Fizjologiczna rola skóry.

SKÓRA jest to część powłoki wspólnej osłaniająca organizm przed wpływem środowiska zewnętrznego, a równocześnie utrzymująca równowagę między ustrojem a otoczeniem. Odgrywa istotną rolę w :
1). ochronie przed czynnikami mechanicznymi, chemicznymi, fizycznymi i infekcyjnymi
2). regulacji cieplnej
3). czynności wydzielniczej i resorpcyjnej ( reguluje równowagę wodno ? elektrolitową )
4). czucia
5). procesach odpornościowych ustroju
W budowie skóry można wyróżnić:
a).skórę właściwą
b).tkankę podskórną

Skóra zawiera ponadto przydatki ( gruczoły łojowe, potowe, mieszki włosowe ), naczynia krwionośne i chłonne oraz zakończenia nerwowe. Na powierzchni skóry znajduje się płaszcz lipidowy ( zawiesina olejowo ? wodna ) i złuszczona keratyna.

Skóra jest narządem biorącym udział w :
-percepcji bodźców ( receptory w skórze i naskórka )
-termoregulacji ustroju
-mechanicznej osłonie
-biologicznej obronie
-melanogenezie
-resorpcji niektórych związków chemicznych
-gospodarce wodno-elektrolitowej, witaminowej, tłuszczowej

Najważniejsze funkcje ochronne przed czynnikami fizycznymi i chemicznymi spełnia naskórek. Jest to zewnętrzna warstwa skóry utworzona z rogowaciałego na powierzchni wielowarstwowego nabłonka. Ponieważ naskórek stale się złuszcza, dolna warstwa tworzy nowe komórki, które przechodzą przez kolejne warstwy, aby ostatecznie w postaci zrogowaciałej oderwać się od powierzchni. Proces ten od podziału komórek do ich złuszczenia trwa około czterech tygodni.
Rozróżnia się poszczególne warstwy naskórka, których układ wiąże się z ich funkcjami. Są to, patrząc od tyłu ku górze, warstwy: podstawna, kolczysta, ziarnista i rogowa.

WARSTWA PODSTAWNA zwana inaczej rozrodczą, zazwyczaj zbudowana jest z jednego szeregu walcowatych komórek ściśle do siebie przylegających, o jądrach silnie zasadochłonnych. Najobficiej występują tutaj figury podziału. W obrębie tej warstwy występują prekursory keratyny, którymi są tono fibryle i cytokeratyny. W tej warstwie, obok komórek podstawnych, znajdują się melanocyty, komórki Langerhansa i komórki Merkela.

MELANOCYTY to komórki barwnikowe, zawierają barwnik skóry zwany melaniną. Melanina może mieć kolor czerwony, żółty, brązowy lub czarny. Te komórki znajdują się również w mieszku włosowym. Mają długie wypustki, sięgające górnych warstw naskórka. Przez te wypustki przekazują barwnik keratynocytom. Jeden melanocyt zaopatruje przeciętnie 36 keratynocytów. Zadaniem melaniny jest ochrona organizmu przed promieniowaniem UV.

KOMÓRKI LANGERHANSA są dendrytyczne, czyli są to makrofagi pochodzenia szpikowego, odgrywające podstawową rolę mechanizmie późnej nadwrażliwości. Stanowią one główny element tkanki limfatycznej związanej ze skórą. Często nazywa się je ?zewnętrznymi posterunkami? układu immunologicznego. Niektóre czynniki, takie jak promienie nadfioletowe czy rentgenowskie, znacznie zmniejszają ich liczbę i aktywność, co może prowadzić do zaburzenia mechanizmów nadzoru immunologicznego i w konsekwencji sprzyja rozwojowi nowotworów złośliwych skóry.

KAMÓRKI MERKELA są to szczególnego typu keratynocyty, wykazujące czynność neuroendokrynną

WARSTWA KLCZYSTA składa się do 12 rzędów wielobocznych komórek, ulegających spłaszczeniu przy przechodzeniu w kierunku powierzchni naskórka. Komórki te nie przylegają ściśle do siebie, ale są oddzielone przestrzeniami wypełnionymi substancją mukopolisacharydowi-białkową, która cementuje wypuklenia komórkowe, odpowiadające desmosomom. Mimo braku figur podziału mitotycznego, komórki tej warstwy zachowują pełną żywotność.

