„Ludowe fascynacje Adama Mickiewicza” – rozprawka.

W epoce romantyzmu miał miejsce spór pomiędzy przedstawicielami nowej epoki a klasykami, którzy nie uznawali pozarozumowego, opartego na wierzeniach prostego ludu, pomysłu współistnienia dwóch światów: żywych i umarłych, realnego i nierealnego. Poeci epoki romantyzmu bardzo często sięgali w swoich dziełach po motywy ludowe. Utwory tej epoki przedstawiały świat mocno irracjonalny pełen pozarozumowych emocji. Jednym z przedstawicieli owej epoki był Adam Mickiewicz. Jego utwory przepełnione były motywami ludowymi. Proponuję najpierw rozważyć, czym tak naprawdę są motywy ludowe opisywane przez romantycznego poetę. Zamierzam skupić się na inspirujących Mickiewicza fascynacjach ludowych, na których oparł swoje utwory.
Pierwszym argumentem jest obrzęd dziadów przedstawiany w drugiej części „Dziadów” , podczas którego guślarz wywołuje duchy zmarłych. Dusze, pojawiające się podczas przedstawionej ceremonii , tułają się po świecie, ponieważ nie mogą trafić do nieba od razu, za błędy i przewinienia popełnione podczas życia na ziemi. Na obrzęd przybywają trzy kategorie duchów. Pierwsza z nich są duchy lekkie - Józia i Marusi - dzieci, które nie doświadczyły cierpienia i dlatego nie mogą dostać się do nieba. Zjawy kierują do żywych pouczenie dotyczące życia:" Kto nie zaznał goryczy ni razu ,Ten nie zazna słodyczy w niebie". Następną wywołaną duszą jest Widmo, które przedstawia pana, właściciela wsi, będącego bardzo okrutnym dla swoich poddanych i teraz nie mogący zaspokoić głodu ponieważ ptaki, którymi są poddani złego pana, wyrywają mu całe jedzenie. Przedstawione są tu historie kilku osób gnębionych za życia przez okrutnego pana. Guślarz nie może uratować głodującego, ponieważ :"Kto nie był za życia człowiekiem Temu człowiek nic nie pomoże". Kolejna zjawa to Dziewczyna. Była najpiękniejsza w całej wsi, lecz drwiła z miłości i chłopców, którzy się jej oświadczali. Guślarz nie pomaga jej, ponieważ: "Kto nie dotknął ziemi ni razu Ten nigdy nie może być w niebie" .Mickiewicz napisał ten utwór, aby przedstawić stary, zanikający zwyczaj wywodzący się jeszcze z czasów pogańskich, lecz jeszcze uprawiany w niektórych częściach Litwy.
Drugim argumentem przemawiającym za słusznością tezy są ballady pt. „Romantyczność” i „Świteź” w których szeroko porusza tematykę ludową. Pierwsza z wymienionych ballad opowiada historię dziewczyny, która po śmierci ukochanego Jaśka chodzi po ulicach w przekonaniu, że jej wybraniec wciąż ją kocha. Ważne dla niej jest to, że według wierzeń ludowych kontakty z ukochaną, zmarłą osobą są utrzymywane również po śmierci. Dlatego też dziewczyna błąka się po polach, rozmawiając z Jaśkiem, śmiejąc się, a niekiedy płacząc. Następnym przykładem jest "Świteź" przedstawia historię bezbronnego miasta zamieszkałego czasowo tylko przez kobiety, dzieci i starców. Miejscowość ta została napadnięta przez Rosjan, natomiast mieszkańcy poprosili Boga o śmierć, by nie dostać się do niewoli; zostali zamienieni w podwodne kwiaty, a ich miejscowość zalana wodą. W ten sposób powstało jezioro "Świteź", nad brzegami którego rosyjscy żołnierze zostali ukarani za swoje czyny. W utworze tym zawarte są wierzenia ludowe odnośnie Świtezi: zatopionego miasta, zamienionych w kwiaty kobiet i dzieci, magicznej mocy kwiatów.
Po trzecie Mickiewicz w swojej balladzie przedstawił opowieść opartą na podaniach, mówiących o nimfach wodnych ,ukazujących się nad brzegiem jeziora. "Świtezianka" opisuje historię myśliwego, który przysięga swojej ukochanej miłość do końca życia. Łamie przysięgę gdy daje się uwieść niebywale pięknej nimfie wodnej, która okazuje się być jego ukochaną. Nimfa przepowiada mu surową karę i w ten sposób kochanek zamienia się w jęczący modrzew stojący nad brzegiem jeziora. Autor chciał przekazać zasadę o nieuchronności kary za złamane przysięgi. Poruszony został problem winy i kary, co autor ujmuje w wersach utworu: "(...) kto przysięgę naruszy Ach biada jemu. za życia biada! I biada jego złej duszy".
Jak wynika z przytoczonych argumentów w balladach i w części II „Dziadów” odnajdujemy elementy ludowe m.in. ingerencja sił nadprzyrodzonych, postacie i zdarzenia "cudowne", ludowe widzenie świata oraz wiara, że zło zostanie zawsze ukarane, a dobro wynagrodzone. Na podstawie przedstawionych utworów można powiedzieć, że w okresie romantyzmu silnie zakorzeniona została ludowa moralistyka. Mickiewicz wielokrotnie odwoływał się do obrzędów ludowych, opisywał wierzenia ludu, poglądy na temat życia i śmierci. Ludzie w epoce romantycznej nie wykazywali się wielkim rozumem, inteligentnymi myślami. Starali się wszystko postrzegać bardziej duchowo i emocjonalnie.