostej (dziadek, ojciec, syn, wnuk) i linii bocznej (wujowie, ciotki).
Powinowactwo – jest to związek rodzinny, który istnieje między małżonkiem a krewnym drugiego małżonka, wygasa w razie unieważnienia małżeństwa.

7. Przysposobienie
Przysposobienie- stosunek prawny, powstały z woli zainteresowanych osób, taki jaki istnieje pomiędzy rodzicami a dziećmi, którego powstanie jest uzależnione od dopełnienia przewidzianych przez prawo przesłanek:
• Przysposobić można osobę małoletnią
• Przysposabia się dla dobra dziecka
• Między przysposobionym a przysposabiającym musi istnieć odpowiednia różnica wieku
• Przysposabiający musi pełnić pełną zdolność do czynności prawnych
• Do przysposobienia potrzebna jest zgoda osób określonych w art. 118–119 KRO, małoletni powyżej 13 lat, w pewnych przypadkach zgoda rodziców przysposobionego
• O przysposobieniu orzeka sąd opiekuńczy na rządnie przysposabiającego.

Rodzaje przysposobienia:
1. pełne:
-dziecko nabywa nazwiskom swoich rodziców,
-ma prawo do dziedziczenia po nowych rodzicach i po krewnych tych rodziców,
-traci prawa do poprzedniej rodziny,
-pomiędzy dzieckiem, a nowymi rodzicami powstaje obowiązek alimentacyjny
-zasadą jest równe traktowanie dzieci swoich i przysposobionych
-jest ono rozwiązywalne
-przysposobiony staje się w sensie prawnym również wnukiem rodziców przysposabiającego, bratem, siostrą jego dzieci, itp.
2. pełne nierozwiązywalne (całkowite):
-następuje całkowite zerwanie więzi z rodziną naturalną,
-sporządza się nowy akt urodzenia dziecka,
-nie można ustalić pochodzenia dziecka.
3. niepełne:
-skutki to tylko więź między rodzicami, a dzieckiem, nie wchodzi do rodziny,
-skutki jego ograniczają się do powstania stosunku rodzicielskiego przy zachowaniu związków przysposobiającego dziecka z jego rodziną naturalną,
-dziecko nie zostaje włączone do nowej rodziny, nie staje się siostrzeńcem, wnukiem,
-przysposobiony zachowuje wszystkie więzy z rodzina naturalną i pozostaje jej członkiem,
-przysposobiający będzie dziadkiem dla dziecka przysposobionego

8. Władza rodzicielska i jej ograniczenie
Władza rodzicielska- ogół obowiązków ciążących na rodzicach i praw im przysługujących w celu należytego wykonywania pieczy nad osobą dziecka i jego majątkiem.
Władzę rodzicielską nabywają rodzice z chwilą urodzenia dziecka aż do osiągnięcia przez nie pełnoletniości.
Ograniczenie władzy rodzicielskiej: 
- jeśli dobro dziecka jest zagrożone 
-celem ograniczenia władzy jest odnowa działania i niesienia pomocy rodzicom.

9. Naród i czynniki narodotwórcze
Naród - jest to dana grupa ludzi zamieszkująca dane terytorium, która jest powiązana ze sobą wspólnym podłożem gospodarczym, politycznym, społecznym i kulturowym oraz językiem 
Czynniki narodowotwórcze:
wspólne terytorium,
- wspólne pochodzenie etniczne,
- wspólna organizacja polityczna,
- integracja gospodarcza,
- integracja społeczna,
- wspólna kultura.

10. patriotyzm, nacjonalizm, kosmopolityzm, ksenofobia, szowinizm, rasizm
Patriotym - postawa poszanowania i umiłowania ojczyzny, rzetelnego wypełniania podstawowych obowiązków, które konstytucja nakłada na każdego obywatela.
Nacjonalizm - postawa społeczno-polityczna, w której główną wartością jest naród.
Kosmopolityzm - postawa społeczno-polityczna, która opiera się na założeniu, że ojczyzną człowieka jest cały świat, zasady organizacji państw narodowych są przestarzałe, a więzi narodowe i historyczne- pozbawione znaczenia.
Ksenofobia - postawa niechęci, wrogości wobec ludzi obcych rasowo, religijnie lub etnicznie i tworzonej przez nich kultury. 
Szowinizm - skrajna postać nacjonalizmu, bezkrytyczny stosunek do własnego narodu, niedostrzeganie jego wad i wyolbrzymianie zalet. Pogarda i nienawiść wobec innych narodów.
Rasizm - postawa, w której rasista głosi, że wartość człowieka zależy od jego rasy.

