Elektrokardiografia

Elektrokardiografia – zabieg diagnostyczny wykorzystywany w medycynie przede wszystkim w celu rozpoznawania chorób serca.

Pomijając EKG wykonywane w czasie operacji na sercu, jest to metoda pośrednia polegająca na rejestracji elektrycznej czynności mięśnia sercowego z powierzchni klatki piersiowej w postaci różnicy potencjałów (napięć) pomiędzy dwoma elektrodami, co graficznie odczytujemy w formie krzywej elektrokardiograficznej, na specjalnym papierze milimetrowym bądź na ekranie monitora.
Warto zauważyć, że EKG nie jest niezawodnym kryterium rozpoznania choroby: istnieje możliwość prawidłowego elektrokardiogramu przy schorzeniach kardiologicznych oraz nieprawidłowy zapis czynności elektrycznej przy prawidłowym stanie klinicznym.

Historia EKG – szczególnie w swoich początkach – wiąże się z odkryciami z dziedziny fizyki, gdyż nie należy zapominać, że elektrokardiograf w istocie jest bardzo czułym galwanometrem. Późniejszy rozwój EKG związany jest z obserwacją zmian pojawiających się w zapisie i ich powiązaniem z konkretnymi jednostkami chorobowymi.

W 1819 duński fizyk Hans Christian Ørsted podczas demonstracji studentom ogrzewania platynowego drutu prądem z ogniwa Volty, zauważył, że igła magnetyczna leżącego obok kompasu porusza się za każdym razem gdy prąd elektryczny jest włączony. W ten sposób odkrył elektromagnetyzm.

W 1820 Johann Schweigger zwiększył poruszanie się igieł magnetycznych w polu elektromagnetycznym. Odkrył, że przez 100-krotne owinięcie drutu z prądem na szpulce oddziaływanie na igłę ulega zwiększeniu. Schweigger wynalazł pierwszy galwanometr i ogłosił swój wynalazek na Uniwersytecie Halle 16 września 1820 r.

W 1842 Carlo Matteucci, profesor fizyki na Uniwersytecie w Pizie, pokazał że prąd elektryczny towarzyszy każdemu uderzeniu serca żaby.

W 1872 francuski fizyk Gabriel Lippmann wynalazł elektrometr kapilarny. Jest to cienka szklana rurka ze słupem rtęci pod kwasem siarkowym. Menisk rtęci przesuwa się wraz ze zmianami potencjałów elektrycznych i jest obserwowany pod mikroskopem.

W 1876 Marey użył elektrometru do zapisu aktywności elektrycznej eksponowanego serca żaby.

W 1878 brytyjski fizjolog John Burden Sanderson i Friderick Page zapisali prąd elektryczny serca żaby przy użyciu kapilarnego elektrometru i pokazali, że zapis ten składa się z dwóch faz (później nazwanych QRS i T).

W 1880 francuski fizyk Arsène d’Arsonval we współpracy z Marcelem Deprez’em ulepszył galwanometr. Zamiast igły magnetycznej poruszającej się gdy prąd elektryczny przepływał przez otaczającą drucianą zwojnicę, galwanometr Deprez-d’Arsonval miał zamocowany na stałe magnes i ruchome uzwojenie. Jeśli wskaźnik był przymocowany do zwojnicy, to mógł się on poruszać na odpowiedniej skali. Galwanometr d’Arsonvala stał się podstawą dla najnowocześniejszych galwanometrów.

W 1887 brytyjski fizjolog Augustus D. Waller ze Szkoły Medycznej St Mary w Londynie opublikował pierwszy ludzki elektrokardiogram. Został on wykonany na techniku laboratoryjnym przy użyciu elektrometru kapilarnego.

W 1889 holenderski fizjolog Willem Einthoven zobaczył demonstrowaną przez Wallera technikę na I Międzynarodowym Kongresie Fizjologów w Bale. Z czasem to właśnie Einthoven stanie się kluczową osobą w rozwoju elektrokardiografii.

