Podstawowe zagadnienia z pedagogiki ogólnej

CHARAKTERYSTYKA POJĘCIA NAUKI:
Nauka potocznie to ludzka wiedza o przyrodzie, człowieku, społeczeństwie, społeczeństwie zjawiskach i prawidłowościach rozwoju rzeczywistości, o sposobach badania i przekształcania otaczającego nas świata, ujęta w systemie należycie uzasadnionych twierdzeń i hipotez.Nauka to usystematyzowana wiedza przedstawiona w formie twierdzeń. Jest ona dziedziną społecznej aktywności człowieka, która zmierza do obiektywnego poznania rzeczywistości. Jest procesem społecznym w wyniku którego powstają konstrukcje naukowe czyli twierdzenia, teorie, prawa.

2) ETAPY PROCESU NAUKOWEGO POZNANIA:
1. Gromadzenie spostrzeżeń (obserwacja)
2. Rejestracja wyników obserwacji
3. Uogólnienie rezultatów obserwacji (ustalenie związków i zależności między faktami bądź zjawiskami oraz ich wyjaśnianie w postaci hipotez badawczych)
4. Weryfikacja hipotez czyli ich sprawdzenie i sformułowanie twierdzeń o charakterze empirycznych praw.

3) PODZIAŁ NAUK:
Podział nauk ze względu na:
I. Rodzaj badań:
a) nauki empiryczne ? doświadczalnie poznają rzeczywistość, a swoje prawa i prawidłowości weryfikują w praktyce.
b) nauki formalne (matematyka, logika, informatyka, hibernetyka) to nauki, które nie opierają się na doświadczeniu ale na tzw. aksjomatach czyli twierdzeniach pierwotnych, które nie wymagają uzasadnienia,
II. Przedmiot badań:
a) nauki przyrodnicze ? przedmiotem ich badań jest medycyna oraz wszelkie nauki związane z poznaniem biologicznej struktury człowieka.
b) nauki społeczne ? przedmiotem ich badań jest człowiek z punktu widzenia własnego wnętrza, którym zajmują się filozofia, etyka. Celem badań społecznych jest poznanie rzeczywistości społecznej i wszelkich procesów nią rządzących.

4) W OPARCIU O PYTANIA A. COMTE`A UDOWODNIĆ, ŻE PEDAGOGIKA JEST NAUKĄ.
Angielski filozof August Comte w XIX w. w swoim dziele pt. ?Kurs filozofii pozytywnej? wprowadził po raz pierwszy pojęcie ?socjologia? dla określenia nauki o społeczeństwie. Comte`a nazywa się ojcem socjologii. Stworzył przy tym po raz pierwszy kryteria naukowości. Jego zdaniem, by odpowiedzieć na pytanie czy dana dziedzina wiedzy jest nauką, trzeba znaleźć odpowiedzi na 4 pytania:
1) Czy dana dyscyplina posiada własny przedmiot badań?
2) Jakie miejsce zajmuje w systemie nauk?
3) Czy posiada własny swoisty przedmiot badań?
4) Czy posiada swój warsztat metodologiczny?
Ad. 1. Posiada przedmiot badań. Pedagogika zajmuje się człowiekiem na różnych etapach jego życia i rozwoju ? od urodzenia aż do śmierci; zajmuje się procesami edukacyjnymi czyli nauczaniem i wychowaniem.
Ad. 2. Jest nauką empiryczną i społeczną.
Ad. 3. Tak, posiada. Bada człowieka w aspekcie społecznym tj. bada jak jeden człowiek zmienia się pod wpływem drugiego człowieka.
Ad. 4. Tak, posiada. Do metod badań pedagogiki należą następujące metody: obserwacja pedagogiczna, eksperyment pedagogiczny, monografia pedagogiczna, analiza dokumentów i tworów ucznia.
Następcy Comte`a dodali jeszcze jedno pytanie: Czy dana dyscyplina ma swój własny system pojęć?
Odp. Tak, ma. Są to pojęcia: wychowanie, uczenie się, nauczanie, wykształcenie, osobowość, środowisko wychowawcze, kultura, czas wolny.

5) SPOŁECZNE FUNKCJE PEDAGOGIKI:
I) DIAGNOSTYCZNA (rozpoznawanie) ? polega na gromadzeniu wiedzy o tym, co było lub co jest w obiektywnej rzeczywistości, polega na stwierdzeniu jej obiektywnego stanu.
II) PROGNOSTYCZNA ? polega na określeniu na podstawie poznanych zjawisk przyszłego kierunku ich rozwoju.
III) INSTRUMENTALNO-TECHNICZNA ? polega na dostarczaniu wiedzy o tym jak realizować zamierzone cele.
IV) HUMANISTYCZNA ? umożliwia zaspokojenie potrzeb człowieka w dziedzinie jego dążeń do poznania obiektywnej rzeczywistości.