11. Mniejszości narodowe
Mniejszości narodowe to społeczności trwale zamieszkujące na pewnym terytorium (zwł. państwa), różniące się od większości jego mieszkańców (lub od społeczności panującej politycznie) cechą (lub cechami), które powodują uznawanie ich w świadomości społ. za odmienne, a w stosunkach społ. wywołują nieraz dyskryminację; cechą taką bywa religia, język, świadomość nar., kultura itd. Współcześnie pojęcie mniejszości jest rozumiane coraz szerzej, np. mniejszości seksualne, kobiety jako mniejszość upośledzona. W Polsce żyją następujące mniejszości narodowe i etniczne: Białorusini Czesi Karaimi Litwini Łemkowie Niemcy Ormianie Romowie Rosjanie Słowacy Tatarzy Ukraińcy Żydzi.

12. Formy organizacji społeczeństwa
1. Historyczne formy organizacji społeczeństwa 
rozwój społeczny- zanik lub powstawanie niektórych zjawisk społecznych, tworzenie nowych wartośc, norm i modeli zachowań. 2. Współczesne formy organizacji społeczeństwa: a) społeczeństwo postindustrialne-w gospodarce dominują wielkie ponadnarodowe korporacje finansowo-przemysłowe - produkcja ma charakter masowy - większość ludności zamieszkuje wielkie aglomeracje - rozwój kultury masowej b) społeczeństwo globalne- wizja współczesnego świata jako „globalnej wioski”, w której odległości nie odgrywają już tak istotnej roli a możliwości komunikowania się są nieograniczone - powszechny dostęp do prasy radia i TV ma wpływ na kształtowanie się świadomości człowieka c) społeczeństwo informacyjne - informacja jest takim samym towarem jak żywność, odzież, sprzęt, - podstawową cecha społeczeństwa jest powszechności dostępu do informacji d) społeczeństwo masowe- charakteryzuje się znacznym zurbanizowaniem - wysoka gęstość zaludnienia - ogromne znaczenie środków masowego przekazu - zanik wyższych ideałów - brak wpływu religii na życie społ. - Społeczeństwo konformistyczne
- Konsumpcyjny stosunek do życia - Bierność w życiu politycznym e) społeczeństwo wolnego czasu - skrócenie czasu pracy - czas wolny wypełniany jest zwykle dodatkową pracą - osłabienie więzi rodzinnych - pracoholizm f) społeczeństwo otwarte- Społ. Wolne i demokratyczne
- Zapewnia obywatelom możliwość dokonywania wyborów i ponoszenia za nie odpowiedzialności
- Koncepcja społ otwartego opiera się na tolerancji i pluralizmie
- Akceptuje różnice światopoglądowe, polityczne, rasowe, narodowościowe
- Panują tam pełne swobody polityczne, sprawiedliwość i poszanowanie prawa g) społeczeństwo zamknięte- Obowiązują tu sztywne reguły w postaci nakazów i zakazów
- Odcięcie się od obcych wpływów - Życie jednostki podporządkowane było interesowi państwa i ogółu społ.

13. Problemy moralne społeczeństwa:
Aborcja (zabieg przerwania ciąży) jest przedmiotem najpoważniejszych sporów etycznych współczesnego świata. Aborcja to przerwanie ciązy w sposób chirurgiczny lub farmakologiczny. W Polsce dopuszcza się możliwość wykonania aboorcji jedynie w szpitalu na pisemna prośbę kobiety gdy: - ciąża zagraża życiu lub zdrowiu matki - zdiagnozowano cięzkie upośledzenie płodu - ciąża powstała w wyniku czynu zabronionego np. gwałtu Przeprowadzenie aborcji jest zabronione w momencie gdy płód osiągnął zdolność do samodzielnego zycia poza organizmem matki. Kodeks karny przewiduje odpowiedzialnośc karną za naruszenie ustawy o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach przerwania ciąży.
Eutanazja- to skrócenie życia człowiekowi ciężko choremu, cierpiącemu, który niema szans na wyzdrowienie i prosi o przyspieszenie śmierci. Taką decyzje może też podjąć w imieniu nieprzytomnie chorego jego rodzina lub lekarz. W polskim prawie eutanazja jest zabroniona, natomiast dopuszcza ją prawo holenderskie. Jej zwolennicy uważają, że człowiek jst wolny i może decydować również o swojej śmierci. Przeciwnicy wysuwają argumenty religijne i moralne.

