Prawa człowieka.

MIĘDZYNARODOWY PAKT
PRAW OBYWATELSKICH I POLITYCZNYCH
otwarty do podpisu w Nowym Jorku dnia 16 grudnia 1966 r.
(Dz. U. z 1977 r. nr 38, poz. 167)

Państwa-Strony niniejszego Paktu,zważywszy, że zgodnie z zasadami ogłoszonymi w Karcie Narodów Zjednoczonych uznanie przyrodzonej godności oraz równych i niezbywalnych praw wszystkich członków wspólnoty ludzkiej stanowi podstawę wolności, sprawiedliwości i pokoju na świecie,uznając, że prawa te wynikają z przyrodzonej godności osoby ludzkiej,uznając, że zgodnie z Powszechną Deklaracją Praw Człowieka ideał wolnej istoty ludzkiej korzystającej z wolności obywatelskiej i politycznej oraz wyzwolonej od lęku i niedostatku może być osiągnięty tylko wówczas, kiedy zostaną stworzone warunki zapewniające każdemu korzystanie z praw obywatelskich i politycznych oraz gospodarczych, społecznych i kulturalnych,zważywszy wynikający z Karty Narodów Zjednoczonych obowiązek Państw popierania powszechnego poszanowania i przestrzegania praw i wolności człowieka,biorąc pod uwagę, że jednostka ludzka, mająca obowiązki w stosunku do innych jednostek i w stosunku do społeczności, do której należy, powinna dążyć do popierania i przestrzegania praw uznanych w niniejszym Pakcie,zgodziły się na następujące artykuły:

CZĘŚĆ I

Artykuł 1

1. Wszystkie narody mają prawo do samostanowienia. Z mocy tego prawa swobodnie określają one swój status polityczny i swobodnie zapewniają swój rozwój gospodarczy, społeczny i kulturalny.2. Wszystkie narody mogą swobodnie rozporządzać dla swoich celów swymi bogactwami i zasobami naturalnymi bez uszczerbku dla jakichkolwiek zobowiązań wynikających z międzynarodowej współpracy gospodarczej, opartej na zasadzie wzajemnych korzyści, oraz z prawa międzynarodowego. W żadnym przypadku nie można pozbawiać narodu jego własnych środków egzystencji.3. Państwa-Strony niniejszego Paktu, włącznie z Państwami odpowiedzialnymi za administrację terytoriów niesamodzielnych i terytoriów powierniczych, będą popierały realizację prawa do samostanowienia i będą szanowały to prawo zgodnie z postanowieniami Karty Narodów Zjednoczonych.

CZĘŚĆ II

Artykuł 2

1. Każde z Państw-Stron niniejszego Paktu zobowiązuje się przestrzegać i zapewnić wszystkim osobom, które znajdują się na jego terytorium i podlegają jego jurysdykcji, prawa uznane w niniejszym Pakcie, bez względu na jakiekolwiek różnice, takie jak: rasa, kolor skóry, płeć, język, religia, poglądy polityczne lub inne, pochodzenie narodowe lub społeczne, sytuacja majątkowa, urodzenie lub jakiekolwiek inne okoliczności.2. Państwa-Strony niniejszego Paktu zobowiązują się podjąć, zgodnie z własnym trybem konstytucyjnym i postanowieniami niniejszego Paktu, odpowiednie kroki mające na celu przyjęcie tego rodzaju środków ustawodawczych lub innych, jakie okażą się konieczne w celu realizacji praw uznanych w niniejszym Pakcie, jeżeli nie jest to już przewidziane w obowiązujących przepisach prawnych lub w inny sposób.3. Każde z Państw-Stron niniejszego Paktu zobowiązuje się:a) zapewnić każdej osobie, której prawa lub wolności uznane w niniejszym Pakcie zostały naruszone, skuteczny środek ochrony prawnej, nawet gdy naruszenie to zostało dokonane przez osoby działające w charakterze urzędowym;b) zapewnić, aby prawo każdego człowieka do takiego środka ochrony prawnej było określone przez właściwe władze sądowe, administracyjne lub ustawodawcze albo przez jakąkolwiek inną właściwą władzę, przewidzianą w systemie prawnym danego Państwa, oraz rozwijać możliwości ochrony praw na drodze sądowej;c) zapewnić realizowanie przez właściwe władze środków ochrony prawnej, gdy zostały one przyznane.

Artykuł 3

Państwa-Strony niniejszego Paktu zobowiązują się zapewnić mężczyznom i kobietom równe prawo do korzystania ze wszystkich praw obywatelskich i politycznych wymienionych w niniejszym Pakcie.

Artykuł 4

1. W przypadku gdy wyjątkowe niebezpieczeństwo publiczne zagraża istnieniu narodu i zostało ono urzędowo ogłoszone, Państwa-Strony niniejszego Paktu mogą podjąć kroki mające na celu zawieszenie stosowania zobowiązań wynikających z niniejszego Paktu w zakresie ściśle odpowiadającym wymogom sytuacji, pod warunkiem, że kroki te nie są sprzeczne z innymi ich zobowiązaniami wynikającymi z prawa międzynarodowego i nie pociągają za sobą dyskryminacji wyłącznie z powodu rasy, koloru skóry, płci, języka, religii lub pochodzenia społecznego.2. Powyższe postanowienie nie upoważnia do zawieszenia stosowania postanowień artykułów 6, 7, 8 (ustępy 1 i 2), 11, 15, 16 i 18.3. Każde z Państw-Stron niniejszego Paktu, korzystające z prawa do zawieszenia stosowania zobowiązań, poinformuje natychmiast pozostałe Państwa-Strony niniejszego Paktu, za pośrednictwem Sekretarza Generalnego Organizacji Narodów Zjednoczonych, jakie postanowienia Paktu zostały zawieszone oraz jakie były tego powody. Następnie Państwo to zawiadomi tą samą drogą o terminie, w którym zawieszenie przestaje obowiązywać.

Artykuł 5

1. Żadne postanowienie niniejszego Paktu nie może być interpretowane jako przyznanie jakiemukolwiek Państwu, grupie lub osobie jakiegokolwiek prawa do podjęcia czynności lub dokonania aktu mającego na celu zniweczenie praw lub wolności uznanych w niniejszym Pakcie albo ich ograniczenie w szerszym stopniu, niż przewiduje to niniejszy Pakt.2. Żadne z podstawowych praw człowieka uznanych lub istniejących w którymkolwiek z Państw-Stron niniejszego Paktu na podstawie ustaw, konwencji, zarządzeń lub zwyczaju nie może być ograniczone ani zawieszone pod pretekstem, że niniejszy Pakt nie uznaje takich praw lub że uznaje je w węższym zakresie.

CZĘŚĆ III

Artykuł 6

1. Każda istota ludzka ma przyrodzone prawo do życia. Prawo to powinno być chronione przez ustawę. Nikt nie może być samowolnie pozbawiony życia.2. W krajach, w których kara śmierci nie została zniesiona, wyrok śmierci może być wydany jedynie za najcięższe zbrodnie, zgodnie z ustawą, która obowiązywała w chwili popełnienia zbrodni i nie narusza postanowień niniejszego Paktu i Konwencji o zapobieganiu i karaniu zbrodni ludobójstwa. Kara ta może być wykonana tylko na podstawie prawomocnego wyroku wydanego przez właściwy sąd.3. W przypadku gdy pozbawienie życia stanowi zbrodnię ludobójstwa, jest oczywiste, że żadne postanowienie niniejszego artykułu nie upoważnia żadnego Państwa-Strony niniejszego Paktu do uchylania się w jakikolwiek sposób od zobowiązań przyjętych przez nie na podstawie postanowień Konwencji o zapobieganiu i karaniu zbrodni ludobójstwa.4. Każdy skazany na śmierć ma prawo ubiegać się o ułaskawienie lub zamianę kary. Amnestia, ułaskawienie lub zamiana kary śmierci mogą być zastosowane we wszystkich przypadkach.5. Wyrok śmierci nie będzie wydany w odniesieniu do przestępstw popełnionych przez osoby w wieku poniżej 18 lat i nie będzie wykonywany w stosunku do kobiet ciężarnych.6. Nie można powoływać się na żadne postanowienie niniejszego artykułu w celu opóźnienia lub niedopuszczenia do zniesienia kary śmierci przez jakiekolwiek Państwo-Stronę niniejszego Paktu.

Artykuł 7

Nikt nie będzie poddawany torturom lub okrutnemu, nieludzkiemu albo poniżającemu traktowaniu lub karaniu. W szczególności nikt nie będzie poddawany, bez swej zgody swobodnie wyrażonej, doświadczeniom lekarskim lub naukowym.

Artykuł 8

1. Nie wolno nikogo trzymać w niewoli; niewolnictwo i handel niewolnikami, we wszystkich formach, są zakazane.2. Nie wolno nikogo trzymać w poddaństwie.3. a) Nie wolno nikogo zmuszać do pracy przymusowej lub obowiązkowej;b) punkt a) niniejszego ustępu nie może być interpretowany jako zakazujący wykonywania ciężkiej pracy zgodnie z wyrokiem właściwego sądu w krajach, w których pozbawienie wolności połączone z ciężkimi robotami może być orzeczone jako kara za zbrodnie;c) w rozumieniu niniejszego ustępu wyrażenie "praca przymusowa lub obowiązkowa" nie obejmuje:I) wszelkiej pracy lub świadczeń nie wymienionych w punkcie b), a zwykle wymaganych od osób pozbawionych wolności na skutek prawomocnego orzeczenia sądu lub od osób w okresie warunkowego zwolnienia od takiego pozbawienia wolności;II) wszelkich świadczeń o charakterze wojskowym, a w krajach uznających uchylanie się od służby wojskowej ze względów religijnych, wszelkich świadczeń na rzecz Państwa wymaganych przez ustawę od osób uchylających się;III) wszelkich świadczeń wymaganych w przypadkach wyjątkowej sytuacji albo klęski zagrażającej życiu lub dobrobytowi społeczeństwa;IV) wszelkiej pracy lub świadczeń stanowiących część normalnych obowiązków obywatelskich.

Artykuł 9

1. Każdy ma prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego. Nikt nie może być samowolnie aresztowany lub zatrzymany. Nikt nie może być pozbawiony wolności inaczej, jak tylko na zasadach i w trybie ustalonym przez ustawę.2. Osobę aresztowaną należy poinformować w chwili aresztowania o przyczynach aresztowania i w krótkim czasie powiadomić o wysuwanych przeciwko niej zarzutach.3. Osoba aresztowana lub zatrzymana pod zarzutem dokonania przestępstwa powinna być w krótkim czasie postawiona przed sędzią lub przed inną osobą ustawowo uprawnioną do sprawowania władzy sądowej i powinna być osądzona w rozsądnym terminie lub zwolniona. Nie powinno stanowić ogólnej zasady, że osoby oczekujące na rozprawę mają być zatrzymane w areszcie, lecz zwolnienie ich może być uzależnione od gwarancji zapewniających ich stawienie się na rozprawę, w każdej innej fazie postępowania sądowego oraz - w razie potrzeby - w celu wykonania wyroku.4. Każdy pozbawiony wolności przez aresztowanie lub zatrzymanie ma prawo odwołania się do sądu w celu niezwłocznego orzeczenia przez sąd o legalności zatrzymania i zarządzenia zwolnienia, jeżeli to zatrzymanie okaże się bezprawne.5. Każdy, kto został bezprawnie aresztowany lub zatrzymany, ma prawo do odszkodowania, którego może dochodzić w drodze sądowej.

Artykuł 10

1. Każda osoba pozbawiona wolności będzie traktowana w sposób humanitarny i z poszanowaniem przyrodzonej godności człowieka.2. a) Osoby oskarżone będą, oprócz wyjątkowych okoliczności, oddzielone od osób skazanych i będą podlegały innemu traktowaniu, odpowiadającemu ich statusowi osób nie skazanych;b) oskarżeni młodociani będą oddzieleni od dorosłych i możliwie jak najszybciej postawieni przed sądem celem osądzenia.3. System penitencjarny obejmować będzie traktowanie więźniów, którego zasadniczym celem będzie ich poprawa i rehabilitacja społeczna. Przestępcy młodociani będą oddzieleni od dorosłych i traktowani stosownie do swego wieku i statusu prawnego.

Artykuł 11

Nikt nie może być pozbawiony wolności jedynie z powodu niemożności wywiązania się z zobowiązań umownych.

Artykuł 12

1. Każdy człowiek przebywający legalnie na terytorium jakiegokolwiek Państwa będzie miał prawo, w obrębie tego terytorium, do swobody poruszania się i wolności wyboru miejsca zamieszkania.2. Każdy człowiek ma prawo opuścić jakikolwiek kraj, włączając w to swój własny.3. Wymienione wyżej prawa nie mogą podlegać żadnym ograniczeniom, z wyjątkiem tych, które są przewidziane przez ustawę, są konieczne do ochrony bezpieczeństwa państwowego, porządku publicznego, zdrowia lub moralności publicznej, albo praw i wolności innych i są zgodne z pozostałymi prawami uznanymi w niniejszym Pakcie.4. Nikt nie może być samowolnie pozbawiony prawa wjazdu do swego własnego kraju.

Artykuł 13

Cudzoziemiec przebywający legalnie na terytorium Państwa-Strony niniejszego Paktu może być z niego wydalony jedynie w wykonaniu decyzji podjętej zgodnie z ustawą i będzie miał prawo, jeżeli ważne względy bezpieczeństwa państwowego nie przemawiają przeciw temu, przedłożyć argumenty przeciwko swemu wydaleniu oraz domagać się ponownego zbadania swej sprawy przez właściwe władze albo osobę lub osoby specjalnie przez te władze wyznaczone i być przed nimi w tym celu reprezentowanym.

