Powstanie listopadowe

Pod koniec lat dwudziestych sytuacja polityczna w Królestwie wyglądała na ustabilizowaną. Koronacja Mikołaja I na króla polskiego w 1829 r. jak również sejm z 1830 r. nie wskazywały na zaostrzenie się konflikty z caratem
Tymczasem nadchodziły niepokojące wieści z Europy. Szerokim echem odbiło się odzyskanie niepodległości przez Grecję w 1829 r. , budząc nadzieję na wolność innych narodów. W lecie 1830 r. doszło do rewolucji lipcowej w Paryżu , która obaliła starszą linię Burbonów. Wkrótce potem wybuchło powstanie belgijskie przeciwko związkowi z Holandią, naruszają porządek ustalony kongresem wiedeńskim . Burzyły się Niemcy. Zdawało się że fala rewolucyjna ogarnie Europę, co pobudzało do czynu i Polaków. 20 listopada prasa warszawska opublikowała rozkaz carski stawiający armię ros i polak w stan pogotowia wojennego. Powszechnie sądzono że car planuje interwencje wojskową w Belgii i Francji,co stanowiło pogwałcenie konstytucji, zakazującej używanie polskiej armii poza granicami Królestwa.W tych warunkach ożywił swoją działalność spisek Podchorążych w Szkole Podchorążych Piechoty kierowany przez P. WysockiegoMłodzi spiskowcy nie mieli wyraźnego programu politycznego.Chcieli jedynie wywołać powstanie aby odzyskać pełną niepodkległość.Policja wpadła na trop spisku.W takim wypadku spiskowcy opowiedzieli się za szybkim wybuchem powstania.Początek wyznaczono na 29 XI.
Powstanie rozpoczęło się w nocy z 29 na 30 listopada 1830. Cywilni spiskowcy rozpoczęli powstanie od zamachu na wielkiego księcia Konstantego. zaatakowali jego rezydencję w Belwederze. Na skutek pośpiechu i nieporozumień plan ten nie został w pełni zrealizowany, Konstanty zdołał uciec. Inne oddziały miały za zadanie zajęcie koszar rosyjskich i rozbrojenie znajdujących się tam żołnierzy. Sygnałem do walki miało być podpalenie browaru na Solcu, pożar jednak nie został wszędzie zauważony. Podchorążowie pod wodzą P. Wysockiego ruszyli na Stare Miasto, wzywając do walki ludność Warszawy. Idących Nowym światem podchorążych witały wrogie spojrzenia mieszczan i arystokracji. Również kilku polskich generałów odmówiło współpracy, za co zostali rozstrzelani. Do spiskowców przyłączyli się głównie rzemieślnicy i biedota miejska oraz nieliczne oddziały wojskowe, z pomocą których zdobyto Arsenał. W ciągu nocy i następnego dnia uzbrojona ludność stolicy i część wojska polskiego, która opowiedziała się po stronie powstańców, opanowały Warszawę.
Wojsko polskie pozostające przy Konstantym oraz oddziały rosyjskie wycofały się do Wierzbna. Gdy osłabły pierwsze nastroje rewolucyjne, kierownictwo nad powstaniem przejęła skłonna do kompromisu arystokracja. Z inicjatywy F.K. Lubeckiego-Druckiego Rada Administracyjna przystąpiła do rozbrajania ludu, wcieliła do swego składu Adama Czartoryskiego i podjęła próbę porozumienia z Konstantym. 1 grudnia spiskowcy zawiązali Towarzystwo Patriotyczne z Lelewelem i Mochnackimna czele. Pod naciskiem Towarzystwa Rada Administracyjna utworzyła Rząd Tymczasowy z Czartoryskim na czele. Naczelną władzę wojskową powierzono generałowi Józefowi Chłopickiemu, który 5 grudnia obwołał się dyktatorem. 18 grudnia sejm uznał powstanie za narodowe. W styczniu 1831 doszło do Warszawy, że car żąda natychmiastowej kapitulacji i ukarania powstańców. Chłopicki podał się do dymisji 25 stycznia pod naciskiem Towarzystwa Patriotycznego sejm zdetronizował Mikołaja I. Po detronizacji założono Rząd Narodowy, w którego skład weszli m.in. Czartoryski i Lelewel. Sejm mianował naczelnym wodzem Michała Radziwiłła.