14. Czynniki kształtujące ład społeczny:
- racjonalizacja gospodarowania posiadanymi zasobami ( energia, surowce, ochrona środowiska ), 
- organizacja aktywności społecznej ( głównie samorządności lokalnej ), 
- kooperacja między różnymi formami działalności socjalizacyjnej, ekonomicznej, politycznej, kulturalnej w zakresie tworzenia pewnych więzi ogólnorozwojowych.

15. Ideologie:
Konserwatyzm:
Wartości: tradycja, religia, naród, rodzina, hierarchia, autorytet, odpowiedzialność, wolność osobista, własność, poszanowanie prawa. Miejsce jednostki w życiu społecznym: w ich przekonaniu człowiek nigdy nie będzie doskonały, ludzie nie są sobie równi, człowiek powinien szukać wskazówek do działań w tradycji, w religii, wiedzy przodków i autorytetów, odrzucają jednostronne spojrzenie na jednostkę jako istotę racjonalną. Społeczeństwo: koncepcja człowieka jest ograniczoną całością, nie zaś zbiorem zatomizowanych jednostek; wspólnota jest nadrzędna wobec jednostki; społeczeństwo jest hierarchiczne- rządzi zasada ciągłości historycznej; k. krytykują społeczeństwo masowe, w którym zanika poszanowanie tradycji, potrzeba przynależności, samodzielność w wydawaniu sądów; krytycznie odnoszą się do rewolucji i reform głęboko ingerujących w Zycie społeczne.
Stosunek do demokracji: wg k. demokracja przedstawicielska jest ustrojem najlepiej godzącym autorytet państwa i wolności obywateli; opowiadają się za władzą elit i bezwzględnym respektowaniem zasady rządów prawa.
Gospodarka: powinna opierać się na prywatnej wolności i zasadzie wolnej konkurencji; akceptują politykę reform gospodarczych i socjalnych

Liberalizm:
Wartości: wolność, indywidualizm, racjonalizm, równość wobec prawa, tolerancja, pluralizm, własność prywatna.
Rola jednostki: jednostka stanowi miejsce centralne; l. to realiści, którzy obok pozytywnych cech widza cechy ujemne; zakładają ze człowiek myśli i działa racjonalnie; rozbudowują koncepcje praw człowieka; odrzucają działania zmierzające do zniewolenia jednostki. Społeczeństwo: wszyscy ludzie sa równi- warunek niezbędny do osiągnięcia pomyślności i szczęścia w zyciu jednostki; instytucje polityczne i ekonomiczne powinny stwarzać ludziom warunki do korzystania z przyrodzonych im praw, ale o swój dobrobyt człowiek musi zabiegać samodzielnie; Państwo i system polityczny: państwo powinno stworzyć warunki do swobody działania i realizacji swych praw przez jednostkę; państwo powinno spełniać tylko funkcje podstawowe- tzw.: „nocny stróż”
Gospodarka: zasada wolnego rynku; idea leseferyzmu; „niewidzialna reka rynku”- symbol ładu gospodarczego opartego na prywatnej własności; koncepcja demokracji parlamentarnej i gospodarki rynkowej;

