Funkcje lasu

LAS - jest to wielowarstwowe zwarte zbiorowisko roślinne, w którym dominującą formację stanowią drzewa Jest to jeden z odnawialnych zasobów przyrody, powstający w wyniku procesu lasotwórczego jako kompleks, w którym roślinność, swoista dla danego regionu biogeograficznego i wyróżniająca się wybitnym ilościowym udziałem drzew rosnących zwarcie, świat zwierzęcy, klimat lokalny, stosunki wodne i gleba związane są ze sobą wzajemnymi wpływami i współzależnościami. Proces lasotwórczy może przebiegać samorzutnie lub przy współdziałaniu człowieka, tj. stosowanych przez niego zabiegów gospodarczych. W warunkach naturalnych polega on na przemianach szaty roślinnej, świata zwierzęcego i siedliska, sprzężonych ze sobą i uzależnionych od środowiska przyrodniczego; w konsekwencji dochodzi do ukształtowania się odpowiednio zorganizowanych i scalonych - ekosystemów leśnych. Przemiany te mają zatem charakter sukcesji ekologicznej i prowadzą do stopniowego opanowywania terenu bezleśnego przez las oraz do przekształcania się przejściowych form lasu w bardziej trwałe. W stadium rozwojowym, odpowiadającym w danych warunkach - klimatowi, las osiąga zwykle najokazalszą postać ze stosunkowo najwyższym stopniem wew. scalenia i względnego zrównoważenia. Wraz z postępem procesu lasotwórczego dokonują się też odpowiednie zmiany zarówno w biologicznej, jak i gospo - darczej produktywności lasu. Lasy zajmują 28,3% powierzchni Polski. Za las uważa się obszar porośnięty drzewami o powierzchni większej niż 0,10 ha.

Lasy dostarczają drewna, owoców, ziół, grzybów, żywicy, są siedliskiem życia dzikich zwierząt - są to ich funkcje produkcyjne. Poza tym lasy pełnią ważne funkcje pozaprodukcyjne. Kształtują i wpływają na warunki środowiska przyrodniczego. Lasy regulują stosunki wodne, zmniejszają erozję gleb, regulują wahania temperatury, chronią przed wiatrem. Dzisiaj w naszych lasach przeważają lasy iglaste (ok. 78%). Lasy zachowały się w górach, na pojezierzach i w Polsce Zachodniej. Przeważają lasy o powierzchni mniej niż 25 ha. Dużych komplek - sów leśnych stanowiących fragmenty dawnych puszcz jest zaledwie 50. W Polsce wyróżnia się 5 zasadniczych typów lasów: bory, grądy, łęgi, olsy i lasy górskie.

Najważniejszym produktem lasu wykorzystywanym przez ludzi jest drewno. Przemysł drzewny przetwarza i uszlachetnia drewno, wytwarzając z niego wiele wyrobów. Pozyskiwanie drewna zależy od jego wieku. Drzewa w wieku 40 lat uznawane są jako rębne. Aby lasy spełniały swe funkcje muszą być zdrowe. Stan zdrowotny lasów zależy od odporności gatunkowej drzew. Większość naszych lasów to lasy jednogatunkowe. Są one biologicznie mniej odporne od lasów wielogatunkowych. Na obecny stan lasów wpływają czynniki abiotyczne, biotyczne i antropogeniczne. Wzajemne ich oddziaływanie, w niesprzyjających warunkach, powoduje wytworzenie łańcucha procesów destrukcyjnych. Tylko ok. 10% drzew w naszych lasach jest nieuszkodzonych, pozostałe to słabszy lub średni stopień uszkodzenia. Najbardziej zniszczone są lasy na obszarach wysokiego uprzemysłowienia oraz tam, gdzie docierają zanieczyszczenia przenoszone w atmosferze. Takim obszarem są Sudety, gdzie została zniszczo - na jodła głównie przez płyty pochodzące z elektrowni w Turoszowie oraz transgraniczne zanieczyszczenia prze - noszone wiatrem z Niemiec, Czech. W Polsce występują różne prawne formy ochrony przyrody. Najbardziej chronionymi zespołami są parki narodowe. W 1998 r. w 22 parkach narodowych, których łączna powierzchnia wynosiła ok. 307 tys. ha chroniono ok. 191 tys. ha lasów. Rezerwatów leśnych było 639 o powierzchni 48 tys. ha.