6) SCHARAKTERYZUJ PRZEDMIOT BADAŃ PEDAGOGIKI
Przedmiotem badań pedagogiki jest proces wychowania w różnych jego postaciach i formach. Proces celowo organizowanego wychowania dotyczy przede wszystkim dzieci i młodzieży, stąd wychowanie ich jest głównym zadaniem pedagogiki. Celowo organizowane wychowanie obejmuje także niektóre grupy ludzi dorosłych, tj. ANDRAGOGIKA ? pedagogika ludzi dorosłych lub ich oświata i GERONTOLOGIA ? pedagogika ludzi starszych. Współczesny rozwój sił twórczych nauki, techniki, organizacji pracy wymaga od pedagogiki objęcia swoim zakresem całokształtu spraw związanych z wychowaniem człowieka. Przedmiotem badań pedagogiki są nie tylko wpływy wychowawcze organizowane świadomie i celowo ale również wpływy niezamierzone i żywiołowe. Mówimy wtedy o procesie socjalizacji. Do zadań i zainteresowań pedagogiki należy także zjawisko funkcjonowania systemu szkolno ? oświatowego.

Pedagogika nie tylko opisuje fakty ale także je wyjaśnia i poszukuje odpowiedzi na pytania:
1. Jak i dlaczego przebiegają określone procesy wychowawcze?
2. Jak te procesy powinny być organizowane by były maksymalnie skuteczne?

7) OMÓWIĆ SUBDYSCYPLINY PEDAGOGIKI
1. PEDAGOGIKA OGÓLNA ? zajmuje się charakterystyką pedagogiki jako nauki, analizuje podstawowe pojęcia pedagog., historyczne uwarunkowania rozwoju tej dyscypliny, bada czynniki wychowania (role i znaczenie środowiska w wychowaniu, znaczenie dziedziczności w tym procesie, odnosi się także do celów i zadań stawianych przed wychowaniem) zajmuje się również problematyką edukacji permanentnej inaczej kształceniem ustawicznym.
2. DYDAKTYKA ? teoria kształcenia, zajmuje się istotą i przebiegiem procesów nauczania, analizuje także cele, treści, formy organizacyjne, zasady i metody nauczania; dzieli się na dydaktykę ogólną i dydaktyki szczegółowe, inaczej szczegółowe teorie nauczania ? odnoszą się one tak do przedmiotów ogólnokształcących jak i zawodowych na poszczególnych etapach kształcenia.
3. TEORIA WYCHOWANIA ? wyjaśnia zadania, treści, formy organizacyjne, zasady i metody wychowania moralnego. Wiele miejsca poświęca tą teorią wychowaniu w rodzinie w obszarze zajęć pozalekcyjnych i pozaszkolnych oraz pracy wychowawczej w dziecięcych i młodzieżowych organizacjach, np. metodyka w ZHP (analizuje pracę i metody ZHP ? organizacji pozaszkolnej)
4. HISTORIA WYCHOWANIA ? to nauka o metodach i formach, organizacji procesu wychowania, o ustrojach i systemach oświatowych w kontekście historycznym. Jest nauką o systemach oświatowych, o genezie i historii myśli pedagogicznej.



8) NAUKI WSPÓŁPRACUJĄCE Z PEDAGOGIKĄ:
1. NAUKI PRZYRODNICZE ? dyscypliny zajmujące się badaniem biologicznego aspektu rozwoju człowieka i badaniem biologicznych uwarunkowań procesów wychowania; do tej grupy nauk należą nauki medyczne tj. biomedyczne podstawy rozwoju i wychowania.
2. NAUKI PSYCHOLOGICZNE - psychologia ogólna i rozwojowa, zajmująca się badaniem funkcjonowania psychiki a zwłaszcza jej indywidualnego rozwoju.
3. NAUKI WYCHOWAWCZE ? bada psychiczne uwarunkowania i skutki oddziaływań wychowawczych.
4. NAUKI SOCJOLOGICZNE - socjologia wychowania, pracy, zawodowa, kultury.
5. NAUKI EKONOMICZNE
6. NAUKI FILOZOFICZNE ? etyka jako podstawowa nauka do podejmowania zagadnień z zakresu wychowania moralnego; estetyka ? analizuje oddziaływanie sztuki na człowieka.

