Pojęcia na egzamin z historii myśli ekonomicznej

1. Społeczny podział pracy wg Platona.

Wg Platona: jednostki wybitnie uzdolnione powinny zajmować kierownicze pozycje w państwie, inne zaś pracować w produkcji rolnej, rzemiośle lub handlu bądź jako żołnierze. Najsłabsi stają się niewolnikami i przekształcają się w ?mówiące narzędzia?. Struktura klasowa odzwierciedla platońską koncepcję podziału duszy (rozumu) na trzy części: potrzebującą, wojującą i myślącą. Potrzeby zaspakaja pozyskiwanie dóbr materialnych przez wytwórców i kupców. Stan żołnierski jest związany z prowadzeniem wojen. Natomiast myślenie jest domeną mędrców-filozofów. Można, zatem mówić o występowaniu w państwie dwóch klas zarządzających(filozofowie i żołnierze) i jednej klasy zarządzanej, składającej się z kilku warstw specjalizujących się w różnych zawodach związanych z produkcją i wymianą.

2. Patrystyka ? jej przedstawiciele i ich poglądy na wykonywaną pracę.

Patrystyka- wiedza o poglądach na wiarę, kulturę i organizację kościoła tzw. Ojców
kościoła tj. pisarzy starożytnych i wczesnochrześcijańskich działających w okresie patrystycznym (II-VII w.)
Ojcowie kościoła:
Klemens Aleksandryjski-uważał, że bogactwo może być darem bożym służącym ku pożytkowi ogółu. Majątek jest tylko narzędziem, które można wykorzystać źle lub dobrze. Bogaty ma obowiązek wobec wspólnoty.
Bazyli Wielki- twierdził, że dobra gospodarcze są własnością wszystkich ludzi. Właściciel tylko w pewnym sensie wyprzedził innych, zawłaszczając ich część, ale jest on tylko zarządzającym, na którym ciążą obowiązki wobec bliskich.
Ambroży biskup Mediolanu- głosił iż natura stworzyła prawo wspólnej własności, podczas gdy indywidualna uzurpacja uczyniła z niego prawo własności prywatnej. Jałmużna jest obowiązkiem moralnym posiadaczy nadwyżek dóbr w stosunku do własnych potrzeb.
Św. Augustyn- Potępiał lichwiarstwo, przychylnie odnosił się do pracy rolnika. Wg. Niego wszystkie zawody są uczciwe.

3. Feudalizm

Feudalizm-ustrój społeczno-polityczny rozpowszechniony w średniowiecznej europie opierający się na systemie hierarchicznej wartości jednostek. Został rozszerzony przez ekonomistów i oznacza dziś system własności podstawowego wówczas środka własności ?ziemi?, w którym bezpośredni wytwórca ?chłop? rozporządzał tylko własnością użytkową mniej lub bardziej trwałą zaś własność wyższego stopnia należała do pana feudalnego lub też do hierarchicznie zależnych kilku panów lub instytucji feudalnych. Stosunek braku pełnej wartości ziemi bezpośredni wytwórca musiał z jej korzystaniem uiścić rentę feudalną w robociźnie lub pieniądzu. Ta zależność ekonomiczna pociągnęła za sobą często zależność osobistą.

4. Kanonistyka i poglądy Tomasza z Akwinu

Kanonistyka-zasada, reguła, wzorzec- jest to nauczanie zasad zawartych w księgach pisma św. i interpretacji dokumentów soborowych. Uczeni kościoła przejmujący dorobek patrystyki rozwijali nauczanie zgodnie z przemianami zachodzącymi w życiu społecznym i gospodarczym.
Wg. Tomasz z Akwinu własność jest odbiciem prawa naturalnego w prawie pozytywnym. Nierówność posiadania nie jest sprzeczna z porządkiem naturalnym i jest łagodzona przez liczne ograniczenia moralne. Prawa własności moralne. Prawa własności przede wszystkim nie można nadużywać. Trzeba pamiętać o takich cnotach jak roztropność wstrzemięźliwość i sprawiedliwość. Praktycznym narzędziem realizacji tych wymogów jest jałmużna dawana ubogimi potrzebującym. Dotyczyło to nie tylko posiadaczy świeckich, lecz także duchownych zwłaszcza klasztorów posiadających majątki ziemskie. Tomasz zezwalał na osiąganie zysku z handlu pod warunkiem, że ten był społecznie pożyteczny. Dopuszczał pobieranie odsetek od kapitału.