Chrześcijańska demokratycja
Wartości: wiara w Boga, godność osoby ludzkiej, miłość, sprawiedliwość, solidarność, odpowiedzialność, jedność praw i obowiązków, rodzina, własność prywatna, prawa, pluralizm, pokój Społeczeństwo: ujmowane zgodnie z zasadami solidaryzmu społecznego, który uznaje nadrzędność dobra wspólnego nad partykularyzmem grup i egoizmem jednostek.; zasada solidarności określa wzajemne powiązanie oraz odpowiedzialność wszystkich jednostek w społeczeństwie. Koncepcje ustrojowe: ustrój demokratyczny, respektujący prawa człowieka; uznaje konieczność istnienia instytucji przedstawicielskich, duzą wage przywiązuje do rozwoju demokracji lokalnej; rozwiązania ustrojowe i wybór władz powinien zależeć od woli obywateli. Gospodarka respektowanie własności prywatnej; społeczna gospodarka rynkowa; zakładają możliwość umiarkowanej ingerencji państwa w sferę ekonomiczną i społeczną; ważną rolę odgrywa praca ludzi; instytucje polityczne i gospodarcze powinny stworzyć człowiekowi godziwe warunki rozwoju

Socjaldemokracja
Wartości: równość, sprawiedliwość społeczna, wolność, solidarność, wspólnota, zasada sprawiedliwości społecznej Rola jednostki: stwarzają możliwości rozwoju dla osób z biednych sfer społecznych i poszkodowanych przez los Społeczeństwo: ich ideologia określana jest jako reformizm, odrzucają przemoc i rewolucję zbojną jako sposoby realizacji zmian społecznych; likwidacja podstawowych nierówności i konfliktów społ., ztworzenie zabezpieczeń socjalnych dla grup znajdujących się w trudnej sytuacji Panstwo: instytucja neutralna, wyrażająca i uzgadniająca interesy różnych grup społecznych; przywiązują wage do demokratycznych zasad, wartości i rozwiązań ustrojowych Gospodarka: zapewniaja sprawiedliwy podział dóbr, stworzenie nowego kanonu myślenia centrolewicowego

Nacjonalizm:
Elementem wspólnym pozwalającym zidentyfikować rózne doktryny jako nacjonalizm jest uznanie ze naród jest wazną wartościa a jego istnienie i pomyślność powinny być celem działań polityków oraz zachowań jednostek
Faszyzm (z włoskiego fascio – wiązka, związek), kierunek polityczny powstały po I wojnie światowej, jako opozycyjny wobec działalności socjalistów i komunistów. Głoszący hasła skrajnie nacjonalistyczne, antydemokratyczne i antyliberalne, zmierzający do stworzenia państwa totalitarnego i monopartyjnego. Skupiał w swoich szeregach nie tylko tzw. warstwy średnie (średnia burżuazja miejska i wiejska, drobnomieszczaństwo, drobni kupcy, byli wojskowi), ale także najbardziej zacofane grupy klasy robotniczej (zwłaszcza w Niemczech).
Komunizm (z łaciny communis – wspólny, powszechny), zbiór poglądów ideologicznych i zbudowany na tej podstawie program polityczny dążący do stworzenia bezklasowego społeczeństwa, wprowadzenia zasad egalitaryzmu i zniesienia własności prywatnej. Społeczeństwo komunistyczne miało być ujednolicone pod względem przekonań i zachowań politycznych. Elementy ideologii komunistycznej (np. dotyczące sprawiedliwości) można spotkać zarówno u Platona, jak i Tomasza z Akwinu.

16. Systemy partyjne we współczesnym świecie
System partyjny- to mechanizm współdziałania bądź rywalizacji legalnie działających partii politycznych w walce o władzę i jej utrzymanie. Poza partiami do pojęcia systemu politycznego zalicza się także normy, na podstawie których partie działają (relacje i funkcje).Wyróżniamy współczesne trzy system partyjne: *system wielopartyjny (jest to taki, w którym trzy lub więcej partii ma szansę na zdobycie władzy. W niektórych państwach demokratycznych, uważne jest tak, ponieważ system dwupartyjny zapewnia stabilność polityczną rządu, która może przetrwać całą kadencję. Następną korzyścią jest lepsze zapoznanie się z programem danej partii. Kolejnym plusem jest nie utrudnianie w rozwiązywaniu istotnych problemów społecznych i w tworzeniu konfliktowych sytuacji w państwie, *system dwupartyjny (system partyjny państwa, w którym może co prawda działać więcej partii, ale tylko dwie spośród nich mają realne szanse zdobycia władzy) *system jednopartyjny.