Scharakteryzuj metody antykoncepcji

W moim referacie postaram się scharakteryzować i określić skuteczność zarówno naturalnych jak i sztucznych metod antykoncepcji. „Antykoncepcja to działania zmierzające do niedopuszczenia zajścia w ciążę (zapłodnienia komórki jajowej). Słowo antykoncepcja pochodzi od anti conteptio co oznacza przeciw poczęciu. (…) Skuteczność metod antykoncepcyjnych w medycynie określa się za pomocą wskaźnika Pearla. Wskaźnik ten statystycznie określa jaki procent kobiet zajdzie w ciążę przy właściwym stosowaniu danej metody antykoncepcji przez rok. Wskaźnik 100 oznacza, że metoda jest zupełnie nieskuteczna, zaś wskaźnik 0, że jest absolutnie skuteczna. Według definicji Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), za antykoncepcję można uznać tylko to, co nie wymaga od partnerów zaniechania współżycia (choćby na kilka dni).” (http://antykoncepcja.babskiesprawy.info).

Zacznę od opracowania naturalnych metod antykoncepcji, czyli zapobiegania ciąży bez użycia jakichkolwiek chemicznych czy fizycznych środków. Głównie polegają one na uważnej obserwacji swojego ciała przez kobietę, robieniu notatek, wykresów i ich wykorzystaniu w ustalaniu dni płodnych i niepłodnych. „Metody naturalne wybierają z reguły osoby, których światopogląd, przekonania religijne czy względy zdrowotne wykluczają stosowanie środków antykoncepcyjnych.” (Liv Odonson, www.obcasy.pl). Ich zalety to: niskie koszty (praktycznie żadne), wygoda (brak potrzeby regularnych wizyt u lekarza i realizowania recept), bezpieczeństwo dla organizmu i brak działań ubocznych, „konieczność obserwowania swego ciała przez kobietę, a dzięki temu możliwość wczesnego zauważenia wszelkich anomalii funkcjonowania organizmu i niepokojących zmian, które mogą być symptomem zaczynającej się choroby” (Liv Odonson, www.obcasy.pl). Mają one również poważne wady: mała skuteczność, wymóg samodyscypliny, nie mogą jej stosować nastolatki, kobiety o nieregularnych cyklach, kobiety karmiące piersią lub w okresie przekwitania. Metody naturalne dzielimy na jednoobjawowe (termiczna i metodę owulacyjna) i wieloobjawowe (objawowo - termiczne).

„Metoda termiczna polega na dokonywaniu codziennych pomiarów temperatury ciała kobiety, o tej samej godzinie rano, przed wstaniem z łóżka, tym samym termometrem i zapisywaniu otrzymanych wyników. Wyniki te najlepiej jest sobie notować w postaci wykresu, bo wtedy najłatwiej jest zauważyć, że w pierwszych dniach po menstruacji temperatura ciała jest normalna (wynosi około 36,6stopni C), a potem następuje jej wyraźny wzrost (do 36,9, a nawet do 37,2C), który utrzymuje się co najmniej przez 3 dni. Przyjmuje się, że okres 6 dni przed i 3 dni po pierwszym dniu skoku temperatury to dni płodne, gdy może dojść do zapłodnienia. Pomiary temperatury mogą być nieprecyzyjne w przypadku zbyt krótkiego snu nocnego (lub jego całkowitego braku), zmiany ustalonej godziny pomiaru, pierwszych objawów choroby infekcyjnej, stosowanych leków, wypitego poprzedniego wieczoru alkoholu, a nawet w przypadku dużego wysiłku fizycznego czy silnego stresu. A w przypadku braku precyzji dokonywanych pomiarów bardzo łatwo o pomyłkę przy odróżnieniu dni płodnych od niepłodnych. Jest to metoda, którą można polecać osobom będącym w ustabilizowanym związku partnerskim. Metody tej nie mogą stosować kobiety w okresie poporodowym, w czasie karmienia piersią i w okresie pokwitania, a także te, które są przemęczone i nie przesypiają nocy (np. pracujące w systemie zmianowym). Trzeba z niej zrezygnować także podczas chorób i infekcji przebiegających z gorączką.

Metoda owulacyjna, zwana też metodą Billingsów polega na obserwacji śluzu z szyjki macicy. Obserwacja ta wymaga od kobiety wprawy w określaniu jego konsystencji i wyglądu. Bezpośrednio po miesiączce śluz jest gęsty, nieprzejrzysty, przyczepny, nie dający uczucia wilgotności w pochwie, a w czasie poprzedzającym owulację i w jej trakcie śluz jest lepki, przejrzysty, rozciągliwy, podobny do białka jaja kurzego, czasem z domieszką krwi i daje uczucie wilgotności w pochwie. W celu zapobieżenia niepożądanemu zajściu w ciążę należy zachować powściągliwość seksualną w okresie występowania śluzu estrogennego (poprzedzającego owulację). Metoda ta zawodzi w przypadku błędnego określenia rodzaju śluzu, a w przypadku krótkiego cyklu - z powodu niemożliwości określenia rodzaju śluzu, który jest maskowany utrzymującym się krwawieniem. Zawodna okazuje się także, gdy kobieta cierpi na stan zapalny pochwy (z powodu np. grzybicy), gdyż zmienia się wtedy wygląd wydzieliny.” (Liv Odonson, www.obcasy.pl).

