Rusyfikacja i germanizacja

Germanizacja - proces wynarodowienia, poprzez nakłanianie lub przymuszanie ludności rdzennej określonego terenu do przyswojenia języka niemieckiego oraz kultury niemieckiej.
Po upadku powstania styczniowego nastąpiły masowe aresztowania Polaków. Germanizacja osiągnęła swoje apogeum po zjednoczeniu Niemiec. Wtedy do kanclerz Niemiec Bismarck ogłosił akcję "kulturkampf" - "walka o kulturę".

Zlikwidowano wtedy całkowicie język polski w administracji i sądownictwie oraz zakazywano prowadzenia mszy w języku polskim. Każdy polski ksiądz, który nie zgodził się prowadzić mszy po niemiecku, był usuwany z urzędu, a polskie kościoły były zamykane. Nazwy polskich miejscowości zaczęto zastępować niemieckimi. Zastąpiono polskich urzędników niemieckimi. Usunięto język polski ze szkół. Wobec dzieci, które odezwały się w szkole po polsku, były stosowane kary cielesne przez niektórych niemieckich nauczycieli. We Wrześni. Dzieci polskie zostały skatowane przez niemieckich nauczycieli i policję za to, że podczas lekcji religii nie chciały mówić po niemiecku. W 1886 roku rząd niemiecki utworzył Komisję Kolonizacyjną oraz Komisję Generalną, których zadaniem był wykup ziemi od Polaków mieszkających w Wielkopolsce oraz na Pomorzu Gdańskim. W zamian na ziemiach tych masowo osiedlano niemieckich chłopów sprowadzanych z głębi Rzeszy.W 1894 r. utworzono tzw. Związek Marchii Wschodnich, przez Polaków zwany Hakatą. Była to organizacja zrzeszająca niemieckich nacjonalistów prowadząca ostrą propagandę antypolską.

Rustyfikacja - proces przyswajania lub celowego narzucania, w którym państwo rosyjskie dążyło do wynarodowienia poprzez stopniowe narzucanie rosyjskiego języka, obyczajów, kultury i wzorców w sztuce.

Po upadku powstania styczniowego: zlikwidowana zostaje autonomia Królestwa Polskiego, które zmienia nazwę na Kraj Przywiślański, terytorium kraju zostaje podzielone na 10 guberni, zarządzają nimi generałowie-gubernatorzy.wprowadzono ciągły stan wojenny, zrusyfikowano administrację i szkolnictwo, nastąpiła konfiskata dóbr kościelnych, zostają zlikwidowane wszystkie zakony oprócz Szarytek, likwidacji uległ kościół greko - katolicki, wysiedlano i wywłaszczano Polaków. Początkowo rozpoczęto przekształcanie nazw polskich miast na rosyjskie, w 1869 została zamknięta Szkoła Główna Warszawska, na której miejscu utworzono uniwersytet z wykładowym językiem rosyjskim. W 1869 nastąpiło dodatkowo zamknięcie wszystkich szkół powiatowych. Stopniowo, w latach 1869-1885, następowało całkowite wypieranie języka polskiego z systemu szkolnictwa, zakończone w 1885 sprowadzeniem go do roli języka dodatkowego i nieobowiązkowego. Konfiskaty majątków stosowano także wobec uczestników powstania i właścicieli majątków ziemskich, na których nakładano specjalne podatki. Wprowadzono także zakaz nabywania ziemi przez Polaków. Zlikwidowano całkowicie polskie teatry, czasopisma, szkoły i stowarzyszenia.