5. Teoria ceny sprawiedliwej.

Teoria ceny sprawiedliwej- w ramach istniejącego podziału własności odbywa się wymiana dóbr, pracy i usług. Istnieje, bowiem podział pracy jeden pracuje na drugiego wymiana sprawiedliwa opiera się na wymianie ekwiwalentów równości tego, co się daje z tym, co się otrzymuje. W tym wypadku cena sprawiedliwa to cena równa wartości towarów. Przyczym Tomasz z Akwinu był precyzyjny i określił wartość towaru jako sumę nakładów pracy, materiałów, towarów.
6. Wizje i utopie społeczno-gospodarcze reformacji.

Wizje:
Marcin Luter (1483-1546) potępiał zarówno lichwę jak i modyfikacje wniesione do teorii ceny sprawiedliwej. Akcentował wyższość wiary nad uczynkami przywódców negował potrzebę utrzymywania całej hierarchii kościelnej, zakonów, uprawiania kultu obrazów i świętych. Luter był konserwatystą w sprawach władzy państwowej. Żądał od władców wygnania innowierców przywódców kraju przywódców podporządkowania sobie instytucji kościelnych. Ostro potępiał przywódców i uczestników ówczesnych powstań chłopskich głoszących hasła wspólnych własności dóbr. Jego poglądy częściowo znalazły odbicie w odmianie niemieckiego merkantylizmu.
Jan Kalwin (1509-1564) akceptował wysoką aktywność rzemieślników, kupców, bankierów. Twierdził, że bogactwo jest dowodem łaski Bożej ubóstwo zaś zapowiedzią przyszłego potępienia. Wg. Niego Bóg z góry przeznacza jednych ludzi do zbawienia, a innych do potępienia. Pragnął ścisłego współdziałania władzy świeckiej z pastorami. Był wyznawcą surowej etyki i kultu dobrej pracy.
Utopie:
Tomasz Mrus (1478-1535) jest autorem rozprawy ?Prawdziwie złota książeczka o najlepszym urządzeniu Rzeczypospolitej i o nowej wyspie Utopii?. Wg. Niego podstawową jednostką społeczną na Utopii jest rodzina składająca się z 40 osób. Połowa rodziny, co roku pracuje na roli, reszta w rzemiośle później role się zmieniają. Ciężkie prace wykonują niewolnicy. Wystarczy 6h pracy dziennie, aby zaspokoić potrzeby wspólnoty. Produkty dostarcza się na plac miejski i każdy może brać bez zapłaty potrzebne wyroby. Gardzi się kruszcami szlachetnymi, używa się ich incydentalnie przy wymianie z kupcami z zagranicy. Państwo jest federacją miast na czele których stoją wybierani dożywotnio książęta. Delegaci miast tworzą senat zarządzający sprawami federacji. Był przywódcą ruchu plebejskiego podczas wojen. Jego wizja ustroju oparta była na ustroju komunistycznym.
Tomasso Campanella (1568-1639) włoski dominikanin w roku 1602 wydał rozprawę ? Miasto słońca? wg. Niego idealne miasto państwo opierało się na wspólnej własności środków produkcji i konsumpcji. Władzę sprawują mędrcy, będący jednocześnie kapłanami. To oni kwalifikują młodych obywateli do odpowiednich zawodów. Podstawowe decyzje podejmuje się na ogólnych zgromadzeniach ludności. Obowiązek pracy dotyczy wszystkich przy czym panuje kult pracy pożytecznej dla miasta. Wystarczy 3-4 h pracy dziennie aby dostarczyć produkty potrzebne wspólnocie. Reszta czasu będzie poświecona na dyskusję, czytanie, spacery i gimnastykę. Transakcje kupna-sprzedaży dokonują się tylko ?u wrót republiki?
7. Koncepcje bulionistyczne

