Rozbiory, konfederacja targowicka.

Konfederacja Barska
1768r. miasteczko Bar na Podolu- zawiązuje się konfederacja szlachty; skierowana przeciwko:królowi, Rosji, dysydentom. Ruch konserwatywny, za cel stawiał obronę złotej wolności, ale patriotyczny. Przeciwko konfederatom skierowano oddziały wojskowe. Dochodzi do wystąpienia chłopów ukraińskich (koliszczyzna).Chłopi mordowali szlachtę i żydów pod pozorem walki z konfederatami.Koliszczyzna stłumiona przez wojska rosyjskie i królewskie. Oddziały konfed. Na Podolu rozbite.Konfed. otrzymuje pomoc od Turcji i Francji:pieniądze,broń,instruktorów,kadre oficerską. Ruch konfed. Rozprzestrzenia się na cały kraj. Oddziały konfed. Słabo uzbrojone,niewyszkolone,a dowódcy skluceni ze sobą. Prowadzili walki partyzanckie. Opór złamany po 4 latach w 1772r. pod Cze-wą.
Pierwszy rozbiór
1772r. porozumienie rosyjsko-prusie + austria. 5sierpnia 1772r. w Ptersburku konwencja podpisana:
Prusy: Warmia, woj. Pomorskie, malborskie, chełmińskie (bez Gdańska i Torunia) i tereny położone nad Noecią (łącz.56tys km. Kw; 580tys ludności)
Austria: poł. Cz. Woj. Krakowskiego i sandomierskiego i woj. Ruskie (łącz. 83tys km kw, 2mln 650 tys)
Rosja: ziemie na wsch. Od Dźwiny i Dniepru (łącz. 92tys km kw, 1mln 300tys)
Prusy narzucają niekorzystny traktat handlowy:towary spławiany Wisłą do Gdańska obłożone cłem 12%. Zaborcy wprowadzają nowy podział adm. Obszar przyłącz do Austrii – Królestwo Galicji i Lodomerii. Na ludność nałożono obowiązek służby w obcej armii.
Stanisław August akceptuje rozbiory.
Reformy sejmu porozbiorowego:
*uchwalono armie 30tys(w rzeczywistości było to 18,5tys)
*stały organ władzy: Rada Nieustająca (36 członków – konsyliarzy – wybieranych przez sejm; dzieliła się na 5 departamentów: Interesów Cudzoziemskich, Policji, Wojskowy, Sprawiedliwości i Skarbowy).Przewodniczył posiedzeniom król, decyzje podejmowane większością głosów
1773r. – powołanie Komisji Edukacji Narodowej
kształtowanie programu reform:
*porażka Andrzeja Zamoyskiego – no polecenie sejmu opracował projekt kodeksu, który ujednolicał panujące w kraju prawo. Autor przedstawił zarazem propozycje umiarkowanych reform, rozszerzających prawa mieszczan i chłopów. Sejm odrzucił kodeks w 1780r.
*Umiera pruski król Fryderyk II->Fryderyk Wilhelm II.
1787-92r. wojna rosyjsko – turecka:
rok po rozpoczęciu wojny po stronie Rosji staje Austria, a występuje Szwecja. Powstaje sojusz polsko – pruski. Kó®l wysuwa propozycje powiększenia armii i mówi carycy, że Polska weźmie udział w wojnie z Turcją.
1788r. – Sejm cztreoletni zwołany przez króla
pierwsze reformy Sejmu Wielkiego:
na początku zawiązano konfederacje (S. Małachowski, K.N. Sapieha) – zabezpieczenie sejmu przed zerwaniem. Obozy:
1) HETMAŃSKI (F. K. Branicki, S. Rzewuski, Sz. Potocki) – skrajnie konserwatywna szlachta, przeciwnicy reform,którzy dążyli do obalenia S. A. Poniatowskiego przy pomocy Rosji.
2) król i zwolennicy- dążyli do przeprowadzenia reform w państwie w sojuszu z Rosją.
3) PATRIOTYCZNY (S. i I. Potoccy, A. K. Czartoryski, S. Małachowski) – opowiadali się za przeprowadzeniem reform w państwie i uniezależnienia się od Rosji w sojuszu z Prusami.
Obradami sejmu interesowała się ludność stolicy. Mieszczaństwo stawało się coraz poważniejszą siłą polityczną.
