Historia Rzymu

Historia - Rzym
Starożytny Rzym dol. Padańska, r. Rubikon, ludy: Italiowie, Etruskowie. Ustrój zbliżony do Grecji (masa państewek). W trakcie podbojów Rzym podbija pozostałe państewka, tworząc Italię. 753 r. p.n.e.- założenie Rzymu przez Romulusa - pierwszego króla. Ostatni król - Tarkwiniusz pyszny, wygnany. 509 - powstanie republiki - upadek ostatniego monarchy; rozbudowa aparatu urzędniczego; patrycjusze (pater-ojciec) - z wielkiego rodu (nazwisko rodowe), ich konflikt z plebejuszami (resztą społ.) to główny motor wydarzeń polit. Patrycjusze musieli zgodzić się na wiele rzeczy. Urzędy stały się ogólnodostępne. Powołano trybunów plebejskich - weto, pilnowanie interesów plebsu. Ustrój społ. Patron sprawował opiekę nad klientem, pożyczał mu pieniądze, występował za niego w sądzie; im więcej klientów, tym większy prestiż. Klient głosował na swego patrona; utajnienie głosowania usamodzielniło klientów. Patronowie i klienci do I w. p.n.e. Od II w. p.n.e. gosp. rzymska opiera się na gosp. niewolniczej. Niewolnicy: z wojen, z handlu z piratami, z małżeństw niewolniczych. Traktowani jak przedmioty. Niewolnicy: górnik, rolnik - najtańsi, na pole, kamieniołomy, niewykwalifikowani; rzemiosło - drożsi, coś potrafią; służba domowa - stroi włosy, gotuje; zarządcy majątku - zaufani; naukowcy - wykształceni, uczyli dzieci. Absolutna władza ojca nad dzieckiem (patrimonium potestus) - ojciec mógł zabić dziecko do 18 lat, córka musiała mieć zgodę ojca na wyjście za mąż. Podboje Rzymu Przyczyny: ziemia, łupy, prawo do triumfu, przejmowanie konfliktów, zdobycie sławy. Na łupach zależy: arystokracji, wodzom, żołnierzom, państwu. Daniny - okresowe opłaty na rzecz jakiejś osoby (haracz). Rzym zabiera podbitym narodom większość ziemi i osiedla na nich swoich. System władzy na podbitych terenach nie ulegał zmianie. Ziemię rozdawano, a pozostałą część można było od państwa wydzierżawić. ARMIA: Pobór do wojska - armia była tańsza. 1legion = 10kohort = 30manipułów = 60centurii (4500 żołnierzy + 3000 sprzymierzeńców). Ustawienie 1lina = 10 szeregów 1.linia - najmłodsi,2. - starsi, 3. - najstarsi (trarii). Konsul - dowódca legionu. Obóz zawsze budowano tak samo (fosa,palisada). Dyscyplina: decymacja (za bunt), zachłostanie (dezercja). Nagrody: triumf, tytuł imperatora (zwycięski wódz). 264r. zakończenie podboju Italii, początek I wojny punickiej: Sycylia - punkt sporny. 241r. koniec wojny: porażka Kartaginy, zdobycie Syrakuzy, śmierć Archimedesa, Kartagina traci Sycylię i większość floty, musi zapłacić kontrybucję. Antyrzymskie nastroje w Kartaginie. 218r. Hannibal wyrusza na Rzym przez Hiszpanię i Galię, zjednuje sobie Galów i Iberów. Idzie na Rzym drogą nieznaną Rzymianom, rozbija wojska rzymskie, resztę omija przechodząc przez bagna. 217r. bitwa nad jez. Trazymeńskim. Hannibalczycy we mgle rozbijają Rzymian i idą na żyzne tereny pd. Italii. 216r. b. pod Kannami - Hannibal sprytnie otacza Rzymian, zwycięża i idzie na Rzym. Nie może zdobyć miasta, posiłki zostają zniszczone, ginie Hazdrubal. Publiusz Korneliusz Scypio (Africanus) atakuje Hiszpanię i Kartaginę. Hannibal wraca do domu. 202r. b. pod Zamą, klęska Hannibala. 201r. pokój: utrata terenów poza Afryką i całej floty, kontrybucja, nie może prowadzić wojen bez zgody Rzymu, opiekun - król Namibii. Marcjusz Porcjusz Kato (starszy) nawołuje do zniszczenia Kartaginy. 149r. III wojna punicka. 