9) PODSTAWOWE POJĘCIA PEDAGOGIKI:
WYCHOWANIE ? jest definiowane w znaczeniu szerokim i wąskim.
Znaczenie szerokie ? to przygotowanie człowieka do zadań jakie stawia przed nim cywilizacja. Inne definicje określają wychowanie jako proces osiągania optymalnego rozwoju osobowości. Inne koncepcje określają wychowanie jako rodzaj ludzkiej działalności, która polega na wywoływaniu zmian osobowości. Ostatnie koncepcje uznają, iż wychowanie zawiera kształcenie i nauczanie.
Znaczenie wąskie ? ogranicza się do wychowania moralnego i oznacza kształcenie uczuciowo emocjonalnej strony osobowości człowieka. Ogólnie ujmują wychowanie jako przygotowanie człowieka do życia w społeczeństwie i tak rozumiane wychowanie pełni dwie funkcje:
- funkcja zachowawcza, która polega na przekazywaniu tradycji, obyczajowości, wzorców określonych zachowań, charakterystycznej dla danej społeczności.
- funkcja twórcza ? polega na kształtowaniu kreatywności jednostki we wszystkich sferach jej życia.

KSZTAŁCENIE to ogół czynności i procesów umożliwiających uzyskanie orientacji w otaczającej rzeczywistości przyrodniczej, społecznej, kulturowej; dzięki nim człowiek nabywa określony zasób wiedzy i umiejętności, nawyków, nawyków rezultatem kształcenia jest wykształcenie.

SAMOKSZTAŁCENIE jest to organizowanie wiedzy i sprawności bez pomocy nauczycieli. Instytucje powołane do organizowania kształcenia nazywamy systemem kształcenia. Z punktu widzenia przyswajanej wiedzy wyróżniamy:
? kształcenie ogólne
? kształcenie specjalistyczne tzw. zawodowe
Kształcenie pełni 2 funkcje:
1. poznawcza ? dostarczanie wiedzy o świecie
2. praktyczna ? zdobywanie umiejętności i nawyków, bowiem nawyk to efekt ostatecznego stadium kształcenia lub samokształcenia.
UCZENIE SIĘ to zamierzone zdobywanie i utrwalanie w pamięci wiadomości, sprawności i nawyków. Kierowanie tym procesem, planowa praca nauczyciela i ucznia nazywa się nauczaniem. Nieodzownym warunkiem procesu nauczania jest swiadome i aktywne współdziałanie nauczyciela i ucznia.
OSOBOWOŚĆ ? punktu widzenia pedagogiki istnieją trzy koncepcje osobowości:
1. Koncepcja natywistyczna (natywizm to skrajna postać naturalizmu) ? głosi, że czynniki wrodzone, instynkty, popędy warunkują osobowość człowieka. Zwolennicy tego kierunku twierdzą, że człowiek posiada osobowość zakodowaną w genach, a więc nikt ani nic nie jest w stanie jej zmienić.
2. Determinizm socjologiczny ? zakłada, że o osobowości człowieka decyduje środowisko, w którym on żyje. A więc wpływy środowiskowe są głównym czynnikiem kształtowania osobowości.
3. Koncepcja konwergencji ? łączy dwie poprzednie koncepcje. Uznaje, że o osobowości człowieka decydują zarówno czynniki wrodzone (wewnętrzne) jak i środowiskowe (zewnętrzne)
Literatura pedagogiczna wyróżnia dwa rodzaje definicji osobowości:
1. definicja typu szerokiego ? określa osobowość jako zespół względnie stałych cech wzajemnie odróżniających jednostki. Takimi cechami są: budowa ciała, kolor oczu, charakter, zainteresowania, potrzeby, motywacje, poglądy, postawy, temperament, zdolności, inteligencja.
2. definicja typu wąskiego ? określa osobowość jako złożoną strukturę cech fizycznych i psychicznych warunkujących względną całość i odmienność danej jednostki. Zespół tych cech reguluje jej zachowanie i przebieg procesów psychicznych.Na rozwój osobowości decydujący wpływ ma okres dzieciństwa, ponieważ jest to czas największej podatności człowieka na wpływy wychowawcze.