Artykuł 14

1. Wszyscy ludzie są równi przed sądami i trybunałami. Każdy ma prawo do sprawiedliwego i publicznego rozpatrzenia sprawy przez właściwy,
niezależny i bezstronny sąd, ustanowiony przez ustawę, przy orzekaniu co do zasadności oskarżenia przeciw niemu w sprawach karnych bądź co do jego praw i obowiązków w sprawach cywilnych. Prasa i publiczność mogą być wykluczone z całości lub części rozprawy sądowej ze względu na moralność, porządek publiczny lub bezpieczeństwo państwowe w demokratycznym społeczeństwie albo jeżeli interes życia prywatnego stron tego wymaga, albo w stopniu, w jakim sąd uzna to za bezwzględnie konieczne w szczególnych okolicznościach, kiedy jawność mogłaby przynieść szkodę interesom sprawiedliwości; jednakże każde orzeczenie sądu wydane w jakiejkolwiek sprawie karnej lub cywilnej będzie publicznie ogłoszone, z wyjątkiem przypadków, gdy wymaga tego interes młodocianych lub gdy sprawa dotyczy sporów małżeńskich albo opieki nad dziećmi.2. Każda osoba oskarżona o popełnienie przestępstwa ma prawo być uważana za niewinną aż do udowodnienia jej winy zgodnie z ustawą.3. Każda osoba oskarżona o popełnienie przestępstwa ma prawo, na zasadach pełnej równości, co najmniej do następujących gwarancji:a) otrzymania niezwłocznie szczegółowej informacji w języku dla niej zrozumiałym o rodzaju i przyczynie oskarżenia;b) dysponowania odpowiednim czasem i możliwościami w celu przygotowania obrony i porozumienia się z obrońcą przez siebie wybranym;c) rozprawy bez nieuzasadnionej zwłoki;d) obecności na rozprawie, bronienia się osobiście lub przez obrońcę przez siebie wybranego; do otrzymania informacji, jeżeli nie posiada obrońcy, o istnieniu powyższego prawa oraz posiadania obrońcy wyznaczonego dla niej w każdym przypadku, kiedy interesy sprawiedliwości tego wymagają, bez ponoszenia kosztów obrony w przypadkach, kiedy oskarżony nie posiada dostatecznych środków na ich pokrycie;e) przesłuchania lub spowodowania przesłuchania świadków oskarżenia i zapewnienia obecności i przesłuchania świadków obrony na tych samych warunkach, co świadków oskarżenia;f) korzystania z bezpłatnej pomocy tłumacza, jeżeli oskarżony nie rozumie lub nie mówi językiem używanym w sądzie;g) nieprzymuszania do zeznawania przeciwko sobie lub do przyznania się do winy.4. W stosunku do młodocianych postępowanie powinno brać pod uwagę ich wiek oraz potrzebę wpływania na ich reedukację.5. Każda osoba skazana za przestępstwo ma prawo odwołania się do sądu wyższej instancji w celu ponownego rozpatrzenia orzeczenia o winie i karze zgodnie z ustawą.6. Jeżeli prawomocne orzeczenie skazujące zostało następnie uchylone lub nastąpiło ułaskawienie na podstawie nowych lub nowo ujawnionych faktów, które niezbicie wykazały, że zaszła omyłka sądowa, wówczas osobie, która poniosła karę w wyniku takiego skazania, będzie przyznane odszkodowanie zgodnie z ustawą, chyba że zostanie udowodnione, iż osoba ta ponosi całkowicie lub częściowo winę za nieujawnienie w porę nieznanego faktu.7. Nikt nie może być ponownie ścigany lub karany za przestępstwo, za które już raz został prawomocnie skazany lub uniewinniony zgodnie z ustawą i procedurą karną danego kraju.

Artykuł 15

1. Nikt nie może być skazany za czyn lub zaniechanie, które w myśl prawa wewnętrznego lub międzynarodowego nie stanowiły przestępstwa w chwili ich popełnienia. Nie może być również zastosowana kara surowsza od tej, którą można było wymierzyć w chwili popełnienia przestępstwa. Jeżeli po popełnieniu przestępstwa ustanowiona zostanie przez ustawę kara łagodniejsza za takie przestępstwo, przestępca będzie miał prawo z tego korzystać.2. Nic w niniejszym artykule nie ogranicza sądzenia i karania jakiejkolwiek osoby za jakikolwiek czyn lub zaniechanie, które w chwili ich popełnienia stanowiły przestępstwo w myśl ogólnych zasad prawa uznanych przez społeczność międzynarodową.

Artykuł 16

Każdy ma prawo do uznawania wszędzie jego podmiotowości prawnej.

Artykuł 17

1. Nikt nie może być narażony na samowolną lub bezprawną ingerencję w jego życie prywatne, rodzinne, dom czy korespondencję, ani też na bezprawne zamachy na jego cześć i dobre imię.2. Każdy ma prawo do ochrony prawnej przed tego rodzaju ingerencjami i zamachami.

Artykuł 18

1. Każdy ma prawo do wolności myśli, sumienia i wyznania. Prawo to obejmuje wolność posiadania lub przyjmowania wyznania lub przekonań według własnego wyboru oraz do uzewnętrzniania indywidualnie czy wspólnie z innymi, publicznie lub prywatnie, swej religii lub przekonań przez uprawianie kultu, uczestniczenie w obrzędach, praktykowanie i nauczanie.2. Nikt nie może podlegać przymusowi, który stanowiłby zamach na jego wolność posiadania lub przyjmowania wyznania albo przekonań według własnego wyboru.3. Wolność uzewnętrzniania wyznania lub przekonań może podlegać jedynie takim ograniczeniom, które są przewidziane przez ustawę i są konieczne dla ochrony bezpieczeństwa publicznego, porządku, zdrowia lub moralności publicznej albo podstawowych praw i wolności innych osób.4. Państwa-Strony niniejszego Paktu zobowiązują się do poszanowania wolności rodziców lub, w odpowiednich przypadkach, opiekunów prawnych do zapewnienia swym dzieciom wychowania religijnego i moralnego zgodnie z własnymi przekonaniami.

Artykuł 19

1. Każdy człowiek ma prawo do posiadania bez przeszkód własnych poglądów.2. Każdy człowiek ma prawo do swobodnego wyrażania opinii; prawo to obejmuje swobodę poszukiwania, otrzymywania i rozpowszechniania wszelkich informacji i poglądów, bez względu na granice państwowe, ustnie, pismem lub drukiem, w postaci dzieła sztuki bądź w jakikolwiek inny sposób według własnego wyboru.3. Realizacja praw przewidzianych w ustępie 2 niniejszego artykułu pociąga za sobą specjalne obowiązki i specjalną odpowiedzialność. Może ona w konsekwencji podlegać pewnym ograniczeniom, które powinny być jednak wyraźnie przewidziane przez ustawę i które są niezbędne w celu:a) poszanowania praw i dobrego imienia innych;b) ochrony bezpieczeństwa państwowego lub porządku publicznego albo zdrowia lub moralności publicznej.

Artykuł 20

1. Wszelka propaganda wojenna powinna być ustawowo zakazana.2. Popieranie w jakikolwiek sposób nienawiści narodowej, rasowej lub religijnej, stanowiące podżeganie do dyskryminacji, wrogości lub gwałtu, powinno być ustawowo zakazane.

Artykuł 21

Uznaje się prawo do spokojnego zgromadzania się. Na wykonywanie tego prawa nie mogą być nałożone ograniczenia inne niż ustalone zgodnie z ustawą i konieczne w demokratycznym społeczeństwie w interesie bezpieczeństwa państwowego lub publicznego, porządku publicznego bądź dla ochrony zdrowia lub moralności publicznej albo praw i wolności innych osób.

Artykuł 22

1. Każdy ma prawo do swobodnego stowarzyszania się z innymi, włącznie z prawem do tworzenia i przystępowania do związków zawodowych w celu ochrony swych interesów.2. Na wykonywanie tego prawa nie mogą być nałożone ograniczenia inne niż przewidziane przez ustawę i konieczne w demokratycznym społeczeństwie w interesie bezpieczeństwa państwowego lub publicznego, porządku publicznego bądź dla ochrony zdrowia lub moralności publicznej albo praw i wolności innych osób. Niniejszy artykuł nie stanowi przeszkody w nałożeniu ograniczeń zgodnych z ustawą na wykonywanie tego prawa przez członków sił zbrojnych i policji.3. Żadne z postanowień niniejszego artykułu nie uprawnia Państw-Stron Konwencji Międzynarodowej Organizacji Pracy z 1948 r. dotyczącej wolności związkowej i ochrony praw związkowych do podejmowania kroków ustawodawczych lub stosowania prawa w sposób, który naruszałby gwarancje przewidziane w tej Konwencji.

Artykuł 23

1. Rodzina jest naturalną i podstawową komórką społeczeństwa i ma prawo do ochrony ze strony społeczeństwa i Państwa.2. Uznaje się prawo mężczyzn i kobiet w wieku małżeńskim do zawarcia małżeństwa i założenia rodziny.3. Żaden związek małżeński nie może być zawarty bez swobodnie wyrażonej i pełnej zgody przyszłych małżonków.4. Państwa-Strony niniejszego Paktu podejmą odpowiednie kroki w celu zapewnienia równych praw i obowiązków małżonków w odniesieniu do zawarcia małżeństwa, podczas jego trwania i przy jego rozwiązaniu. W przypadku rozwiązania małżeństwa należy podjąć środki w celu zapewnienia dzieciom niezbędnej ochrony.

Artykuł 24

1. Każde dziecko, bez żadnej dyskryminacji ze względu na rasę, kolor skóry, płeć, język, religię, pochodzenie narodowe lub społeczne, sytuację majątkową lub urodzenie, ma prawo do środków ochrony, jakich wymaga status małoletniego, ze strony rodziny, społeczeństwa i Państwa.2. Każde dziecko powinno być zarejestrowane niezwłocznie po urodzeniu i posiadać nazwisko.3. Każde dziecko ma prawo do nabycia obywatelstwa.

Artykuł 25

Każdy obywatel ma prawo i możliwości, bez żadnej dyskryminacji, o której mowa w artykule 2, i bez nieuzasadnionych ograniczeń:a) uczestniczenia w kierowaniu sprawami publicznymi bezpośrednio lub za pośrednictwem swobodnie wybranych przedstawicieli;b) korzystania z czynnego i biernego prawa wyborczego w rzetelnych wyborach, przeprowadzanych okresowo, opartych na głosowaniu powszechnym, równym i tajnym, gwarantujących wyborcom swobodne wyrażenie woli;c) dostępu do służby publicznej w swoim kraju na ogólnych zasadach równości.

Artykuł 26

Wszyscy są równi wobec prawa i są uprawnieni bez żadnej dyskryminacji do jednakowej ochrony prawnej. Jakakolwiek dyskryminacja w tym zakresie powinna być ustawowo zakazana oraz powinna być zagwarantowana przez ustawę równa dla wszystkich i skuteczna ochrona przed dyskryminacją z takich względów, jak: rasa, kolor skóry, płeć, język, religia, poglądy polityczne lub inne, pochodzenie narodowe lub społeczne, sytuacja majątkowa, urodzenie lub jakiekolwiek inne okoliczności.

Artykuł 27

W Państwach, w których istnieją mniejszości etniczne, religijne lub językowe, osoby należące do tych mniejszości nie mogą być pozbawione prawa do własnego życia kulturalnego, wyznawania i praktykowania własnej religii oraz posługiwania się własnym językiem wraz z innymi członkami danej grupy.

CZĘŚĆ IV

Artykuł 28

1. Powołuje się Komitet Praw Człowieka (zwany dalej w niniejszym Pakcie "Komitetem"). Składa się on z osiemnastu członków i sprawuje funkcje wymienione poniżej.2. Komitet składa się z obywateli Państw-Stron niniejszego Paktu, którzy powinni być ludźmi o wysokim poziomie moralnym i uznanej kompetencji w dziedzinie praw człowieka, przy czym należy uwzględnić celowość udziału pewnej liczby osób o doświadczeniu prawniczym.3. Członkowie Komitetu są wybierani i pełnią swe funkcje we własnym imieniu.

Artykuł 29

1. Członkowie Komitetu są wybierani w tajnym głosowaniu z listy osób, odpowiadających wymogom określonym w artykule 28, które zostaną w tym celu zgłoszone przez Państwa-Strony niniejszego Paktu.2. Każde z Państw-Stron niniejszego Paktu może zgłosić najwyżej dwie osoby. Osoby te powinny być obywatelami Państwa zgłaszającego.3. Ta sama osoba może być zgłoszona ponownie.

Artykuł 30

1. Pierwsze wybory odbędą się nie później niż w sześć miesięcy od dnia wejścia w życie niniejszego Paktu.2. Co najmniej na cztery miesiące przed terminem każdych wyborów do Komitetu, z wyjątkiem wyborów mających na celu obsadzenie wakatu ogłoszonego zgodnie z artykułem 34, Sekretarz Generalny Organizacji Narodów Zjednoczonych skieruje do Państw-Stron niniejszego Paktu pisemne zaproszenie do zgłoszenia kandydatów na członków Komitetu w ciągu trzech miesięcy.3. Sekretarz Generalny Organizacji Narodów Zjednoczonych sporządza alfabetyczną listę wszystkich zgłoszonych w ten sposób kandydatów, ze wskazaniem Państw, które ich zgłosiły, i przedkłada ją Państwom-Stronom niniejszego Paktu nie później niż na miesiąc przed terminem każdych wyborów.4. Wybory członków Komitetu odbywają się na posiedzeniu Państw-Stron niniejszego Paktu, zwołanym przez Sekretarza Generalnego Organizacji Narodów Zjednoczonych w siedzibie Organizacji. Na posiedzeniu tym, dla którego quorum wynosi dwie trzecie Państw-Stron niniejszego Paktu, za wybranych uznani zostaną ci kandydaci, którzy otrzymają największą liczbę głosów i bezwzględną większość głosów przedstawicieli Państw-Stron obecnych i głosujących.

Artykuł 31

1. W skład Komitetu nie może wejść więcej niż jeden obywatel tego samego Państwa.2. W wyborach do Komitetu uwzględniona będzie zasada sprawiedliwego podziału geograficznego i reprezentacji różnych form cywilizacji, jak również podstawowych systemów prawnych.

Artykuł 32

1. Członkowie Komitetu wybierani są na okres czterech lat. Mogą oni być ponownie wybrani, jeżeli ich kandydatury zostaną ponownie zgłoszone. Jednakże mandat dziewięciu spośród członków Komitetu wybranych w pierwszych wyborach wygasa po upływie dwóch lat; niezwłocznie po pierwszych wyborach nazwiska tych dziewięciu członków Komitetu zostaną wybrane drogą losowania przez przewodniczącego posiedzenia, o którym mowa w artykule 30, ustęp 4.2. Po wygaśnięciu mandatu wybory zostaną przeprowadzone zgodnie z postanowieniami poprzednich artykułów niniejszej części Paktu.

Artykuł 33

1. Jeżeli według jednomyślnej opinii pozostałych członków jeden z członków Komitetu przestał wykonywać swe funkcje z jakiejkolwiek innej przyczyny niż czasowa nieobecność, Przewodniczący Komitetu zawiadomi o tym Sekretarza Generalnego Organizacji Narodów Zjednoczonych, który ogłosi wakat w składzie Komitetu.2. W przypadku śmierci lub rezygnacji jednego z członków Komitetu Przewodniczący niezwłocznie zawiadomi Sekretarza Generalnego Organizacji Narodów Zjednoczonych, który ogłosi wakat od dnia śmierci lub od dnia, od którego rezygnacja pociąga za sobą skutki prawne.