1789 listopad- Czarna procesja- na zaproszenie J. Dekreta zjeżdżają się pdo stolicy przedstawiciele 141 miast królewskich i w czarnych strojach udają się przez miasto na zamek do króla i sejmu. Domagali się zaprzestania więzienia mieszczan bez wyroku sądowego, dostępu do urzędu, prawa zasiadania w sejmie oraz nabywania dóbr ziemskich.
W trakcie obrad opowiedzono ssię za przestrzeganiem neutralności wobec Turcji, rozwiązano Radę Nieustającą. Ambasador Rosyjski kazał królowi rozwiązać sejm, ale ten odmawia. Rosja zbyt zajęta walka z Turcją, żeby interweniować, sejm zwiększa liczbę wojska do 100tys(ostatecznie było 65tys). Sejm wzbraniał się przed podniesieniem podatków, licząc naofiarnośc publiczną, po upływie pół roku uchwalono ofiarę dzisiątego grosza, szlachta miała płacić podatek 10% a duchowieństwo 20%, przyjęta na skarb państwa dobra biskupa krakowskiego.
Przymierze polsko-pruskie:
Po stronie obozu patriotycznego stana król.
1790r. – podpisanie traktau obronnego pomiędzy Polska a Prosami. Wymierzony był przeciwko Austrii. Prusy potrzebowały sojusznika, ponieważ były o krok od wojny z Austrią. Do konfliktu nie doszło. Latem cesarz Austrii Leopold II na zjeździe w Reichenbach przyjmuje bez wojny żądania Pruskie, zrzekając się nabytków terytorialnych uzyskanych kosztem Turcji. Sojusz z Polską traci na wartości. Szwecja wycofuje się z wojny z Rosją a konflikt rosyjsko-turecki wygasł.
Prawo o sejmikach i miastach:
1791, marzecr.-sejm uchwala prawo o sejmikach, które wyłączyło z udziału w sejmikach szlachtę, nieposiadającą ziemi. Magnacka oligarchia się wkurza bo szlachecka gołota stanowiła jej klientelę.
1791, kwiecień. – prawo o miastach. Mieszkańcy miast królewskich uzyskują prawo nietykalności osobistej, nabywania dóbr ziemskich, dostępu do urzędów, stopni oficerskich i powoływania samorządu. Ułatwiono nobilitację (uzyskiwanie szlachectwa). W sejmie miało zasiadać 24 plenipotentów. Zniesiono zakaz zajmowania się przez szlachtę handlem i rzemiosłem oraz piastowania urzędów miejskich. Ustawa nie obejmowała miast prywatnych
Konstytucja 3 maja: 1791
*ustawa rządowa utrzymywała dominację stanu szlacheckiego w życiu kraju
*warunkiem posiadania praw politycznych było nie tylko pochodzenie ale i wysokie dochody
*wcielono wcześniejsze prawa o miastach
*zniesiono odrębne instytucje centralne w Litwie i Kornie, zarazem szlachta litewska uzyskała prawo obsadzenia połowy stanowisk w instytucjach centralnych.
*organem władzy ustawodawczej był sejm
*zasada wprowadzania uchwał większością głosów
* zniesiono liberum veto
* najwyższym organem wł. Wykon była Straż Praw: król – jako przewodniczący, prymas, 5 ministrów oraz marszałek sejmu i następca tronu.
* zlikwidowano wolną elekcję
konfedr. Targowicka i wojna w obronie konstytucji:
Przeciwko konstytucji byli przywódcy stronnictwa hetmańskiego (F. K. Branicki, Sz. Potocki, S. Rzewuski), udali się do carycy
1792 kwiecień – w Petersburgu zostaje opracowany akt konfederacji, która znosiła postanowienia Konstytucji 3 maja i przywracała dawny nastrój. Akt ogłoszono publicznie w Targowicy.
Konfeder. Targowicka zwróciła się do carycy z prosba o wojsko
1792 maj – do Rzeczpospolitej wkracza 100tys armia; czerwiec- Austria i Prusy uwazają że interwencja jest słuszna. 40tys armia się broni. Armia koronna (J. Poniatowski) opóźnia marsz wojs rosyjskich, książe odnosi zwycięstwo pod Zieleńcami – Virtuti Militari.
Rosjanie ida dalej na zachód w rejonie wsi Dubienka sforsowały Bug, czemu nie mógł porzeszkodzić Kościuszko. Na terenach zajmowanych przez Rosje władzę przejmują Targowiczanie. Szlachta w większości przyłącza się do nich, w lipcu przyłącza się król.