10) METODY BADAŃ PEDAGOGICZNYCH:
EKSPERYMENT PEDAGOGICZNY ?experimentum? ? rozpoznawanie, doświadczanie. To metoda, której podstawową częścią jest wywołanie jakiegoś procesu lub regulowanie warunków na tenm proces, wpływających tak, by umożliwić jego dokładniejsze zbadanie (Wincenty Okoń) Mieczysław Łobocki definiując eksperyment uważa, iż jest to obserwacja prowadzona w specjalnie zorganizowanych warunkach. Postawa eksperymentatora ma charakter interweniujący w badane zjawiska zaś postawa obserwatora jest bierna w stosunku do badanej rzeczywistości. Władysław Zaczyński uważa, iż eksperyment jest metodą naukowego badania określonego wycinka rzeczywistości wychowawczej, polegającą na wywoływaniu lub tylko zmienianiu przebiegu procesów przez wprowadzenie do nich nowego czynnika i obserwowanie zmian powstałych pod jego wpływem.
Literatura przedmiotu wyróżnia najczęściej następujące rodzaje techniki:
1. Technika grup równoległych, która zakłada uwzględnienie dwojakiego rodzaju klas (równoległych i kontrolnych) określeniu czynników eksperymentu, uwzględnienie badań początkowych i końcowych.
2. Technika rotacji różni się od pierwszej tym, że wprowadza się rotację grup, czyli wymianę ich funkcji.
3. Technika jednej grupy ? przy stosowaniu tej techniki nie przewiduje się grupy kontrolnej. Uznaje się ją za najmniej skuteczną w prowadzeniu badań eksperymentalnych. Metoda eksperymentu powszechnie stosowana była w latach 70 i 80. Dziś mało aktywna z uwagi na zbyt duże możliwości manipulowania badanymi.

METODA MONOGRAFII PEDAGOGICZNEJ ? służy ona opisowi różnego rodzaju instytucji edukacyjnych: np. szkoła, dom dziecka, pogotowie opiekuńcze. Charakteryzuje ją specyficzny przedmiot badań, konkretna placówka oraz sposób rozpoznawania struktury i działalności tej jednostki. Opracowanie monografii pedagogicznej daje się scharakteryzować w kilku punktach:
1. opis (zamieszczamy w nim rys historyczny placówki ? od powstania do dnia dzisiejszego)
2. opisujemy warunki materialne i lokalowe placówki ? obecnie, na dzień dzisiejszy (np. instytucje i firmy, które są ewentualnymi sponsorami)
3. dokładna charakterystyka personelu placówki (wszystkich, którzy pracują w placówce, czyli: kadrę pedagogiczną i kadrę obsługową), ich kompetencje, wykształcenie, staż pracy (zawsze zaczynamy od stanowiska najwyższego czyli dyrektora). Analizy w formie opisowej i w formie tabeli.
4. charakterystyka wychowanków, podopiecznych, klientów, tzn. środowisko wychowanków, liczbę dzieci z podziałem na płeć, typy zaburzeń, rotację czyli jak przedstawia się statystyka naboru wychowanków.
5. omawiamy specyfikę pracy, czyli formy i metody pracy w placówce.
6. mówimy o efektach pracy: współpraca z najbliższym środowiskiem czyli z rodziną, kuratorami, z poradniami psychologicznymi, ze sponsorami.
METODA INDYWIDUALNYCH PRZYPADKÓW pojawiła się na początku XX wieku w USA. Za jej twórcę uznaje się Mary Richmond. W 1917 r. ukazała się książka pt. ?Diagnoza społeczna?, w której po raz pierwszy ogłoszono tą metodę. Jej klasyfikację Mary Richmond oparła na pojęciach medycznych.
1. przyczyny typu charakterologicznego tkwiące w samym człowieku
2. przyczyny typu społecznego, od człowieka niezależne
CASE WORK ? metoda indywidualnych przypadków
CASE STADY ? metoda dobrej diagnozy
Wyodrębniła w procesie tej metody kilka etapów:
1. polega na przeprowadzeniu dokładnego rozpoznania, znalezienie powodów i przyczyn trudnej sytuacji człowieka
2. polega na próbie znalezienia dróg wyjścia z tej sytuacji akceptowanego przez obydwie strony
3. konkretna praca z przypadkiem, polegająca głównie na czuwaniu nad realizacją ustalonego wspólnie planu działania.
Do rozwiązania problemu M.R. opracowała wykorzystanie trzech technik:
1. wywiad środowiskowy ? polegał na dokładnym zabraniu informacji o podopiecznym i jego najbliższym środowisku
2. obserwacja ? obejmuje nie tylko samego podopiecznego, ale również jego otoczenie
3. analiza dokumentów
Zasady praktycznego zastosowania tej metody:
1. zasada akceptacji
2. z. Komunikacji
3. z. Indywidualizacji
4. z. Uczestnictwa
5. z. zaufania i poszanowania prywatności
6. z. Samoświadomości
SONDAŻ DIAGNOSTYCZNY ? to metoda charakterystyczna dla grupy nauk społecznych (psychologii, socjologii), w pedagogice obejmuje wszelkiego rodzaju zjawiska społeczne o znaczeniu istotnym dla procesu wychowania. Ponadto bada stan świadomości społecznej, opinii i poglądów określonych zbiorowości na problemy dotyczące przede wszystkim zjawisk edukacyjnych. Często nazywamy tę metodę SONDAŻEM ANKIETOWYM ? badanie prowadzi się za pomocą ankiety. Badania sondażowe sprowadzają się najczęściej do badania specjalnie dobranej grupy tzw. próby reprezentatywnej z populacji generalnej od której doboru w dużym stopniu zależą wyniki naszych badań. Od rzetelności doboru próby zależy prawo rozciągania uogólnień na całą populację.

