Środki ochrony jednolitego rynku europejskiego

ŚRODKI OCHRONY JEDNOLITEGO RYNKU EUROPEJSKIEGO

Pomimo utworzenia unii celnej, co oznaczało zniesienie wszelkich ceł i ograniczeń ilościowych w handlu pomiędzy krajami członkowskimi, istniały wciąż innego typu przeszkody podnoszące koszty tego handlu.

Zaliczyć do nich możemy:
- opóźnienia na granicach w wyniku odpraw celnych i pokonywania trudności administracyjnych powodujących dodatkowe koszty operacyjne przedsiębiorstw
- różnice uregulowań technicznych, które miały ten sam skutek dla przedsiębiorstw
- różnice w wysokości podatków i akcyz faworyzujące kompanie jednych krajów kosztem innych
- restrykcje w dostępie do rynków publicznych dyskryminujące oferty firm z innych krajów Wspólnoty
- ograniczenia swobody angażowania się w pewne transakcje usługowe lub ustanawiania możliwości świadczenia niektórych usług na obszarach innych krajów Wspólnoty (dotyczyło to zwłaszcza transportu i finansów)

W celu likwidacji powyższych utrudnień w 1985 Komisja Europejska przedstawiła w tzw. Białej Księdze koncepcję utworzenia wspólnego rynku wewnętrznego. W dokumencie tym zawarto rozporządzenia które należało wprowadzić w życie do końca 1992.

W 1986 roku państwa członkowskie podpisując Jednolity Akt Europejski zobowiązały się do realizacji założeń Białej Księgi. Wspólny rynek zyskał oficjalną nazwę Jednolitego Rynku Europejskiego.

Jednolity Rynek Europejski zaczął funkcjonować 1.01.1993. Obejmuje on cztery główne swobody:

- swoboda przepływu osób ? ?zapewnia nieskrępowane prawo do poruszania się. Zniesieniu kontroli granicznych wewnątrz UE towarzyszy zaostrzenie się kontroli na jej granicach zewnętrznych dla ochronny Jednolitego Rynku przed niekorzystnymi czynnikami? .
- swoboda przepływu usług ? ?ustalono standardy świadczenia usług, wyznaczono minimalne wspólne parametry, ujednolicono zasadnicze przepisy regulacyjne wymianę usług oraz wprowadzono reguły wzajemnego uznawania? .
- swoboda przepływu kapitału ? ?jest to jednostronne przemieszczanie się z jednego państwa członkowskiego do innego środków finansowych w jakiejkolwiek postaci? .
- swoboda przepływu towaru ? ?zapewnia nieskrępowany obrót towarami między państwami członkowskimi, który możliwy jest dzięki rezygnacji z różnych form kontroli granicznej i wprowadzeniu jednakowych zasad handlu z krajami trzecimi oraz usunięcia innego rodzaju barier handlowych? .

Środki ochrony Jednolitego Rynku Europejskiego:

- cło
- ograniczenia ilościowe
- postępowanie antydumpingowe
- postępowanie antysubsydyjne
- postępowanie ochronne przed nadmiernym przywozem towarów z zagranicy
- ochrona przed niedozwolonymi praktykami w handlu oraz barierami w handlu
- specjalna klauzula ochronna w rolnictwie

Ograniczenia ilościowe

Pierwotnie stosowane były przez każde państwo członkowskie osobno, z czasem zostały zastąpione wspólnym systemem, negocjowanym i ustalanym przez Komisję Europejską.

W 1994 ograniczenia pojedynczych państw członkowskich zostały całkowicie zlikwidowane.

Ze względu na konieczność stosowania się do zaleceń GATT/WTO ograniczenia ilościowe są stopniowo likwidowane. Istnieje jednak możliwość wprowadzania takich ograniczeń ze względu na ochronę zdrowia, bezpieczeństwo i ochronę środowiska .

Do podstawowych przyczyn ilościowego ograniczenia przewozu należy zaliczyć:
- ochronę produkcji krajowej,
- potrzebę skierowania popytu z towarów importowanych na krajowe,
- przeciwdziałanie deficytowi bilansu handlowego,
- względy sanitarne
- względy bezpieczeństwa .

Rzadziej są stosowane ograniczenia ilościowe w eksporcie. W tym przypadku do głównych przyczyn zalicza się:
- potrzebę przeciwdziałania eksportowi towarów deficytowych na rynku krajowym.
- względy bezpieczeństwa (niedopuszczanie do eksportu np. broni do kraju nieprzyjaznego),
- konieczność zastosowania retorsji wobec kraju, który postępuje nie fair wobec eksportera.

Należy wspomnieć, że obok tradycyjnych ograniczeń ilościowych stosowane są również tzw. dobrowolne ograniczenia exportu podejmowane przez zagranicznych dostawców (VER-y: Voluntary Export Restraints).

Pomimo iż formalnie są one dobrowolne, w praktyce dochodzi do ich wymuszania przez Wspólnotę na partnerach handlowych. W zamian za to, otrzymują oni np. obniżki opłat wyrównawczych.