Artykuł 34

1. W przypadku ogłoszenia wakatu zgodnie z artykułem 33 oraz jeżeli mandat członka, który ma być zastąpiony, nie wygasa w ciągu sześciu miesięcy od dnia ogłoszenia wakatu, Sekretarz Generalny Organizacji Narodów Zjednoczonych zawiadomi o tym wszystkie Państwa-Strony niniejszego Paktu, które mogą w ciągu dwóch miesięcy zgłosić zgodnie z artykułem 29 kandydatów w celu wypełnienia wakatu.2. Sekretarz Generalny Organizacji Narodów Zjednoczonych sporządzi listę alfabetyczną osób w ten sposób zgłoszonych i przedłoży ją Państwom-Stronom niniejszego Paktu. Następnie zostaną przeprowadzone wybory w celu obsadzenia wakującego miejsca, zgodnie z odpowiednimi postanowieniami tej części niniejszego Paktu. 3. Członek Komitetu wybrany w celu wypełnienia wakatu ogłoszonego zgodnie z artykułem 33 będzie piastował swe funkcje przez okres, jaki pozostał do czasu wygaśnięcia kadencji członka, którego miejsce stało się wakujące w Komitecie zgodnie z postanowieniami wymienionego artykułu.

Artykuł 35

Członkowie Komitetu otrzymują, za zgodą Zgromadzenia Ogólnego Organizacji Narodów Zjednoczonych, wynagrodzenie z funduszów Organizacji Narodów Zjednoczonych na zasadach i warunkach, jakie ustali Zgromadzenie Ogólne, uwzględniając wagę zadań Komitetu.

Artykuł 36

Sekretarz Generalny Organizacji Narodów Zjednoczonych zapewni niezbędny personel i środki materialne konieczne do efektywnego wykonywania funkcji Komitetu przewidzianych w niniejszym Pakcie.

Artykuł 37

1. Sekretarz Generalny Organizacji Narodów Zjednoczonych zwoła pierwsze posiedzenie Komitetu w siedzibie Organizacji Narodów Zjednoczonych.2. Po pierwszym posiedzeniu Komitet zbiera się w każdym przypadku przewidzianym w jego regulaminie.3. Komitet zbiera się normalnie w siedzibie Organizacji Narodów Zjednoczonych lub w Biurze Organizacji Narodów Zjednoczonych w Genewie.

Artykuł 38

Każdy z członków Komitetu przed objęciem swych funkcji składa na posiedzeniu otwartym Komitetu uroczyste oświadczenie, iż będzie wykonywał swe obowiązki w sposób bezstronny i sumienny.

Artykuł 39

1. Komitet wybiera swoje biuro na okres dwóch lat. Członkowie biura mogą być ponownie wybrani.2. Komitet ustali swój regulamin, który będzie zawierał m. in. następujące postanowienia:a) 12 członków stanowi quorum,b) decyzje Komitetu są podejmowane większością głosów obecnych członków.

Artykuł 40

1. Państwa-Strony niniejszego Paktu zobowiązują się do przedkładania sprawozdań na temat środków przedsięwziętych przez nie w celu realizacji praw uznanych w niniejszym Pakcie oraz postępu dokonanego w dziedzinie korzystania z tych praw:a) w ciągu roku od dnia wejścia w życie niniejszego Paktu dla tych Państw-Stron,b) następnie na każde wezwanie Komitetu.2. Wszystkie sprawozdania zostaną przedłożone Sekretarzowi Generalnemu Organizacji Narodów Zjednoczonych, który przekaże je Komitetowi do rozpatrzenia. Sprawozdania powinny wskazywać czynniki i trudności - o ile takie istnieją - wpływające na realizację niniejszego Paktu.3. Sekretarz Generalny Organizacji Narodów Zjednoczonych może w porozumieniu z Komitetem przekazać organizacjom wyspecjalizowanym kopie tych części sprawozdań, które mogą dotyczyć ich zakresu działalności.4. Komitet bada sprawozdania przedłożone przez Państwa-Strony niniejszego Paktu. Przekazuje on Państwom-Stronom swoje sprawozdania wraz z takimi uwagami natury ogólnej, jakie uzna za właściwe. Komitet może również przekazać te uwagi wraz z kopiami sprawozdań, jakie otrzymał od Państw-Stron niniejszego Paktu, Radzie Gospodarczej i Społecznej.5. Państwa-Strony niniejszego Paktu mogą przedłożyć Komitetowi komentarze do uwag, jakie mogą być uczynione zgodnie z ustępem 4 niniejszego artykułu.

Artykuł 41

1. Zgodnie z niniejszym artykułem Państwo-Strona niniejszego Paktu może w każdej chwili oświadczyć, że uznaje właściwość Komitetu do przyjmowania i rozważania zawiadomień, w których jedno Państwo-Strona twierdzi, że inne Państwo-Strona nie wypełnia swych zobowiązań wynikających z niniejszego Paktu. Zawiadomienia, o których mowa w niniejszym artykule, będą przyjmowane i rozważane tylko w przypadku, gdy zostaną przedłożone przez Państwo-Stronę, które złożyło oświadczenie uznające właściwość Komitetu wobec niego. Komitet nie będzie przyjmował żadnych zawiadomień, jeśli będą one dotyczyły Państwa-Strony, które nie złożyło takiego oświadczenia. Zawiadomienia przyjęte zgodnie z niniejszym artykułem będą rozpatrywane w trybie następującym:a) w przypadku, gdy jedno z Państw-Stron niniejszego Paktu uważa, że inne Państwo-Strona nie wykonuje postanowień niniejszego Paktu, może mu ono zwrócić na to uwagę drogą pisemnego zawiadomienia; Państwo otrzymujące zawiadomienie dostarczy w ciągu trzech miesięcy od dnia jego otrzymania Państwu, które je przesłało, wyjaśnienie lub inne oświadczenie na piśmie naświetlające sprawę, które powinno zawierać w stopniu, w jakim to jest możliwe i celowe, informacje dotyczące wewnętrznej procedury oraz środków odwoławczych już zastosowanych, będących w toku stosowania lub dostępnych w tej sprawie;b) jeżeli sprawa nie zostanie rozstrzygnięta ku zadowoleniu obu zainteresowanych Państw-Stron w ciągu sześciu miesięcy od dnia otrzymania przez Państwo otrzymujące pierwszego zawiadomienia, każde z tych Państw będzie miało prawo skierować sprawę do Komitetu przez zawiadomienie Komitetu oraz drugiego Państwa;c) Komitet rozpatruje przekazaną mu sprawę tylko po upewnieniu się, że dostępne wewnętrzne środki odwoławcze zostały zastosowane i wyczerpane w tej sprawie zgodnie z ogólnie uznanymi zasadami prawa międzynarodowego; zasada ta nie ma zastosowania w przypadku nieuzasadnionej zwłoki w przeprowadzeniu postępowania odwoławczego;d) Komitet rozpatruje zawiadomienia, o których mowa w niniejszym artykule, na posiedzeniach przy drzwiach zamkniętych;e) z zastrzeżeniem postanowień punktu c) Komitet powinien udostępnić zainteresowanym Państwom-Stronom swe dobre usługi, dążąc do polubownego rozstrzygnięcia sprawy w oparciu o poszanowanie praw człowieka i podstawowych wolności uznanych w niniejszym Pakcie;f) w każdej przekazanej mu sprawie Komitet może zwrócić się do wspomnianych w punkcie b) zainteresowanych Państw-Stron o dostarczenie mu wszelkich informacji dotyczących danej sprawy;g) zainteresowane Państwa-Strony wspomniane w punkcie b) mają prawo być reprezentowane podczas rozpatrywania sprawy przez Komitet oraz składać uwagi ustnie lub pisemnie bądź w obu formach;h) Komitet powinien w ciągu dwunastu miesięcy od otrzymania zawiadomienia, o którym mowa w punkcie b), przedłożyć sprawozdanie:I) jeżeli zostało osiągnięte rozstrzygnięcie zgodnie z postanowieniami punktu e), Komitet ograniczy swe sprawozdanie do krótkiego przedstawienia faktów i osiągniętego rozstrzygnięcia;II) jeżeli nie zostało osiągnięte rozstrzygnięcie zgodnie z postanowieniem punktu e), Komitet ograniczy swe sprawozdanie do krótkiego przedstawienia faktów; pisemne uwagi Państw-Stron oraz protokół zawierający uwagi ustne, poczynione przez zainteresowane Państwa-Strony, zostaną załączone do sprawozdania.W każdej sprawie sprawozdanie powinno być przekazane zainteresowanym Państwom-Stronom.2. Postanowienia niniejszego artykułu wejdą w życie z chwilą złożenia oświadczenia, o którym mowa w ustępie 1, przez dziesięć Państw-Stron niniejszego Paktu. Oświadczenia takie powinny być złożone przez Państwa-Strony Sekretarzowi Generalnemu Organizacji Narodów Zjednoczonych, który przekaże ich kopie innym Państwom-Stronom. Oświadczenie może zostać w każdej chwili wycofane w drodze notyfikacji skierowanej do Sekretarza Generalnego. Wycofanie takie nie przeszkadza w rozpatrzeniu sprawy będącej przedmiotem zawiadomienia już przekazanego zgodnie z postanowieniami niniejszego artykułu; po otrzymaniu przez Sekretarza Generalnego Organizacji Narodów Zjednoczonych notyfikacji o wycofaniu oświadczenia nie będą przyjmowane dalsze zawiadomienia od jakichkolwiek Państw-Stron, chyba że zainteresowane Państwo-Strona złożyło ponowne oświadczenie.

Artykuł 42

1. a) Jeżeli sprawa przedłożona Komitetowi zgodnie z artykułem 41 nie zostanie rozstrzygnięta ku zadowoleniu zainteresowanych Państw-Stron, Komitet może, po uprzednim uzyskaniu zgody zainteresowanych Państw-Stron, powołać Komisję Pojednawczą ad hoc (zwaną dalej "Komisją"); Komisja świadczy swe dobre usługi zainteresowanym Państwom-Stronom w celu polubownego rozstrzygnięcia sprawy w oparciu o poszanowanie niniejszego Paktu;b) Komisja składa się z pięciu osób wyznaczonych zgodnie z porozumieniem pomiędzy zainteresowanymi Państwami-Stronami; jeżeli zainteresowane Państwa-Strony nie osiągną w ciągu trzech miesięcy porozumienia odnośnie do części lub całości składu Komisji, wówczas ci członkowie Komisji, co do których nie osiągnięto porozumienia, zostaną wybrani w tajnym głosowaniu większością dwóch trzecich głosów członków Komitetu spośród nich samych.2. Członkowie Komisji pełnią swe funkcje w imieniu własnym. Nie mogą oni być obywatelami zainteresowanych Państw-Stron ani obywatelami Państwa nie będącego stroną niniejszego Paktu, ani też obywatelami Państwa-Strony, które nie złożyło oświadczenia, przewidzianego w artykule 41.3. Komisja wybiera swego Przewodniczącego oraz przyjmuje własny regulamin.4. Posiedzenia Komisji odbywają się normalnie w siedzibie Organizacji Narodów Zjednoczonych lub w Biurze Organizacji Narodów Zjednoczonych w Genewie. Mogą one jednak odbywać się w innych dogodnych miejscach, które Komisja ustali w porozumieniu z Sekretarzem Generalnym Organizacji Narodów Zjednoczonych i zainteresowanymi Państwami-Stronami.5. Sekretariat powołany zgodnie z artykułem 36 obsługuje również komisje powołane na podstawie niniejszego artykułu.6. Informacje otrzymane i rozpatrzone przez Komitet powinny być udostępnione Komisji, która może wezwać zainteresowane Państwa-Strony do dostarczania wszelkich innych uzupełniających informacji dotyczących danej sprawy.7. Po rozpatrzeniu sprawy we wszystkich jej aspektach, lecz w każdym razie nie później niż w dwanaście miesięcy od dnia przedłożenia jej tej sprawy, Komisja przedstawia sprawozdanie Przewodniczącemu Komitetu celem przekazania go zainteresowanym Państwom-Stronom:a) jeżeli Komisja nie jest w stanie zakończyć rozpatrywania sprawy w ciągu dwunastu miesięcy, ograniczy swe sprawozdanie do krótkiego przedstawienia stanu rozpatrywania sprawy;b) jeżeli zostało osiągnięte polubowne rozstrzygnięcie sprawy w oparciu o poszanowanie praw człowieka, uznanych w niniejszym Pakcie, Komisja ograniczy swe sprawozdanie do krótkiego przedstawienia faktów i osiągniętego rozstrzygnięcia;c) jeżeli rozstrzygnięcie w myśl punktu b) nie zostanie osiągnięte, sprawozdanie Komisji powinno zawierać ustalenia we wszystkich kwestiach faktycznych dotyczących sporu między zainteresowanymi Państwami-Stronami, a także pogląd Komisji odnośnie do możliwości osiągnięcia polubownego rozstrzygnięcia sprawy. Sprawozdanie powinno również zawierać uwagi pisemne oraz protokół uwag ustnych poczynionych przez zainteresowane Państwa-Strony;d) jeżeli Komisja przedłoży sprawozdanie zgodnie z punktem c), zainteresowane Państwa-Strony zawiadomią, w ciągu trzech miesięcy od dnia otrzymania tego sprawozdania, Przewodniczącego Komitetu, czy akceptują treść sprawozdania Komisji.8. Postanowienia niniejszego artykułu nie ograniczają obowiązków Komitetu przewidzianych w artykule 41.9. Zainteresowane Państwa-Strony pokryją w równym stopniu wszelkie wydatki członków Komisji zgodnie z preliminarzem, który zostanie sporządzony przez Sekretarza Generalnego Organizacji Narodów Zjednoczonych.10. Sekretarz Generalny Organizacji Narodów Zjednoczonych jest upoważniony do pokrycia - w razie potrzeby - wydatków członków Komisji, zanim zainteresowane Państwa-Strony dokonają ich zwrotu zgodnie z ustępem 9 niniejszego artykułu.

Artykuł 43

Członkowie Komitetu i Komisji Pojednawczej ad hoc, wyznaczeni zgodnie z postanowieniami artykułu 41, korzystają z ułatwień, przywilejów i immunitetów, jakie przysługują ekspertom działającym z ramienia Organizacji Narodów Zjednoczonych, zgodnie z postanowieniami odpowiednich rozdziałów Konwencji dotyczącej przywilejów i immunitetów Narodów Zjednoczonych.

Artykuł 44

Postanowienia dotyczące wykonania niniejszego Paktu stosuje się bez uszczerbku dla sposobów postępowania w dziedzinie praw człowieka określonych przez - lub na podstawie aktów konstytucyjnych i konwencji Organizacji Narodów Zjednoczonych i organizacji wyspecjalizowanych oraz nie stanowią przeszkody w stosowaniu przez Państwa-Strony niniejszego Paktu innych sposobów załatwiania sporów, zgodnie z ogólnymi bądź szczegółowymi porozumieniami międzynarodowymi, obowiązującymi w stosunkach między nimi.

Artykuł 45

Komitet przedkłada Zgromadzeniu Ogólnemu Organizacji Narodów Zjednoczonych, za pośrednictwem Rady Gospodarczej i Społecznej, roczne sprawozdania ze swej działalności.