11) STRUKTURA WSPÓŁCZESNEJ PEDAGOGIKI
W nauce w ogóle i każdej dyscyplinie naukowej zachodzą przeciwstawne sobie procesy ? to dezintegracja i integracja nauki. Zjawisko to występuje również w pedagogice i w sposób decydujący wpływa na jej strukturę. Za Janem Szczepańskim przyjmujemy, ze przez strukturę rozumieć będziemy układ elementów jakiejś rzeczy lub zjawiska i zasady ich wzajemnego przyporządkowania. Elementami, które wymagają uporządkowania określonej dyscypliny naukowej są teorie naukowe, wraz z tworzącymi je pojęciami, hipotezami i twierdzeniami, różne są jednak kryteria porządkujące elementy tworzące strukturę danej dyscypliny.
Karol Kotłowski proponuje tworzenie struktury pedagogiki wg kryterium metodologicznego odpowiadającego kolejnym etapom nauki rozwoju tej dyscypliny i wyznaczonego gromadzonym dorobkiem naukowym jej twórców. Stosując to kryterium pedagogikę podzielić można na:
I) Pedagogika praktyczna ? tworzy ją opis pojedynczych doświadczeń i sprowadzania z bezpośredniej działalności dydaktyczno ? wychowawczej. Z punktu widzenia nauki jej wartość jest kwestionowana, np. Bogdan Suchodolski odmawia w pedagogice praktycznej statusu pedagogiki naukowej. Jego zdaniem może ona być jedynie potoczną refleksją nad wychowaniem
II) Pedagogika opisowa (zwana eksperymentalną) ? zajmuje się ona uogólnieniem (pojęć) doświadczenia dydaktyczno ? edukacyjnego bądź też formułuje swoje twierdzenia na podstawie badań eksperymentalnych. Posługuje się więc ona dwoma procedurami badawczymi:
- eksperymentalna
- expost facto
Badania prowadzone w ramach tak pojmowanej pedagogiki zmierzają do formułowania hipotez, twierdzeń i teorii, które odzwierciedlałyby złożone relacje wychowania z określonymi zjawiskami biologicznymi, psychologicznymi, socjologicznymi, kulturalnymi.
III) Pedagogika normatywna ? to pedagogika, która w oparciu o różne źródła ustanawia ideały, cele i normy wychowania.
IV) Pedagogika ogólna ? inaczej teoretyczna, która w oparciu o dorobek trzech w/w tworzy spójną teorię rozwoju człowieka i uwarunkowań tego rozwoju poprzez uogólnianie zjawisk wychowawczych i poszukiwanie najogólniejszych pojęć tzw. siatki pojęć, które określałyby całościowe procesy rozwoju człowieka.

