Zanieczyszczenia powietrza

Co to jest zanieczyszczenie powietrza?

Oddziaływanie szkodliwych substancji zawartych w powietrzu ma na człowieka bezpośredni charakter - zatruwają jego organizm w procesie oddychania. Substancje te działają także pośrednio w znacznie większym zakresie, zatruwając roślinność, wody i gleby. Włączają się wówczas w łańcuchy pokarmowe i trafiają do organizmu człowieka lub też powodują różnorodne straty w środowisku przyrodniczym.

Zanieczyszczenie powietrza jest to stan, w którym udział zawartych w powietrzu substancji stałych, ciekłych lub gazowych przekracza średnią ich zawartość w czystym powietrzu atmosferycznym.


Stany skupienia zanieczyszczeń powietrza

Zarówno naturalne, jak i sztuczne zanieczyszczenia powietrza występują w trzech stanach skupienia: jako ciała stałe, ciekłe i gazowe. Przykładem zanieczyszczeń w stałym stanie skupienia są popioły i sadze, pyły mineralne, metaliczne i organiczne powstające przy ścieraniu się różnych ciał, chemiczne środki ochrony roślin i nawozy sztuczne, rdza i inne tlenki metali oraz pyły radioaktywne. Przykładem zanieczyszczeń w ciekłym stanie skupienia są płynne środki ochrony roślin, które dostają się do powietrza w czasie opryskiwania roślin. Najczęściej jednak ciekłą domieszką powietrza są drobne cząstki wody unoszące się w postaci mgły. W wodzie tej rozpuszcza się wiele gazów, a także substancji stałych, przez co jeszcze bardziej zwiększa się ich toksyczność. Przykładem zanieczyszczeń gazowych są liczne substancje lotne powstające najczęściej podczas spalania.
Wspomniane wyżej substancje tworzą często w powietrzu mieszaniny o różnych kombinacjach. Powstają w ten sposób układy zwane aerozolami, w których powietrze jest środkiem rozpraszającym, a ciała stałe lub ciecze - substancjami rozpraszanymi. Najniebezpieczniejszym zanieczyszczeniem powietrza jest smog, który jest połączeniem mgły lub pary wodnej z dymem.

Zanieczyszczenia powietrza

Zanieczyszczenia powietrza mogą pochodzić ze źródeł naturalnych i sztucznych.

Do naturalnych zanieczyszczeń powietrza możemy zaliczyć pożary lasów i stepów, wybuchy wulkanów, silne wiatry porywające i unoszące cząsteczki piasku i gleby oraz procesy rozkładu substancji organicznych. Za naturalne zanieczyszczenia można też uznać unoszące się w powietrzu pyłki kwiatowe i zarodniki roślin, bakterie i inne drobnoustroje, pyły kosmiczne z meteorytów oraz ozon powstający podczas wyładowań elektrycznych. Naturalne zanieczyszczenia powietrza maja charakter lokalny i na ogół nie stanowią większego zagrożenia.

Zanieczyszczenia sztuczne to przede wszystkim przemysł, komunikacja i rolnictwo. Ze względu na zakres działania i ilość wytwarzanych zanieczyszczeń najbardziej groźny jest przemysł, a zwłaszcza energetyczny ( elektrownie, ciepłownie), hutniczy, górniczy, chemiczny, atomowy, a także spożywczy. Zanieczyszczenia spowodowane komunikacją ograniczającą się do dużych miast, lotnisk i tras komunikacyjnych, głównie dróg. Zanieczyszczenia związane z rolnictwem obejmują gałęzie przemysłu produkującego środki i maszyny dla rolnictwa oraz wszelkie zanieczyszczenia spowodowane stosowaniem tych środków. Chodzi tu zwłaszcza o środki ochrony roślin, zwane pestycydami, których cząstki przedostają się do powietrza w trakcie opylania lub opryskiwania roślin. Pewne zanieczyszczenia atmosfery powstają też przy dużych ośrodkach hodowli zwierząt.