W 1890 GJ Burch z Oksfordu wymyślił arytmetyczną poprawkę dla obserwowanych fluktuacji elektrometru. Pozwoliło to zobaczyć prawdziwy kształt fali, ale wymagało męczących obliczeń. W 1891 brytyjscy fizjolodzy William Bavliss i Edward Starling z Kolegium Uniwersyteckiego w Londynie ulepszyli elektrometr kapilarny. Połączyli koniec do prawej ręki i do skóry nad uderzeniem koniuszkowym i pokazali „trójfazową zmianę towarzyszącą (czy raczej poprzedzającą) każdemu uderzeniu serca”.

W 1893 Willem Einthoven wprowadził termin "elektrokardiogram" na spotkaniu Holenderskiego Stowarzyszenia Medycznego. (Później zgłoszono pretensje, że Waller pierwszy użył tego określenia.)

W 1895 Einthoven, używając ulepszonego elektrometru i formułę poprawki, odkrył rozróżnienie 5 wychyleń, które nazwał P, Q, R, S i T.

W 1889 Karel Frederik Wenckebach opublikował artykuł "O analizie nieregularnych pulsów" opisujący osłabienie przewodnictwa przedsionkowo-komorowego prowadzącą do progresywnego wydłużenia i blokady przewodzenia przedsionkowo-komorowego u żaby. Nazwano to później blokiem Wenckebacha (Mobitz typu I) lub fenomenem Wenckebacha.

Ponieważ Einthoven zdawał sobie sprawę, że rejestracja zapisów elektrokardiograficznych przy użyciu elektrometru kapilarnego i formuły poprawki jest na tyle czasochłonna i uciążliwa, że nie nadaje się do zastosowania na szerszą skalę zwrócił swoją uwagę na możliwość zastosowania w tym celu galwanometru. Miały one jednak istotną niedogodność – były zbyt mało czułe. W 1901 Einthoven skonstruował nowy galwanometr do wykonywania elektrokardiogramu używając drobną kwarcową strunę pokrytą srebrem w oparciu na pomyśle Depreza i d’Arnsovala (którzy użyli druciane uzwojenie). Jego galwanometr strunowy ważył 600 funtów.

W 1902 Einthoven opublikował pierwszy elektrokardiogram zapisany na galwanometrze strunowym. Już w 1903 Einthoven dyskutował o możliwości komercyjnej produkcji galwanometru strunowego z Maxem Edelmannem z Monachium i Horace Darwinem z londyńskiego Cambridge Scientific Instruments Company.

W 1905 Einthoven rozpoczął przesyłanie elektrokardiogramu ze szpitala do swojego laboratorium oddalonego o 1,5 km przez kabel telefoniczny. W 1906 Einthoven opublikował pierwszą uporządkowaną prezentację prawidłowych i nieprawidłowych zapisów elektrokardiograficznych na galwanometrze strunowym. Zostały opisane: przerost lewej i prawej komory, przerost lewego i prawego przedsionka, fala U (po raz pierwszy), załamki QRS, przedwczesne skurcze komorowe, bigeminia komorowa, trzepotanie przedsionków i całkowity blok sercowy.

W 1906 Cremer zapisał pierwszy elektrokardiogram przełykowy, który wykonał przy pomocy sondy przełykowej. Elektrokardiografia przełykowa rozwinęła się dopiero w latach 70. XX wieku. jako pomocna w różnicowaniu niemiarowości przedsionkowych. Cremer zapisał również pierwszy elektrokardiogram płodu z powierzchni brzucha ciężarnej kobiety.

Już w 1908 Edward Schafer z uniwersytetu w Edynburgu po raz pierwszy kupił galwanometr strunowy do celów klinicznych. W 1909 Nicolai i Simmons donieśli o zmianach elektrokardiogramu podczas dusznicy bolesnej.

W 1911 Thomas Lewis opublikował klasyczny skrypt Mechanizm bicia serca i zadedykował go Willemowi Einthoven’owi.

W 1912 Einthoven opisał trójkąt równoboczny utworzony przez standardowe odprowadzenia I, II i III, później nazwany "trójkątem Einthovena".

W 1920 Harold Pardee z Nowego Jorku opublikował pierwszy elektrokardiogram świeżego zawału serca u człowieka i opisał załamek T.

W 1924 Willem Einthoven otrzymał nagrodę Nobla za wynalezienie elektrokardiografii.