2 rozbiór Rzeczpospolitej
23 stycznia 1793r. – konwencja rozbiorowa między Rosją a Prusami
Prusy: Wielkopolska, duża cz. Mazowsza oraz Gdańsk i Toruń (58 tys km kw, 1mln)
Rosja: większość Białorusi oraz Ukraina naddnieprzeńska i Podole (280tys km kw, 3 mln)
Przygotowania do powstania:
1793r. zawiązuje się sprzysiężenie, którego celem było przygotowanie zbrojnego powstania przeciw Rosji – T. Kościuszko wodzem.
Były przecieki że szukuje się powstanie i zmniejszono l. Polskiego wojska o polowe.
Stacjonujący w Ostrołęce brygadier Antoni Madaliński odmawia wykonania rozkazu i 12 marca 1794r.wyrusza na czele liczącego 1200 osób oddziału kawalaerii w kierunku Krakowa.
Wybuch powstania:
24 marca1794r. – Kościuszko na rynku w KRK składa uroczyście przysięge na wierność narodowi jako Najwyższy Naczelnik Siły Zbrojnej Narodowej. Następnie odczytano Akt powst. Obywatelów, mieszkańców woj. Krakowskiego. Ogłaszał on powst. Aż do całkowitego wyzwolenia kraju. Kościuszko jest mianowany Naczelnikiem. Po wyzwoleniu sejm miał się zebrać i decydować o przyszłosci narodu.
Naczelnik wyruza z 6tys armią(2tys kosynierzy), nie dociera do Wa-wy
4 kwietnia 1794r. – bitwa pod Racławicami – rozbija duży oddział Rosyjski
17 kwietnia 1794r. – w Warszawie wybucha powstanie, walki toczą się 2 dni, garnizon Rosyjski zostaje wyparty z miasta.
22-23 kwietnia 1794r. – powstańcy zajmują Wilno, pod koniec miesiąca obszar państwa w granicach z 1973r. zostaje objęty powst. Surowo rozprawiono się z przywódcami Tarhowicy. W Wilnie na podst. Wyroku Sądu Kryminalnego stracono hetmana Sz. Kossakowskiego, a w Wawie P. Ożarowskiego i J. Zabiełłę, J. Kossakowskiego
Nczelnik usiłowal zjednać i nakłonic do powst. Chłoów. 7 maja w obozie pod Połańcem wydał uniwersał w sprawie chłopskiej:
*znosił poddaństwo osobiste chłopów
*gwarantował im nieusuwalność z ziemi, jeśli wywiązali się ze swoich powinności wobec dworu
*na czas powst. Zmniejszył pańszczyznę, a chłopom powołanym do wojska zawiesił jej wykonywanie.
Organizaja powstania:
Król zadeklarował przystąpeienie do powst.,ale nie został dopuszczony do władzy. Pod koniec maja naczelnik powołuje do życia Radę Najwyższą Narodową (funkcja powstańczego rządu).Szcególną rolę odgrywał Wydział Skarbu (H. Kołłątaj), wprowadzono podatek nadzwyczajny, przeprowadzono rekwizycję sreber kościelnych, wypuszczono w obieg bilety skarbowe, zorganizowano dzięki temu 100tys armię.
Klęska powstania:
10 maja 1794r – do wojny przyłączają się Prusy, Naczelnik stara się nie dopuścić do połączenia wrogich armii, ponosi klęskę pod Szczekocinami. W lipcu wojska pruskie i rosyjskie docierają pod Wa-we, która była przygotowana do obrony. Powstańcy bronili się 2 miesiące. W sierpniu w Wielkopolsce i na Kujawch wybucha powstanie antypruskie. Kościuszko wysyła tam Dąbrowskiego ze wsparciem. Powstańcy zajmują Bydgoszcz. Wojska pruskie się wycofują a Rosjanie odstępują wkrótce.
Powstanie na Litwie zostaje stłumione, przeciwko powstańcom wysłano z Rosji wojsko pod dowództwem Aleksandra Suworowa. 10 października – Kościuszko dostaję się do niewoli w bitwie pod Maciejowicami. To wydarzenie powoduje załamanie moralne. Nowym naczelnikiem zostaje Tomasz Wawrzecki, nie radzi sobie on z obroną stolicy. 4 listopada oddziały Suworowa zdobywaja Pragę, następuje masakra obrońców i mieszkańców (rzeź Pragi). 16 listopada – armia powstańcza kapituluje.