12) SCHARAKTERYZUJ WSPÓŁCZESNE PRĄDY I KIERUNKI W PEDAGOGICE XX WIEKU
PRĄDY:
REKONSTRUKCJONIZM ? powstał w USA. W Polsce uprawiany jako odmiana postmodernizmu. Zakłada iż zmiana społeczeństwa jest nieunikniona. Przyszłość ludzkości toczy się poprzez naprzemienność kolektywizmu i autokracji. Wiele grup społecznych posiada własne upodobania, jedne kierują się w stronę autokracji, inne w stronę demokracjo kolektywnej. Subkulturą zawodową, która może połączyć interesy obydwu tendencji są zdaniem rekonstrukcjonistów nauczyciele. Są oni architektami nowego porządku. Nauczyciele mają najszersze kompetencje do neutralizowania potrzeb obydwu tendencji. Kompetencje nauczycieli oparte są na świadomości społecznej, na świadomości rozwoju społeczeństwa, na rozwoju myśli pedagogicznej. Polscy przedstawiciele rekonstrukcjonizmu: Kazimierz Sośnicki i Zbigniew Kwieciński, a na świecie Otto Rugg.
POSTMODERNIZM ? nurt kulturalny, znalazł swoje odbicie także w pedagogice. Zdaniem postmodernistów, zaciera się różnica między kulturą popularną a kulturą wysoką, między awangardą a kiczem. W kulturze dominuje swoboda, dopuszczalne jest wszystko: wieloznaczność, przeplatanie się, dowolne wybieranie i manipulowanie cytatami. Jeśli chodzi o pedagogikę, zgadza się ona na różnorodność, wieloznaczność, niejednorodność. Odrzuca się wszystkie autorytety, wzorce, fundamentalne idee. Zdaniem postmodernistów jest nauczaniem postaw (nauczyciel ? uczeń, rodzic ? dziecko), również odgórnym kształtowaniem osobowości młodego człowieka. Postmoderniści odrzucają urabianie, odwołują się do źródeł i tekstów popularnych, popularnych min. Bazują na symptomach subkultur, odwołują się do symboliki młodzieżowej. Postmoderniści uważają, ze pedagogika nie może rościć sobie prawa do nieomylnej wiedzy, nie ma także pewności co do jednoznaczności aktu naukowego poznania. Postmoderniści mocno akceptują probabistyczny (prawdopodobny) charakter pedagogiki) Przedstawiciele na świecie: R. Rottary, w Polsce: T. Szkudlarek.
GLOBALIZM ? nurt przyszedł ze Stanów Zjednoczonych. U podstaw tego nurtu leży przekonanie, że ludzkość żyje w ramach globalnych systemu: ekonomicznego, politycznego, kulturalnego, technicznego. Globalizmowi ulega także kultura w postaci rewolucji mikro ? elektronicznej bądź też globalizmu lingwistycznego ? objawia się uznaniem języka angielskiego za język międzynarodowy. Głównym celem pedagogiki jest wyposażenie młodzieży w wiedzę i globalną świadomość łączącej nas wspólnoty tzn. łączy nas wspólny system biologiczny, wspólna historia, wspólne potrzeby i problemy egzystencjalne. Globaliści uznają iż siebie samego należy postrzegać jako część ekosystemu ziemskiego. Cywilizacja jest globalnym bankiem kultury, z którego pokolenia czerpią kapitał ale nie można nie dostrzegać też problemów tej cywilizacji tj. bezrobocie, głód, wojny, przeludnienie na świecie. Do tych treści należy odwoływać się także w pedagogice. Przedstawiciele na świecie: J. Becker, w Polsce: I.Wojnar, Z.Melosik.