Również w 1924 Woldemar Mobitz opublikował swoją klasyfikację bloków serca (Mobitz typu I i II) opartą o elektrokardiogram i kształt fali tętna żyły szyjnej badany u pacjentów z blokiem sercowym drugiego stopnia.

W 1928 Ernstine i Levine donieśli o zastosowaniu próżniowych rurek do wzmocnienia elektrokardiogramu zamiast mechanicznego wzmacniania w galwanometrze strunowym.

W 1928 zakłady Franka Sanborn’a zmieniły swój model stołowy maszyny elektrokardiograficznej na pierwszą wersję nadającą się do przenoszenia ważącą 50 funtów i zasilaną 6 V akumulatorem samochodowym.

W 1930 Wolff, Parkinson i White donieśli o zespole elektrokardiograficznym krótkiego odcinka PR, szerokiego QRS i napadowej tachykardii.

W 1930 Sanders opisał jako pierwszy zawał prawej komory.

W 1931 Charles Wolferth i Francis Wood opisali zastosowanie ćwiczeń fizycznych do wywołania napadu dusznicy bolesnej. Badali oni zmiany EKG u zdrowych osób i tych z dusznicą, ale odrzucili tę technikę jako zbyt niebezpieczną. Natomiast w 1932 Goldhammer i Scherf zaproponowali użycie elektrokardiogramu po umiarkowanych ćwiczeniach jako pomoc w diagnostyce niewydolności wieńcowej.

W 1932 Charles Wolferth i Francis Wood opisali kliniczne zastosowanie odprowadzeń sercowych.

W 1934 przez połączenie drutów do prawego i lewego ramienia oraz lewej stopy z opornikiem 5000 omów Frank Wilson zdefiniował „elektrodę obojętną” później nazwaną „Wilson Central Terminal”. Kombinacja odprowadzeń działała jak uziemienie i była związana z ujemnym końcem EKG. Elektroda związana z dodatnim końcem później stała się „jednobiegunową” i mogła być umiejscowiona gdziekolwiek na ciele. Wilson określił jednobiegunowe odprowadzenia VR, VL i VF gdzie „V” było związane z napięciem (napięcie widoczne w miejscu jednobiegunowej elektrody). W 1938 American Heart Association i Cardiac Society z Wielkiej Brytanii zdefiniowały standardowe umiejscowienie i przewody elektryczne odprowadzeń przedsercowych V1-V6. „V” oznacza napięcie.

W 1942 Emanuel Goldberger zwiększył napięcie jednobiegunowych odprowadzeń Wilsona o 50% i utworzył zwiększone odprowadzenia kończynowe aVR, aVL i aVF. Po dodaniu trzech odprowadzeń kończynowych i 6 odprowadzeń piersiowych otrzymamy 12-odprowadzeniowy elektrokardiogram, który jest obecnie używany.

Również w 1942 Artur Master standaryzował dwu krokowy test wysiłkowy funkcji serca (znany obecnie jako Master two-step).

W 1949 Sokolow i Lyon zaproponowali diagnostyczne kryteria przerostu lewej komory tj. ma ona miejsce, gdy suma wielkości załamka S w V1 i załamka R w V6 przekracza 35 mm.

W 1959 Myron Prinzmetal opisał odmienną postać dusznicy, w której odcinek ST jest raczej podwyższony niż obniżony.

W 1960 Smirk i Palmer uwydatnili ryzyko nagłej śmierci z powodu migotania komór szczególnie gdy komorowe skurcze przedwczesne zachodzą w tym samym czasie co załamek T. Fenomen „R na T”.

W 1963 Robert Bruce i wsp. opisali wieloetapowy test wysiłkowy na bieżni, znany później jako protokół Bruce’a.

W 1963 Baule i McFee byli pierwszymi, którzy odkryli magnetokardiogram, będący polem elektromagnetycznym powstającym z powodu aktywności elektrycznej serca. Jest to metoda mogąca wykonywać EKG bez użycia elektrod skórnych. Chociaż potencjalnie była to technika użyteczna nigdy nie uzyskała klinicznej akceptacji, m.in. z powodu wyższych kosztów.

W 1968 Henry Marriott wprowadził zmodyfikowane odprowadzenie piersiowe 1 (MCL 1) do monitorowania pacjentów intensywnego nadzoru kardiologicznego.