Działania człowieka, które w szczególny sposób wpływają na atmosferę można ująć następująco :

1. Stosowanie niektórych związków chemicznych w przemyśle i ulatnianie się ich do atmosfery powoduje powstanie i powiększenie się dziury ozonowej co zwiększa przenikanie szkodliwych dla organizmów żywych promieni ultrafioletowych. Warstwę ozonową niszczą także sztuczne satelity Ziemi, oraz rakiety kosmiczne. Spadek ilości ozonu powoduje wzrost zachorowań na raka skóry.

2. Zwiększenie emisji dwutlenku węgla, oraz innych szkodliwych związków do atmosfery przyczyniło się do powstania efektu cieplarnianego. Różnego rodzaju gazy stanowią naturalną barierę uniemożliwiającą odpływ energii z powierzchni Ziemi. Utrudniają one wypromieniowanie ciepła poza atmosferę ziemską. Co podwyższa temperaturę powietrza.

3. Z nadmierną emisją dwutlenku węgla, innych gazów, oraz pyłów wiąże się powstanie zjawiska smogu. Ze względu na duże stężenie niektórych związków chemicznych, smog jest niebezpieczny dla zdrowia i życia organizmów żywych.

4. Spalanie węgla powoduje emisję do atmosfery dwutlenku węgla, oraz związków siarki i azotu. W powietrzu związki te ulegają reakcjom chemicznym, w wyniku których powstaje kwas siarkowy i azotowy. Wraz z opadami kwasy te dostają się na ziemię w postaci kwaśnych deszczy.

5. Podobnie negatywne znaczenie mają spaliny pojazdów mechanicznych. Spaliny zawierają dwutlenek węgla, parę wodną, tlen, azot, tlenek węgla, wodór, oraz ślady metanu. Gazy spalinowe otrzymywane w procesie spalania zasiarczanych paliw stałych, ciekłych, oraz gazowych znajduje się także gazowy dwutlenek siarki będący przyczyną kwaśnych deszczów. W wyniku spalania etyliny powstaje trujący dwutlenek węgla.

6. Pył radioaktywny zanieczyszcza powietrze przy wybuchach bomb atomowych i wodorowych, a prądy powietrzne są w większości higroskopijne dlatego stają się jądrami kondensacji tworząc chmury z których może padać radioaktywny deszcz.

W skutek działalności człowieka do atmosfery dostają się setki tysięcy różnych substancji, lecz tylko niektóre z nich, najbardziej pospolite i uważane za charakterystyczne zanieczyszczenia powietrza, są przedmiotem stałych badań, głównie z uwagi na ich uciążliwość i toksyczność. Do takich zalicza się pyły, tlenki węgla, tlenki siarki i tlenki azotu. Znajdują się one zarówno w sąsiedztwie wielkich miast i okręgów przemysłowych, jak i w odległych miejscowościach, dokąd przedostają się poprzez cyrkulację powietrza w atmosferze.
Jeżeli chodzi o pyły, emisja ich towarzyszy niemal wszystkim procesom produkcyjnym. Spośród wielu gałęzi przemysłu za szczególnie pyłotwórczy uchodzi przemysł cementowy.
Poważnym źródłem pyłów jest także przemysł chemiczny, metalurgiczny i energetyczny. Najwięcej pyłów emitują elektrownie i kotłownie i ich udział w zapyleniu kraju szacuje się na 46%. Wiąże się to ze spalaniem paliw stałych. W sumie ze spalania węgla w naszym kraju powstaje w ciągu roku około 4-5 milionów ton zanieczyszczeń stałych.
Przeciętnie opada kilkanaście ton pyłów w roku na l km2 powierzchni kraju. W rzeczywistości rozdział zanieczyszczeń atmosferycznych jest bardzo nierówny. W pewnych okolicach może być minimalny, w innych przybiera ogromne rozmiary np. z powodu koncentracji obiektów przemysłowych. W większości miast na Śląsku została przekroczona dopuszczalna granica zapylenia, która wynosi 250 ton pyłu w ciągu roku na l km2 powierzchni.
Wiele pyłów jest silnie toksycznych, zwłaszcza te, które są emitowane przez zakłady przemysłu metalurgicznego. Do tych pyłów należą przede wszystkim cząstki zawierające arsenu, ołowiu manganu, kadmu, selenu, miedzi, fluoru itp.
Za pyły mało szkodliwe uważa się rozpylone wapno palone, węglan wapnia, związki magnezu, związki żelaza, gips, węgiel i inne. Jednakże, są one tak długo "mniej szkodliwe", jak długo kontakt z nimi jest przypadkowy.

