Strefy klimatyczne Ziemi - charakterystyka

KLIMAT - wieloletni układ pogody badany przez długi czas (minimum 10 lat) na danym terenie.

Podstawowym czynnikiem decydującym o podziale na strefy klimatyczne jest szerokość geograficzna, od której zależy oświetlenie Ziemi

Strefa gorąca (na równiku)

Klimat strefy równikowej

Strefa równikowa jest najbardziej gorąca. Tutaj przez okrągły rok temperatura nie spada poniżej 24 stopni C, a często przez długi okres wynosi 30 C.
Po gorącym dniu następuje parna, wilgotna noc, gdzie względna wilgotność powietrza podwyższa się do 85-95%.

Temperatura wody wynosi około jednego stopnia poniżej temperatury powietrza, co powoduje intensywne parowanie, tworzenie kłębiastych chmur, częste burze i ulewy.
Roczne amplitudy temperatur są na nizinach minimalne (do 2 stopni Celsjusza) i małe w ciągu doby.

Suma opadów jest duża, przeważnie ponad 1500-2000 mm rocznie.

Blisko równika, na nizinach (dorzecza Konga i Amazonki, Indonezja) brak w zasadzie pory suchej przy 1-2 okresach maksimum opadów (przy zenitalnym położeniu Słońca i zależnie od regionalnej cyrkulacji). W miarę wzrostu odległości od równika amplitudy temperatur wzrastają, sumy opadów maleją, zaznaczają się wyraźniej pory suche, najpierw dwie, potem jedna - długa, o najwyższych temperaturach pod koniec jej trwania.

a) Równikowy wybitnie wilgotny - lasy równikowe - tropikalne
- Temperatury średnie roczne powyżej 25C
- Średnio najwyższe opady na Ziemi ok. 2500 mm/rok
- Brak wyraźnej pory deszczowej
- Nizina Amazonki, Kotlina Kongo.

b) Równikowy wilgotny
- Panuje tutaj cały czas lato, z widocznym podziałem na porę suchą, i wilgotną
- Temperatury powyżej 20C
- Opady poniżej 2000 mm/rok
- Wyżyna Gujańska, Sahal (np. wyżyna Abisyńska), nizina Orinoko

d) podrównikowy suchy
- Sawanna
- Temperatura powyżej 20C
- Opady jeden w ciągu roku około 1 - 2 m?cy, do 1000 mm/rok
- Zambia, Sudan, wyżyna Brazylijska, wyżyna Meksykańska

Klimat strefy zwrotnikowej

Większa część obszarów należących do tej strefy na obu półkulach to stepy i pustynie.
Tylko tam, gdzie wieją stale (często) lub okresowo wiatry od morza (pasaty, monsuny) klimat może być wilgotny (Floryda).
Amplitudy temperatur zwłaszcza dobowe są dużo większe niż w strefie równikowej. Notowano tu na pograniczu z następną strefą najwyższe temperatury powietrza, przekraczające 55 stopni Celsjusza (Kalifornia, Libia)

e) zwrotnikowy wybitnie suchy
- opady poniżej 250 mm/ średnio na 15 lat
- formacja roślinna - pustynna, palmy, kaktusy
- 1 pora roku
- Duże nasłonecznienie
- Największe amplitudy dobowe
- Sahara, płw. Arabski, wyżyna Meksykańska (pustynia Gibsona)

f) zwrotnikowy odmiana monsunowa
- duże opady w okresie letnim
- pd - wsch Chiny, Filipiny

Strefa umiarkowana - zwrotnik, koła podbiegunowe

Klimat strefy podzwrotnikowej

Wilgotne, tropikalne powietrze osiąga latem temperaturę 24-28 stopni C, lecz woda pozostaje względnie chłodna.
W strefie tej rzadko padają deszcze, ale mgły są częste.
Zimą pogoda jest zmienna, częste są sztormy oraz dni z opadami deszczu lub śniegu.
W związku z tym najmniej opadów jest w lecie, najwięcej w okresie od jesieni do wiosny. Lato o zdecydowanej przewadze pogodnych dni jest ciepłe lub upalne, zima na ogół chmurna i łagodna o temperaturach średnich rzędu 10-12 stopni Celsjusza.