W 1976 Erhard i wsp. opisali użycie prawostronnego odprowadzenia przedsercowego do diagnostyki zawału prawej komory, który wcześniej był dla elektrokardiografii utajony.

W 1993 Robert Zalenski, profesor medycyny ratunkowej z Uniwersytetu Stanowego Wayne w Detroit i wsp. opublikowali artykuł na temat klinicznego użycia 15-odprowadzeniowego EKG z rutynowym stosowaniem V4R, V8 i V9 w diagnostyce ostrych zespołów wieńcowych. Podobnie jak dodane 6 standaryzowanych jednobiegunowych odprowadzeń przedsercowych w 1938 te dodatkowe odprowadzenia zwiększą czułość elektrokardiogramu w wykrywaniu zawału serca.


Dlaczego PQRST [edytuj]
5 wychyleń rejestrowanych na zapisie EKG przed wprowadzeniem w 1890 r. formuły poprawki oznaczano ABCDE, natomiast 5 pochodnych wychyleń oznaczono PQRST. Wybór P jest matematyczną konwencją na używanie liter z drugiej połowy alfabetu. N ma inne znaczenie w matematyce a O jest używane jako początek kartezjańskiego układu współrzędnych. Ponadto Einthoven użył O...X do zaznaczenia linii czasowych na swoim diagramie. P jest po prostu następną literą.


Historia odprowadzeń EKG [edytuj]
Standardowe odprowadzenia I, II, III zostały zaproponowane przez Einthovena, który w 1912 r. przy ich pomocy wyznaczył obecnie tzw. „trójkąt Einthovena”. W 1934 przez połączenie drutów do prawego i lewego ramienia oraz lewej stopy z opornikiem 5000 omów Frank Wilson zdefiniował „elektrodę obojętną”. Kombinacja odprowadzeń działała jak uziemienie i była związana z ujemnym końcem EKG. Elektroda związana z dodatnim końcem później stała się „jednobiegunową” i mogła być umiejscowiona gdziekolwiek na ciele. Wilson określił jednobiegunowe odprowadzenia VR, VL i VF gdzie „V” było związane z napięciem (napięcie widoczne w miejscu jednobiegunowej elektrody). W 1938 American Heart Association i Cardiac Society z Wielkiej Brytanii zdefiniowały standardowe umiejscowienie i przewody elektryczne odprowadzeń przedsercowych V1-V6. „V” oznacza napięcie. A w 1942 Emanuel Goldberger zwiększył napięcie jednobiegunowych odprowadzeń Wilsona o 50% i utworzył zwiększone odprowadzenia kończynowe aVR, aVL i aVF. Po dodaniu trzech odprowadzeń kończynowych i 6 odprowadzeń piersiowych otrzymamy 12-odprowadzeniowy elektrokardiogram, który jest obecnie używany. W 1968 Henry Marriott wprowadził zmodyfikowane odprowadzenie piersiowe 1 (MCL 1) do monitorowania pacjentów intensywnego nadzoru kardiologicznego. W 1993 Robert Zalenski zaproponował kliniczne zastosowanie 15-odprowadzeniowego EKG z rutynowymi odprowadzeniami V4R, V8 i V9.


Podstawa elektrofizjologiczna EKG [edytuj]

Potencjał spoczynkowy [edytuj]
Elektrokardiogram jest graficznym zapisem zmian potencjałów w trakcie depolaryzacji i repolaryzacji komórek mięśnia sercowego. Na poziomie pojedynczego kardiomiocytu zmiany elektryczne prezentują się następująco, a ich znajomość jest niezbędna, by zrozumieć charakterystyczne zmiany potencjału krzywej EKG (załamki, odstępy, odcinki):