Trzeci rozbiór Rzeczpospolitej:
24 października 1795r. – ustalono granice zaborów, ostateczna konwencja zostaje podpisana w Petersburgu w 1979r.
Prusy: 48tys km kw, 1mln: większość Mazowsza z Wa-wą, część Podlasia, ziemie litewskie po rzekę Niemen, a na południu tereny byłego księstwa siewierskiego.
Austria: część Małopolski między Pilicą a Bugiem wraz z cz. Mazowsza i Podlasia (47 tys km kw, 1,5mln)
Rosja: większość ziem litewskich, reszta woj. Wołyńskiego oraz cz. Ziemi chełmskiej (120tys km kw, 1,2mln)
Prusacy musieli opuścic Karków, który zajęli podczas powstania.
Księstwo Warszawskie itp.:
F. Barss i . Wybicki zaczynają starania o powołanie oddziałów wojska polskiego.
1796r. – Dąbrowski przygotował projekt utworzenia oddziałów wojskowych. Zwrócono się rok poxniej z taka prośbą do Napoleona. Chciano u jego boku utworzyć oddziały. polskich żołnierzy. Napoleonowi pomysł się podoba i rządowi Lombardii(finansował utrzymanie oddziałów).
W 1797r. Polacy zostają wezwani do rekrutowania się do armii. Legioniści biorą udział w kampanii włoskiej zakończonej zwycięstwem. Następuje pokój między Austrią a Francją. Austria wymogła na Napoleonie podpisanie specjalnej klauzuli, w której uzyskiwała gwarancje, że cesarz nie będzie popierać dążeń narodowo-wyzwoleńczych.
Księstwo Warszawskie:
W 1806 Napoleon chcąc pozyskać niezbędne zaplecze i żołnierzy, interesuje się sprawą polską. Wzywa do Berlina Dąbrowskiego i Wybickiego, ci z kolei przygotowują odezwę w której wzywają Polaków do pomocy Francuzom. W Wielkopolsce wybucha powstanie przeciwko władzom pruskim, dzięki temu Napoleon dociera w głąb ziem polskich. W grudniu 1806r. wojska fr. Wkraczają do Wa-wy. Napoleon powołuje podległą mu Radę Rządzącą (S. Małachowski, J. Wybicki, J. Poniatowski)Wojska Rosyjskie zostaja pokonane w bitwie pod Frydlandem.
W Tylży nad Niemnem Aleksander I i Napoleon zawierają pokój.:
*Gdańsk zostaje wolnym miastem, Rosji przypadł okręg białostocki, a z ziem II i III rozbioru pruskiego utworzono Księstwo Warszawskie(104tys km kw). 22 lipca 1807r. – w Dreźnie Napoleon składa na ręce Małachowskiego darowaną Księstwu konstytucję. Państwo staje się monarchią dziedziczną; królem – Fryderyk August z dynastii wettinów. Miał prawo inicjatywy ustawodawczej i mianował ministrów wchodzących w sklad Rady Stanu, sprawował kontrolę nad Radą Ministrów. Podstawą prawa był kodeks Napoleona.
21 grudnia 1807r. – Fryderyk August nadaje wolność osobistą chłopom. Zapis ustawy zasadniczej nie wspominał o własności ziemi, inwentarza i narzędzi, dlatego chłopi zostali pozbawieni praw do ich posiadania.
Księstwo Warszawskie rozwinęło:
*niezależną oświatę i naukę, przeprowadzono reformy gospodarcze, znaczną cz. Dochodów przeznaczono na spłatę długu Francji zaciągniętego przez Prusy.
1807r. rząd powołuje Izbę Edukacyjną na jej czele staje S. Potocki., sprawowała nadzór nad szkołami wszystkich typów. W 1808 powołana zostaje Szkoła Prawa i Administracji i Szkoła Lekarska (1809). . Kołłątaj dokańcza rozpoczętą przez KEN proces reformowania Uniwersytetu Krakowskiego, przywrócono istnienie Towarzystwa Ksią Elementarnych.