Artykuł 46

Żadne z postanowień niniejszego Paktu nie może być interpretowane jako naruszające postanowienia Karty Narodów Zjednoczonych oraz statutów organizacji wyspecjalizowanych, określających odpowiednie obowiązki różnych organów Organizacji Narodów Zjednoczonych i organizacji wyspecjalizowanych w odniesieniu do spraw, których dotyczy niniejszy Pakt.

Artykuł 47

Żadne z postanowień niniejszego Paktu nie może być interpretowane jako naruszające przyrodzone prawo wszystkich narodów do pełnego i swobodnego posiadania i użytkowania ich bogactw i zasobów naturalnych.

CZĘŚĆ V

Artykuł 48

1. Niniejszy Pakt jest otwarty do podpisu dla wszystkich Państw członków Organizacji Narodów Zjednoczonych lub członków jakiejkolwiek organizacji wyspecjalizowanej, a także dla wszystkich Państw-Stron Statutu Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości oraz wszystkich innych Państw zaproszonych przez Zgromadzenie Ogólne Organizacji Narodów Zjednoczonych do stania się Stroną niniejszego Paktu.2. Niniejszy Pakt podlega ratyfikacji. Dokumenty ratyfikacyjne będą złożone Sekretarzowi Generalnemu Organizacji Narodów Zjednoczonych.3. Niniejszy Pakt jest otwarty do przystąpienia dla wszystkich Państw, o których mowa w ustępie 1 niniejszego artykułu.4. Przystąpienia dokonuje się przez złożenie dokumentu przystąpienia Sekretarzowi Generalnemu Organizacji Narodów Zjednoczonych.5. Sekretarz Generalny Organizacji Narodów Zjednoczonych zawiadomi wszystkie Państwa, które podpisały niniejszy Pakt lub do niego przystąpiły, o złożeniu każdego dokumentu ratyfikacyjnego lub dokumentu przystąpienia.

Artykuł 49

1. Niniejszy Pakt wejdzie w życie po upływie trzech miesięcy od daty złożenia Sekretarzowi Generalnemu Organizacji Narodów Zjednoczonych trzydziestego piątego dokumentu ratyfikacyjnego lub dokumentu przystąpienia.2. W stosunku do każdego Państwa, które ratyfikuje niniejszy Pakt lub do niego przystąpi po złożeniu trzydziestego piątego dokumentu ratyfikacyjnego lub dokumentu przystąpienia, wchodzi on w życie po upływie trzech miesięcy od daty złożenia przez to Państwo dokumentu ratyfikacyjnego lub dokumentu przystąpienia.

Artykuł 50

Postanowienia niniejszego Paktu rozciągają się na wszystkie części Państw federalnych bez jakichkolwiek ograniczeń lub wyjątków.

Artykuł 51

1. Każde z Państw-Stron niniejszego Paktu może zaproponować poprawkę i zgłosić ją Sekretarzowi Generalnemu Organizacji Narodów Zjednoczonych. Sekretarz Generalny przekaże następnie każdą zaproponowaną poprawkę Państwom-Stronom niniejszego Paktu z prośbą o zawiadomienie go, czy wypowiadają się za zwołaniem konferencji Państw-Stron w celu rozważenia i przegłosowania propozycji. Jeżeli przynajmniej jedna trzecia Państw-Stron wypowie się za zwołaniem takiej konferencji, Sekretarz Generalny zwoła ją pod auspicjami Organizacji Narodów Zjednoczonych. Każda poprawka przyjęta na konferencji większością głosów Państw-Stron obecnych i głosujących zostanie przedłożona Zgromadzeniu Ogólnemu Organizacji Narodów Zjednoczonych do zatwierdzenia.2. Poprawki wchodzą w życie po zatwierdzeniu przez Zgromadzenie Ogólne Organizacji Narodów Zjednoczonych i przyjęciu przez dwie trzecie Państw-Stron niniejszego Paktu zgodnie z ich procedurą konstytucyjną.3. Poprawki po wejściu w życie wiążą te Państwa-Strony, które je przyjęły, podczas gdy inne Państwa-Strony są nadal związane postanowieniami niniejszego Paktu oraz poprawkami, które przyjęły uprzednio.

Artykuł 52

Niezależnie od notyfikacji, dokonanych zgodnie z artykułem 48 ustęp 5, Sekretarz Generalny Organizacji Narodów Zjednoczonych zawiadomi wszystkie Państwa, o których mowa w ustępie 1 wymienionego artykułu, o:a) podpisach, ratyfikacjach i przystąpieniach zgodnie z artykułem 48;b) dacie wejścia w życie niniejszego Paktu zgodnie z artykułem 49 i dacie wejścia w życie poprawek zgodnie z artykułem 51.

Artykuł 53

1. Niniejszy Pakt, którego teksty angielski, chiński, francuski, hiszpański i rosyjski są jednakowo autentyczne, będzie złożony w archiwach Organizacji Narodów Zjednoczonych.2. Sekretarz Generalny Organizacji Narodów Zjednoczonych przekaże uwierzytelnione kopie niniejszego Paktu wszystkim Państwom, o których mowa w artykule 48.

***************

1.PRAWA CZŁOWIEKA
- prawa ktore przysluguja kazdemu czlowiekowi niezaleznie od plci, wieku, wyksztalcenia, a wynikajace z samego faktu, iz jest sie czlowiekiem. Oznacza to, że prawa człowieka są
1. powrzechne
są także :
2.przyrodzone - co oznacza, że przysługują każdemu od momentu narodzin. Na tle tej cechy praw czlowieka wybuchaja konflikty poglądowe w kwestii aborcji i eutanazji.
3.niezbywalane - nie można sięich zrzec
4.nienaruszalne - nikt nie może zostać ich pozbawaiony

2.GENERACJE PRAW CZLOWIEKA

I GENERACJA: prawo do życia, wolności, własności, bezpieczeństwa
II GENERACJA: prawa gospodarcze, społeczne, kultularne, prawo do rozwoju fizycznego i duchowego
II GENERACJA: prawa przysługujące zbiorowościom społecznym, narodom np. prawo do demokracji

3.GENEZA PRAW CZŁOWIEKA
a.pojęciem godności człowieka posługiwali się Arystoteles i Cycero.
b. cywilne prawo rzymskie - uznawało własność i jej ochronę
c.wzrost znaczenia dekalogu, rozwój ideii chrześcijaństwa
d. św. Tomasz z Akwinu - uznawał rolę godnośći człowieka w życiu, podkreślał to, że człowiek został staworzony na podobieństwo Boga.
e. 1215r- WIELKA KARTA SWOBÓD wydana w Anglii przez Jana bez Ziemi - zakazanie pozbawienia wolności i mienia bez nakazu sądowego lub prawnego
f. 1440-1443r - NEMINEM CAPTIVABIMUS (Przywilej Jedlińsko-Krakowski) - nietyklaność osobista i majątkowa szlachty polskiej
g.Paweł Włodkowic - sprzeciw przeciwko krawej chrystianizacji pogan przez krzyżaków
h.Pico Della Mirandola, Jan z Trzciany, Tomasz Morus - zwrócenie uwagi na prawa człowieka w renesansie
i.1679r - HABEAS CORPUS ACT - angielska ustawa zabraniająca więzienia bez nakazu sądu
j.John Locke - uznanie włosnośći za przyrodzone prawo człowieka, istniejące wcześniej niż państwo
k.Monteskiusz - uznanie, iż wolność polityczna nie może istnieć bez trójpodziału władzy
l.J.J.Rousseau - uznanie wolności za nierozerwalnie złaczoną z człowiekiem
ł.1776r - KARTA PRWA WIRGINNI - uznanei przyrodzonych praw człowieka i poparcie teorii o własnośći jako ważnego prawa człowieka, głoszonej przez Locke'a
m.4.07.1776 - DEKLARACJA NIEPODLEGLOSCI STANÓW ZJEDNOCZONYCH - najważniejsze warotości: życie, wolność, szczęście
n.1789 - FRANCUSKA DEKLARACJA PRAW CZŁOWIEKA I OBYWATELA - ludzie rodzą się i pozostają równi, uznanie wolności, własności, bezpieczeństwa za podstawowe prawa
o.03.05.1791r KONSTYTUCJA 3 MAJA - nietyklaność osobista miszczan, swodoby wyznaniowe
p.1807r - KONSTYTUCJA KSIĘSTWA WARSZAWSKIEGO - nadanie wolności osobistej chłopom

4. PODSTAWOWE PRAWA CZŁOWIEKA
I. prawo do życia
II.prawo wolności od tortur
III.prawo do wolności od niewoli, poddaństwa, pracy przymusowej
IV.prawo do własności i bezpiczeństwa
V.prawo do prywatności
VI.prawo do wolności wyznania,myśli, sumienia
VII.prawo do słusznego procesu
VIII.prawo do zrzeszania się

5.PRAWA GOSPODARCZE, SOCJALNE, KULTURALNE
I.prawo do pracy: min.
a.higieniczne warunki pracy
b.godziwa zapłata
II.prawo do godnego poziomu życia
a.prawo do ubrania
b.mieszkania
c.wyżywienia
III.prawa rodziny
a.prawo do ochrony i pomocy
b.prawa dzieci i młodzieży
c.prawo matki do szczególnej ochrony przed i po urodzeni udziecka
IV.prawo do zdrowia
obejmujące też obowiązek dbania o własne zdrowie
V.prawo do nauki
obejmujące też obowiązek do nauki na poziomie podstawowym
VI.prawa kulturalne
a.prawo do korzystania z dorobku cywilizacji
b.wolność prowadzenia badań naukowych

6.DOKUMENTY MIĘDZYNARODOWEJ OCHRONY PRAW CZŁOWIEKA
a.Karta Narodów Zjednoczonych - 1945r
prawa czlowieka podstawą stabilizjacji i pokoju na świecie
b.Powrzechna Deklaracja Praw Człowieka - 1948r.
pierszy kompletny katalog praw człowieka
c.Międzynarodowe pakty o ochronie praw człowieka
I.międzynarodowy pakt praw obywatelskich i politycznych
II.międzynarodowy pakt do spraw praw gospodarczych, społecznych,kulturalnych
II.fakultatywny protokół do paktu pierwszego

7.ORGANIZACJE MIĘDZYNARODOWEGO SYSTEMU OCHRONY PRAW CZŁOWIEKA
I.ONZ - międzynarodowa organizacja powstała w 1945r, z siedzibą w Nowym Jorku.Do jej głównych zadań należy utrzymanie pokoju i bezpiczeństwa na świecie i rozwijanie przyjaznych stosunków między państwami. Jest następczynią Ligii Narodów.
II.ECOSOC (Rada Gospodarczo Społeczna) - organizacja, której zadaniem jest spisywanie traktatów międzynarodowych oraz badanie przestrzegania praw zawartych w Powrzechnej Deklaracji Praw Człowieka. Przymuje ona też skargi i przekazuje je Komisji Praw Człowieka.
organy pomocnicze ESCOSOC: np. Komitet Praw Kobiet, Komisja ds. Zapobiegania Dyskryminacji i Ochrony Mniejszości
III.KOMITET PRAW CZŁOWIEKA - został powołany w 1977r na podst. Paktu praw obywatelskich i politycznych. Sprawuje kontrolę nad realizacją tego pakry przez państwa i występuje w roli medaitora polubownie łaodzącego spory.
IV.KOMITET DS. PRAW GOSPODARCZYCH. SPOŁECZNYCH I KULTURALNYCH - funkcjonuje od 1987r, jego głównym zadaniem jest przede wszystkim wcielanie w życie praw 2generacji
V.WYŻSZY KOMISARZ DS. PRAW CZŁOWIEKA - urząd powołany w 1993r, zajmuje się usprawnieniem koordynacji działań ONZ

8.ORGANIZACJE I DOKUMENTY REGIONALNE
I.system europejski
a.Rada Europy - organizjaca powołana w 1949r zrzeszająca prawie wszystkie państwa Europy
b.Europejska Konwencja Praw Człowieka
c.Europejska Komisja Praw Człowieka +
d.Trybunał Praw Człowieka
= Europejski Trybunał Praw Człowieka
sprawuje on funkcje kontrolną, jego działania są niezawisłe, gdyż z każdego kraju przynależy do niego tylko jeden czlonek.
II.system UE
a.Traktaty Wspólnotowe
-wolność poruszania się i przebywania na terenach krajów członkowskich
-prawo czynne i bierne do wyboru urzędników do Parlamenty Europejskiego i władz lokalnych
-prawo do ochorny dyplomatycznej
b.Parlament Europejski
c.Mediator-Rzecznik praw obwywatelskich unii
III.sytem afrykański
a.OJA - Organizjacja Jedności Afryki - dążenie do poprawiena warunków bytu
b.Afrykańska Karta Praw Czlowieka i Ludów
IV.system amerykański
a.Międzyamerykańska Komisja Praw Człowieka
b.Międzyamerykański Trybunał Praw Człowieka
c.Protokół z San Salvador - międzynarodowa ochrona praw gospodarczych, społecznych, kulturalnych

9.ORGANIZACJE POZARZĄDOWE - NGOs - non-govermmental organizations
-organizajce wspierające działalność organizajci rządowych
I.Międzynarodowy Komitet Czerownego Krzyża (ICRC) - Genewa
*ochrona ofiar katastrof i klęsk żywiołowych
*ochrona ludności cywilnej podczas konfliktów zbrojnych
*konkretna pomoc jeńcom i rannym
II.Amnesty International (AI) – Londyn
*dążenie do zniesienia kary śmierci
*zaprzestanie tortur
*uwolnienie więzniów politycznych
III.Międzynarodowa Komisja Prawników (ICJ) - Genewa
*niezawisłość sądów i zawodów prawniczych
IV.Human Rights Watch (HRW)
*zwlacznie zabójstw politycznych
*zwlaczanie tortur
*oborna wolności słowa
*zniesienie cenzury
*zpaewnienie oskarżonym prawa do słysznego procesu i azylu
V.Komiety Helsińskie
-oraganizajce powstałe w wielu państwach do sprawowoania obywatelskiej kontroli wypełniania praw człowieka

10.ORGANIZACJE ZAJUMUJĄCE SIĘ OCHRONĄ PRAW CZŁOWIEKA POMAGAJĄCE INNYM ORGANIZACJĄ:
I.Humans Rights Internet - publikowanie działań organizacji zajujących się ochrona praw człowieka
II.SOS-Tortura - oragnizacja udzielająca natychmaistowej pomocy w przypadku torturowań, egzekucji
III.Międzynarodowe Centrum Prawne Ochrony Praw Czlowieka
IV.Międzynarodowy Instytut Praw Człowieka - poromowanie praw czlowieka przez sztukę

11.GWARANCJE OCHRONY PRAW CZŁOWIEKA W POLSCE
I.instytucje rządowe
a.sądy powrzechne - sprawy z zakresu prawa karnego,cywilnego,gospodarczego i prawa pracy
b.Naczelny Sąd Administracyjny - rozpatrywanie skarg na decyzje administracyjne
c.Trybunał Konstytucyjny - sprawdzanie zgodności przepisów i ustaw z konstytucją
d.Rzecznik Praw Obywatelskich - badanie działalności organizacji administracji państwowej i samorządowej oraz różnych instytucji
II.pozarządowe
a.Komitet Helsiński
b.Polska Sekcja Międzynarodowej Komisji Prawników
c.Polskie stowarzyszenie AI
d.PCK

12.PRZYKŁADY ŁAMANIA PRAW CZŁOWIEKA
a.prześladowania policyjne w Kosowie w latach '90
b.prześladowania i tortury za poglądy polityczne w Chinach
c.nadużycia seksualne kobiet w więzieniach w USA
d.mobbing
e.aresztowania i pobicia osób biorących udział w strajku w Radomiu i Ursusie w 1976r.

