Perenializm a edukacja

PERENIALIZM A EDUKACJA

Termin ?perenializm? wywodzi się od angielskiego słowa perennial, czyli ?wieczny? i wyraża przeświadczenie, ze najważniejsze zasady wychowania są niezmienne i nigdy nie tracą na aktualności.

Perenialiści twierdzą, że skoro natura ludzka jest niezmienna, stałe też muszą być podstawowe modele edukacyjne. Szkoła jest instytucja społeczną stworzona specjalnie po to, by pomagała rozwijać ludzki potencjał intelektualny. Dlatego też zadaniem wychowania jest rozwijanie zdolności racjonalnego myślenia oraz dążenie do prawdy. A ponieważ to, co prawdziwe jest uniwersalne i niezmienne, właściwa edukacja również powinna być uniwersalna i niezmienna.

Najważniejszym zadaniem edukacji jest analiza ludzkiej natury i opracowanie programu wychowania uwzględniającego najbardziej uniwersalne właściwości charakteru człowieka. Program ten powinien opierać się na następujących tezach:
1. każdy człowiek dysponuje wolna wolą
2. ludzie potrafią wyrażać swoje myśli za pomocą symboli i komunikować je innym
3. ludzie stworzyli zasady etyczne, którymi kierują się zarówno jednostki, jak i społeczeństwa oraz wypracowali religijne lub estetyczne wzorce nadające określoną formę ludzkiemu doświadczeniu i ekspresji

W szkolnym programie nauczania trzeba kłaść nacisk na powszechne i zawsze aktualne kwestie dotyczące ludzkiej egzystencji.
Program nauczania:
- powinien zawierać materiały o charakterze poznawczym, specjalnie dobrane, by przyczyniały się do rozwijania zdolności rozumowania
- powinien być ułożony w logiczny sposób
- powinien umożliwiać uczniom korzystanie z symbolicznych wzorców myślowych i komunikacyjnych
- powinien opierać się na układzie przedmiotowym zawierającym:
* historię
* język
* matematykę
* logikę
* literaturę
* nauki przyrodnicze
* nauki humanistyczne ? umożliwiają wgląd w naturę dobra, prawdy i piękna
- powinien ugruntować zasady etyczne
- powinien zachęcać uczniów do przyjęcia krytycznej postawy względem kwestii moralnych, estetycznych i religijnych
- powinien wpajać szacunek dla dorobku kulturowego, zwłaszcza dzieł, w których zawarty jest ułamek ponadczasowych prawd i wartości, a które stanowią źródło inspiracji dla ludzi żyjących w różnych epokach

Na przełomie XIX i XX wieku, zagadnieniem perenializmu w kontekście edukacji zajmowali się dwaj filozofowie: Robert Hutchins związany z laickim odłamem klasycznej filozofii humanistycznej i Jacques Maritain ? przedstawiciel perenializmu religijnego, związanego z filozofią neotomistyczną. Chociaż nie zgadzają się oni w niektórych zasadniczych kwestiach, to jednak obaj przyjmują następujące założenia:
1. istnieje zbiór prawd, których wartość jest uniwersalna i nie zależy od okoliczności i uwarunkowań kulturowych
2. właściwa edukacja powinna sprzyjać poszukiwaniu prawdy i ugruntować ponadczasowe zasady stanowiące o tym, co słuszne i sprawiedliwe
3. prawdy najlepiej przekazywać, umożliwiając uczniom studia i analizę dorobku przeszłości w dziełach religijnych, filozoficznych, literackich i historycznych

ROBERT M. HUTCHINS

Uważał on, że idealna edukacja powinna przede wszystkim polegać na rozwijaniu zdolności intelektualnych poprzez rozwijanie fundamentalnych umiejętności, takich jak czytanie, pisanie i liczenie. Bez opanowania technik intelektualnych koniecznych do zrozumienia idei i bez zaznajomienia się przynajmniej z głównymi ideami, które inspirowały ludzkość od zarania dziejów, żaden człowiek nie może się uznawać za wykształconego.

Kształcenie zawodowe i specjalistyczne należy rozpoczynać dopiero wówczas, gdy uczeń ukończy edukacje ogólną. Uważał, ze zbyt wczesne wprowadzanie kształcenia zawodowego i specjalistycznego do programu nauczania jest sprzeczne z ideą edukacji ogólnej.