1809r. – do Księstwa wkracza wojsko austriackie. Armia Arcyksięcia Ferdynanda de Este liczyła 30 tys zołnierzy a polska 18tys (J. Poniatowski). Pierwsze starcie nastąpiło pod Raszynem 19 kwietnia 1809r. Poniatowski wycofał się na drugi brzeg Wisły zostawiając Wa-we pod okupacją. Wojska polskie skierował się na tereny Galicji i zajęły Zamość, Lublin, Sandomierz i Lwów. Ostateczne zwycięstwo i zajęcie Krakowa było możliwe dzięki wygranej Napoleona pod Wagram. Na mocy pokoju zawartego w Schnbrunn terytorium Księstwa powiększono o ziemie III rozbioru Austriackiego i obwód zamojski. Własnością wspólną Austrii i Księstwa Wieliczka (kopalnia). Rosja chciała żeby Polacy odtworzyli Polske pod ich nadzorem, ale oni odmówili i przyłączyli się do Francji. Walczyli w bitwie pod Smoleńskiem, Borodino, wkroczyli z Wielka Armią do Moskwy i oslaniali powrót Napoleona podczas przeprawy przez Berezynę.
Zimą 1813r. wojska Rosyjskie zajmują całe Księstwo. Poniatowski ewakuuje 20tys żołnierzy do Krakowa a potem z oddziałami Francuskimi w kierunku Lipska. Napoleon przegrywa w bitwie narodów i pod Waterloo. Jest to kres Księstwa.
Kongres wiedeński:
Królestwo Polskie: utworzone z największego obszaru i połączone unią personalna z Rosją
Prusy: cz. Wielkopolski, na jej obszarze powstało autonomiczne Wielkie Księstwo Poznańskie
Kraków z okręgiem ustanowiono wolnym miastem opiekę nad nim sprawowali wszyscy zaborcy, Austria otrzymała Wieliczkę i Bochnie i zachowała Galicję.
Powstanie listopadowe:
Polakom zapewniano prawo posiadania i nabywania dóbr pod wszystkimi zaborami, swobodną żeglugę i wymianę handlową. Królestwo Polskie pojawiło się na mapach. Istniał sejm, postanowioną i polska armię, rozwijało się szkolnictwo, językiem urzędowym był polski, król pruski też obiecał ludność Wielkiego Księstwa Poznańskiego utrzymanie odrębności w ramach monarchii. Nadzieje nie zostały zrealizowane. Prusy i Austria wcieliły ziemie polskie jako prowincje. W Krakowie rządy sprawowali rezydenci państw zaborczych, W Królestwie Polskim car powierzył władzę Konstantemu Pawłowiczowi (swojemu bratu),który często łamał konstytucję.
Powstanie:
W 1828r. zawiązano spisek w środowisku młodych oficerów. W listopadzie spiskowcy zagrożeni aresztowaniem zdecydowali się na wystąpienie: w nocy z 29 na 30 listopada 1830r. w Wa-wie oddziały wojskowe dowodzone przez zaprzysiężonych oficerów wszczęły powstanie. Wystąpienie było źle przygotowane, lecz oddziały rosyjskie wycofały się z miasta i podążyły w kierunku Rosji.
3 grudnia uformował się Rząd Tymczasowy.
25 stycznia 1831r. sejm uchwalił Akt detronizacji Mikołaja I jako króla Polski co oznaczało wojen z Rosją.
Pierwsze potyczki były pod Stoczkiem, Dobrem, Wawrem, Białołęką.
25 lutego 1831r. – na przedpolach Wa-Wy, pod Grochowem rozegrała się największa bitwa tej wojny. Armia polska staiwała opór,ale ze względu znaczenej przewagi musiała się wycofać. Jednak nasza armia zachowałą zdolność do walki a rosyjska poniosła duże straty. Rosjanie nie zdecydowali się na szturm stolicy i czekali na posiłki. Armia polska odniosła zwycięstwa (Dębe Wielkie, Iganie), ale w maju poniosła klęske pod Ostrołęką.
Wrzesień 1831r. – Rosjanie przypuściły szturm na Wa-we. 8 września stolica kapituluje. W październiku 1831r. oddziały polskie przekraczaja granice Prus, gdzie zostają rozbrojone i internowane lub kapitulują przed wrogiem.
W 1832 roku car ogłasza Statut organiczny, który stał się podstawą nowego ustroju Królestwa Polskiego. Polska armia i sejm – zniesione. Utrzymano polską administrację, język polski jako urzędowy, odrębny skarb i Bank Polski. 11 tys uczestników powstania udaje się na emigrację.