***************

„Prawa człowieka to zespół praw i wolności, które przysługują każdemu człowiekowi bez względu na rasę, płeć, język, wyznanie polityczne, pochodzenie narodowe i społeczne, majątek itp. Prawa człowieka są prawami o charakterze moralnym, zbiorem postulatów domagających się poszanowania wartości najcenniejszych dla człowieka, takich jak życie, godność, wolność, swobodny rozwój”.

Odmowa poszanowania praw człowieka stanowi nie tylko krzywdę dla jednostki, ale sprzyja niepokojom społecznym i politycznym oraz przemocy i konfliktom zarówno wewnątrz społeczeństw, jak i między całymi narodami. Z tego powodu poszanowanie praw człowieka i godności ludzkiej uważa się za podstawę wolności, sprawiedliwości i pokoju w świecie. Dyskusja o prawach człowieka zawsze była uwikłana w rywalizację światopoglądów i systemów politycznych; większość najbardziej znanych przeciwstawnych orientacji filoz. odcisnęła piętno na koncepcjach praw człowieka. Istnieją poglądy, z których wynika, że źródłem praw człowieka jest religia. Jeżeli człowiek został stworzony na obraz i podobieństwo Boga należy mniemać, że zajmuje on szczególne miejsce w świecie i ma godność, która wymaga ochrony; XVII-wieczna teoria praw naturalnych jednostki (J. Locke) dowodzi, że ludzie w stanie naturalnym byli wolni i równi; z konieczności zostali zmuszeni do zawarcia porozumienia między sobą, które stało się podstawą zorganizowanego społeczeństwa; każdy człowiek zachował jednak naturalne prawo do życia, wolności osobistej i własności indywidualnej; władze zostały zobowiązane do ochrony praw naturalnych jednostki. Klasycy XIX-wiecznego pozytywizmu głosili, iż wszelkie uprawnienia jednostki pochodzą z nadania państwa i ograniczają się jedynie do tego, co zostało zapisane w aktach prawnych; odrzucali idee praw, których źródła istniały poza obowiązującym systemem prawnym. Filozofowie marsist. oceniali prawa człowieka przez pryzmat klasowego charakteru społeczeństwa i nierówności ustroju kapitalist.; kwestionowali istnienie „naturalnych” i „niezbywalnych” praw jednostki, traktując je jako burżuazyjną iluzję. Za pierwszy dokument deklarujący niektóre prawa człowieka należy uznać ang. Magna Charta Libertatum (1215), powstałą jako reakcja przeciw absolutyzmowi. Jej idee zostały rozwinięte w XVII w. w dokumentach: Petition of Regihts (1628), Habeas Corpus Act (1679) i Bill of Rights (1689). W XVIII w. pojawiły się: Bill of Rights w Wirginii (1776), „Deklaracja niepodległości Stanów Zjednoczonych” (1776) wraz z poprawkami I-IX do konstytucji USA (1789), a także fr. „Deklaracja praw człowieka i obywatela” (1789).

Prawa człowieka jakie zna i uważa za jak najbardziej oczywiste większość ludzi początku XXI wieku, przez setki lat były poza ich zasięgiem. Mimo napotkania licznych trudności, potrzeba posiadania przez ludzi zagwarantowanych praw rozwijała się przez wieki.

Tworzenie międzynarodowego systemu ochrony praw człowieka rozpoczęto dopiero po II wojnie światowe, w ramach ONZ. Pierwszym traktatem międzynarodowym gwarantującym prawa człowieka była Karta Narodów Zjednoczonych z 1945; sformułowano w niej jeden z głównych celów ONZ – „popieranie i zachęcanie do poszanowania praw człowieka i podstawowych wolności dla wszystkich, bez względu na rasę, płeć, język lub wyznanie” (artykuł 1 ustęp 3).

Zwieńczeniem pragnień i dążeń stała się uchwalona 10 XII 1948 roku przez Zgromadzenie Ogólne ONZ-Powszechna Deklaracja Praw Człowieka. Międzynarodowy katalog podstawowych i niezbywalnych praw i wolności, jako „wspólny standard do osiągnięcia przez wszystkie ludy i narody”. W Deklaracji do podstawowych praw zaliczono: wolność, prawo do pracy, ochrony prawnej, azylu, posiadania obywatelstwa, ochrony społecznej, do nauki, zakładania rodziny. „Wszyscy ludzie rodzą się wolni i równi w swej godności i w swoich prawach. Są obdarzeni rozumem oraz powinni postępować wobec innych w duchu braterstwa”- głosi pierwszy artykuł Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka. Powszechna Deklaracja jest dokumentem obowiązującym wszystkie państwa członkowskie ONZ, nawet jeśli nie zostanie przez nie ratyfikowana. Od 1948 roku podpisało ją ponad 140 państw świata. Pomimo to w ponad 100 krajach więzi się ludzi z powodu przekonań, rasy czy przynależności etnicznej. Wielu, więc zwątpiło w skuteczność tego typu aktów wydawanych przez ponadnarodowe organizacje. Ale nie zapomnijmy, że dzięki Deklaracji zaczęto mówić otwarcie o prawach człowieka i próbuje się je egzekwować.

Jej rozwinięciem były „Pakt praw człowieka” z 1966, na które składają się „Pakt praw obywatelskich i politycznych” i „Pakt praw gospodarczych, społecznych i kulturalnych”. Obok aktów ogólnych w ONZ opracowano i zobowiązano się przestrzegać ok. 60 konwencji szczegółowych, np. o zapobieganiu i karaniu zbrodni ludobójstwa (1948), o niestosowaniu przedawnienia wobec zbrodni woj. i zbrodni przeciw ludzkości (1968), o uchodźcach (1951), o eliminacji wszelkich form dyskryminacji kobiet (1979), o zakazie tortur i innych form nieludzkiego i poniżającego traktowania i karania (1984), o prawach dziecka (1989). Wiele konwencji o prawie człowieka przyjęto w ramach MOP i UNESCO. Oprócz uniwersalnego systemu ochrony praw człowieka tworzonego przez ONZ istnieją 3 systemy regionalne opracowane przez Radę Europy, OPA i OJA, które obowiązują państwa członkowskie tych organizacji. Państwa Rady Europy przyjęły 1950 „Europejską konwencję praw człowieka”, gwarantującą podstawowe prawa i wolności jednostki, głównie osobiste i polityczne; prawa społeczne i gospodarcze znalazły się w Europejskiej karcie społecznej z 1961 r. Spośród innych konwencji uchwalonych przez Radę Europy warto wymienić: europejską konwencję o zapobieganiu torturom i nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu albo karaniu (1987), konwencje o ochronie osób w związku z automatycznym przetwarzaniem danych o charakterze osobistym (1981), europejską kartę języków regionalnych i mniejszościowych (1992). Problemy praw człowieka zajmują również ważne miejsce w procesie OBWE, szczególnie ochrona praw mniejszości narodowych i etnicznych. W walce o prawa człowieka jest konieczne zaangażowanie nie tylko rządów, ale i organizacji pozarządowych, których zadaniem jest sprawowanie społecznej kontroli nad przestrzeganiem przez państwa swoich zobowiązań w poszanowaniu tych praw. Od czasu uchwalenia powszechnej „Deklaracji praw człowieka” społeczność międzynarodowa ogromnie rozwinęła system ochrony praw i wolności jednostki.

Niestety w naszych czasach też zauważamy łamanie i nieprzestrzeganie praw człowieka w różnych regionach świata. Problemem na ogólnonarodową skalę była, jest i będzie walka z panującymi na świecie reżimami. Poprzez liczne represje, ograniczenia i zakazy, ludzie zamieszkujący państwa z takim systemem ustrojowym w sposób nieodwracalny tracą należne im prawa. Prawa, z których najważniejszym jest prawo do życia, dość często gwałcone w walce pomiędzy władzą a ludnością. Przykładem może być Tybet, odnotowuje się tam liczne przypadki łamania praw człowieka. Są one bardzo poważne. Istnieje wiele dowodów, zeznań świadków i ofiar potwierdzających ten proceder. Liczne organizacje międzynarodowe biją na alarm. W Tybecie dochodzi do najpoważniejszych gwałtów na prawach człowieka, dowodzą temu także raporty ONZ oraz UE. Chińską okupacje opłaciło życiem już ponad milion Tybetańczyków. Z raportów organizacji zajmujących się prawami człowieka, wynika, że tortury są jedyną metodą prowadzenia dochodzeń znaną chińskim śledczym. Niemal co dzień agencje informacyjne donoszą o szokujących aktach brutalności, niesłusznych aresztowaniach i długoletnich wydawanych wyrokach.

Nasuwa się teraz pytanie, kogo uczynić odpowiedzialnym za łamanie praw człowieka i od kogo domagać się ich respektowania?

Myślę, że po pierwsze – od społeczeństwa, czyli od nas samych, abyśmy w pędzie ku przyszłości nie zapominali o słabszych oraz o tych, którym nasz model nie odpowiada z innych (religijnych, moralnych) względów. Chodzi więc o kształtowanie tolerancji i akceptowanie, pochwałę różnorodności.

Po drugie – domagajmy się kształtowania takich postaw od instytucji mających ogromny wpływ na świadomość społeczną (chodzi o prasę, kościoły itp.).

Po trzecie – chrońmy tradycyjne społeczności i ich style życia przed agresją kulturową, cywilizacyjno-przemysłową itp. Tu adresatem będą instytucje życia gospodarczego, kulturalnego i politycznego.

Pomimo wielu osiągnięć międzynarodowych, w dziedzinie ochrony praw człowieka, rolę wiodącą w gwarancji wprowadzenia ich w życie odgrywa prawo wewnętrzne państw i ich systemy społeczno polityczne. Równie wielką rolę odgrywa walka o pokój, pokojowe współistnienie, respektowanie prawa narodów do samookreślania i niezależności, wyeliminowanie dyskryminacji w stosunkach międzynarodowych. Prawa człowieka są gwałcone w wyniku agresywnych wojen czy prowadzeniu polityki apartheidu, dlatego bez wyeliminowania tych plag ludzkości nie może być o skutecznej ich ochronie.

Wkład Polski w dziedzinie praw człowieka jest bardzo duży. Polska ratyfikowała wszystkie konwencje dotyczące praw człowieka (przystąpiła również do Europejskiej konwencji praw człowieka i Europejskiej karty społecznej) i brała udział przy ich opracowaniu. Od samego początku istnienia uczestniczy w pracach Komisji Praw Człowieka i Komisji Praw Kobiet. Działa również twórczo w różnych międzynarodowych organizacjach (np.: UNESCO itp.).

Myślę, że powinniśmy zrozumieć, iż fakt przestrzegania lub nieprzestrzegania praw człowieka nie jest tylko wyłącznie problemem wewnętrznym osobnego państwa lecz problemem całej światowej społeczności, do której to państwo należy

***************

Solą demokracji są prawa człowieka. Powstanie nowożytnych ustrojów demokratycznych poprzedził rozwój idei, a następnie normatywizacja praw człowieka. I odwrotnie, zagrożenia dla demokracji, jej ograniczenia, były równoznaczne z zamachem na fundamentalne prawa człowieka i swobody obywatelskie. Wolność, równość wobec prawa, swoboda manifestowania, prawo do stowarzyszenia się, udział w życiu publicznym państwa, prawo do wolnych wyborów (i weryfikacja władz publicznych) mają podstawowe znaczenie i są podstawowymi instytucjami ustroju demokratycznego.

W sensie formalnym prawa człowieka są dziedziną prawa konstytucyjnego i międzynarodowego, której zadaniem jest obrona w sposób zinstytucjonalizowany prawa osoby ludzkiej – jednostek, a czasem większych zbiorowości. W płaszczyźnie międzynarodowej kreowane są nowe standardy w dziedzinie praw człowieka, które są następnie wnoszone w system prawa wewnętrznego i praktyki państw. Zjawisko transmisji i internalizacji wzorców z zewnątrz występuje w tej chwili z dużą intensywnością w krajach postkomunistycznych odciętych w istocie od poważnej części dorobku, w którego tworzeniu w niemałym stopniu współuczestniczyły. Poparcie dla jednostek, społeczności czy narodów walczących o swe prawa, ich powodzenie w tej walce jest jednym z elementów kształtowania nowego, demokratycznego porządku międzynarodowego – demokracji w skali globalnej. Cel jest odległy, lecz droga do niego prowadzi przez prawa człowieka.
Na początku jest idea, która z czasem przybiera postać dojrzałej i spójnej koncepcji.

Idea praw człowieka i ich ochrony pojawiła się wraz z przeobrażeniami społeczno-ekonomicznymi, towarzyszącymi narodzinom formacji kapitalistycznej oraz prądami umysłowymi epoki Odrodzenia i Oświecenia. Pierwszą z tych koncepcji stworzyła szkoła prawa natury i teoria umowy społecznej (J. Locke, H. Gracjusz, B. Spinoza, J.J. Rousseau). Zakładały one, iż człowiek, ponieważ jest człowiekiem, posiada pewien zespół praw nieodłącznych jego naturze (wolność, własność, równość, bezpieczeństwo).