Oddziaływanie pyłów na ludzi jest niebezpieczne i prowadzi często do uszkodzenia lub chorób oczu, podrażnienia naskórka, zapalenia górnych dróg oddechowych, pylicy płuc, nowotworów gardła, krtani i płuc, może być przyczyną astmy, chorób alergicznych itp.

Zadymienie powietrza atmosferycznego w dużych miastach i okręgach przemysłowych jest przyczyną znacznego wzrostu zachmurzenia nieba i większej ilości dni mglistych i pochmurnych w ciągu roku. W wyniku tego następuje osłabienie dopływu promieni słonecznych, a zwłaszcza tak ważnych dla zdrowia ludzkiego promieni ultrafioletowych Zmniejszenie dopływu promienistej energii słonecznej znajdują odbicie w stanie zdrowia ludności zamieszkującej zadymiony obszar kraju. Sprzyja to bowiem rozwojowi bakterii, zmniejsza odporność ludzi na zakażenie, przyczynia się do występowania chorób spowodowanych awitaminozą - zwłaszcza krzywicy.

Zanieczyszczenie atmosfery jest często widoczne gołym okiem. Nieobcy jest nam widok dymiących kominów oraz sadza wydobywająca się z rur wydechowy ciężarówek. Dym jest mieszaniną wielu związków chemicznych. Jego toksyczność wzrasta przy słonecznej pogodzie wskutek zachodzenia reakcji zapoczątkowanych przez promienie słoneczne. W rezultacie tworzy się smog posiadający nieprzyjemny zapach i powodujący łzawienie. Słynna londyńska mgła była kiedyś efektem smogu.

Ogrzewanie wielomilionowego miasta mnóstwem pieców węglowych instalowanych w każdym mieszkaniu powodowało w zimie ogromną emisję dymu, który w niesprzyjających warunkach me metrologicznych zalegał nad miastem całymi tygodniami. Dopiero wydana w latach pięćdziesiątych ustawa brytyjskiego parlamentu pozwalająca spalenie wyłącznie takiego paliwa, które nie wydziela dymu, polepszyła sytuację.

Efektem zatrucia atmosfery jest wzrost zachorowalności na astmę i bronchit. Skażenie powietrza ma niszczący wpływ na środowisko. Wyrzucane przez zakłady przemysłowe w powietrze trujące gazy wędrują z wiatrem nieraz na duże odległości, a gdy napotkają na swojej drodze masywy górskie ulegają kondensacji i spadają na ziemie z deszczem. Tak rodzą się kwaśne deszcze, które zdewastowały wiele lasów w polskich i czeskich Sudetach. Ma to ogromny wpływ na równowagę całego środowiska, to wszystko ma niszczący wpływ na układ nerwowy człowieka.

Zagrożeniem dla atmosfery są również rożne produkty w aerozolu. Gazy te uwolnione wędrują do górnych warstw i powodują rozkład ozonu. Ozon ma dla nas duże znaczenie, ponieważ zatrzymuje niebezpieczne promienie słoneczne, promienie ultra fioletowe. Większa dawka tego promieniowania doprowadza do zachorowań na raka skory. Bardzo dużym prawdopodobieństwem jest to, ze dziura ozonowa będzie się powiększała, ponieważ wyemitowana do tej pory liczba freonów nie dotarła jeszcze do górnej warstwy atmosfery.