a) podzwrotnikowy (śródziemnomorski) morski
- Dwie pory roku - lato (gorące i suche), zima ( ciepła i wilgotna)
- Temperatury latem powyżej 20C, zimą 5 - 10C
- Opady występują zimą ok. 500 mm/rok, lato suche
- Pd RPA, płw. Kalifornijski, morze Śródziemne, zatoka Meksykańska

b) podzwrotnikowy kontynentalny suchy
- duże amplitudy roczne i dobowe temperatury
- roślinność pustynna
- pustynia Thar, Pd USA - Dolina Śmierci

c) umiarkowany ciepły morski
- wyspy Brytyjski, Zach Francja, Azory, Irlandia
- lato (chłodne i wilgotne), zima (ciepła i wilgotna)
- temperatura nie spada poniżej 0C
- duże opady w ciągu roku = równomierne powyżej 1500 mm/rok
- lasy mieszane

d) umiarkowany ciepły przejściowy
- pd Niemcy, Litwa, Polska
- sześć termicznych pór roku: lato powyżej 15C, jesień i wiosna 5 - 15C, przedwiośnie i przedzimie 0 - 5C, zima 0 - -5C
- pory pośredni zanikają
- poniżej 1000 mm/rok - Polska 500 - 700 mm/rok
- las mieszany

e) umiarkowany ciepły kontynentalny
- Ukraina, Mongolia, pustynia Gobi
- Duże amplitudy temperatur
- Zimy mroźne, lato gorące
- Stepy
- Opady poniżej 500 mm/rok

f) umiarkowany chłodny morski
- Norwegia, Pd Szwecja
- Łagodna zima, chłodne lato
- Opady przez cały rok (zimą często śnieżna)
- Lasy liściaste

g) Umiarkowany chłodny kontynentalny
- Syberia, PN Kanada
- Tajga
- Bardzo mroźne zimy, ciepłe krótkie lata (nawet powyżej 30C)
- Najniższe temperatury na Ziemi
- Opady 0 bardzo mało poniżej 500 mm/rok

Strefa zimna (za kołami podbiegunowymi)

Klimat strefy okołobiegunowej

Klimat polarny jest najsurowszym klimatem na kuli ziemskiej. Jest bardzo suchy i surowy, niskie temperatury powietrza (w środkowej części Antarktydy przeciętna temperatura w zimie wynosi ok. -60 do -70 oC, w lecie nieco cieplej -30 do -50 oC.
Antarktyda jest najwyżej usytuowanym kontynentem świata. Cały obszar lądowy (z wyjątkiem 0,3% powierzchni) pokryty jest grubą pokrywą lodową, przeciętna grubość tej warstwy wynosi ok. 1700 m. Takie usytuowanie lądu dodatkowo oziębia klimat. Występowanie dni i nocy polarnych.
Prócz niskich temperatur powietrza występują niewielki sumy rocznych opadów, co przyczynia się do powstania pustyni lodowej.

a) subpolarny
- Wybrzeża Grenlandii, PN alaska, PN Kanada, PN Rosja
- Temperatura powyżej 0C (trochę)
- Krótka pora letnia, długie mroźna zimy
- Niewielkie opady
- Tundra (mchy, porosty, roślinność karłowata)
- Dzień i noc polarny

b) polarny
- brak roślinności
- temperatury średnie roczne poniżej 0C
- pora letnia ok. 0C (około 1 m-ca)
- bardzo długa noc i dzień polarny (maksymalnie pół roku)
- opady poniżej 250 mm/rok
- pustynia lodowa

Monsun układ wiatrów, które zmieniają swój kierunek na przeciwny w zależności od pory roku.
Rozróżnia się:
- monsun letni (morski) z pogodą deszczową, związaną z niskim ciśnieniem nad lądem i przemieszczaniem się wilgotnych mas powietrza znad oceanu, nad którym panuje wysokie ciśnienie, nad ląd,
- monsun zimowy (lądowy), kiedy wieje wiatr od lądu, i któremu towarzyszy pogoda sucha, związana z układem wysokiego ciśnienia nad lądem i niskiego ciśnienia nad oceanem.

Monsuny występują w strefie międzyzwrotnikowej (najbardziej charakterystyczne w Azji Południowo-Wschodniej (Azja), spotęgowane wpływem wielkiego kontynentu) oraz we wschodniej i zachodniej Afryce, w północnej Australii, a także w strefie umiarkowanej na półkuli północnej, szczególnie wyraźnie zaznaczone u wschodnich wybrzeży Rosji, w Japonii, Chinach i na atlantyckim wybrzeżu USA. Często jako monsun określa się opady deszczu spowodowane tymi wiatrami.