Spostrzeganie percepcja zmysły receptory

Percepcja-całość procesów poznawczych przedmiotów i zdarzeń w środowisku-odczuwania ich zmysłów rozumienia, identyfikacji i nazywania
Spostrzeganie-jest to odbieranie. Dzieli się na 3 etapy:
1- odbiór wrażeń-proces dzięki któremu z narządów zmysłów(struktur w oczach i uszach) wywołuje impulsy nerwowe(np. wrażenia dostarczają dane z pola widzenia)
2- organizacja percepcyjna- powstaje spostrzeganie, dostarczone jest opis środowiska zew. Postrzegającej jednostki (np. w odniesieniu do wzroku dostarczone jest oszacowanie wielkości obiektu, kształtu, ruchu, odległości)
3- identyfikacja/rozpoznanie-nadanie znaczenia spostrzeżeniom

Ogólne etapy spostrzegania:
- wrażenie - stadium polegające na podstawowej recepcji bodźców
- selektywne organizowanie bodźców, informacji; wymaga większej aktywności od człowieka

Narząd czucia-(receptor) jest to wyspecjalizowana część ciała, wybiórczo odczuwająca pewne rodzaje zmian swego środowiska, nie reagująca natomiast na zmiany innego rodzaju.( np. oko jest receptorem służącym do odbierania fal świetlnych)
Bodziec- każda mechaniczna, fizyczna lub chemiczna zmiana otoczenia, oddziałująca na narząd zmysłu. Zmiana zachowania na bodźce jest reakcją. Organizm człowieka jest zdolny do wykrywania trzech cech bodźców:
? charakterystycznego dla nich typu energii np. świetlnej, termicznej;
? lokalizacji w przestrzeni;
? natężenia w określonych momentach
Wrażenia są odzwierciedleniem pojedynczej cechy bodźca. Ich powstawanie zachodzi podczas przenoszenia do układu nerwowego zmian energii fizycznej zawartej w bodźcach i przekształcanej w impulsy nerwowe w receptorze (tworze nerwowym wyspecjalizowanym w odbieraniu określonego rodzaju bodźców).Receptory do odbioru wrażeń z zewnątrz (wzrokowe, słuchowe, smakowe, skórne, zapachowe) nazywamy eksteroreceptorami, a do odbioru wrażeń z wnętrza organizmu interoreceptorami, które dzielą się na: piroreceptory związane z ruchem ciała, wisceroreceptory odpowiedzialne za stan wewnętrzny organizmu.
Podział receptorów:
1. eksteroreceptory ? znajdują się na powierzchni organizmu i odbierają bodźce z otoczenia, dzielą się na:
-telereceptory ? odbierają bodźce oddalone od organizmu
- kontaktoreceptory ? odbierające bodźce w zetknięciu z powierzchnią organizmu
2. interoreceptory ? znajdują się wewnątrz organizmu i odbierają bodźce z wewnątrz organizmu, dzielą się na:
-proprioreceptory ? znajdują się w narządach ruchu i odbierają bodźce związane z ruchem i położeniem różnych części ciała,
-wisceroreceptry ? znajdują się w narządach wewnętrznych i odbierają bodźce związane ze stanem tych narządów.
Funkcje układu nerwowego: Rdzeń kręgowy: otrzymuje impulsy czuciowe z receptorów i przekazuje impulsy ruchowe efektorom, otrzymuje dane z mózgu i przekazuje do niego dane, stanowi podłoże aktywności sterowanej przez mózg głównie ruchów dowolnych np. pisanie, może orgraniczać swą aktywność bez udziału mózgu (są to odruchy rdzeniowe), zawiera ośrodki układu autonomicznego. Kora mózgowa- wielkie skupienie neuronów tworzące zewnętrzną warstwę półkul mózgowych, zawiera nadrzędne ośrodki nerwowe, kierujące złożoną działalnością organizmów; nieodzowna dla ludzkich funkcji, jak mowa, myślenie abstrakcyjne. wzgórze- struktura mózgu, zaliczana do międzymózgowia; ważna stacja podkorowa dla impulsów biegnących narządów zmysłów i móżdżku do kory mózgowej. podwzgórze- część międzymózgowia; mieści się m.in. nadrzędne ośrodki autonomicznego układu nerwowego, ośrodki regulujące stałość zewnętrznego fiz.-chem. Środowiska organizmu, ośr. reakcji emocjonalnych emocjonalnych seksualnych.
habituacja- czyli obniżenie wrażliwości i czułości lub selektywności w sytuacji oddziaływania jednostajnych bodźców, sensybilacja- rozszerzenie sprawności recepcyjnej określonych zmysłów skutek okolicznościowego obniżenia progów
Wrażliwość i czułość- wrażliwość zmysłów wyznaczona jest przez próg górny i dolny. Próg górny- jest to maksymalna ilość energii bodźca, przy której reakcja jest jeszcze specyficzna, przekroczenie progu prowadzi do reakcji niespecyficznych typu r. plateau, bólowa, lub zniszczenie receptorów. Próg dolny- jest to minimalna ilość energii bodźca zdolna wyzwolić wrażenia. Poziom czułości- wyznaczony jest przez próg różnicy? jest to najważniejsza wykrywalna różnica pomiędzy dwoma bodźcami
Progi wrażliwości ? to momenty, do których odczuwamy pewne wrażenia. To minimalna ilość bodźca, która jeszcze jest odbierana przez zmysły.
Dolny próg wrażliwości (minimalna wielkość bodźca, przy której następuje prawidłowa reakcja)
Górny próg wrażliwości (maksymalna wielkość bodźca, przy której następuje prawidłowa reakcja)
Próg czułości (najmniejsza różnica wielkości między bodźcami tego samego rodzaju wystarczająca do ich rozróżnienia)
Czułość ? zdolność różnicowania zmian między bodźcami
Wg prawa Webera-Fechnera istnieje stały stosunek między bodźcem standardowym, a bodźcem wywołującym ledwo dostrzegalną różnicę. Żeby doświadczyć różnicy bodźców te bodźce muszą przyrastać w odstępach równych.
Tradycyjnie mówi się o pięciu narządach zmysłów. Są to: wzrok, węch, słuch, dotyk, smak.