Źródłem zapylenia przyziemnych warstw atmosfery jest w znacznej mierze ruch pojazdów, wzniecających tumany kurzu oraz transport materiałów sypkich.
Gazy zanieczyszczające atmosferę są jeszcze większym zagrożeniem środowiska przyrodniczego niż różne pyły. Po pierwsze są one w większości silnie toksyczne, po drugie -bardzo trudne do opanowania. Spośród gazów emitowanych w przestrzeń pierwsze miejsce co do ilości zajmuje dwutlenek węgla, który wytwarza się przy wszystkich procesach spalania.
Dwutlenek węgla jest bezbarwnym i bezwonnym stałym składnikiem powietrza. Powstaje w wyniku całkowitego spalania węgla oraz podczas oddychania organizmów. Rośliny asymilują go i wykorzystują w procesie fotosyntezy do produkcji związków organicznych. Dla ludzi staje się szkodliwy dopiero w większym stężeniu. Działa natomiast na materiały budowlane zawierające węglany i przyczynia się do mniejszej ich trwałości. Drzewiaste paprotniki występujące w okresie karbońskim zasymilowały olbrzymie ilości dwutlenku węgla, a uzyskany tą drogą węgiel zmagazynowały w swoich tkankach. Z paprotników tych powstały pokłady węgla kamiennego. Obecnie, przy ogromnym wydobyciu węgla i innych paliw zawierających ten pierwiastek, zostaje on w postaci dwutlenku węgla zwrócony do atmosfery w trakcie spalania. W związku z tym obserwuje się wzrost ilości tego gazu w atmosferze. Przypuszcza się nawet, że po wyczerpaniu wszystkich złóż zasobów energetycznych ilość dwutlenku w atmosferze ziemskiej wzrośnie siedemnastokrotnie. W takiej sytuacji Ziemi może grozić - zjawisko przegrzania. Hipoteza ta jest oparta na właściwości dwutlenku węgla polegającej na absorbowaniu ciepła wypromieniowanego przez Ziemię. Oznacza to, że atmosfera zawierająca większe ilości dwutlenku węgla stanowi zasłonę zabezpieczającą Ziemię przed utratą ciepła. Jeżeli to się stanie, temperatura Ziemi podniesie się, co spowoduje topnienie lodów na biegunach i lodowców górskich. Trudno przewidzieć, do jakich kataklizmów mogłyby doprowadzić takie zmiany. Podobnymi własnościami odznaczają się inne gazy np. metan, freony, podtlenek azotu itp Źródłem gazów powodujących efekt cieplarniany są przede wszystkim procesy spalania węgla i ropy naftowej. Istotny wkład na podwyższanie temperatury Ziemi ma również wycinanie lasów, co przyczynia się do zmniejszania ilości pochłanianego dwutlenku węgla przez roślinność.
Szczególnym problemem, jeśli chodzi o zniszczenie atmosfery, jest stały wzrost dwutlenku siarki. Gaz ten dostaje się do atmosfery w wyniku spalania ogromnych ilości paliw zawierających siarkę lub jej związki. Do tej pory technika nie opracowała jeszcze metody generalnego odsiarczania paliw. Przykładowo jedna elektrociepłownia o mocy zainstalowanej 100 MW emituje rocznie do atmosfery około 12 000 ton S02. 40% dwutlenku siarki pochodzi ze spalin samochodowych. W atmosferze dwutlenek siarki łączy się z wodą, przez co zatruwa wszystkie organizmy żywe. Zanieczyszczenia zabytków Krakowa są spowodowane głównie związkami siarki. Bardzo zagrożone są niemowlęta gdyż ich delikatne płuca nie wytrzymują większych stężeń siarkowych.

Tlenek węgla, ( CO), zwany też czadem, to bezbarwny i bezwonny gaz powstający w dużych ilościach przy niecałkowitym spalaniu węgla i innych paliw w silnikach spalinowych i piecach oraz w trakcie wytopu surówki w wielkich piecach. Z tych względów najwięcej gromadzi się go w dużych miastach, o nasilonym ruchu samochodowym, w okręgach przemysłowych, zwłaszcza hutniczych. Dwie największe polskie huty to - Huta im. Lenina i Huta Katowice- emitują do atmosfery łącznie 20% ogólnej ilości tlenku węgla w Polsce. Ilość ta odpowiada 1 000 000 ton tego gazu rocznie. Tlenek węgla w niewielkim stopniu działa na układy ekologiczne, jest natomiast szczególnie trujący dla człowieka i niektórych zwierząt. Czad jest śmiertelną trucizną dla organizmu człowieka i każdego innego, który używa hemoglobiny do transportu tlenu (na przykład dla wszystkich kręgowców). Łączy się on z hemoglobiną w sposób trwały, blokując w ten sposób przenoszenie tlenu. Powstaje podczas spalania węgla (w sensie chemicznym) przy niedostatecznym dostępie powietrza. Od czasu do czasu zdarzają się nieszczęścia, spowodowane przez piec, opalany drewnem lub węglem. Jeżeli zamknąć zbyt szczelnie piec, w którym jest dużo rozżarzonych węgli, może powstać czad. Jeżeli dzieje się to nocą w pokoju, w którym śpi cała rodzina, skutki mogą być tragiczne.
Współcześnie mieszkańcy miast są codziennie zatruwani częściowo tlenkiem węgla zawartym w spalinach samochodowych. Gazy spalinowe zawierają tlenku węgla prawie dwa razy więcej niż tlenków azotu i węglowodorów razem wziętych i są dokładnie tak samo trujące jak czad z pieca.