Program nauczania powinien umożliwiać zgłębianie gromadzonego od pokoleń, trwałego dorobku myśli ludzkiej, w którym odzwierciedlają się najszlachetniejsze dążenia człowieka.

Edukacja powinna umożliwiać poznawanie zdobyczy cywilizacji poprzez studiowanie największych dzieł klasycznych o wartości ponad czasowej. Wierzył, że w ciągu 4 lat spędzonych na ich czytaniu i omawianiu uczniowie przyswoją sobie pewne normy krytycznej oceny, jak również nauczą się dociekliwie myśleć i rozsądnie działać.

Zalecał studiowanie:
*sztuk wyzwolonych:
- gramatyki ? dostarcza wiedzy niezbędnej do pełnego zrozumienia słowa pisanego
- retoryki ? umożliwia poznanie reguł rządzących pisaniem i mówieniem potrzebnych do inteligentnego formułowania wypowiedzi
- logiki ? umożliwia myślenie i wyrażanie się w sposób uporządkowany i precyzyjny
- matematyki ? umożliwia rozumowanie w czystej, ścisłej formie
*metafizyki ? polega na zgłębianiu pierwszych zasad i leży u podstaw wszelkich innych intelektualnych poszukiwań ? później pozwoli uczniom analizować bardziej aktualne zagadnienia i rozważać najistotniejsze problemy człowieka
*nauki społeczne ? umożliwiają zdobycie wiedzy z zakresu etyki, polityki i ekonomii
*nauki przyrodnicze ? umożliwiają badanie zjawisk biologicznych, chemicznych i fizycznych

Przyszły nauczyciel powinien odebrać solidne wykształcenie ogólne w zakresie nauk ścisłych i humanistycznych. Nauki wyzwolone ? gramatyka, retoryka, logika, matematyka ? pomogą mu systematyzować wiedzę i przekazywać ją w czytelny, uporządkowany sposób.

JACQUES MARITAIN

Uważał, że edukacja ma dwa główne cele:
1. wychowanie ludzi tak, by pielęgnowali w sobie człowieczeństwo i osiągnęli jego pełnię
2. umożliwienie człowiekowi poznania własnego dziedzictwa kulturowego i duchowego, co pozwoli mu na kształtowanie samego siebie jako osoby uzbrojonej w wiedzę, siłę osądu i cnoty moralne

Funkcją edukacji jest przechowywanie wielowiekowych osiągnięć kolejnych pokoleń.

Kształcenie zawodowe czy specjalistyczne jest ważnym aspektem edukacji i nie wolno go zaniedbywać, jednak ma znaczenie drugorzędne w porównaniu z doskonaleniem intelektu i nie powinno ono w żadnym wypadku zaprzepaścić podstawowego celu wychowania.

Nauczyciel to osoba wykształcona, cywilizowana i dojrzała, posiadająca wiedzę. Jest aktywnym uczestnikiem procesu nauczania. Dobry nauczyciel potrafi utrzymać w klasie porządek, zapewniając jednocześnie uczniom swobodę działania. Zadaniem nauczyciela jest stymulowanie rozwoju umysłowego ucznia i pielęgnowanie jego właściwości, które w pełni umożliwiają mu realizowanie własnego potencjału:
- umiłowanie prawdy
- umiłowanie dobra i sprawiedliwości
- bezpośredniość i otwartość na Zycie
- czerpanie zadowolenia z dobrze wykonanej pracy
- zmysł współpracy

Właściwą metodą nauczania jest odwołanie się na początek do tego, co uczeń już wie, a następnie stopniowe wprowadzanie go w arkana nowej wiedzy.

Zalecał, by program nauczania był usystematyzowany i miał układ przedmiotowy.

Edukacja w szkole podstawowej powinna polegać na rozwijaniu fundamentalnych umiejętności, a nauczyciele nie powinni traktować dziecka jako miniatury dorosłego rozpoczynając nauczanie od odwołania się do fantazji swoich podopiecznych ? posługując się opowiadaniem i formą narracyjną.

Kształcenie w szkołach średnich i wyższych powinno polegać na umożliwianiu uczniom doskonalenia zdolności osądu i rozumowania. Do osiągnięcia tego celu niezbędne jest studiowanie przedmiotów humanistycznych.