Koniec XVIII wieku przynosi rozwój koncepcji liberalnej praw człowieka, z dwoma najważniejszymi dokumentami tego okresu: amerykańską Deklarację Niepodległości (1776) i francuską Deklarację Praw Człowieka i Obywatela (1789). Przemiany i zjawiska towarzyszące ewolucji kapitalizmu w XIX wieku (kryzys, rozwój ruchu związkowego, partii robotniczych) prowadzą do wykształcenia się koncepcji burżuazyjnej praw człowieka, która zachowując trzon dotychczasowych koncepcji, kładzie również nacisk na tworzenie materialnych warunków korzystania z praw człowieka oraz na role państwa jako gwaranta tradycyjnych praw i twórcę materialnych zabezpieczeń nowych kategorii praw. Wielka Rewolucja Październikowa przynosi ze sobą prawo narodów do samostanowienia: (Dekret o pokoju z 8.XI.1917r. oraz Deklaracja Praw Narodów Rosji z 15.XI.1917r.). Powstanie Związku Radzieckiego, później innych państw socjalistycznych stanowiło impuls do rozwoju socjalistycznej koncepcji praw człowieka, która odrzuca szkołę prawa natury, uzależnia prawa człowieka od konkretnych warunków społeczno-ekonomicznych. Centralne miejsce w tej koncepcji zajmują prawa ekonomiczne, społeczne i kulturalne, uważane za najlepszą materialną gwarancję korzystania ze swobód obywatelskich i praw politycznych. Ważne miejsce wśród koncepcji praw człowieka zajmuje również myśl katolicka. Warto tu wskazać na watykańską filozofię pokoju (encykliki Pacem In terris i Populorum progressio). Szczególny nacisk na zależności występujące między poszanowaniem fundamentalnych praw człowieka (sprawiedliwość, wolność, prawda) i narodu (samostanowienie) a pokojem kładł Jan Paweł II, który prezentował pogląd, iż „pokój sprowadza się w ostateczności do poszanowania nienaruszalnych praw człowieka” (Jan Paweł II filozofia pokoju).

Po II wojnie światowej nastąpił przyspieszony rozwój międzynarodowej ochrony praw człowieka, na co złożyło się wiele czynników psychologicznych, socjologicznych i politycznych, a przede wszystkim tragiczne doświadczenie człowieka, jakim był faszystowski czas pogardy. Obecnie prawa człowieka należą do najbardziej dynamicznie rozwijających się gałęzi prawa międzynarodowego. „Społeczność międzynarodowa” w coraz większym stopniu uświadamia sobie związek istniejący między poszanowaniem praw człowieka a kwestiami pokoju i bezpieczeństwa, sprawiedliwości społecznej i dobrobytu. Doświadczenia przeszłości dowiodły, iż pozostawienie tej materii w wyłącznej kompetencji państw nie stanowi wystarczającej gwarancji przestrzegania fundamentalnych praw człowieka.

Wszystkie główne akty międzynarodowej ochrony praw człowieka odzwierciedlają związek istniejący między poszanowaniem praw człowieka z utrzymaniem pokoju i przyjaznych stosunków między narodami. ONZ podkreśla już w preambule Karty zdecydowane przywrócenie wiary „w podstawowe prawa człowieka, godność i wartość jednostki, równość praw mężczyzn i kobiet oraz narodów wielkich i małych”. Popieranie praw człowieka i zachęcanie do poszanowania tych praw i podstawowych wolności dla wszystkich bez względu na różnice rasy, płci, języka lub wyznania jest jednym z głównych celów ONZ (Art.1 par.3). Karta NZ jeszcze sześciokrotnie podnosi kwestię ochrony praw człowieka oraz nakłada na państwa członkowskie obowiązek współpracy z ONZ i współdziałania międzynarodowego w tej dziedzinie. Karta nie formułuje jednak ani definicji ani katalogu praw człowieka. Rozwojem norm międzynarodowych w tym zakresie Organizacja zajęła się w następnych latach. Przełomowym etapem w historii praw człowieka było uchwalenie przez ZO ONZ 10.XII.1948r. Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka.
Powszechna Deklaracja Praw Człowieka składa się ze wstępu i 30 artykułów. We wstępie mówi ona o motywach leżących u podstaw jej opracowania. Podkreśla, że uznanie przyrodzonej godności, równych i niezbywalnych praw wszystkich członków wspólnoty ludzkiej jest podstawą wolności, sprawiedliwości i pokoju. Nawiązując do aktów barbarzyństwa ubiegłej wojny, odnotowuje konieczność zbudowania takiego świata, w którym ludzie będą korzystać z wolności słowa i przekonań oraz z wolności od strachu i nędzy. Nawiązując do celów i zasad Narodów Zjednoczonych w zakresie poszanowania praw człowieka i podstawowych wolności, Powszechna Deklaracja Praw Człowieka zostaje proklamowana jako „wspólny najwyższy cel wszystkich ludów i wszystkich narodów”.

Pierwsze trzy artykuły Powszechnej Deklaracji mają ogólny charakter i poświęcone są zasadom wysuniętym już przez rewolucje burżuazyjno-demokratyczne XVIII wieku: Wolności, Równości, Braterstwa.

Kolejne artykuły, 4-21, poświęcone są prawom obywatelskim i politycznym. Deklaracja wymienia zakaz niewolnictwa, torturowania, karania lub traktowania w sposób nieludzki, okrutny lub poniżający. Wśród praw i wolności osobistych wyliczane są m. in. prawa do: osobowości prawnej, jednakowej ochrony prawnej, ochrony sądowej, swobodnego poruszania się i wyboru miejsca zamieszkania w granicach każdego państwa, małżeństwa i założenia rodziny, posiadania własności, wolność myśli, sumienia, wyznania, opinii i swobody jej wyrażania.

Prawa polityczne obejmują prawo do posiadania obywatelstwa oraz zakaz samowolnego jego pozbawienia czy ograniczania prawa do jego zmiany, prawo do spokojnego zgromadzania i stowarzyszania się, do uczestniczenia w rządzeniu swym krajem bezpośrednio lub poprzez swobodnie wybranych przedstawicieli, prawo do równego dostępu do służby publicznej w swym kraju.

Artykuły 22-27 dotyczą praw ekonomicznych, społecznych i kulturalnych. W kolejności są to m. in. Prawa do ubezpieczeń społecznych, prawo do pracy i swobodnego jej wyboru, odpowiednich zadowalających warunków pracy oraz ochrony przed bezrobociem, prawo do urlopu i wypoczynku, prawo do stopy życiowej zapewniającej zdrowie i dobrobyt jemu i jego rodzinie, prawo do nauki i swobodnego uczestniczenia w życiu kulturalnym społeczeństwa.

Artykuł 29 podkreśla obowiązki jednostki wobec społeczeństwa, bez którego niemożliwy jest swobodny i pełny rozwój jej osobowości. W korzystaniu ze swych praw każdy człowiek podlega tylko takim ograniczeniom, które są ustalone przez prawo w celu zapewnienia uznania i poszanowania praw i wolności oraz w celu zadośćuczynienia słusznym wymogom moralności, porządku publicznego powszechnego dobrobytu demokratycznego społeczeństwa.

Dalsze, choć bardzo ogólnikowe, ograniczenie zawiera się w stwierdzeniu, że z praw i wolności nie wolno korzystać w sposób sprzeczny z celami i zasadami ONZ. Uzupełnia je artykuł 30 zakazujący takiego korzystania z praw i wolności przez państwo, grupę lub jednostkę, które prowadziłoby do obalenia któregokolwiek praw i wolności zawartych w Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka. Postanowienia te pośrednio mogą być traktowane jako np. z jednej strony uzasadniające ograniczenia swobody słowa czy zgromadzeń skierowanych przeciwko prawom i wolnością innych jednostek, drugiej zaś jako nałożenie obowiązku respektowania takich zasad Karty NZ, jak: zasada samostanowienia, zasada suwerennej równości czy nieinterwencji w sprawy wewnętrzne.

Mimo niewiążącego charakteru Powszechnej Deklaracji jej znaczenie jest bez wątpienia doniosłe. Stała się ona punktem wyjścia dla wielu rezolucji Zgromadzenia Ogólnego, Rady Bezpieczeństwa, Rady Gospodarczo-Społecznej i Rady powierniczej. Powołuje się na nią szereg konstytucji, co szczególnie występuje w ustawach zasadniczych państw afrykańskich, bądź nawet bez wskazania na nią liczne konstytucje powtarzają jej postanowienia. Powszechna Deklaracja wpłynęła i wpływa na praktykę ustawodawczą, administracyjną i sądową wielu państw.
Powszechna Deklaracja ma znaczny udział w upowszechnieniu i spopularyzowaniu idei ochrony praw człowieka w świecie. Została ona przetłumaczona na wszystkie ważniejsze języki świata, weszła do programów nauczania. Rocznica uchwalenia - 10 grudnia – obchodzona jest jako Dzień Praw Człowieka. Specjalne obchody zostały zorganizowane na świecie dla upamiętnienia jej dziesiątej i piętnastej rocznicy, a w dwudziestą rocznicę – rok 1968 ogłoszono Międzynarodowym Rokiem Praw Człowieka, w którym odbyła się Międzynarodowa Konferencja Praw Człowieka w Teheranie.

Odnotowawszy to wszystko, nie sposób nie zauważyć jednak, że w kontekście ogromnego rozwoju, jaki nastąpił w międzynarodowej ochronie praw człowieka w związku ze zdecydowanym potępieniem kolonializmu, faszyzmu, dyskryminacji rasowej, apartheidu, jak również zaawansowaniem ochrony praw kobiet czy dzieci, a wreszcie z uchwaleniem Paktów Praw Człowieka – na Powszechną Deklarację Praw Człowieka należy patrzeć jako na pierwszy, ogromnie ważny, ale w stosunku do obecnego poziomu międzynarodowej ochrony praw człowieka ograniczony tylko rezultat współpracy międzynarodowej.

Zagadnienie praw człowieka pojawiło się także w okrasie odprężenia międzynarodowego Europie latach 1970, a ściślej w procesie KBWE. Kwestia ochrony praw stanowiła od początku ważny element tego procesu. Znalazło to wyraźne odzwierciedlenie w trakcie przygotowań Aktu Końcowego, w jego treści w procesie realizacji postanowień Aktu oraz w czasie spotkań w Belgradzie i Madrycie. Niestety w toku tego procesu nastąpiło wyraźne upolitycznienie zagadnień związanych z ochrona praw człowieka, instrumentalne wykorzystywanie i nadużywanie tych kwestii z oczywistą szkodą dla samej sprawy. Ważną nową jakością, jaką wnosi Akt Końcowy w tej materii, jest uznanie przez państwa europejskie w zasadzie VII (rozdział I) znaczenia praw człowieka i podstawowych wolności, jako „istotnego czynnika pokoju, sprawiedliwości i dobrobytu, niezbędnych do zapewnienia rozwoju przyjaznych stosunków współpracy między nimi”. Państwa-strony KBWE uznały w ten sposób, że bezpieczeństwo i jakość stosunków między państwami zależą także od poszanowania praw człowieka.

W międzynarodowej ochronie praw człowieka NZ szczególną uwagę poświęciły i poświęcają zapobieganiu i likwidacji masowych i ciężkich naruszeń praw człowieka, takich jak: agresja, faszyzm, ludobójstwo, apartheid, kolonializm i rasizm. Ich niebezpieczeństwo polega na tym, że są one źródłem napięć i konfliktów, stanowią groźbę dla pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego. Naruszenia te są zdecydowanie potępiane przez Narody Zjednoczone, są także stosownie do przyjętych rezolucji, deklaracji i umów międzynarodowych kwalifikowane jako przestępstwa i zbrodnie międzynarodowe, a ich popełnienie przez osoby fizyczne zagrożone jest sankcja karną. W wyniku uporczywej walki postępowej części społeczności międzynarodowej, a przede wszystkim krajów socjalistycznych rozwijających się, przestępstwa masowego naruszania praw człowieka zostały uznane także za delikty prawa międzynarodowego, w związku, z czym NZ podejmują rezolucje o zastosowaniu sankcji ekonomicznych wobec popełniających je państw. Sankcje te nie są jednak w pełni skuteczne, gdyż państwa zachodnie – z uwagi na swe powiązania i interesy choćby w Afryce – nie respektują ich w swych stosunkach z RPA czy Rodezją. Nie udaje się również jak dotąd, głównie z uwagi na weto Stanów Zjednoczonych, Francji i W. Brytanii, zastosować sankcji z rozdziału VII Karty NZ, przewidującego podejmowanie przez Radę Bezpieczeństwa akcji w wypadku zagrożenia, naruszenia pokoju czy aktów agresji.

Przestępstwa masowego naruszania praw człowieka są ze sobą powiązane i jedne powodują niejako powstawanie drugich. Faszyzm prowadzi do agresji, ta zaś do zbrodni przeciwko pokojowi, zbrodni wojennych zbrodni przeciwko ludzkości. Kolonializm opiera się na rasizmie i apartheidzie.

Mimo podejmowanych w ostatnich latach przez państwa zachodnie prób zbagatelizowania przestępstw masowego naruszania praw człowieka i odwrócenia od nich uwagi ONZ w dalszym ciągu nie tylko istnieje ich teoretyczne niebezpieczeństwo, ale jak dowodzą przykłady, masowe naruszanie praw człowieka ma nadal miejsce w Chinach, na terytoriach okupowanych przez Izrael, a także w Namibii, Rodezji Południowej czy RPA, rasizm zaś występuje jeszcze w wielu krajach, nawet wysoko rozwiniętych. Stąd też dalsze wysiłki Narodów Zjednoczonych mające na celu zapobieganie i likwidowanie agresji, faszyzmu, ludobójstwa, apartheidu, kolonializmu czy rasizmu pozostają nadal wymogiem współczesnych stosunków międzynarodowych.

Na pewno bardzo wiele należy uczynić, aby osiągnąć stan, w którym sprawiedliwość dla wszystkich i poszanowanie godności innych ludzi byłyby pierwszą potrzebą każdego człowieka. W każdym razie trzeba przyjąć optymistyczne założenie, że „agresja wewnątrzgatunkowa” nie jest immanentną cechą rodzaju ludzkiego na wszystkich szczeblach jego rozwoju, że w końcu uda się ją wyeliminować całkowicie i ostatecznie. Wypływa stąd nadzieja, że nadejdzie czas, kiedy różnice między ludźmi będą rozumiane i odczuwane nie jako źródła niechęci czy nienawiści, ale jako nieodłączny element niepowtarzalnej urody ludzkiego świata.

Źródła:
• Leksykon pokoju, pod red. Prof. Dr hab. Józef Kukułka, W-wa 1987
• Roman Kuźnia, O prawach człowieka, W-wa 1992
• Wokół człowieka, pod red. Marii Szyszkowskiej, W-wa 1988
• Prawa człowieka (dokumenty międzynarodowe), przekład i opracowanie B. Gronowska, T. Jasudowicz, C. Mik; Toruń 1993
• Prawa człowieka w sytuacjach nadzwyczajnych, pod red. Tadeusza Jasudowicza; Toruń 1997
• Janusz Simonides; Międzynarodowa ochrona praw człowieka; W-wa 1977
• internet

***************

Raz utworzenia dla przestrzegania tych praw organizacji międzynarodowych. W 1919 roku powstała Międzynarodowa Organizacja Pracy.
W dwudziestym wieku, po drugiej wojnie światowej, przyjęto wiele aktów prawnych dotyczących praw człowieka, o charakterze uniwersalnym bądź regionalnym.