Postępowanie antydumpingowe

Dumping jest jedna z najczęściej spotykanych nieuczciwych praktyk handlowych. Celem postępowania antydumpingowego jest przeciwdziałanie szkodliwym skutkom nieuczciwego importu . Szczegółową procedurę stosowania tego postępowania określają regulacje GATT/WTO. Postępowanie to regulowane jest na szczeblu wspólnotowym od 1970 i stanowi szczególnie ważny instrument polityki handlowej.

Dumping wg definicji GATT/WTO występuje wtedy gdy towar jest sprzedawany za granicą poniżej tzw. wartości normalnej.

?Wartość normalna oznacza zazwyczaj cenę po której dany towar jest sprzedawany na rynku wewnętrznym kraju eksportera? .

?Główną metodą ustalenia dumpingu jest porównanie cen sprzedaży na rynku kraju eksportu i cen sprzedaży samego produktu na eksport. Różnica tych cen stanowi tzw. margines dumpingowy? .

Jeśli cena towaru eksportowanego do Wspólnoty jest niższa od wartości normalnej to władze Wspólnoty mogą zastosować środki antydumingowe .

Procedura antydumpingowa rozpoczyna się od złożenia skargi przeciwko zagranicznemu dostawcy przed Komisją Europejską .

Badanie szkody i dumpingu jest prowadzone przez Komisję w dwóch etapach: w tzw. dochodzeniu wstępnym i dochodzeniu końcowym. Oba postępowania nie powinny łącznie trwać dłużej niż jeden rok (w wyjątkowych przypadkach 15 miesięcy) .

Gdy zostanie stwierdzony fakt powstania szkody spowodowanej przez dumping, Komisja wraz z Radą ustala cła antydumpingowe, obowiązujące przez 5 lat (po upływie tego czasu stosowanie tych ceł może zostać przedłużone o kolejne 5 lat) .

?Cło antydumpingowe może być zastosowane jako cło ad valorem (% wartości celnej towaru), cło specyficzne (kwota cła na jednostkę towaru), cło oparte na cenie referencyjnej (minimalnej) lub cło mieszane. Wysokość cła antydumpingowego nie może być wyższa niż ustalony margines dumpingu. W związku z tym cła w różnej wysokości ustanawiane są dla różnych eksporterów, w zależności od wielkości ustanowionego dla nich marginesu dumpingu? .

Gdy brak podstaw do zastosowania cła antydumpingowego lub gdy eksporter oskarżony o dumping zmieni ceny lub zaprzestanie eksportu, postępowanie jest umarzane.


Postępowanie antysubsydyjne

Subsydia to narzędzie polityki handlowej, które mogą wpływać zarówno na eksport i na import. Subsydia to rodzaj wszelkiego wsparcia, udzielone przez rząd krajowym podmiotom gospodarczym.
Subsydiowanie jest drugim poza dumpingiem zjawiskiem, które może być traktowane jako element nieuczciwej konkurencji, jeżeli przysparza eksporterom nieuzasadnionych korzyści i daje im przewagę nad producentami Wspólnoty. W ramach WTO kwestię stosowania środków antysubsydyjnych reguluje ?Porozumienie w sprawie subsydiów i środków wyrównawczych? .

Podobnie jak w przypadku wyżej przedstawionych warunków wprowadzenia środków antydumpingowych, konieczne jest tutaj stwierdzenie występowania szkody materialnej, którą ponosi przemysł Wspólnoty (szkoda może mieć formę również zagrożenia szkodą lub istotnego opóźnienia w powstaniu przemysłu Wspólnoty), związku przyczynowego między subsydiowanym importem a tą szkodą oraz braku przeciwwskazań z punktu widzenia interesu Wspólnoty. Do ustalenia dodatkowych, obok subsydiowania warunków wprowadzenia środków antysubsydyjnych stosuje się metody identyczne jak w postępowaniu antydumpingowym.. Procedura antysubsydyjna wygląda podobnie jak w przypadku procedury antydumpingowej (skarga skierowana do Komisji, cła) .

?Środki antysubsydyjne (wyrównawcze) mogą mieć formę: ceł wyrównawczych, zobowiązań cenowych oraz zobowiązań rządu subsydiującego? .

?Środki wyrównawcze stosuje się na okres 5 lat z możliwością ich przedłużenia do czasu, gdy zniknie zagrożenie ze strony subsydiowanego importu? .

Działalność antysubsydyjna WE ożywiła się w 2 połowie lat 90-tych, co jest w dużym stopniu następstwem kryzysu azjatyckiego. Napływ tanich, subsydiowanych produktów z Azji uderzył przede wszystkim w unijny przemysł stalowy i chemiczny.

Postępowanie ochronne przed nadmiernym przewozem towarów z zagranicy

W odróżnieniu od wyżej przedstawionych środków antydumpingowych i antysubsydyjnych środki ochronny przed nadmiernym importem nie są traktowane jako instrumenty przeciwdziałające nieuczciwym praktykom w handlu międzynarodowym. Kwestie stosowania środków ochronnych przed nadmiernym importem reguluje porozumienie bilateralne, plulateralne oraz multilateralne . Władze Unii Europejskiej mogą zastosować środki ochronne jeśli produkt jest importowany do wspólnoty w tak zwiększonych ilościach i/lub na takich warunkach, że mogą one spowodować lub grozić spowodowaniem poważnej szkody producentom Wspólnoty.