WARSTWA ZIARNISTA składa się z kilku szeregów wrzecionowatych komórek o spłaszczonych jądrach wypełnionych ziarnami keratohialiny. Ziarna te są ważnym produktem pośrednim w procesie wytwarzania keratyny. W grubym naskórku warstwa ziarnista składa się z 3-4 szeregów komórek, natomiast w cienkim może występować tylko 1 szereg.

WARSTWA JASNA czyli strefa pośrednia, jest wąskim pasmem położonym między warstwa ziarnistą a rogową. Jest to warstwa bezpostaciowa, zbudowana z homogennej substancji białkowej-eleidyny. Widoczna jest ona jedynie w mikroskopie elektronowym. Ta warstwa jest szczególnie wyraźna w grubym naskórku, np. w zrogowaciałym naskórku dłoni i podeszew. Ma ona duże znaczenie w zaburzeniach rogowacenia.

WARSTWA ROGOWA zbudowana jest z dużej liczby martwych i zrogowaciałych komórek, które tworzą płaskie łuki. Pełni bardzo ważną funkcje ochronną przed urazami mechanicznymi i chemicznymi. Najbardziej powierzchowna jest warstwa złuszczających się komórek. Te komórki oddzielają się stale od sąsiednich komórek. Wszystkie komórki warstwy rogowej wypełnione są białkiem-keratyną.

SKÓRA WŁAŚCIWA zbudowana jest ze ściśle ułożonych włókien tkanki łącznej. Z położonym nad nią naskórkiem łączy się z błoną podstawną za pomocą soplowa tych włókien kolagenowych. Naskórek wnika w skórę właściwą soplami,a przestrzenie między nimi noszą nazwę brodawek. Skóra właściwa w zależności od okolicy ciała osiąga grubość 0,3-2,4 mm. Pod błoną podstawną znajdują się liczne włosowate naczynia krwionośne i limfatyczne zaopatrujące naskórek w składniki odżywcze i odprowadzające szkodliwe substancje. Skóra właściwa składa się z zewnętrznej warstwy brodawkowej oraz warstwy siateczkowej.

Skóra właściwa, wyposażona w kolagenowe i sprężyste włókna tkanki łącznej, ma chronić skórę przed czynnikami mechanicznymi. Włókna tk. Łącznej tworzą fibroblasty i zawierają kolagen ( białko budulcowe skóry właściwej ). Białkiem budulcowym jest też elastyna, która wchodzi w skład włókien sprężystych.
Skóra zaopatrywana jest głównie przez dwie sieci naczyń krwionośnych ( głębokiej i powierzchniowej). Tętnice zaopatrują tkankę łączną skóry w składniki odżywcze i tlen.

TKANKA PODSKÓRNA znajduje się w niej prawie cały tłuszcz skórny. Tkanka podskórna zbudowana jest z luźnej tk. Łącznej zawierającej sieć włókien kolagenowych tworzących komory wypełnione tk. Tłuszczową, a także naczynia krwionośne i włókna nerwowe. Tkanka podskórna chroni znajdujące się głębiej narządy przed uciskiem i uderzeniem i umożliwia przesuwanie skóry. Tłuszcz spełnia rolę warstwy izolacyjnej i przechowuje składniki odżywcze.

PRZYDATKI SKÓRY
Przydatkami skóry są: włosy, paznokcie, gruczoły łojowe i potowe. Wszystkie są pochodzenia naskórkowego, ale tkwią głęboko w skórze właściwej.

Włos tkwi w mieszku włosowym, lejkowatym pochwowym wgłębieniu naskórka. Włos składa się z korzenia i łodygi. Cebulkę włosa stanowi dolna, zbita część korzenia tkwiąca w skórze. Łodyga jest częścią włosa wyrastająca ponad powierzchnię skóry. Cebulka leży bezpośrednio nad brodawką włosa, która jest częścią skóry właściwej i odpowiada za tworzenie komórek włosowych. Brodawka włosa zawiera naczynia krwionośne zaopatrujące włos w składniki odżywcze.