II Dokumenty mówiące o ochronie praw człowieka

Według Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka wszystkie istoty ludzkie rodzą się wolne i równe w prawach, mają prawo do życia, wolności i bezpieczeństwa osobistego. Znajdują się w niej prawa obywatelskie i polityczne: zakaz niewolnictwa, poddawania torturom i nieludzkiemu traktowaniu, zakaz wkraczania w życie prywatne. Wszyscy mają prawo do swobodnego poruszania się i osiedlania w granicach każdego państwa, prawo do ubiegania się o azyl, prawo do wolności poglądów i wypowiedzi, prawo do udziału w rządzeniu swym krajem. Prawa ekonomiczne, społeczne i kulturalne to między innymi prawo do pracy, prawo do zabezpieczenia społecznego, prawo do zabezpieczenia przed bezrobociem, prawo do tworzenia związków zawodowych i przystępowania do nich, prawo do nauki, prawo do swobodnego uczestnictwa w życiu kulturalnym. Powszechna Deklaracja Praw Człowieka jako rezolucja nie ma charakteru wiążącego, ale wywarła duży wpływ na praktykę międzynarodową i stanowienie prawa poszczególnych krajów.

Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych zobowiązuje strony paktu do przestrzegania i zapewnienia osobom przebywającym na terytorium danego państwa i podlegającym jego jurysdykcji takich praw jak: prawo do życia, zakaz stosowania tortur, prawo do swobody poruszania się i osiedlania w obrębie kraju, prawo do prywatności, prawo do posiadania własnych poglądów i swobodnego wyrażania opinii, prawo do swobodnego stowarzyszania się, prawo do korzystania z czynnego i biernego prawa wyborczego. Pakt ten powołuje Komitet Praw Człowieka. Pierwszy protokół fakultatywny z 1966 pozwala Komitetowi Praw Człowieka przyjmować i rozpatrywać skargi od osób, które uważają, że są ofiarami naruszenia jakiegokolwiek z praw wymienionych w pakcie. W 1989 roku dodano do niego protokół fakultatywny dotyczący zniesienia kary śmierci. Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych jest traktatem międzynarodowym; Polska ratyfikowała go w 1977 roku; dotychczas nie ratyfikowała drugiego protokołu fakultatywnego.

Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych podkreśla prawo każdego narodu do swobodnego rozwoju gospodarczego, społecznego i kulturalnego oraz dysponowania swoimi bogactwami i zasobami kulturalnymi. Pakt zajmuje się takimi prawami jak: prawo do pracy, prawo tworzenia i przystępowania do związków zawodowych, prawo do strajku, prawo do zabezpieczenia społecznego, prawo do dostatecznego poziomu życia dla każdej osoby i rodziny, prawo do nauki, prawo do uczestnictwa w życiu kulturalnym, prawo do korzystania z ochrony własnej twórczości. Pakt ten jest traktatem międzynarodowym; Polska ratyfikowała go w 1977 roku.

Konwencje dotyczące wyspecjalizowanych zagadnień z zakresu praw człowieka: konwencja w sprawie likwidacji dyskryminacji rasowej z roku 1966, konwencja w sprawie likwidacji dyskryminacji kobiet z 1979 roku, konwencja w sprawie zakazu stosowania tortur oraz innego okrutnego traktowania i karania z 1984, konwencja praw dziecka z 1989.

Uniwersalne akty prawne dotyczące praw człowieka są uzupełniane przez regionalne systemy ochrony praw człowieka. Europejskie to Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności z roku 1950, Europejska Karta Socjalna z roku 1961, Europejska Konwencja o Zapobieganiu Torturom oraz Nieludzkiemu lub Poniżającemu Traktowaniu albo Karaniu z roku 1987, dokumenty KBWE - Akt Końcowy Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie z 1975 roku i inne akty prawne; dokumenty Unii Europejskiej - Deklaracja o Prawach Człowieka z 1991 roku, Deklaracja Podstawowych Praw i Wolności z 1989 roku, Karta Wspólnotowa Podstawowych Praw Socjalnych Pracowników z 1989 i inne. Amerykański system ochrony praw człowieka funkcjonujący w ramach Organizacji Państw Amerykańskich - Amerykańska Konwencja Praw Człowieka z 1969 roku, uzupełniona o protokoły dodatkowe dotyczące praw gospodarczych socjalnych i kulturalnych z 1988 roku oraz zniesienia kary śmierci z 1990 roku.

III Organizacje zajmujące się ochroną praw człowieka

Naruszenia praw człowieka zdarzają się wszędzie, także w państwach demokracji konstytucyjnej. Sprzeciwiają się temu organizacje pozarządowe. Nie są one związane z żadną władzą państwową, nie korzystają z pomocy finansowej państwa. Dzięki swej niezależności mogą otwarcie występować przeciwko rządom łamiącym prawa człowieka. Posługują się w swej działalności wyłącznie metodami pokojowymi. Należą do nich m.in. Polska Akcja Humanitarna, Amnesty International, Helsińska Fundacja Praw Człowieka, Komitet Ochrony Praw Dziecka, Polski Komitet UNICEF, Human Rights Watch, Cntrum Monitoringu Wolności Prasy.

Helsińska Fundacja Praw Człowieka w Polsce, z siedzibą w Warszawie, została założona w 1989 roku. Jej powstanie poprzedziła siedmioletnia działalność Komitetu Helsińskiego w Polsce, który pracował w podziemiu od 1982 roku. Po zmianie ustroju politycznego w Polsce w roku 1989 członkowie Komitetu postanowili ujawnić się i stworzyć niezależny instytut zajmujący się edukacją i badaniami w zakresie praw człowieka. Ponieważ obowiązujące wówczas prawo nie zezwalało na tworzenie niezależnych instytutów, zdecydowano się powołać fundację, która pełnić miała taką rolę.

Obecnie Helsińska Fundacja Praw Człowieka jest w Europie jedną z najbardziej doświadczonych i profesjonalnie działających organizacji pozarządowych zajmujących się prawami człowieka.

Fundusze na swą działalność Fundacja pozyskuje - od dużych fundacji, jak Ford Foundation, Open Society Institute, Charles Stewart MOTT Foundation, The John D. and Catherine T. MacArthur Foundation, Fundacja im. Stefana Batorego, German Marshall Fund, Friedrich Naumann Stiftung, Freedom House; od współpracujących z nami organizacji pozarządowych, jak: Szwedzka Sekcja Międzynarodowej Komisji Prawników, Holenderski Komitet Helsiński, IDEE; od instytucji międzynarodowych, jak: Rada Europy, OBWE/ODHIR, z funduszy Unii Europejskiej, z funduszy Organizacji Narodów Zjednoczonych, jak również od sponsorów prywatnych.

Komisja Praw Człowieka została powołana w 1946 r. Jako organ Rady Gospodarczej i Społecznej Organizacji Narodów Zjednoczonych. Początkowo, licząca 18 państw Komisja, zajmowała się przygotowaniem projektów konwencji i rezolucji odnoszących się do ochrony praw człowieka. Z czasem jej kompetencje oraz skład uległy rozszerzeniu - w efekcie Komisja stała się najważniejszym organem ONZ zajmującym się problematyką przestrzegania praw człowieka na świecie, który bada, monitoruje i wydaje raporty na temat sytuacji ochrony praw człowieka na świecie.

Mimo to jest stawianych jej wiele zarzutów, z których najważniejszy to upolitycznienie - w Komisji zasiadają przedstawiciele państw. Głosują oni w imieniu swoich rządów, co często prowadzi do układów i budowania koalicji państw na rzecz nieuchwalenia rezolucji w sprawie któregoś z państw, choć wszyscy nieoficjalnie zgadzają się, że prawa człowieka w tym państwie są łamane. W takich sytuacjach często dochodzi do egzotycznej współpracy państw, które w innych dziedzinach stosunków międzynarodowych zachowują wobec siebie dystans. Ale łączy ich wspólna ochrona przed postawieniem zarzutów o łamanie praw człowieka.

Paradoksem dla przygodnych obserwatorów prac Komisji jest także udział w jej pracach państw, które - łagodnie określając - niezbyt przejmują się prawami człowieka na swoim terytorium. Jednakże z chęcią i zapałem udzielają się w Komisji, właśnie w celu blokowania rezolucji je potępiających. Dla zobrazowania tego warto podać fakt, że w ubiegłym roku sesji Komisji przewodniczył Libia, kraj powszechnie uważany za naruszający międzynarodowe standardy ochrony praw człowieka. Po prostu przewodnictwo w tym roku przysługiwało państwu z Afryki i pozostałe państw tego regionu wybrały ze swojego grona Libię.

Obecnie Komisja Praw Człowieka składa się z 53 państw (wybieranych na trzyletnie kadencje) i spotyka się na regularnych, corocznych sesjach na przełomie marca i kwietnia. Jej obradom towarzyszy duże zainteresowanie państw członkowskich ONZ, mediów oraz (a może przede wszystkim) organizacji pozarządowych z całego świata, które bardzo często stanowią ważne źródło informacji o naruszeniach praw człowieka na świecie. Podczas dorocznej sesji Komisja przyjmuje ok. 100 rezolucji i decyzji w sprawie stopnia przestrzegania praw człowieka, zarówno w odniesieniu do różnych państw (country mechanism) lub w odniesieniu do poszczególnych zagadnień (thematic mechanism).
Komitet Praw Człowieka

Na podstawie przepisów Paktu Obywatelskich i Politycznych powołany został jako organ kontroli międzynarodowej, uprawniony do rozpatrywania skarg indywidualnych w zakresie praw w nim zawartych (może to dotyczyć na przykład naruszenia artykułu 7 Paktu, który mówi: "Nikt nie może być poddany torturom ani okrutnemu, nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu albo karaniu (…)". Skarga może być napisana w języku polskim lub w jednym z języków oficjalnych ONZ. Prawo złożenia skargi nie przysługuje ani grupom ani organizacjom pozarządowym. Przysługuje wyłącznie jednostce. Nie przewidziany jest żaden termin, w jakim skarga może być złożona.

Komitet nie rozpatrzy skargi, jeśli równocześnie jest ona rozpatrywana przez inny organ międzynarodowy. Nie jest natomiast przeszkodą, jeśli skarga była rozpatrywana przez inny organ w przeszłości. Warunkiem złożenia skargi jest wyczerpanie wewnętrznych środków odwoławczych.

Państwo-strona Paktu zobowiązane jest do składania sprawozdań na temat realizacji jego postanowień. Sprawozdanie wstępne należy złożyć po upływie roku od wejścia w życie Paktu, a następne, co 5 lat. Komitet Praw Człowieka (CCPR) może poprosić o sprawozdanie uzupełniające, albo zażądać sprawozdania ad hoc na przykład wówczas, gdy sprawozdanie okresowe zawiera istotne braki lub, gdy w państwie nastąpiła istotna zmiana (np. zmiana ustroju). Sprawozdania rozpatrywane są w czasie sesji Komitetu (trzy sesje rocznie: na przełomie marca i kwietnia w Nowym Jorku, w lipcu i na przełomie października i listopada w Genewie). Podobnie jak w przypadku Komitetu Praw Dziecka, sesje poprzedzone są pracami Grupy Roboczej.

Komitet składa się z 18 członków wybranych w tajnym głosowaniu spośród osób zgłoszonych przez państwa-strony Paktu. Komitet jest zainteresowany informacjami na temat realizacji Paktu, dostarczanymi przez organizacje pozarządowe. Sesje, podczas których rozpatrywane są sprawozdania są jednak dla nich zamknięte. Uczestniczą w nich tylko przedstawiciele Komitetu i delegacji państwa-strony. Rezultaty badań sprawozdań państw zawarte są w dorocznym raporcie, jaki Komitet przedkłada Zgromadzeniu Ogólnemu i przesyła państwom-stronom.

Jedyną sankcją, na jaką narażone jest państwo, które pogwałciło prawa człowieka zawarte w Pakcie, jest publikacja streszczenia z prac Komitetu i jego wniosków w dokumentach oficjalnych ONZ. To z kolei może ewentualnie zaowocować presją polityczną społeczności międzynarodowej.

Międzynarodowa Liga Praw Człowieka, International League for Human Rights, ILHR, organizacja utworzona w 1942 w Nowym Jorku. Jej członkami są organizacje narodowe i osoby fizyczne z kilkudziesięciu państw. W początkowej fazie swej działalności wywarła znaczący wpływ na kształt zapisów w Karcie ONZ dotyczący praw człowieka, monitorowała pod tym względem proces dekolonizacji. Obecnie Liga działa nadal na rzecz przestrzegania praw człowieka zawartych w Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, Paktach Praw Człowieka oraz innych dokumentach ONZ, zachęca do ich przyjmowania przez państwa. Jej specjalne misje prowadzą nie tylko badania w krajach łamiących prawa człowieka, ale też udzielają pomocy ofiarom, organizują grupy obrońców praw człowieka.

IV Przestrzeganie praw człowieka

Państwa demokratyczne walczą o przestrzeganie praw człowieka na całym świecie. "Bieg historii wydaje się jasny: prawa człowieka są coraz bardziej przestrzegane w coraz większej liczbie państw" - stwierdza Bronisław Geremek.

Jednak często działania w kierunku przestrzegania praw człowieka muszą ulec prymatowi interesów gospodarczych i politycznych. Amnesty International twierdzi, że europejskie kraje mają tendencję do stawiania swoich interesów gospodarczych przed ideami zawartymi w Deklaracji Praw Człowieka. W końcu dwudziestego wieku chodzi przede wszystkim o Chiny, które są postrzegane jako otwierający się przed państwami Unii Europejskiej i Stanami Zjednoczonymi rynek z miliardem potencjalnych konsumentów. Również inna organizacja - Międzynarodowa Federacja Praw Człowieka - bardzo krytycznie ocenia stanowisko Unii Europejskiej wobec Chin.

Inną sprawą jest to, że prawa człowieka mogą być postrzegane jako obca filozofia i próba narzucenia siłą innej kultury. Dostrzega to Bronisław Geremek: "Gdzieniegdzie jeszcze słychać głosy, jakoby prawa człowieka były europejskim tylko pomysłem - czy wręcz wymysłem - i że próby ich realizacji w innych częściach świata stanowią akt kulturowego imperializmu", ale stanowczo się przeciwstawia takiemu stanowisku.

Zastrzeżenia budzi również sytuacja w Algierii, Turcji, Kambodży, Birmie, krajach afrykańskich, a nawet USA.

"Pogwałcenia praw człowieka najłatwiej zauważyć w dyktaturach, choć nieraz karli realizm utrudnia ich nazwanie wprost. Ale i państwa demokratyczne nie są od nich wolne. Wystarczy przypomnieć istniejące nadal problemy niektórych mniejszości narodowych, religijnych, etnicznych i seksualnych w krajach Europy Zachodniej i Ameryki Północnej, jak również występujące nadal przejawy nietolerancji wobec Romów i Sinti w Europie Środkowej i Wschodniej." - stwierdza profesor Geremek.

V Łamanie praw człowieka:

Nie ma na świecie państwa, w którym nie byłyby naruszane prawa człowieka. Są państwa, w których zdarza się to sporadycznie, ale istnieją również rządy, które systematycznie i w bardzo drastyczny sposób łamią prawa człowieka. Oto kilka przykładów:

W Turcji więźniowie są bici, pozbawieni jedzenia, wymusza się na nich zeznania za pomocą elektrowstrząsów.