Tlenki azotu ( NO) tworzą się przy spalaniu paliw w wysokich temperaturach, a więc głównie w elektrowniach, dużych ciepłowniach, silnikach samochodowych i samolotowych. Zwiększenie ilości tlenków azotu w atmosferze powodują też fabryki nawozów azotowych oraz samo stosowanie tych nawozów w rolnictwie. Tlenki azotu działają na organizmy jak gazy bojowe. U roślin niszczą ciałka zieleni, powodują opadanie liści, a przy większych stężeniach śmierć rośliny. Znaczne zniszczenia tego typu w Polsce występują w rejonie Puław. U człowieka tlenki azotu powodują uszkodzenie płuc, zmniejszają zdolność krwi do przenoszenia tlenu i mogą być przyczyną powstawania nowotworów. Dwutlenek azotu pochłania światło słoneczne i wraz z innymi zanieczyszczeniami powietrza wchodzi w złożone reakcje fotochemiczne. Rezultatem tych reakcji jest smog fotochemiczny, zwany też smogiem typu Los Angeles. Smog ten występuje przy dużym ruchu samochodowym w miastach strefy gorącej i ciepłej w czasie słonecznych i upalnych dni.

Fluor -zielony gaz o olbrzymiej aktywności chemicznej. Fluor jest emitowany do atmosfery przez huty aluminium i zakłady ceramiczne. U człowieka powoduje biegunki oraz plamy na zębach. Oprócz tego u bydła stwierdzono spadek mleczności.

Wiele węglowodorów to gazy albo ciecze o dość dużej lotności. W naszym otoczeniu znajdują się przede wszystkim w postaci gazowej. Są one obecne w gazach spalinowych.. O szkodliwości dla organizmów zwierzęcych można by powiedzieć w największym skrócie i trochę w przenośni, że jest tym większa "im bardziej węglowodór jest pierścieniowy. To znaczy, że stosunkowo najmniej toksyczne są węglowodory o budowie łańcuchowej - alifatyczne. Bardziej od nich groźne są węglowodory pierścieniowe -aromatyczne, najgorsze zaś - węglowodory zbudowane z wielu pierścieni. Te ostatnie są silnie rakotwórcze. Wszystkie stają się z reguły jeszcze bardziej toksyczne po przyłączeniu grupy aminowej, nitrowej lub nitrozowej. Pojawiają się dookoła nas podczas procesów przetwarzania ropy naftowej i węgla oraz przy używaniu otrzymanych produktów, na przykład rozmaitych rozpuszczalników, paliw, smoły, asfaltu. Warsztaty lakiernicze, z których dochodzi zapach rozpuszczalników, stanowią zagrożenie zdrowia ludzkiego, aczkolwiek udowodnienie tego w każdym konkretnym przypadku napotykałoby trudności podobne do tych wspomnianych przy smogu z 1952 roku w Londynie. Jednym z poważniejszych zagrożeń zdrowia jest benzopiren, wielopierścieniowy węglowodór, który powstaje między innymi podczas "przetwarzania" tytoniu w palącym się papierosie. To on jest współodpowiedzialny za rozpowszechnienie raka krtani i raka płuc wśród palaczy. W środowisku naturalnym węglowodory z czasem ulegają utlenieniu przez mikroorganizmy do dwutlenku węgla i wody, ale te procesy samooczyszczania przebiegają bardzo powoli. Tempo ich jest zupełnie niewspółmierne do tempa zanieczyszczania środowiska, na przykład dookoła pierwszej z brzegu stacji benzynowej.