Dla rozwoju myśli ekonomicznej XVII w. zapisał się przede wszystkim koncepcjami monetarnymi pojawieniem się ilościowej teorii pieniądza. Buljonizm pochodzi od angielskiego słowa bulion oznacza ono złoto lub srebro w sztabach. Głosił on potrzebę pierwotnej akumulacji pieniądza.
Podlenie monety-operacje finansowe mające na celu taka polityke że dany władca ma mieć określoną sumę pieniędzy.
Polityka aktywnego bilansu handlowego-której zastosowanie najbardziej uwidoczniło się w odmianie merkantylizmu angielskiego przedstawicielem był Mun. Wyznanie wiary Muna ujmuje się w zdaniu? zwykłym przed ośrodkiem, jakim możemy pomnożyć nasze bogactwo i zapas gotówki jest handel zagraniczny w którym musimy zawsze przestrzegać zasady sprzedać obcym co rocznie więcej niż warte są ich dobra które my spożywamy?.

8. Merkantylizm francuski(kolbertyzm)

Zapoczątkował myślenie w kategoriach interwencjonalizmu. Podporządkowania życia społeczno gospodarczego państwa w przypadku Francji absolutyzmu królewskiego. Pozytywne skutki merkantylizmu: budowa dróg lądowych, kanałów lansowanie polityki protekcjonalizmu zakładano monofaktury produkujące produkty zbytku, których produkcje chroniły odpowiednie cła importowe.

9. Kameralistyka

Kameralistyka- jest systemem poglądów wyrastających na stosunkowo zacofanej strukturze gospodarczej, społecznej i politycznej krajów niemieckich (dziedzictwo po wojnie 30 ? letniej). Kamera to izba (urząd) administracji takiej władzy. Postulowano dodatkowe opodatkowanie poddanych w zależności od ich dochodów, stworzono oddzielny fundusz (skarbiec) w wypadku dodatkowych potrzeb władzy. Ustalono reguły życia gospodarczego, podzielono ludność na produkującą i konsumującą. Handel zagraniczny przyniósłby państwu nędze i niepokój społeczny.

10. Podział klas wg. Fizjokratów

Wyróżniamy 3 podstawowe klasy:
Klasa produkcyjna-zaliczano mieszkańców stale zatrudnionych przy pozyskiwaniu surowców. W praktyce chodziło zwłaszcza o podkreślenie rangi rolników, głównie dzierżawców, którzy dysponują własnym kapitałem i zapewniają otrzymywanie produktu czystego.
Klasa jałowa-to ludność żyjąca z własnej pracy przetwarzająca część produktu czystego, ale nie pomnażająca jego wielkości. Do tej klasy zaliczają się: rzemieślnicy, kupcy i robotnicy najemni w przemyśle.
Klasa właścicieli- w której znajduje się król oraz duchowni i świeccy posiadacze gruntu. Otrzymują oni dochody z produktu czystego bez wkładu własnej pracy. Klasa ta trzyma ster rządów w państwie i jej działalność publicznoprawna i administracyjna może istotnie wpłynąć na proces wytarzania produktu czystego.

11. Kapitalizm

Kapitalizm- system ekonomiczny charakteryzujący się istnieniem pracowników najemnych, centralną rolą zysku jako motoru działalności gospodarczej, prywatna własnością środków produkcji.
Kapitalizm-forma organizacji w której:
a)środki produkcji znajdują się u właścicieli
b)motorem działalności gospodarczej jest poszukiwanie zysku
c)praca najemna jest?.
d)rynek wywiera decydujący wpływ na ukierunkowanie życia gospodarczego.

12. ?Umowa społeczna? Hojna locke?a

Podstawy liberalizmu stworzył Jon Locke twórca doktryny ?umowa Społeczna? wg. Niego ludziom od początku przysługiwało naturalne prawo do życia wolności . własność powstająca pracy wymagała aby korzystają z niej ludzie łączyli się w społeczeństwo i wyłaniali z pośród siebie rządzących. W wyniku tego nie pozbawiali się jednak naturalnych praw i wolności rządzący zaś sprawują władze na podstawie umowy społecznej z przyzwoleniem rządzonych. W sytuacji przekroczenia granic legalności społeczeństwo może zerwać umowę społeczną.