W "stanie spoczynku" komórka mięśnia sercowego znajduje się w stanie tzw. potencjału spoczynkowego (polaryzacji), czyli przezbłonowego gradientu ładunków elektrycznych:

potencjał spoczynkowy wynosi ok. –90 mV
jony sodu znajdują się w większym stężeniu na zewnątrz komórki, jony potasu w większym wewnątrz jej
błona komórkowa jest praktycznie nieprzepuszczalna dla jonów sodu w trakcie spoczynku (nie wnikają one do komórki drogą biernej dyfuzji zgodnie z gradientem stężeń. Przy błonie przepuszczalnej doszłoby do wyrównania stężeń po obu stronach błony i zaniku polaryzacji!)
błona komórkowa w stanie spoczynku jest przepuszczalna dla jonów potasu, a istniejąca różnica stężeń tego jonu pomiędzy wnętrzem komórki a przestrzenią zewnątrzkomórkową kieruje siłę dyfuzji na zewnątrz, przeciwdziałając różnicy potencjału.
różnica potencjału pomiędzy wnętrzem komórki a przestrzenią międzykomórkową utrzymywana jest enzymatycznie, aktywnie przez pompę jonową (ATPaza), która wbrew gradientowi stężeń i potencjałom ładunków elektrycznych wydala z komórki 3 jony sodu na każde 2 jony potasu wprowadzone do komórki. Ta różnica 3:2 przyczynia się do wytwarzania potencjału błonowego.

Potencjał czynnościowy [edytuj]
Bodziec działający na spolaryzowaną komórkę mięśnia sercowego (prawidłowo z węzła zatokowo-przedsionkowego) zmienia przepuszczalność błony dla jonów sodu, które dostając się do wnętrza komórki, zmniejszają ujemny potencjał do wartości ok. –65 mV (potencjał progowy).

Przekroczenie potencjału progowego jest czynnikiem wyzwalającym otwarcie kanałów sodowych. Dochodzi wówczas do gwałtownego napływu jonów sodu do wnętrza komórki, w wyniku czego następuje szybka i całkowita depolaryzacja.

Przy wartości –40 mV otwierają się z lekkim opóźnieniem kanały wapniowe.

W powstającym potencjale czynnościowym wyróżniamy pięć faz:

faza 0 (szybka depolaryzacja) – zależy od szybkiego dośrodkowego prądu sodowego
faza 1 (wstępna szybka repolaryzacja) – dośrodkowy prąd chlorkowy i odśrodkowy prąd potasowy
faza 2 (powolna repolaryzacja) – tzw. faza plateau (stabilizacja potencjału równowagą pomiędzy dośrodkowym prądem wapniowo-sodowym a odśrodkowym prądem potasowym)
faza 3 (szybka repolaryzacja) – przewaga odśrodkowego prądu potasowego nad wygasającym dośrodkowym prądem wapniowo-sodowym
faza 4 (polaryzacja) – faza spoczynku, polaryzacji
Komórki rozrusznikowe serca mają zdolność do tzw. spontanicznej powolnej depolaryzacji w czwartej fazie potencjału czynnościowego.


Wpływ depolaryzacji na poszczególne odprowadzenia [edytuj]

Różne wychylenia w EKG w zależności od umiejscowienia elektrodyPobudzenie elektryczne rozchodzi się (uogólniając) z prawej górnej strony serca i biegnie w kierunku dolnym i na strone lewą. W przypadku kiedy odprowadzenie odczytuje przebieg prądu "od elektrody" wychylenie na wykresie jest ujemne (na przykład w odprowadzeniu V1). Jeśli fala depolaryzacji biegnie w kierunku elektrody, wychylenie jest dodatnie (na przykład w odprowadzeniu V6). Jeżeli fala depolaryzacji biegnie prostopadle do elektrody wychylenie jest idiopatyczne - takie samo wychylenie w górę jak i w dół (przypadek 3 na rycinie obok).
Tkanki martwicze (na przykład objęte zawałem) inaczej przewodzą prąd niż tkanki zdrowe. Te różnice w przewodzeniu pomagają pomóc lekarzowi w ustaleniu rozpoznania.


Standardowe EKG [edytuj]
Standardowe EKG wykonuje się przy pomocy 12 odprowadzeń:

3 dwubiegunowe kończynowe Einthovena (I , II , III)
3 jednobiegunowe kończynowe wzmocnione Goldbergera (aVR, aVL, aVF)
6 jednobiegunowych przedsercowych Wilsona (V1, V2, V3, V4, V5, V6)

Odprowadzenia dwubiegunowe kończynowe Einthovena [edytuj]
W tym odprowadzeniu umieszczamy 4 elektrody na ciele badanego:

elektroda czerwona – prawa ręka (RA)
elektroda żółta – lewa ręka (LA)
elektroda zielona – lewa goleń (LF)
elektroda czarna – prawa goleń (tzw. punkt odniesienia; ziemia)
Trzy pierwsze elektrody tworzą tzw. trójkąt Einthovena, który w założeniu jest trójkątem równobocznym, co sprawia, iż linie poprowadzone prostopadle z każdego ze środków trzech boków, reprezentujące zerowy potencjał, przetną się w środku trójkąta.