Paznokcie składają się ze zrogowaciałych keratynocytów. Różna struktura włosów, warstwy rogowej i paznokci uwarunkowana jest różnym stopniem zrogowacenia i zawartości siarki. Paznokieć jest swego rodzaju podporą i przy dotyku lub ucisku umożliwia dokładniejsze wyczuwanie. Płytka paznokcia spoczywa na łożysku czyli obrąbku naskórkowym podpaznokciowym. Bogate w naczynia krwionośne łożysko zaopatruje, leżącą między nim a płytką paznokciową, macierz.


Gruczoły skóry rozróżniamy na podstawie ich czynności wydzielniczych. Gruczoły ekrynowe wydzielają substancje i prawie wcale się przy tym nie zmieniają. Gruczoły apokryfowe w trakcie swoich czynności wydalają także części komórki. Gruczoły holokrynowe ( np. gruczoły łojowe ) wydalają całe komórki.

Ekrynowe gruczoły potowe można rozpoznać jako pory widoczne gołym okiem na powierzchni skóry. Rozmieszczone są na całym ciele ? najczęściej na podeszwach a najrzadziej na udach, nie występują na wargach, żołędzi prącia i w łożysku paznokcia. Te gruczoły znajdują się w skórze właściwej. Warto wspomnieć o tzw. Przedniej i tylnej rynnie potowej. Znajdują się tu liczne gruczoły potowe i łojowe. W tym miejscu jest najwięcej wykwitów trądzikowych. Przednia rynna potowa przebiega na tułowiu między piersiami, a tylna między łopatkami.

Apokrynowe gruczoły potowe mają odcinek wydalniczy połączony ze spiralnym przewodem potowym z ujściem w mieszku włosowym powyżej ujścia gruczołu łojowego lub na powierzchni skóry w miejscu ujścia lejka. Wydalanie typu apokryfowego występuje w skórze okolic pachowych, otoczki sutka, wzgórka łonowego, warg sromowych większych i moszny. Pot apokryfowy zawiera wodę, sole mineralne, lipidy, sterole, białka i cukry i dlatego stanowi doskonałą pożywkę dla bakterii bytujących na powierzchni skóry. Bakterie rozkładając go powodują powstawanie zw. Zapachowych, a ich rodzaj zależy od składu potu, aktywności bakterii i innych czynników, dlatego zapach każdego człowieka jest inny.

Gruczoły łojowe są holokrynne tzn. , że na ich krańcach znajdują się komórki podlegające podziałom, które ku środkowi coraz bardziej przerasta tłuszcz, aż ostatecznie zostają wydalone. Gruczoły łojowe mają formę rozgałęzionych woreczków. Do okolic łojotokowych zaliczamy strefę T na twarzy, a także przednią i tylną rynnę potową tułowia.

FUNKCJE OCHRONNE SKÓRY
Skóra spełnia wiele istotnych funkcji ochronnych, które możemy podzielić na aktywne i bierne. Bierna ochrona wynika z jej budowy i struktury. Aktywna oznacza reakcję na bodziec z zewnątrz, czyli obronę przed drobnoustrojami, które przedostają się przez układ immunologiczny, wchłanianie składników czynnych, wydalanie potu i łoju, zmianę ukrwienia przez kurczenie i rozszerzanie naczyń krwionośnych. Do reakcji aktywnych zaliczamy: odbieranie takich bodźców jak ucisk, drgania, dotyk, ból, temperatura. Do funkcji biernych zaliczamy: ochronę przed zimnem i promieniowaniem, zwłaszcza słonecznym, uderzenie, tarcie. Struktura i budowa skóry zapobiega wnikania w nią substancji chemicznych i chorobotwórczych drobnoustrojów.