Zmysł wzroku-narządami zmysłowymi wzroku są oczy. W jaki sposób widzimy- odbite od przedmiotu fale świetlne wpadają przez źrenice i przechodzą przez soczewkę. Skupiają się na siatkówce. Nerw wzrokowy pośredniczy w przekazywaniu bodźców z siatkówki do mózgu. Struktury wzrokowe- oko zawiera 2 systemy wzrokowe połączone w jeden czopki ( służą do widzenia w warunkach światła dziennego pozwalają widzieć barwy) pręciki (służą do widzenia o zmierzchu lub przy oświetleniu o niewielkim natężeniu)

Zmysł słuchu- jeden z najbardziej złożonych narządów organizmu ?ucho. Jest bardzo wrażliwe nawet na słabe dźwięki. Jak słyszymy- słyszenie powstaje gdy bodziec dociera do słuchu. Dźwięk składa się z następujących po sobie zagęszczeń nazwanych fal dźwiękowych, która uderza w błonę bębenkową zwaną bębenkiem.Pod względem struktury i funkcji ucho jest bardzo skomplikowanym narządem wyróżniamy 3 częśći :
-Ucho zewnętrzne ( służy do wychwytywania fal dźwiękowych)
-Ucho środkowe ( pośredniczy w przekształceniu dzwięku)
-Ucho wewnętrzne ( zawiera receptory odbierający bodziec)

Receptory smaku- komórki receptorowe w kubkach smakowych zlokalizowanych w brodawkach języka, nagłośni i podniebienia miękkiego. Smak jest traktowany jako zmysł chemiczny. Podstawowe wrażenie smakowe:
-słodki
-kwaśny
-gorzki
-słony
-smak substancji metaliczny
Uzupełniania się wrażeń zmysłowych: smak potrawy jest wynikiem kombinacji nie tylko podstawowych wrażeń smakowych ale także zapachu, temperatury, zmysłu dotyku policzków. W wielu sytuacjach węch uzupełnia wrażenie smakowe.