Na Kubie zakazana jest działalność opozycyjnych partii. Władze kontrolują prasę, wydawnictwa, radio i telewizję, zabraniają głoszenia poglądów innych niż oficjalne, prawie wszyscy obywatele nie mogą opuszczać kraju, a ci, którzy usiłują zrobić to nielegalnie, są pozbawiani własności. Wielu Kubańczyków jest przetrzymywanych w więzieniach bez wyroku sądowego.

W zakładzie karnym w Stargardzie Szczecińskim systematycznie dochodzi do łamania przez funkcjonariuszy Straży Więziennej praw człowieka. Chodzi o tak zwane "dźwięki" - Cele Dźwiękochłonne, Cele Zabezpieczeń. Więźniowie zamykani są nago, bez jedzenia i picia w miniaturowych celach, każde wejście strażników rozpoczyna się od powalenia osadzonego na betonową podłogę i kilkuminutowego "zmiękczania" go przy pomocy pał i kopniaków - niezależnie od tego, za co został skazany i za co trafił "na dźwięki". Niemożliwe jest udowodnienie któremukolwiek ze strażników udział w pobiciu, gdyż wchodząc do celi zabezpieczeń każdy maskuje się kominiarką. Niemożliwe jest uzyskanie obdukcji lekarskiej, ponieważ po kilkudniowym pobycie w celi dźwiękochłonnej skazany zostaje osadzony w celi odosobnienia - tzw. izolatce
gdzie przebywa do czasu aż jego obrażenia można nazwać "otarciami naskórka" czy "lekkimi stłuczeniami". Będąc w izolatce, więzień nie ma prawa do wizyty lekarza...

Rządy USA i Wlk. Brytanii podały trzy powody, dla których poszły na wojnę z Irakiem (oczywiście polskie władze je papugowały). Pierwszy to rozszerzenie wojny z terroryzmem. Drugi to zniszczenie irackiej broni masowego rażenia. Trzeci to usunięcie brutalnego reżimu, który torturował i mordował swoich obywateli. Co do walki z terroryzmem wiemy, że przed inwazją na Irak, nie wykazano żadnego powiązania między Al - Kaidą a Saddamem Husajnem. Jeśli wojnę rozpoczęto, by zniszczyć iracką broń masowego rażenia, to wobec braku śladów takiej broni wojna ta nie miała moralnego i strategicznego usprawiedliwienia.

Pozostaje, więc tylko jeden powód: Saddam Husajn był brutalnym tyranem. Tony Blair nazwał obalenie Husajna "dziełem humanitaryzmu".
Skoro tak, Bush i Blair zapewne robią wszystko co w ich mocy, by pomóc obywatelom tyranizowanym w innych krajach. Jeden z nich to Uzbekistan.

Okrucieństwa reżimu w tym kraju opisywane są przez różne organizacje broniące praw człowieka. W Uzbekistanie jest ponad 6 tys. więźniów politycznych i religijnych. Co roku kilku z nich torturowanych jest na śmierć. Czasami policjanci i agenci służb specjalnych po prostu łamią im palce, żebra i czaszkę młotkiem, wpychają śrubokręt lub igłę pod paznokcie, zostawiają na dwa tygodnie zanurzonych po kolana w lodowatej wodzie. Jednego więźnia zagotowali na śmierć.

Jego przestępstwem, jak wielu innych więźniów tego kraju, było praktykowanie swojej religii, czyli islamu. Polityczni opozycjoniści, działacze prawa człowieka, homoseksualiści są traktowani w ten sam sposób. Niektórzy trafiają do szpitali psychiatrycznych tak, jak w stalinowskiej ZSRR.

Prezydent Uzbekistanu, Islam Karimow, został mianowany podczas starego reżimu Związku Radzieckiego. Rozpad ZSRR nie przerwał jego panowania. Rząd USA widzi tymczasem Uzbekistan jako… kluczowego sojusznika i źródło bogactwa (tak, jak kiedyś spostrzegał Irak Saddama Husajna). Od 1999 siły specjalne USA trenowały żołnierzy Karimowa. W październiku 2001 r. pozwolił on Stanom używać Uzbekistanu jako bazy lotniczej w wojnie przeciw Talibom. A teraz, po obaleniu Talibów, USA nie mają zamiaru opuścić kraju. Uzbekistan znajduje się w środku ogromnych pól naftowych i gazowych Azji Środkowej. Pomoc amerykańska dla Karimowa wyniosła w zeszłym roku 500 mln USD, z czego 79 mln poszło na policję i służby specjalne, które są odpowiedzialne za większość tortur.

A Tony Blair dał Uzbekistanowi otwarte pozwolenie na import z Wlk. Brytanii jakiejkolwiek broni, której tylko mógł sobie zażyczyć.
Na przykładzie jednego Uzbekistanu widać, że ostatni argument, który posiadają za wojną w Iraku, stracił wszelką wiarygodność. A przecież są inne państwa podobne do Uzbekistanu, które są po "naszej" stronie.
Rosja: Uwolniono zakładników w Mineralnych Wodach
Środa, 1 sierpnia 2001, 07:55 (ostatnia zmiana: Wtorek, 11 lutego, 16:18)
Ponad 14 godzin trwał dramat pasażerów rejsowego autobusu, porwanego wczoraj rano na południu Rosji. Wieczorem terrorysta, Czeczeniec Sułtan Said Idijew, został zastrzelony przez snajpera, a zakładnicy uwolnieni przez elitarną jednostkę antyterrorystyczną Alfa.

Według wstępnych danych, porywacz, którym był Czeczeniec, został zastrzelony przez snajpera. Najprawdopodobniej był sam, chociaż uwolnieni pasażerowie twierdzą, że miał wspólnika, który jednak się nie ujawniał i udawał zwykłego pasażera. Nie ma jednak potwierdzenia tej informacji, a jeśli nawet był drugi porywacz, to na razie nie wiadomo, co się z nim stało. W czasie szturmu kilku zakładników zostało rannych odłamkami szkła, które wybili komandosi w oknach autobusu. Terrorysta żądał uwolnienia czeczeńskich porywaczy, którzy 7 lat temu także uprowadzili autobus, a także broni i helikoptera. Było to 10 porwanie autobusu w Rosji w ciągu ostatnich 7 lat
Zamach Czeczenów na rosyjski pociąg wojskowy Niedziela, 10 czerwca 2001, 12:55 (ostatnia zmiana: Wtorek, 11 lutego, 16:18)
Czeczeńscy rebelianci przeprowadzili zamach na rosyjski pociąg wojskowy. Zginął jeden żołnierz, a czterech zostało rannych. Czeczeńcy użyli do ataku zdalnie sterowanej miny. Ładunek umieszczony był pod szynami przy wjeździe na stację kolejową w mieście Argun - poinformowało dowództwo wojskowe w stolicy republiki Groznym, nie podając jednak, kiedy doszło do wypadku.

Zabity i ranni żołnierze jechali w pierwszym wagonie. Według rosyjskiego dowództwa, w ciągu ostatnich 24 godzin rebelianci czeczeńscy dziesięciokrotnie atakowali posterunki rosyjskie w Groznym. Rosjanie odpowiadali ogniem, jednak nie wiadomo, czy ktoś zginął. Wojska rosyjskie prowadziły dziś w Groznym operację "oczyszczania", w czasie której poszukiwano rebeliantów. Ulice miasta patrolowały wojskowe samochody. Zatrzymano kilku młodych Czeczenów, podejrzewanych o związki z separatystami.

Siły rosyjskie, które ponad rok temu opanowały praktycznie całą Czeczenię, próbują przywrócić kontrolę Moskwy nad tą republiką, która w wyniku wojny prowadzonej z Rosja w 1994-1996 de facto stała się niepodległa. Ciągle jednak napotykają na opór separatystów czeczeńskich, którzy prowadzą przeciwko nim wojnę partyzancką.
Cyganie żyją w Europie od pięciuset lat, zachowując odrębną kulturę, obyczaje a nawet język. Odmienność często zaś rodzi niechęć, czy wręcz wrogość. W ostatnich latach w krajach Europy Środkowo-Wschodniej Romowie stali się obiektem aktów wrogości, czasem przemocy. W 1999 roku w czeskiej miejscowości Usti nad Łabą władze miasta, pod naciskiem mieszkańców, wybudowały ponad dwumetrowy mur, który miał oddzielić czeskie osiedle od domów cygańskich. Budowie muru próbowali się przeciwstawić nie tylko Romowie, ale także prezydent Czech Vaclav Havel, który oświadczył, że jeśli mur nie zostanie rozebrany, należy ulicę, przy której stanął, nazwać ulicą „Nietolerancji”. W końcu protesty opinii publicznej wymusiły rozbiórkę muru.

VI Osoby walczące o ochronę praw człowieka:

KING Martin Luther jr. (1929-1968)

Pastor, polityk murzyński. Urodził się w Atlancie w Georgii. W 1955 roku obronił pracę doktorską na uniwersytecie bostońskim. Od 1954 był pastorem kościoła babtystów w Montgomery w Alabamie. Przez rok (1955-1956) przewodził bojkotowi autobusów miejskich w Montgomery w celu zniesienia segregacji rasowej. Stosował taktykę biernego oporu. Wyrósł na największego przywódcę murzyńskiego na Południu. Stosował również taktykę walki o prawa obywatelskie Murzynów polegającej na zajmowaniu przez czarnych studentów miejsc rezerwowanych dla białych w lokalach publicznych (taktyka sit-ins). Poparte to było tzw. rajdami wolności, które polegały na publicznym domaganiu się w miastach Południa zniesienia segregacji rasowej. Używano do tego celu autobusów, którymi poruszali się członkowie Kongresu Równości Rasowej. Po wystąpieniach w Birmingham w Alabamie w 1963 roku sprowokował zaangażowanie się administracji J.F. Kennedy’ego w obronie praw obywatelskich Murzynów. Murzynów 1963 roku prowadził na czele 250 tysięcy ludzi obu ras marsz na Waszyngton. W roku następnym otrzymał pokojową nagrodę Nobla. W 1966 roku podjął nieudaną próbę likwidacji slumsów w Chicago. Był przeciwnikiem wojny w Wietnamie. Zastrzelony został w Memphis przez J.E. Raya, którego skazano na 99 lat więzienia. Autor m.in. „Wy We Can’t Wait”(1964 r.).

„Rozruchy są w gruncie rzeczy językiem nie wysłuchanych”.
Martin Luther King jr.

Nelson Mandela, (Nelson Rolihlala Mandela) ur. 18 VII 1918 w Umtata, Przylądek Dobrej Nadziei, RPA, prawnik, czarnoskóry przywódca polityczny w RPA, laureat - wraz z Frederikiem de Klerkiem - pokojowej Nagrody Nobla(1993), od 1994 prezydent RPA. Syn Henrego Mandeli, wodza plemienia Khosa. Studiował na uniwersytetach Witwatersrand i Fort Hare; w 1942 otrzymał dyplom prawniczy. Od 1944 był członkiem, a od 1952 zastępcą przewodniczącego Afrykańskiego Kongresu Narodowego (ANC). Postawiony przed sądem za zdradę stanu (1956-61), został uniewinniony. W czasie długiego procesu rozwiódł się z pierwszą żoną i poślubił Nomzamo Winifred (Winnie Mandela); rozwiedli się w 1996. Gdy siły policyjne zmasakrowały nieuzbrojonych demonstrantów w Sharpeville (1960) i zakazały działalności ANC, Mandela wszedł w na ścieżkę sabotażu i zamachów przeciw białej administracji. W 1961 został przywódcą zbrojnego skrzydła ANC. Złapany rok później, skazany został na dożywocie. Od 1964 do 1982 odsiadywał wyrok w więzieniu na Robblen, wyspie koło Kapsztadu. Następne 6 lat spędził pod ścisłym nadzorem w więzieniu Pollsmoor, tam przebywał w szpitalu, gdy chorował na gruźlicę. Mimo swojego uwięzienia był szeroko znany wśród czarnej społeczności RPA. Sprawa jego uwięzienia była często poruszana wśród międzynarodowej społeczności przeciwnej apartheidowi. Gdy prezydentem był Frederik de Klerk, Mandelę zwolniono (11 lutego 1990). 2 marca zalegalizowano działalność ANC a Mandela został zastępcą przewodniczącego (dotychczasowy Oliver Tambo zachorował). W lipcu 1991 objął funkcję przewodniczącego ANC. Mandela był rzecznikiem likwidacji apartheidu i przejęcia władzy w RPA przez Afrykanów metodami parlamentarnymi. Za to nagrodzono go (wraz z prezydentem de Klerkiem) pokojową Nagrodą Nobla. W pierwszych powszechnych wyborach, w których mogli uczestniczyć czarni (w kwietniu 1994) został wybrany na prezydenta RPA.

Gandhi (1869-1848) - indyjski przywódca narodowy, ojciec niepodległości Indii. Urodzony w rodzinie należącej do kasty kupców, kształcił się w Indiach i od 1888 w Wielkiej Brytanii. Praktykę adwokacką odbył w Londynie. Pracował jako adwokat w Bombaju, by po wykluczeniu z kasty wyjechać w 1893 do Afryki Południowej. Tam zajmował się obroną praw Hindusów. Jest twórcą metody biernego oporu, zwaną satyagraha, tj. siła prawdy. Poglądy i zasady działania Gandhiego opierały się na trzech normach moralnych: niewyrządzaniu zła i powszechnej życzliwości nawet wobec wrogów, życiu w prawdzie, ascezie prowadzącej do opanowania ciała przez ducha. W 1915 powrócił do Indii, gdzie kierował kampanią na rzecz praw robotników i chłopów, bojkotu towarów angielskich i zachodniego sposobu ubierania się. Działania te przyniosły mu sławę i przywództwo w Indyjskim Kongresie Narodowym. Był wielokrotnie aresztowany i więziony przez Brytyjczyków. Przekształcił Kongres w potężną masową partię polityczną opartą na hierarchicznej organizacji wewnętrznej. W kwestiach społecznych kładł nacisk na prostotę i poczucie wzajemnej więzi, charakterystyczne dla wsi indyjskiej. W latach 1942-1944 trafił ponownie do więzienia, kiedy odmówił współpracy z Brytyjczykami podczas II wojny światowej. Był uczestnikiem negocjacji niepodległościowych, w wyniku których został proklamowany akt niepodległości 15 sierpnia 1947. Został zastrzelony 30 stycznia 1948 w Delhi przez hinduskiego fanatyka Nathurama Godze, przeciwnika podziału kraju oraz zapewniania ochrony muzułmanom. Przez jednych został uznany świętym i najznakomitszym człowiekiem XX w., przez innych utopistą i politycznym dziwakiem.

Praca również w załącznikach :)