Skutki zanieczyszczenia i sposoby ochrony atmosfery

Zjawiska szkodliwe:
- dwutlenek węgla ? w atmosferze z jednej strony przepuszcza promienie słoneczne , ale z drugiej w znacznym stopniu pochłania długofalowe promienie Ziemi , co prowadzi do wzrostu temperatury . Podwojenie dwutlenku węgla w atmosferze może spowodować podniesienie średniej temperatury na Ziemi o 4C.
Efekt cieplarniany ? proces zmian termicznych Ziemi , w wyniku tego może nastąpi ocieplenie klimatu i topnienie lodowców, co może spowodować podniesienie wód oceanów o 4 metry.
- dziura ozonowa ? powodują ją tlenek węgla i dwutlenek siarki oraz natężenie emisji freonów , wydzielanych przez zakłady przemysłowe. Warstwa ozonowa ochrania Ziemię przed działaniem promieni ultrafioletowych wysyłanych przez słońce.
- kwaśne deszcze ? polegają na opadaniu na Ziemię deszczu , śniegu z nagromadzonym w atmosferze dwutlenkiem siarki i azotem. W wyniku reakcji z wodą na ziemię spadają rozcieńczone kwasy. Kwaśne trujące chmury wraz z wiatrem przemieszczają się ponad granicami państw, niszczą lasy, uszkadzają chlorofil roślin.
- smog ? jest to toksyczna mgła groźna dla zdrowia, powstała przy niekorzystnej cyrkulacji powietrza.

Szkodliwe wpływy substancji zanieczyszczających na roślinności widoczne są szczególnie w okolicy niektórych zakładów przemysłowych, gdzie w bezpośrednim ich sąsiedztwie usycha i ginie wiele lasów. Dwutlenek siarki, fluor i ich związki najbardziej szkodzą wegetacji roślin przez oddziaływanie na protoplazmę komórek. Cząstki pyłu i dymu zatykają pory liści roślin co zakłóca asymilację i oddychanie.

Najbardziej szkodliwe dla zdrowia ludzkiego są cząstki pyłu i dymu, gazy takie jak : dwutlenek siarki, chlor i jego związki, gazy spalinowe, i substancje radioaktywne. Wdychane cząstki pyłów powodują choroby dróg oddechowych, przenoszą choroby zakaźne, a w większej koncentracji mogą spowodować pylicę krzemionkową.

Walka z substancjami zanieczyszczającymi powietrze prowadzona jest bezpośrednio np. przez odfiltrowanie z dymów popiołu i produktów niepełnego spalania, bądź też pośrednio przez budowę dróg asfaltowych i brukowanych, sadzenie ochronnych alei i pasów drzew.

Ochrona atmosfery ziemskiej polega głównie na zapobieganiu przekroczenia stężeń substancji zanieczyszczających i ograniczeniu ilości substancji wprowadzonych do atmosfery przez pojazdy mechaniczne, wysypiska, zakłady produkcyjne i usługowe.

Ograniczenie emisji zanieczyszczeń z źródeł antropogenicznych uzyskuje się w wyniku :

1. wzbogacania paliw np. odsiarczanie węgli
2. zmiany stosowanych surowców np. spalania paliw o wyższej jakości w okresie niekorzystnych warunków meteorologicznych
3. zmiana procesów technologicznych
4. hermetyzacja procesów technologicznych i oczyszczania gazów odlotowych
5. oczyszczania gazów spalinowych m.in. odpylania i odsiarczania spalin
6. utylizacji odpadów przemysłowych i komunalnych
7. wykorzystania niekonwencjonalnych źródeł energii np. energii słonecznej, wiatru.

Do oczyszczenia gazów z substancji toksycznych lub uciążliwych dla środowiska (pyły, związki siarki), wykorzystuje się różne procesy mechaniczne, fizyczne, chemiczne i biochemiczne, najczęściej filtrację, absorpcję cieczy i ciał stałych.