Tak, jak w obu powyższych przypadkach (procedura antydumpingowa i antysubsydyjna), badanie importu i szkody przez niego powstałej jest przeprowadzane przez Komisję na podstawie złożonej wcześniej skargi.

Zgodnie z wymogami Porozumienia WTO, prawo UE dopuszcza zastosowania ograniczeń w imporcie w stosunku do członków Światowej Organizacji Handlu wyłącznie na zasadach przewidzianych w tym porozumieniu (jednocześnie występujący: gwałtowny wzrost importu, warunki powodujące poważną szkodę dla przemysłu Wspólnoty oraz nieprzewidziane okoliczności). Natomiast w stosunku do krajów nie będących członkami WTO może być spełniony tylko jeden z warunków: gwałtowny wzrost przywozu lub warunki powodujące szkodę .

Do środków, które mogą wprowadzić władze Unii należą:
- cła
- ograniczenia ilościowe
- nadzór nad importem (oznacza to przekazanie krajowi eksportującemu do Unii wyraźnego sygnału, że rozmiary i warunki tego eksportu wzbudzają zaniepokojenie Unii).

Dla stwierdzenia szkody wystarczy, że w toku postępowania ustalone zostanie, iż ceny te są na takim poziomie, że nie pozwalają wzrosnąć cenom krajowym do poziomu zapewniającego pokrycie kosztów i osiągnięcie zysku .

Środki ochronne można wprowadzić na okres 4 lat, z możliwością tylko jednego przedłużenia na okres następnych 4 lat .

Ochrona przed niedozwolonymi praktykami w handlu oraz barierami w handlu

Jest to instrument względnie nowy, wprowadzony w 1984. Pojęcie niedozwolonych praktyk w handlu oznacza wszelkie praktyki handlowe niezgodne z prawem międzynarodowym lub z innymi ogólnie przyjętymi zasadami .

W 1995 roku ustanowione zostało rozporządzenie w sprawie przeszkód w handlu (Trade Barriers Regulation), pozwalające przemysłowi unijnemu na podjęcie działań w razie stwierdzenia barier w dostępie do rynków zagranicznych. Przewidziano dwie ścieżki proceduralne:
Jeśli przeszkody wywierają skutki na terytorium Wspólnoty, to celem podjętych działań jest usunięcie szkody wyrządzonej lub zagrażającej przemysłowi wspólnotowemu, wtedy stosowana jest pierwsza ścieżka. Wnioskodawcą jest przemysł Wspólnoty lub państwo członkowskie. Przemysł wspólnoty można zdefiniować trojako:
- jako producentów produktu identycznego lub podobnego do produktu bezpośrednio z nim konkurującego,
- konsumentów lub użytkowników produktu, który jest przedmiotem bariery w handlu
- wszystkich producentów, których produkcja stanowi znaczną cześć globalnej produkcji Wspólnoty wspomnianego produktu.
Drugą procedurę stosuje się, gdy przeszkody w handlu wywierają skutki dla przedsiębiorstw unijnych na rynkach krajów trzecich. W tym przypadku celem jest usunięcie negatywnych skutków w handlu. O uruchomienie procedury mogą się ubiegać indywidualne przedsiębiorstwa, reprezentujące je organizacje oraz państwa członkowskie .

Jeśli stwierdzone zostanie, iż interes Wspólnoty został naruszony, to podjęte przez nią środki mogą przyjąć formę:
- zawieszenia lub wycofania koncesji będących rezultatem negocjacji polityki handlowej
- podwyższenia istniejących ceł lub wprowadzenia innych obciążeń importowych,
- wprowadzenia ograniczeń ilościowych lub innych środków zmieniających warunki eksportu lub importu czy też w inny sposób wpływających na handel z danym krajem .

Kraj trzeci może także zobowiązać się do uregulowania sporu w sposób satysfakcjonujący, co jest rozpatrywane przez Komisję w trybie procedury komitetowej.

Specjalna klauzula ochronna w rolnictwie ? SSG (Special Safeguard)

Środek ten dotyczy produktów rolnych, które zostały objęte taryfikacją w ramach Rundy Urugwajskiej GATT. Służy on zapewnieniu minimalnego poziomu ochrony rynku wspólnotowego, w sytuacjach znacznego spadku cen na rynkach światowych lub dużego wzrostu importu.? Klauzula ta jest postrzegana jako zmodyfikowana wersja opłat wyrównawczych. W takich sytuacjach SSG przewiduje możliwość wprowadzenia dodatkowych opłat celnych. Na mocy klauzuli można wprowadzić dodatkowe opłaty celne na towary takie jak: zboża, cukier, olej, tłuszcze, produkty mleczne, wina, wieprzowina? . Od 1995 roku WE wielokrotnie stosowała klauzulę ochronną związaną ze spadkiem ceny progowej dla drobiu, mięsa z indyka, proszku jajecznego.