146r. p.n.e. koniec wojny, zburzenie Kartaginy, sprzedanie mieszkańców w niewolę. Podboje Rzymu: płw. Iberyjski, Dacja, Tracja, Dalmacja, Macedonia, Grecja, Syria, Palestyna, Armenia, Mezopotamia (czasowo), Turcja, Egipt, Afryka Pn., Germania (część), r. Dunaj, Brytania (po Kaledonię). Ustrój polit. obywatelami byli z początku tylko mieszkańcy Rzymu (urodzeni w Rzymie). Niewolnik nie dostawał obywatelstwa nawet po wyzwoleniu, ale jego wolny syn tak. Mieszkańcy: obywatele, nieobywatele, niewolnicy, wyzwoleńcy. ZGROMADZENIE (komitia): wybierało urzędników, decyzje o najważniejszych sprawach państwa, władza ustawodawcza, ostatnia instancja odwoławcza. SENAT (senex - starzec): naprawdę rządzi w kraju, rada starszych, byli urzędnicy, dożywotnio (mógł to zmienić cenzor), instancja opiniodawcza, przyjmował i wysyłał posłów i delegacje, reprezentował ciągłość państwa. Princeps senatus - najważniejszy senator, pierwszy zabierał głos. URZĘDNICY: mogą przedstawić projekt na zgromadzeniu, raz na rok, nie opłacane, kolegialne (min. 2 osoby na stanowisku). Dyktator: powoływany na 6 mies. w sytuacjach awaryjnych, imperium summum (władza największa), wszystkie kompetencje, decyduje o wszystkim, wobec jego decyzji nie było odwołania ani weta. Konsul: dwóch, imperium maius (większa), zwierzchnik wszystkich urzędników, dowodzi wojskiem, funkcje kapłańskie - wróżby (auspicje) decydował o treści wróżby, 12 liktorów (pomocników), fosies - pęk rózeg symbol władzy. Pretorzy: pilnują porządku i zajmują się sądownictwem, imperium minus (mniejsza), 6 liktorów, rózgi. Cenzor: spis obywateli, przypisanie ich poszczególnym klasom majątkowym, spis senatorów (kto jest godny posady, kolejność zabierania głosu), sprawdza finanse państwa. Edylowie: pilnowanie porządku w kraju, zaopatrywanie w żywność (rozdawnictwo zboża), nie posiadali władzy imperium, organizowali igrzyska na własny koszt. Kwestorzy: finanse państwa. Gdy ktoś przestał być np. konsulem stawał się prokonsulem i otrzymywał prowincję do zarządzania. Jeśli zebrał z podatków więcej niż miał zapłacić Rzymowi, brał resztę dla siebie Kryzys republiki Niedostosowanie systemu polit. do wielkości państwa, brak stałego wojska i wystarczającej liczby urzędników, senat nie chciał dokonać zmian, które powinny były nastąpić, plebejusze chcieli reformy rolnej, Latynowie stali się obywatelami, senat chciał mieć władzę dla siebie. Trybun ludowy Tyberiusz Gracchus walczył o reformę agrarną w celu odrodzenia wolnego włościaństwa i zwiększenia armii. W 133r. przeprowadził ustawę obszar ziemi wielkich majątków z ager publicus. Gajusz Gracchus kontynuował działalność brata. Ustawą o sprzedaży zboża po zniżonej cenie pozyskał ubogą ludność, a ekwitów przekazaniem im trybunałów sądzących nadużycia w prowincjach. W 122r. ustawa o nowych koloniach. Projekt o nadaniu obywatelstwa sprzymierzeńcom wywołał protesty senatu, ekwitów i ludu. Doszło do rozruchów. Gajusz kazał się zabić niewolnikowi. Poszczególne jednostki dochodziły do władzy. Sulla - dożywotni dyktator, wprowadził proskrypcje. Rządził najbogatszy, najsilniejszy - mógł przekupić ludzi, utworzyć własne wojsko. Biedni ludzie jechali do Rzymu za pracą - proletariat - potomstwo to ich cały majątek. Wykorzystywano ich do celów polit. (przekupstwo, zastraszenie, hasła). Katylina startował do urzędu konsula z Cyceronem, który wygłaszał przeciw niemu mowy (katylinarki). Krótka wojna domowa wygrana przez Cycerona. 60r. Triumwirat (Marek Licyniusz Krassus, Gnejusz Pompejusz Magnus, Gajusz Juliusz Cezar) podzielił się władzą w Rzymie. 52r. p.n.e. podbicie Galii (oprócz wioski Asteriksa), pokonanie Wercyngetoryksa pod Alezją. Cezar wypowiada wojnę senatowi. Przekracza z wojskiem z prowincji Rubikon bez zgody senatu. 