Ograniczenie emisji pyłów następuje przez zmniejszenie ilości pyłów powstających w procesie technologicznym, zwiększenie wielkości cząsteczek pyłu, hermetyzacją procesów pyłotwórczych i stosowanie wysokosprawnych urządzeń odpylających.

Duże nadzieje na znaczne oczyszczenie atmosfery ze związków siarki wiążę się z zastosowaniem nowych typów palenisk do kotłów pyłowych. Te same paleniska znacznie ograniczają emisję tlenków azotu.

Obecnie jednym z kierunków działania jest przechodzenie na zasilanie elektrowni i ciepłowni węglowych gazem ziemnym, który poza dwutlenkiem węgla daje znikome zanieczyszczenie atmosfery.

Tlenek węgla jest rezultatem niepełnego spalania paliw zarówno w paleniskach jak i w silnikach spalinowych. Dlatego też podstawowym sposobem zmniejszenia jego emisji jest doprowadzenie do pełnego spalania surowców energetycznych.

Oceny i doboru metody oczyszczania zanieczyszczonych gazów dokonuje się na podstawie kilku kryteriów jak : niezawodność, stopień redukcji zanieczyszczeń. Z punktu widzenia ochrony środowiska ważnym zagadnieniem jest końcowa postać fizyczna i chemiczna zatrzymanego zanieczyszczenia. W najlepszym przypadku może to być surowiec do dalszych procesów technologicznych.

Ochronę powietrza atmosferycznego na terenach zamieszkanych i specjalnie chronionych można realizować przez właściwą lokalizację zakładów przemysłowych, oraz ochronę bierną np. w formie izolacyjnych pasów zieleni.

Zanieczyszczenie powietrza może stanowić problem lokalny, regionalny, a nawet międzynarodowy, gdyż zanieczyszczenia przenoszone są przez prądy powietrza na duże odległości.


Lista substancji powodujących zanieczyszczenie atmosfery jest bardzo długa. Nie wszystkie jednak zanieczyszczenia stanowią problemy w skali większych regionów. Znaczna część tych substancji występuje w małych ilościach i tylko lokalnie. Pierwsze miejsce pod względem różnorodnej szkodliwości zajmuje dwutlenek siarki. Zanieczyszczenie Polski tym gazem nie jest równomierne. Największe zanieczyszczenia występują w południowo - zachodnich regionach kraju. Stan zagrożenia atmosfery na obszarze Górnego Śląska jest jednym z największych w skali europejskiej.

Nowszym rodzajem zanieczyszczeń powietrza, wyjątkowo groźnym dla organizmów żywych, są substancje i pyły radioaktywne, których źródłem są zakłady przeróbki produktów z reaktorów i wybuchy jądrowe. Promieniowanie nie da się wyczuć za pomocą ludzkich zmysłów i bardzo trudno jest je usunąć.

Zanieczyszczenia powietrza należą do szczególnie niebezpiecznych, gdyż wcześniej czy później i w różnych postaciach dostają się do wód powierzchniowych i do gleb, dając początek wędrówce związku toksycznego.

Jeżeli ilość zanieczyszczeń przekroczy wytrzymałość biologiczną środowiska przyrodniczego, dochodzi do poważnych zakłóceń w funkcjonowaniu przyrody.

Nadmierne pozyskiwanie i przetwarzanie surowców oraz związana z tym zmiana struktury przestrzennej środowiska powoduje przekroczenie progu biologicznej wytrzymałości środowiska i prowadzi do ustania procesów samoregulujących w przyrodzie, co wyraża się powstaniem stref śmierci biologicznej określanej mianem katastrofy ekologicznej.



Bibliografia:
?Multimedialna Encyklopedia PWN?, PWN, 2001
?Świat bez tajemnic?, Polska Oficyna Wydawnicza ?BGW?, 1991
www.ochronaprzyrody.republika.pl
www.eduseek.pl
www.greenworld.serwus.pl
www.geo.uw.edu.pl
www.publikacje.hdwao.pl/zanieczyszczenia_powietrza.php