Istnieje wiele metod wieloobjawowych, ale każda z nich wykorzystuje pomiary ciepłoty ciała, obserwację śluzu, a niektóre z nich jeszcze dodatkowo samoobserwację szyjki macicy. Problemem jest tu prowadzenie wielu pomiarów jednocześnie i unormowanie trybu życia.

Sztuczne metody antykoncepcji dzielimy na chemiczne, mechaniczne oraz hormonalne. „Mechanizm działania metod chemicznych polega na uszkadzaniu ściany komórkowej plemników co prowadzi do ich obniżonej zdolności ruchu oraz zapłodnienia. Dodatkowo stanowią trudną do przebycia barierę mechaniczną.” (www.antykoncepcja.pl). Są to: „pianki (gotowe do użycia natychmiast, umieszczane w pochwie przy pomocy specjalnego aplikatura, w Polsce niedostępne), globulki (rozpuszczające się w pochwie do pianki. Od momentu założenia do pochwy do pełnego rozpuszczenia, a co za tym idzie i skuteczności, należy odczekać ok. 15 minut. Przy każdym kolejnym stosunku należy zakładać kolejną globulkę), kremy (gotowe do natychmiastowego użycia, umieszczane w pochwie przy pomocy specjalnego aplikatora nakręcanego na tubę), płyny (do płukania pochwy po stosunku, w Polsce niedostępne)” (www.antykoncepcja.pl). Zaletami chemicznych metod antykoncepcji są: brak potrzeby regularnego stosowania (stosuje się je natychmiast przed stosunkiem), nie mają wpływu na karmienie piersią, brak skutków ubocznych dla organizmu, do kupienia bez recepty, można stosować je jako dodatkowy środek antykoncepcyjny, zwiększają nawilżenie pochwy (pomagają w ten sposób przy stosunku), mają działanie antywirusowe. Do wad należą: ograniczona skuteczność (we wskaźniku Pearla 5-20), wymóg stosowania przy każdym stosunku i odczekanie ok. 15 min aby środek zaczął działać, uczucie zabrudzenia, czasami występujące uczulenia i wysoki koszt.

„Zasadą działania metod mechanicznych jest tworzenie bariery uniemożliwiającej kontakt plemników z komórką jajową.” (www.antykoncepcja.pl). Prezerwatywy to najbardziej powszechna metoda antykoncepcyjna. Jej użycie jest jedną z najstarszych metod zapobiegania niechcianej ciąży. Wykonuje się je głównie z lateksu a ich największą zaletą jest ochrona przed zarażeniem wirusem HIV (80-98% ochrony). „W badaniach efektywności skuteczność prezerwatywy według indeksu Pearla określa się na 8 do 10. Wyniki te są zdecydowanie lepsze u osób, które umiejętnie się posługują prezerwatywami - indeks Pearla wynosi tu 3,1 do 4,8. A u kobiet powyżej 35 roku życia (czyli najbardziej doświadczonych) indeks spada do 1,7. Prezerwatywa jest jednym z najpowszechniej stosowanym środkiem antykoncepcyjnym dla mężczyzn. Tworzy ona barierę powstrzymującą nasienie, które podczas wytrysku (ejakulacji) dostaje się do pochwy” (http://antykoncepcja.babskiesprawy.info).

Spirala ma kształt litery T lub cyfry 7 i jest wykonana z plastiku. Długość jej wacha się w granicach 4-5 cm. „Ich pionowe ramię może być pokryte miedzią lub zawierać zbiorniczek z hormonem. Wszystkie mają plastikowe żyłki wystające poza szyjkę macicy (nie wystają poza pochwę). Dzięki nim łatwiej ja usunąć. Mechanizm działania wkładek wewnątrzmacicznych (spirali) nie jest nadal w pełni poznany. Większość (te bez zbiorniczka z hormonami) ma wyłącznie mechaniczne działanie, utrudniające ruch plemników. Dzieje się tak dlatego, że spirala powoduje jałowy (pozbawiony bakterii) odczyn zapalny. Jony miedzi dodatkowo unieruchamiają plemniki. Wkładka antykoncepcyjna zmienia także śluzówkę macicy przez co uniemożliwia zagnieżdżanie się wczesnej formy zarodka w błonie śluzowej macicy” (http://antykoncepcja.babskiesprawy.info). Sprzedaje się je tylko w aptekach i są one zakładane przez ginekologów. „Wkładki są stosunkowo drogie, ale w przeliczeniu na okres trwałości może (i na pewno) się opłaca. Większość wkładek działa skutecznie przez 5-6 lat, w zależności od typu” (http://antykoncepcja.babskiesprawy.info). Mają ona wysoką skuteczność (według indeksu Pearla wynosi od 0,3 do 2,0), nie wpływają na aktywność seksualną i można ich używać podczas karmienia piersią. Niestety korzystając z nich nie powinno stosować się tamponów i spirala może wydłużać krwawienie miesiączkowe. Nie można z niej korzystać kiedy kobieta przechodzi infekcje dróg rodnych, czy ma wrodzone wady macicy, np. mięśniaki.