FIZJOLOGICZNE FUNKCJE SKÓRY
Nieuszkodzona warstwa rogowa jest idealną barierą fizyczną. Bardzo istotną funkcją ochronną jest obrona przed ciałami obcymi. Mogą to być wszelkiego rodzaju chemikalia, ale także bakterie, grzyby i wirusy. Warstwa rogowa z jednej strony zapobiega wnikaniu ciał obcych do położonych głębiej warstw skóry, z drugiej zaś zapobiega w dużej mierze utracie wody przez organizm. Dlatego określa się ją mianem bariery warstwy rogowej.
Powierzchnię skóry pokrywa płaszcz wodno-lipidowy, będący emulsją złożoną z wody i tłuszczów, naturalnych emulgatorów nadającą skórze elastyczność. Tłuszcze wchodzące w skład płaszcza ochronnego skóry wchodzą przede wszystkim z gruczołów łojowych, a także spoiwa międzykomórkowego, zaś woda z potu.
Naturalna funkcja ochronna warstwy rogowej może wprawdzie chronić przed wieloma szkodliwymi wpływami, ale ma także fizjologiczne luki. Są one niezbędne do zapewnienia minimalnej wymiary płynów i materii między organizmem a otoczeniem. Przez te luki mogą też przedostać się do skóry substancje szkodliwe.
Warstwa rogowa jako bariera mechaniczna odbiera silne urazy z zewnątrz. Struktury skóry nie można tak szybko uszkodzić, gdyż poszczególne jej warstwy są zwarte. Kolejne zabezpieczenie przed urazami mechanicznymi stanowi podskórna tkanka tłuszczowa, będąca swego rodzaju poduszką.
Istotnym zadaniem skóry jest ochrona przed promieniowaniem słonecznym. Rozmaite systemy ochronne łagodzą szkodliwe działanie promieniu nadfioletowych ( UVA i UVB ). Zgrubienie warstwy rogowej przyczynia się w dużej mierze do tego, że promienie UV są odbijane i pochłaniane przez warstwę rogową i nie przenikają do głębszych warstw skóry. Bezpośrednio po opalaniu powstaje rumień natychmiastowy wywołany przez UVA. Rumień późny występujący po upływie ok. jednego dnia po opalaniu, a wywołany jest przez UVB pobudzające wytwarzanie przez melanocyty malaniny przekazywanej do keranocytów. Skóra wytwarza ponadto własną substancję ochronną filtrującą światło ? kwas urokanowy znajdujący się w płaszczu hydrolipidowym na powierzchni skóry.
Do właściwego funkcjonowania całego organizmu niezbędna jest stała temperatura ciała. Skórze przypada więc ważna funkcja termoregulacyjna, polegająca na ochładzaniu w czasie upałów i ogrzewaniu podczas chłodu. Gdy jest zimno naczynia krwionośne się kurczą, a gdy jest ciepło rozszerzają się. Receptory ciepła i zimna przekazują do ośrodkowego układu nerwowego informacje o wysokości temperatury, stamtąd zaś regulowane jest jej obniżenie lub podwyższenie.
Skóra bierze udział w przemianie materii. Wraz z potem skóra wydala uboczne produkty przemiany materii, np. sole, kwasy organiczne i mocznik. Około ? dziennego wydalania wody odbywa się przez skórę. Pozostałe ? wydalane są przez nerki, pęcherz, płuca i jelita. W oddychaniu skóra uczestniczy tylko w niewielkim stopniu.
Obok tlenu skóra, mimo funkcji ochronnych, wchłania inne substancje, przede wszystkim rozpuszczalne w tłuszczach. Substancje rozpuszczalne w wodzie mogą w niewielkim stopniu przenikać przez naskórek wzdłuż włókien keratynowych. Substancje rozpuszczalne w tłuszczach przedostają się przez substancję spajającą znajdującą się między komórkami rogowymi i wnikają do głębszych warstw skóry. Substancje te mogą też wnikać do głębszych warstw skóry przez mieszek włosowy i przewody wyprowadzające gruczołów potowych.
Funkcję magazynowania materii spełnia tkanka podskórna. Gromadzony tu tłuszcz jest swego rodzaju izolatorem ciepła i ważnym zbiornikiem energii. W sytuacji niedożywienia lub w czasie głodówki organizm wykorzystuje ten zapas.


Bibliografia:
Kosmetyka ? podręcznik do nauki zawodu, poradnik
dr. Imke Barbara Peters
Britanica - edycja polska Tom 39
Zdjęcia - internet