13. Ekonomia klasyczna

Ekonomia Klasyczna-powstała jako nauka opisująca gospodarkę rynkową, której najważniejszą dziedzinę stanowi przemysł. Głównymi twórcami byli brytyjczycy lub jej mieszkańcy gdyż zarówno tam gospodarka rynkowa i przemysł najdynamiczniej się rozwijał. prekursorami ekonomi klasycznej byli W. Petty działający w II poł. XVII w. i D. Hune który na tematy ekonomiczne pisał w połowie następnego stulecia. Rzeczywistym twórcą ekonomii klasycznej był A. Smith.

14. Gospodarka rynkowa

Gospodarka rynkowa- jest to rodzaj gospodarki polegający na tym, że przedsiębiorstwa dążą do osiągnięcia jak największego zysku, stroniąc od wsparcia czy ochrony ze strony państwa. O wielkości produkcji i rodzaju towarów decyduje "niewidzialna ręka rynku", która pełni rolę pewnego rodzaju regulatora. Ona właśnie sprawia, że produkty i świadczone usługi służą zaspokajaniu potrzeb konsumentów. Wyprodukowane wyroby są własnością prywatną i oddziałują na nie mechanizmy rynkowe. Ceny na poszczególne dobra ustala producent, lecz tak naprawdę wszystko jest zależne od rynku i panującej tam sytuacji. Dotyczy to również ilości towarów i odbiorcy.

15. Składniki natury ludzkiej wg. Adama Smitha

Według A. Smitha : człowiek rodzi się z pewnymi obciążeniami, każdy z nas jest egoistą, dąży do podziału pracy i organizacji pracy właściwej. Każdy dąży do maksymalizacji swoich korzyści materialnych, czego przejawem jest pogoń za maksymalnym zyskiem.

16. Teoria kosztów komparatywnych Dawida Ricardo

Teoria kosztów komparatywnych - mówi, że kraje, nawet jeśli produkują jakiś produkt efektywnie, to często nie doceniają wyższych zysków płynących z wyspecjalizowania się w tym, co produkują najlepiej, a co mogą sprzedać innym krajom korzystniej. Ricardo wierzył, że płace winny być poddane grze rynkowej, w wyniku czego nie trzeba wprowadzać restrykcji na sprowadzane z zagranicy towary, zwłaszcza produkty rolne.

17. Prawo rynków Saya

W najogólniejszej postaci Prawo Rynków Saya sprowadza się do tego, że podaż sama stwarza popyt. Czyli zanim coś zjemy musimy to kupić, a żeby kupić musimy mieć pieniądze, które uzyskamy z własnej pracy. Oznacza to, że kryzysy nie są efektem niedostatku popytu a podaży.

18. Triada tez w podejściu dialektycznym Georgia Hegla

1) Wdanym momencie historii istnieje pewna powszechnie akceptowana idea czyli teza. Pierwotną postacią bytu jest (teza).
2) Po jakimś czasie jest ona kwestionowana przez idee do niej przeciwną czyli antytezę. Wtórną-przyroda(antyteza), tj. idea która oddzieliła się od myśli, przez co wydaje się być zawnątrzną.
3) Z połączenia tez i antytez powstaje wyższa idea zwana syntezą która stanowi tezę dla kolejności triady.

19. Teoria stadiów rozwoju Fridricha Lista

List wyróżnił 5 ogniw stadium rozwoju
1) Stan dzikości
2) Stadium pasterstwa
3) Stadium rolnictwa
4) Stadium rolniczo przemysłowe
5) Stadium rolniczo przemysłowo- handlowe

20. Definicja instytucji ekonomicznych wg. Thorsteina Veblena.

Definicja głosi: instytucje ekonomiczne to ukryte zwyczajowo sposoby regulowania procesów życiowych społeczeństwa w odniesieniu do środowiska materialnego, w którym społeczeństwo żyje