Las przyczynił się w znacznym stopniu do osiągnięcia istniejącego poziomu życia w cywilizowanym świecie. Jego funkcje zmieniały się w czasie, ale zawsze były bardzo ważne dla rozwoju materialnego i kulturalnego społeczeństwa. Przez pojęcie funkcji rozumie się wszystkie materialne i niematerialne wartości użytkowe produktów, usług i korzyści dostarczanych przez las.

Wyodrębnia się funkcje:
- gospodarcze
- pośrednio - gospodarcze
- pozagospodarcze

Na czym polega tak ogromnie znaczenie lasów? Otóż nie są one tylko ozdobą krajobrazu i miejscem wypo - czynku. Ich rola jest wieloraka:
- są przede wszystkim największą na świecie „fabryką” tlenu – składnika powietrza, bez którego życie na ziemi nie jest możliwe;
- są rekreacyjno - wypoczynkowo - zdrowotne;
- zatrzymują znaczne ilości wód opadowych i opóźniają ich spływanie do rzek. Z całą pewnością można stwierdzić, że katastrofalna powódź w Sudetach i na Nizinie Śląskiej w lipcu w 1997 roku byłaby znacznie mniejsza, gdyby lasy sudeckie nie zostały zniszczone przez zanieczyszczenia przemysłowe;
- chronią glebę przed jej niszczeniem – wypłukiwaniem, zmywaniem i wywiewaniem;
- poza tlenem wydzielają szereg substancji bakteriobójczych, mających zbawienny wpływ na stan zdrowia człowieka;
- są filtrem zanieczyszczeń powietrza;
- utrzymują optymalną dla rozwoju świata organicznego wilgotność powietrza;
- chronią glebę przed erozją (wodną i wietrzną);
- dostarczają glebie składników pokarmowych;
- pełnią ważną role w gospodarce:
* dostarczają drewna wykorzystywanego do produkcji tarcicy, płyt pilśniowych i wiórowych, stolarki budowlanej, mebli i papieru;
* dostarczają runa leśnego, m. in. grzybów i jagód;
* są miejscem polowań, które dostarczają państwu niebagatelnych dochodów;
* są bardzo atrakcyjnymi obszarami turystycznymi.

Jeden hektar lasu sosnowego pochłania rocznie 150 - 200 ton dwutlenku węgla i zatrzymuje około 30 ton pyłów. Jeden hektar lasu bukowego zatrzymuje około 65 ton pyłów. Jeden hektar lasu wytwarza 3 - 10 razy więcej tlenu niż rośliny na takiej samej powierzchni użytków rolnych.

Co zatem należy robić, by zapobiec niszczeniu lasów? Należy:
- zmniejszyć ilość zanieczyszczeń wydzielanych przez przemysł;
- sadzić więcej drzew liściastych bardziej odpornych na szkodniki i zanieczyszczenia;
- rozsądnie prowadzić wyrąb drzew;
- w większym stopniu wykorzystywać wtórnie papier i odpady powstałe podczas przeróbki drewna;
- zapobiegać pożarom i zaśmiecaniu lasów przez rozsądne i odpowiedzialne zachowanie się;
- zrozumieć, że bez lasów nie będzie życia na Ziemi.

Największym obecnie zagrożeniem dla lasów są różnego rodzaju zanieczyszczenia emitowane przez przemysł. Polska znajduje się w czołówce państw Europy pod względem stopnia zanieczyszczenia lasów przez trujące substancje „produkowane” przez przemysł. Tylko połowę lasów w Polsce można uznać za w miarę zdrowe.

W niektórych częściach kraju stan zdrowotny lasów określa się jako klęskę ekologiczną. Szczególnie tragiczna jest sytuacja w Karkonoszach i Górach Izerskich(Sudety) – lasy zostały tam niemal całkowicie zniszczone.

Spośród rożnych gatunków drzew najbardziej wrażliwe na zanieczyszczenia to jodła, świerk, sosna, a z drzew liściastych dąb i buk. Jeżeli zanieczyszczenie powietrza w nadchodzących latach nie ulegnie zmniejszeniu, to za niespełna 20 lat nie będzie już prawie w Polsce zdrowych lasów, a na terenach o szczególnym zanieczyszczeniu przestaną one w ogóle istnieć. Poważnym zagrożeniem dla lasów są także pożary. Powstają one najczęściej w lecie podczas suchej i wietrznej pogody. Ogień niszczy całe zbiorowiska roślinne, na których odrodzenie czekać trzeba nawet kilkadziesiąt lat.