„Wewnątrzmaciczna wkładka hormonalna jest to spirala wyposażona w zbiorniczek, z którego uwalniają się hormony. Jest to jeszcze skuteczniejsza metoda antykoncepcji niż zwykła spirala, niestety jest parokrotnie droższa. Wkładka nie dopuszcza do owulacji. Dodatkowo zagęszcza śluz w szyjce macicy i hamuje rozrost śluzówki wyściełającej macicę. Zmniejsza to ruchliwość plemników i uniemożliwia komórce jajowej zagnieżdżenie się w macicy” (http://antykoncepcja.babskiesprawy.info). Przez pierwsze 3 lata skuteczność wkładki hormonalnej jest niemalże 100-procentowa, później nieco słabnie. Mogą z niej korzystać kobiety obficie miesiączkujące i te, u których występuje podwyższone ryzyko stanów zapalnych dróg rodnych.

Kapturek naszyjkowy jest to mechaniczny środek antykoncepcyjny o średnicy 2 - 5 cm. Po założeniu należy go usunąć w ciągu 24 godzin. Zakładania uczy lekarz podczas wizyty. Skuteczność tej metody jest mała i nie chroni ona przed zakażeniami i chorobami przenoszonymi drogą płciową. Błony dopochwowe są wykonane z gumowej błony, która jest rozciągnięta na sprężystym pierścieniu. „Błony mają średnice od 6 do 9 cm i muszą być dopasowane przez lekarza. Umieszczenie błony jest dużo łatwiejsze niż kapturka. (…) Należy ja używać tylko i wyłącznie z kremami i piankami antykoncepcyjnymi. Błona powinna pozostać w pochwie 6 do 12 godzin po stosunku. Antykoncepcyjne gąbki dopochwowe działają podobnie jak kapturki dopochwowe, z tym że gąbka dodatkowo nasączona jest chemicznym środkiem plemnikobójczym. Jest ona bardzo prosta w użyciu - należy ja namoczyć w wodzie, wycisnąć i włożyć do pochwy. Po stosunku pozostawić na 6 godzin, następnie wyjąć i wyrzucić” (http://antykoncepcja.babskiesprawy.info).

„Metody hormonalne polegają na stosowaniu środków hormonalnych, które blokują wydzielanie hormonów odpowiedzialnych za owulację, blokując wytwarzanie jajeczek przez kobietę oraz powodując zmiany w śluzie szyjkowym i błonie śluzowej macicy i jajowodów” (www.wikipedia.pl). „Prawie wszystkie pigułki antykoncepcyjne zawierają dwa rodzaje hormonów. Hormony ciążowe (odpowiednik progesteronu) i hormony żeńskie (odpowiednik estrogenu). Ze względu na skład pigułki można podzielić na:
* jednofazowe - wszystkie tabletki w opakowaniu mają ten sam skład;
* dwufazowe - są to dwa rodzaje tabletek o różnej dawce progestagenu w jednym opakowaniu (najrzadziej stosowane);
* trójfazowe - opakowanie zawiera trzy rodzaje tabletek o różnej zawartości etinylestradiolu i progestagenu. Zaleca się je przy nietolerancji tabletek jednofazowych, a zwłaszcza w sytuacji zmian nastroju, obniżenia libido, nieregularnych plamień czy kłopotów z cerą” (http://antykoncepcja.babskiesprawy.info).

Zaletą metod hormonalnych jest na pewno bardzo wysoka skuteczność, ale mogą wystąpić poważne skutki uboczne i metody te wymagają regularności.
„Innym rodzajem antykoncepcji hormonalnej jest antykoncepcja awaryjna, polegająca na zastosowaniu specjalnego zestawu pigułek zaraz po odbyciu niepożądanego stosunku w okresie okołoowulacyjnym. Zapobiega to zagnieżdżeniu się jajeczka w ścianie macicy” (www.resmedica.pl). Stosować ten środek bez recepty mogą jedynie kobiety pełnoletnie. Dla kobiet poniżej 18-tego roku życia wydawane są na niego recepty.

Istnieją również inne metody „antykoncepcji”, ale o bardzo małej skuteczności takie jak stosunek przerywany (skuteczność zależy od doświadczenia partnera, który wycofuje członek z pochwy chwilę przed ejakulacją) oraz płukanie pochwy. Istnieje również możliwość sterylizacji (w Polce zabronionej), ale jest to raczej nie ciesząca się powodzeniem metoda antykoncepcji.

Bibliografia:
- Liv Odonson, www.obcasy.pl
- www.antykoncepcja.pl
- http://antykoncepcja.babskiesprawy.info
- www.resmedica.pl
- www.wikipedia.pl