Zmysł węchu- inaczej powonienie zmysł rozróżniający substancje chemiczne, pobudzony gdy gazowe składniki substancji docierają do płynnych wydzielin w nosie. klasyfikacja zapachów :
-pikantny np. goździk
-kwiatowy np. róża
-owocowy np. skóra pomarańcza
-żywiczny np. sosna
-spalenizny np. spalona smoła
-zgniły np. zepsute mięso

Zmysł czucia ? obecnie wyróżniamy 4 różne zmysły:
-dotyku lub ucisku- usta i opuszki palców są najbardziej wrażliwe na dotyk.
-bólu- odbiór wrażeń bólu są zlokalizowane głęboko w tkankach skóry.intensywna lub ciągła symulacja organów zmysłu zwieksza czucie bólowe ?znaczenie tego typu jest ochronne.
-ciepła Reakcja na ciepło i zimno są odrębnymi wrażeniami. Receptory dla zimna będą odp. na położenie intensywnego ciepła i na odwrót. Te odwrotne będą nazywane paradoksalnym zimnem i paradoksalnym ciepłem
-zimna
Każdemu typowi czucia skórnego przypisuje się zakończenie nerwowe reagujące na specyficzne typy bodzców.
Odbiór wrażeń elementy percepcji:
Sensoryczny charakter bodźca
Tło lub otoczenie
Uprzednie, związane z obecnym doznaniem sensorycznym
Osobiste uczucia,cele
Złudzenia ? systemy percepcyjne oszukują wywołując doświadczenie bodźca w sposób, który jest ewidentnie nieprawidłowy. Większość ludzi przeżywa złudzenia z podowu wspolnej fizjologii systemów sensorycznych oraz nakładających się doświadczeń ze światem.
Złudzenie w obrazach kinowych ? to co wydaje się poruszającym obrazem w rzeczywistości jest prezentacją szybko następujących po sobie nieruchomych obrazów.
Iluzjię tą okresla się zjawiskiem fi.
Widzenie stereoskopowe to pewien rodzaj postrzegania wzrokowego umożliwiający ocenianie odległości do widzianych przedmiotów. Na głowie zwierzęcia (człowieka) obie gałki oczne umieszczone są obok siebie i skierowane w tym samym kierunku. W efekcie powstają dwa bardzo podobne obrazy otoczenia, które mózg zwierzęcia lub człowieka składa razem. Na podstawie różnic w obrazach uzyskiwanych przez oczy mózg tworzy informacje o odległości do obserwowanych przedmiotów. Dzięki widzeniu stereoskopowemu zwierzęta nocne mogą lepiej radzić sobie w ciemności. Jednocześnie u istot bardziej zaawansowanych ewolucyjnie powstała kora wzrokowa pozwalająca określić odległość do postrzeganych przedmiotów
Habituacja (przywykanie) jest zjawiskiem neurologicznym występującym w układzie nerwowym w przypadku wielokrotnego występowania tego samego bodźca. Odpowiedź układu na kolejne bodźce jest wówczas coraz mniejsza. Efekt ten można zaobserwować na przykładzie wszystkich zmysłów człowieka, na przykład(Zmysł dotyku: Należy się położyć bez ruchu, tak aby żadna część ciała nie była do niczego zbyt mocno przyciśnięta. Po kilkunastu minutach w bezruchu nie odczuwamy już żadnego dotyku, choć wciąż odczuwamy wrażenia temperatury (te receptory mają dłuższy czas habituacji).

Podsumowując - proces spostrzegania jest złożony, aktywny, cykliczny, ma charakter decyzyjny oraz w dużej mierze nieświadomy. Percepcja umożliwia kształtowanie stałego, zorganizowanego, spójnego i sensownego odzwierciedlenia rzeczywistości. Ten swoisty akt tworzenia odbywa się poprzez odbiór informacji z otoczenia, selekcję tych danych, ich analizę, organizowanie i integrację. Przy czym, w procesie spostrzegania wykorzystywane są nie tylko informacje aktualnie napływające z otoczenia. Nierzadko istotną rolę odgrywają dane zawarte w pamięci jednostki, inne ściśle związane ze spostrzeganiem procesy poznawcze np. uwaga, pamięć, uczenie się, procesy emocjonalno-motywacyjne, struktura i funkcjonowanie osobowości jednostki.

Materiały:
Zimbardo "Psychologia i życie"
Sperling "Psychologia"