48r. Farsalos - porażka Magnusa. Cezar zostaje dożywotnim dyktatorem. W Egipcie poznaje Kleopatrę VII. Armia i proletariat za a senat przeciw Julkowi. 15.03.44 Idy Marcowe zasztyletowanie Cezara. Chaos w imperium. Wybuchła wojna domowa, którą zawiesił senat poprzez utworzenie II Triumwiratu (Marek Lepidus, Marek Antoniusz, Gajusz Juliusz Cezar Oktawianus - popierany przez Cycerona). Filipiki - mowy Cycerona przeciw Antoniuszowi. 31r. bitwa pod Akcjum, zwycięstwo Oktawiana, który przejmuje pełnię władzy i doprowadza do pokoju w kraju, po czym sprytnie składa urząd senatowi, aby go ponownie otrzymać. Rządy cezarów (pryncypat) - komedia republiki. Tytuły Oktawiana: princeps senatus, imperator, augustus (wybraniec boży, błogosławiony), cezar (pełnia władzy). Oktawian posiada armię zaciężną, ma nadzór nad urzędnikami, reorganizuje administrację. Korzyści podbitych terytorium: ochrona przed atakami, rozwój handlu, Pax Romana, nowe szlaki komunikacyjne, zdobycze techniczne, mogli rządzić po swojemu i wzbogacić się na tym. Romanizacja słabych kultur, grecyzacja Rzymu. Proletariat otrzymuje ziemię w Afryce - nie może być na głosowaniach, zmniejszenie roli zgromadzenia. Religia wiele kultur - wiele wierzeń; ludzie się rozwijają i potrzebują nowych bogów - przejmowanie z podbitych ziem, religie ze wschodu, Mitra - Iran, Izyda, Serafis (Egipt); od III w. kult władcy, cesarz prawie bogiem. Rozwój chrześcijaństwa uważanego za sektę judaistyczną. Chrystus, Piłat postacie historyczne; Szybko się rozprzestrzenia dzięki apostołom. Ludzie gromadzą się na liturgiach słowa, gdzie czytano: Stary Testament, słowa Jezusa, listy apostolskie. Prezbiter - przewodniczący każdej ze wspólnot chrześć. Biskup - zwierzchnik prezbiterów, na czele gminy. Kto chciał być chrześcijaninem musiał przejść przed chrztem katechumenat. Miłość (główna zas.), kochanie nieprzyjaciół, przebaczenie, brak nienawiści. Nie ma sacrum, prezbiter zastępuje Jezusa, Bóg opiekuje się człowiekiem. Neron - pierwsze duże prześladowania. 64r. n.e. spalenie Rzymu, obciążenie winą chrześcijan. Decjusz 249/50r. dekret o hołdzie cezarowi, prześladowania. Dioklecjan 303/4 prześladowania, ofiary przyczyniają się do wzrostu chrześcijaństwa. Konstantyn Wlk. 331 Edykt Mediolański - równoprawność chrześć. Teodozjusz 382 chrześć. jedyną religią do praktykowania w Rzymie. Kryzys Imperium IIIw. n.e. najazdy barbarzyńców. 235r. Władcą zostaje Maksyminus Trak - pierwszy cesarz wojskowy (uzurpator), obywatelstwo dla wszystkich mieszk. Pretorianie do lat 80tych IIIw., dominat lata 80te IIIw. Cesarz Dioklecjan wprowadza Tetrarchę (2 cezarów, 2 augustów, mieli się zmieniać po 20 latach). 324 walki; Konstantyn przenosi stolicę do Konstantynopola, umiera w 337r. IV/V w. ogromna fala najazdów. 398r. cesarstwo podzielone na wsch. i zach. 406 Germanie osiedlają się w Imperium (pierwsze państewka w Galii, Hiszpanii, Afryki Pn. - Wandalowie, najechali na Rzym). Wizygoci i Ostrogoci (zach. i wsch.); Frankowie - Galia; Anglowie, Sasi, Jutowie - Anglia; Hunowie - jedno z najgroźniejszych plemion (Mongołowie) Atylla zjednoczył plemiona. 431 pokonanie Hunów na Polach Katalaunijskich. Hunowie wtargnęli do pn. Włoch. 476 ostatni cezar Romulus Augustulus usunięty przez germańskiego wodza Odoakra. Odoaker odsyła insygnia władzy cesarskiej do Konstantynopola. Upadek cesarstwa zach. (powstaję tam państwa barbarzyńskie. Kultura łuki triumfalne, Forum Romanum, Koloseum, Panteon, znali sklepienie (kopuły), wodociągi, kanalizacja, akwedukty, wspaniałe budynki mieszkalne z marmuru; słynni pisarze: Horacy, Owidiusz, Wergiliusz; rzeźba, malarstwo, freski (na tynku, najsłynniejsze w Pompejach).