KIERUNKI:
PEDAGOGIKA FUNKCJONALNA zwana pajdocentryzmem, natywizmem albo pedagogiką swobodnego wychowania. Funkcjonalizm był kontynuacją pedagogiki eksperymentalnej. Odzwierciedlał ruch tzw. Nowego Wychowania (który wyrósł na gruncie rozwoju nauk biologicznych i psychologicznych. Funkcjonalizm w centrum zainteresowania stawiał dziecko i utożsamiał proces wychowania z tokiem jego naturalnego, swobodnego rozwoju. Dziecko z natury jest dobre i zdaniem funkcjonalistów jest białą kartą (tabula rasa), którą zapisuje się przez całe życie. Jest wiele odmian funkcjonalizmu. Najbardziej znane to: Ruch Szkół Aktywnych, Pedagogika Pracy, Koncepcje Planu Daltońskiego. Przedstawiciele to Geogr. Kerschenstainer, G. Dewey, Edward Claparede, August Ferriere, M. Montessouri, a w Polsce to kontynuatorzy Janusz Korczak I henryk Rowid, Kazimierz Jeżewski, Józef Czesław Babicki.
PEDAGOGIKA SOCJOLOGICZNA zwana pedagogiką społeczną, socjologizmem pedagogicznym bądź pedagogiką środowisk wychowawczych. Wg pedagogów socjologicznych wychowanie jest aktem społecznym, każde społeczeństwo tworzy sobie właściwy ideał człowieka i ideał wychowania. Socjologizm traktuje zjawiska wychowania jako skutek oddziaływań na jednostki oraz grupy społeczne. Zakładał także urabianie osoby wychowanka do uczestnictwa w grupie. Do własnych badań procesu wychowania socjologizm opierał się głównie na metodach stosowanych socjologii. Przedstawiciele: Emil Durkheim, a w Polsce: H.Radlińska, St.Karpowicz, L.Krzywicki, Florian Znaniecki, Józef Chałasiński.
PEDAGOGIKA KULTURY zwana personalizmem pedagogicznym lub pedagogiką humanistyczną. Kierunek ten powstał jako próba pogodzenia się, a jednocześnie przeciwstawienia jednostronności tych dwóch poprzednich. Wg pedagogów kultury proces wychowania jest określony jako spotkanie jednostki ludzkiej (personalnej osoby) z dobrami kultury i określonymi warunkami, warunkami których się znajdują te trzy przedmioty (jednostka, otoczenie i dobra kultury). Człowiek bierze udział w tworzeniu dóbr kultury wzbogacając tym samym swoje siły duchowe i tworząc nowe wartości. Przedstawiciele to: Wilhelm Dilthey, a w Polsce: Zygmunt Mysłakowski, Bogdan Nawroczyński, Sergiusz Hessen, Bogdan Suchodolski.
PEDAGOGIKA MARKSISTOWSKA ? nurt aktywny do końca lat 80 w Polsce. Inaczej zwana pedagogiką materialistyczną, oparta na filozofii marksistowskiej. Człowiek wprawdzie jest najwyższą wartością ale jego istota i rodzaj są całkowicie zdeterminowane przez warunki bytu społecznego i prawa rządzące ładem społecznym. Wychowanie służy zatem przekształceniu stosunków społecznych w imię sprawiedliwości społecznych. Pedagogika ta nazywana jest pedagogiką dyrektywną, inaczej narzuconą. Przedstawiciele: Karol Marks, F.Engels, Włodzimierz Lenin i jego żona Nadjeżda Krupska i pisarz rosyjski Lew Tołstoj. W Polsce to Aleksander Lewin, Wł. Spassowski, Stefania Sempołowska, ST. Rudniański i Heliodor Muszyński.

PEDAGOGIKA CHRZEŚCIJAŃSKA ? dzisiaj humanizm chrześcijański; pedagogika oparta na chrześcijańskich podstawach filozoficznych i światopoglądowych, światopoglądowych także na wychowawczej doktrynie kościoła. Koncepcja zakłada pełne rozwijanie osobowości wychowanka jako człowieka by mógł on się rozwijać wszechstronnie pod względem umysłowym, fizycznym i duchowym, musi przejść przez cztery społeczności wychowania:
- rodzina
- kościół
- szkoła
- państwo
Wszystkie one wychowują jednostkę do pokoju z Bogiem i ludźmi. Przedstawiciele: Kardynał Wyszyński, Paweł Woroniecki, ks Jan Basko, Karol Wojtyła, w Polsce Stefan Kunowski, ks Józef Tarnowski, Leon Dyczewski.
Chrześcijańska pedagogika otwarta powstała jako antyteza do ortodoksyjnej pedagogiki chrześcijańskiej bowiem w odróżnieniu od niej jest zdecydowanie bardziej dynamiczna, a w koncepcjach filozoficznych oparta na antropologii filozoficznej inspirowanej chrześcijaństwem.


13) DIAGNOZA PEDAGOGICZNA
Diagnoza w jęz. geckim diagnizis ? oznacza rozpoznawanie, rozróżnianie, osądzanie. W ujęciu Stefana Ziemskiego diagnoza jest rozpoznawaniem badanego stanu rzeczy przez zaliczanie go do znanego typu lub gatunku, przez przyczynowe i celowościowe wyjaśnienie tego stanu, określenie jego fazy obecnej oraz przewidywanego dalszego rozwoju. Przedmiotem diagnozy są trudności i niepowodzenia ucznia w procesie nabywania i rozwijania umiejętności szkolnych, ich przyczyny i konsekwencje dla rozwoju. Cechy dobrej diagnozy to: rzetelność i trafność, trafność także nieodłączność prognozy. Dobra diagnoza wymaga zebrania wielu danych oraz intelektualnego opracowania ich przez zespół specjalistów.

