Odżywianie heterotrofów

Sposób odżywiania dzieli organizmy na dwie wielkie grupy. Są to autotrofy i heterotrofy.

AUTOTROFY to organizmy samożywne. Nie potrzebują do odżywiania gotowych związków organicznych, ponieważ ich potrzeby pokarmowe są całkowicie zaspokajane przez odpowiednie związki nieorganiczne. Dzieje się to dlatego, że rośliny dzięki obecności chloroplastów mają zdolność wytwarzania w procesie fotosyntezy związków organicznych ze składników nieorganicznych. Do roślin samożywnych należą rośliny zielone, np. glony, mszaki, paprotniki oraz niektóre bakterie zdolne do chemosyntezy, np. bakterie siarkowe, żelazowe, wodorowe.

HETEROTROFY to organizmy cudzożywne, przyswajające gotowe związki organiczne. Są one niezdolne do asymilacji CO2 w procesie fotosyntezy i chemosyntezy. Tak więc dla heterotrofów źródłem zarówno węgla, wodoru, jak i azotu są obce aminokwasy i białka, przy czym węgiel pochodzi również z innych związków organicznych, np. cukrów.

Organizmy heterotrofoczne możemy podzielić na kilka grup. Pierwszą z nich są saprobionty. Są to rośliny i zwierzęta żyjące wyłącznie w środowiskach obfitujących w szczątki organizmów tj. ściółka leśna, gleba muły denne i odżywiające się nimi. Zaliczamy do nich saprofity, zwane inaczej roztoczami. Saprofity są roślinami cudzożywnymi czerpiącymi pokarm z martwej materii organicznej obfitującej w liczne bakterie i grzyby. Pół saprofity same asymilują, czerpiąc dodatkowo produkty np. z rozkładu ściółki leśnej. Saprofagi to z kolei zwierzęta żyjące w glebie, ściółce leśnej czy mule dennym odżywiające się rozkładającymi się szczątkami. Takim przykładem jest dżdżownica, której środowiskiem życia jest wilgotna gleba i żuki gnojowe. Kolejną grupą heterotrofów są pasożyty. Organizmy pasożytnicze odżywiają się gotowymi związkami organicznymi, które pobierają z ciała innych żywych organizmów. Organizm opanowany przez jakiegoś pasożyta nazywamy jego gospodarzem lub żywicielem. Pasożyt żyje i rozwija się albo wewnątrz ciała, jak np. pasożytnicze bakterie czy grzyby, albo na powierzchni jego organizmu. Gotowe substancje pokarmowe pobrane przez pasożyta z organizmu są zużytkowane przez niego do budowy ciała tego pasożyta oraz różnych procesów życiowych. Oprócz pobierania substancji pokarmowych z tkanek żywiciela pasożyt zatruwa jego organizm wydzielonymi przez siebie produktami ubocznymi. Pasożytami roślin są różne bakterie i grzyby. Niektóre mogą w pewnych warunkach występować jako pasożyty, w innych zaś jako roztocza, inne natomiast pozostają stale pasożytami. Istnieją także pasożytnicze rośliny nasienne, do których należą między innymi kanianka i korzeniówka. Szczególnie groźnym pasożytem jest kanianka, występująca na koniczynie, lnie, konopiach itp. Ssawki kanianki wrastają w tkanki przewodzące żywiciela, skąd pobiera ona nimi wodę i substancje organiczne. W związku z pasożytniczym sposobem odżywiania się kanianka utraciła w drodze ewolucji korzenie, a liście jej zostały zredukowane do maleńkich łuseczek i prawie zupełnie pozbawione chloroplastów, a tym samym zdobność do fotosyntezy. Typowymi przykładami pasożytów zwierzęcych są tasiemce, które pasożytując u człowieka osłabiają jego organizm, powoduje chudnięcie i anemię, przywry, glisty, kleszcze, wszy i pchły.

Wśród organizmów heterortoficznych możemy wyróżnić również tzw. półpasożyty. Do półpasożytów roślinnych należą np. jemioła, szelężnik, świetlik. Są to rośliny zielone z normalnie wykształconymi liśćmi, w których odbywa się fotosynteza. Na korzeniach tych roślin rozwijają się ssawki, którymi wrastają one do wiązek przewodzących innych roślin i czerpią z nich wodę wraz z solami mineralnymi. Do półpasożytów należy także pijawki. Niektóre z nich są zewnętrznymi pasożytami okresowymi zwierząt lub człowieka, tzn. że po nassaniu się opuszczają ciało żywiciela. Podsumowując wszystko należałoby wspomnieć o zupełnie specyficznym typie odżywiania zachodzącym podczas symbiozy, czyli współżycie dwóch organizmów polegające na obopólnych korzyściach. W symbiozie żyje wiele różnych roślin, przy czym najczęściej zachodzi ona między roślinami wyższymi a grzybami lub bakteriami. Współżycie grzybów z korzeniami roślin nazywamy mikoryzą, natomiast współżycie bakterii z korzeniami roślin nazywamy bakterioryzą. Symbioza jest korzystna dla obu stron zwłaszcza przy odżywiany, np. u porostów glon zaopatruje grzyb w produkty asymilacji, grzyb natomiast dostarcza glonowi wody i soli mineralnych.Organizmy biorące udział w symbiozie mogą na ogół żyć oddzielnie, chociaż korzystniejsze dla nich jest życie w symbiozie. W wielu przypadkach przystosowanie się do symbiozy jest tak daleko posunięte, że roślina nie może się rozwijać bez odpowiedniego symbionta.Należy jeszcze wspomnieć o organizmach cudzożywnych, jakimi są rośliny owadożerne, których przedstawicielami są np. rosiczki i dzbanecznik oraz o istotnej grupie heterotrofów jakimi są także zwierzęta, które bywają mięsożerne, roślinożerne jak i również wszystkożerne.