Park Mużakowski - informacje ogólne

Krajobrazowy park Hermanna von Pcklera w Bad Muskau, znany po polskiej stronie pod nazwą Parku Mużakowskiego, należy do najwybitniejszych osiągnięć europejskiej architektury ogrodniczej dziewiętnastego stulecia.

Park rozciąga się wzdłuż granicznej rzeki Nysy Łużyckiej, zarówno po stronie polskiej, jak i niemieckiej. Na jego wielkość składa się blisko tysiąc hektarów terenu, z czego na ziemi polskiej ponad osiemset. W obrębie historycznego parku zlokalizowane jest graniczne przejście drogowe Łęknica - Bad Muskau.

Idea utworzenia na tym obszarze wielkoprzestrzennego parku krajobrazowego sięga 1815 roku. Trzydziestoletni wówczas Hermann von Pckler, będący od czterech lat właścicielem dóbr mużakowskich, ogłosił 1 maja list otwarty do mieszczan miasta Muskau, w którym zapowiada utworzenie parku naturalistycznego. W zamyśle Pcklera park miał stanowić związek wszystkich przejawów współżycia natury i kultury: tworzyć go miało miasto, podmiejskie wsie, rolnictwo, przemysł, łąki, rzeki i stawy. Miał stać się idealnym wyrazem połączenia natury, kultury, techniki i ducha.

Urodzony w Muskau, 30 października 1785 roku, Hermann Ludwik Heinrich był najstarszym synem hrabiego Erdmanna von Pcklera i jego żony Zofii, urodzonej hrabianki von Gallenberg, To ona wniosła w posagu dobra mużakowskie do małżeństwa z Erdmannem. Hermann studiował nauki kameralistyczne - ekonomię - na uniwersytecie w Lipsku. Już w trakcie studiów stał się wyznawcą idei Saint Simona i propagatorem kultury francuskiej. W wojsku dosłużył się stopnia rotmistrza. W 1817 roku ożenił się ze starszą od siebie Lucyną von Pappenheim. Tytuł książęcy otrzymał w 1822 roku.

Park Mużakowski powstał w latach od 1815 do 1845. Jednakże nie wszystkie zamierzenia Pcklera zostały w nim zrealizowane. Projekty przerosły możliwości inwestycyjne jego twórcy. W połowie lat czterdziestych książę stanął w obliczu bankructwa i konieczności sprzedaży parku. Tym samym dalszy rozwój parku został brutalnie przerwany. Nastąpił zanik podstawowych związków tworzących fundament idei Pcklera: rozpad na miasto, las, gospodarstwa rolne, parcele prywatne. W 1834 roku ukazało się drukiem najwybitniejsze dzieło Pcklera Szkice o ogrodnictwie w krajobrazie, w którym wyłożył swoje poglądy na temat natury i krajobrazu oraz prac ogrodniczych w krajobrazach. Praca ta wywołała duże zainteresowanie we Francji i w Anglii. W krajach niemieckich natomiast, zwłaszcza w Prusach, wrzawę wywołała kolejna książka Pcklera Listy Zmarłego (Briefe eines Verstorbenen). Jawi się nam tu całkiem inny Pckler, nie tylko znakomity architekt ogrodowy, esteta, ale przede wszystkim bystry obserwator i krytyk stosunków społecznych, panujących w Niemczech, Liberalno-demokratyczne poglądy księcia nie mogły spotkać się z jakąkolwiek aprobatą na niemieckich dworach, w szczególności zaś na dworze berlińskim. Wkrótce też w kręgach arystokracji niemieckiej Pckler stał się osobą niepożądaną, a propruska prasa rozpoczęła gwałtowną nagonkę, nie szczędząc najbardziej obraźliwych inwektyw. W 1846 roku właścicielem dóbr mużakowskich i parku został książę Fryderyk Niderlandzki. Zespół parkowy obejmował wówczas tak zwany Park Główny, Park Górski i Park Zdrojowy. Funkcję Inspektora Ogrodów Mużakowskich pełnił uczeń Pcklera Eduard Petzold. Za jego staraniem tereny parkowe zostały znacznie rozbudowane zgodnie z ideą księcia Hermanna. Ostatnimi właścicielami parku, przed drugą wojną światową, byli hrabiowie Von Arnim. Oni to spowodowali, że centralna część parku, wzdłuż Nysy Łużyckiej, została objęta ochroną, tworząc tam rezerwat przyrody Park Muskau Twórca unikalnego w skali europejskiej kompleksu parkowego - książę Hermann Ludwig Heinrich von Pckler - zmarł w osamotnieniu na zamku Branitz, koło Cottbus, 4 lutego 1871 roku, w wieku 86 lat.

W 1945 roku, podczas działań wojennych, zniszczona została większość budowli parkowych. Po 1945 roku, wraz z ustanowieniem granicy państwowej na Odrze i Nysie Łużyckiej, park został podzielony na część lewobrzeżną niemiecką i prawobrzeżną polską. W 1989 roku doprowadzono do podpisania międzynarodowej umowy w sprawie podjęcia wspólnych, polsko-niemieckich, działań na rzecz rekonstrukcji i ochrony Parku Mużakowskiego.

Park Mużakowski jest jednym z najznakomitszych przykładów sztuki ogrodowej XIX wieku w Europie. Swoje powstanie zawdzięcza twórcy Księciu Hermanowi von Pucklerowi, właścicielowi dóbr mużakowskich od 1811 roku. Park Mużakowski położony jest w dolinie Nysy Łużyckiej po obu stronach rzeki. Jego powierzchnia wynosi około 1000 ha, w tym około 800 ha po stronie prawobrzeżnej (Polska). W 1988 roku opiekę nad polską częścią parku roztoczył Ośrodek Zabytkowego Krajobrazu w Warszawie, który prowadzi prace renowacyjne parku. Z jego inicjatywy utworzony ma być Rezerwat Kulturowy Parku Mużakowskiego.

W dniu 2 lipca 2004 roku Park Mużakowski został wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.