Do zadań szkoły średniej w szczególności należy rozwijanie intelektu i zapoznawanie młodzieży z największymi osiągnięciami myśli ludzkiej. W programie szkoły średniej powinny się znaleźć: gramatyka, języki obce, historia, geografia i nauki przyrodnicze.

Kształcenie w kolegium powinno trwać 4 lata i obejmować studiowanie m.in. : matematyki, poezji, języków obcych, logiki, historii, nauk przyrodniczych, sztuk pięknych, filozofii, psychologii i etyki.

KONCEPCJA PAIDEI

W latach 80. XX wieku nastąpiło odrodzenie perenializmu w tzw. koncepcji paidei opracowanej przez Mortimera Adlera, wieloletniego współpracownika Roberta Hutchinsa.

Słowo paidea wywodzi się z języka greckiego i oznacza ?wychowanie dzieci?. Określenie to odnosi się do ogólnego wykształcenia, jakie powinni odebrać wszyscy ludzie.
Koncepcja paidei opierała się na twierdzeniu, że każde dziecko powinno mieć równe szanse edukacyjne. Szkoła powinna zapewnić wszystkim uczniom jednakowe wykształcenie zarówno pod względem ilościowym, czyli liczby lat nauki, jak i jakościowym. Wydzielanie osobnych torów nauczania dla dzieci bardziej i mniej zdolnych lub tworzenie indywidualnych programów tylko dla niektórych uczniów jest łamaniem zasady równości edukacyjnej.

Edukacja osiąga swój podstawowy cel, jeśli wychowuje istoty ludzkie na wykształcone osoby. Szkoła powinna nie tylko zapewnić zdobycie potrzebnych umiejętności i wiedzy, ale również wyrobić w uczniu nawyk do kształcenia się przez całe życie. Powinna również kultywować to, co w naturze ludzkiej jest uniwersalne.

Kształcenie w szkole ma 3 główne cele:
1. powinno dostarczyć narzędzi umożliwiających rozwój umysłowy, moralny i duchowy
2. powinno pogłębiać wiedze obywatelską i pielęgnować cnoty właściwe prawdziwemu obywatelowi
3. powinno wyposażać w podstawowe umiejętności umożliwiające efektywne wykonywanie pracy, a nie ograniczać się do szkolenia zawodowego ukierunkowanego na konkretna specjalność

Zbyt wczesne wprowadzenie szkolenia zawodowego wpływa niekorzystnie na jakość edukacji. Wszyscy ludzie powinni odebrać ogólne wykształcenie obejmujące nauki humanistyczne i ścisłe, ponieważ dzięki temu będą mogli w pełni zrealizować swój potencjał i rozwinąć zdolność racjonalnego myślenia, stanowiącą najcenniejszą właściwość człowieka. Specjalizacja zawodowa, zdobywana kosztem kształcenia ogólnego, zawęża ekonomiczną działalność człowieka do konkretnej profesji, która po pewnym czasie może okazać się nieprzydatna na rynku pracy.

Wszyscy uczniowie powinni się kształcić zgodnie z tym samym programem nauczania, obejmującym 12 lat. Należy im jednak zapewnić możliwość wyboru języka obcego. Program nauczania składa się z trzech powiązanych z sobą trybów nauki:
1. przyswojenie usystematyzowanej wiedzy z zakresu języka, literatury, sztuk pięknych, matematyki, nauk przyrodniczych, historii, geografii i nauk społecznych
2. zdobycie umiejętności intelektualnych i uczenia się poprzez naukę czytania, pisania, mówienia, obserwowania, mierzenia, oceniania i rachowania
3. poznawanie i analizowanie idei i wartości poprzez czytanie i analizowanie wybitnych dziel klasycznych historycznych, naukowych, filozoficznych, z dziedziny filmu, teatru, tańca i muzyki

Nauczyciel powinien być osobą wszechstronnie wykształconą, posługującą się różnymi metodami:
- powinien przekazywać usystematyzowane treści przedmiotowe, stosując klasyczną metodę dydaktyczną polegającą na transmisji wiedzy w formie odpowiednio skonstruowanego wykładu
- powinien również wykorzystywać metodę treningową, tak organizując i korygując prace uczniów, aby nauczyli się poprawnie czytać i słuchać
- chcąc pomóc uczniom w analizie dzieł sztuki i literatury powinien wykorzystywać metodę sokratejską zadając wnikliwe pytania i odpowiednio sterując dyskusją