Diagnoza interdyscyplinarna tj. wieloaspektowa, uwzględnia zebranie informacji w następujących zakresach:
1. w zakresie społecznym ? badamy środow3isko rodzinne ucznia, jego sytuację, warunki w jakich żyje, środowisko szkolne ? funkcjonowanie dziecka w roli ucznia i członka zbiorowości klasowej.
2. w zakresie medycznym - badamy rozwój fizyczny dziecka, jego ogólny stan zdrowia (b. słuchu, wzroku)
3. z zakresie psychologicznym ? dokonujemy oceny poziomu rozwoju funkcji intelektualnych, orientacyjnych, wychowawczych (badamy iloraz inteligencji)
4. w zakresie pedagogicznym ? dokonujemy analizy poziomu wiadomości i umiejętności szkolnych dziecka oraz specyfiki trudności w uczeniu się.

Stefan Ziemski sklasyfikował diagnozę w obszarze pięciu faz:
1. Diagnoza typologiczna ? inaczej klasyfikacyjna lub nozologiczna (nozologia ? to określenie nazewnictwa chorób) polega na przyporządkowaniu pewnego zespołu objawów jakiejś znanej jednostce klasyfikacyjnej.
2. Diagnoza genetyczna ? to taki typ rozpoznania i oceny sytuacji, gdzie w postępowaniu diagnostycznym i ostatecznie sformułowanej diagnozie kładziemy nacisk na genezę zjawiska, jego źródło.
3. Diagnoza znaczenia ? jej zadaniem jest wyjaśnienie znaczenia deficytu dla jego układu, dla całości organizmu.
4. Diagnoza fazy ? to typ diagnozy polegający na określeniu stadium choroby lub zaburzenia bądź też etapu rozwoju badanego zjawiska.
5. Diagnoza prognostyczna ? inaczej rozwojowa, to typ diagnozy, w którym nacisk kładziemy na przypuszczalny rozwój danego zjawiska.

Klasyfikacja wg Lesława Pytki:
1. Diagnoza opisowa ? jej celem jest dokładny i szczegółowy opis cech i mechanizmów regulujących dany typ zachowania z punktu widzenia przyjętych norm społecznych.
2. Diagnoza projektująca ? jest programem ewentualnych zmian, których należy dokonać w celu przywrócenia funkcjonalnej równowagi jednostki z otoczeniem.
3. Diagnoza sprawdzająca ? inaczej weryfikująca; ma na celu wdrażenie oraz sprawdzenie wdrożonych do realizacji programów interwencyjnych: wychowawczych, edukacyjnych, terapeutycznych, resocjalizacyjnych.
Szkoła jest jedną z instytucji kształcenia i wychowania. O wynikach szkoły decyduje nie tylko to jaka szkoła jest, ale i to czy potrafi i zechce odpowiednio wykorzystać uwarunkowania takie jak: uczniowie nauczyciele, rodzice, program pracy szkoły i społeczność lokalna. Ważne jest by umiała łączyć poczynania edukacyjne z wszelkimi poczynaniami pozaszkolnych placówek wychowawczych, zaszczepić wychowankom umiejętność samodzielnego uczenia się oraz czy umie wiedzę pozaszkolną np. pochodząca ze środowiska lokalnego wykorzystać w realizacji programu nauczania szkolnego. Te nowe oczekiwania z zakresu współpracy szkoły szczególnie ze środowiskiem lokalnym uspołeczni szkołę i wpłynie na tworzenie społeczeństwa edukacyjnego.

4 typy szkół: Szkoła nauczająca: nastawiona na przekaz informacji, wiadomości, Szkoła wychowująca: łączy nauczanie z wychowaniem, stwarza wiele sytuacji umozliwiających kształtowanie systemu wartości, wrażliwości emocjonalnej, odpowiedzialności. Szkoła opiekuńcza :zmierza do pokonania trudności szkolnych przez kompensację i profilaktykę w odniesieniu do uczniów, którzy nie mogą się prawidłowo rozwijać w warunkach szkolnych z powodu warunków psychicznych, zdrowotnych. Szkoła środowiskowa: rozszerza funkcję dydaktyczną, wychowawczą, opiekuńczą szkoły o współpracę ze środowiskiem lokalnym.. kładzie akcent na aktywność, zespołowość młodzieży, wykorzystuje treści środowiskowe i zasób doświadczeń pozaszkolnych dzieci i młodzieży, włącza siły społeczne środowiska do realizacji swoich zadań, działalność pedagogiczną na zajęcia pozalekcyjne, rozwijanie planowych kontaktów za środowiskiem lokalnym. Szkoła nauczająca, wychowująca, opiekuńcza i środowiskowa funkcjonuje w praktyce oświatowe. Przeważa jednak typ szkoły nauczającej, a w mniejszym stopniu nauczająco ? wychowującej.