Pomiędzy pierwszymi trzema w/w elektrodami wykonuje się pomiar różnicy potencjałów (w mV):

odprowadzenie I – różnica potencjałów pomiędzy elektrodami "lewa ręka" a "prawa ręka" (LA – RA)
odprowadzenie II – różnica potencjałów pomiędzy elektrodami "lewa goleń" a "prawa ręka" (LF – RA)
odprowadzenie III – różnica potencjałów pomiędzy elektrodami "lewa goleń" a "lewa ręka" (LF – LA)

Odprowadzenia jednobiegunowe kończynowe wzmocnione Goldbergera [edytuj]
Z powyższych 3 elektrod odczytujemy również wzmocnione (ang. augmented – wzmocniony, powiększony) sygnały:

odprowadzenie aVR – z elektrody "prawa ręka" (RA)
odprowadzenie aVL – z elektrody "lewa ręka" (LA)
odprowadzenie aVF – z elektrody "lewa goleń" (LF)

Odprowadzenia jednobiegunowe przedsercowe Wilsona [edytuj]

Umiejscowienie elektrod przedsercowychPołączenie razem 3 w/w odprowadzeń kończynowych daje teoretycznie wypadkowy potencjał równy 0. Ten wspólny punkt można połączyć z ujemnym biegunem galwanometru, a kolejne elektrody połączyć z biegunem dodatnim galwanometru.

W standardowym 12-odprowadzeniowym EKG wykorzystuje się 6 elektrod jednobiegunowych przedsercowych Wilsona:

V1 – elektroda w prawym czwartym międzyżebrzu (przestrzeni międzyżebrowej) przy brzegu mostka
V2 – elektroda w lewym czwartym międzyżebrzu (przestrzeni międzyżebrowej) przy brzegu mostka
V3 – w połowie odległości pomiędzy elektrodami V2 a V4
V4 – elektroda w lewym piątym międzyżebrzu (przestrzeni międzyżebrowej) w linii środkowo-obojczykowej lewej
V5 – elektroda w lewym piątym międzyżebrzu (przestrzeni międzyżebrowej) w linii pachowej przedniej lewej
V6 – elektroda w lewym piątym międzyżebrzu (przestrzeni międzyżebrowej) w linii pachowej środkowej lewej

Charakterystyka EKG – elektrokardiogram [edytuj]

Na wykresie EKG analizuje się:

linię izoelektryczną – linia pozioma zarejestrowana w czasie, gdy w sercu nie stwierdza się żadnych pobudzeń (aktywności). Najłatwiej wyznaczyć ją według odcinka PQ. Stanowi ona punkt odniesienia poniższych zmian
załamki – wychylenia od linii izoelektrycznej (dodatni, gdy wychylony w górę; ujemny, gdy wychylony w dół)
odcinki – czas trwania linii izoelektrycznej pomiędzy załamkami
odstępy – łączny czas trwania odcinków i sąsiadującego załamka

Załamki [edytuj]
załamek P – jest wyrazem depolaryzacji mięśnia przedsionków (dodatni we wszystkich 11 odprowadzeniach, poza aVR, tamże ujemny)
Zobacz więcej w osobnym artykule: Załamek P.
zespół QRS – odpowiada depolaryzacji mięśnia komór
załamek T – odpowiada repolaryzacji komór
czasem też załamek U

Odcinki [edytuj]
odcinek PQ – wyraża czas przewodzenia depolaryzacji przez węzeł przedsionkowo-komorowy (AV)
odcinek ST – okres depolaryzacji komór

Odstępy [edytuj]
odstęp PQ – wyraża czas przewodzenia depolaryzacji od węzła zatokowo-przedsionkowego do węzeł przedsionkowo-komorowy (SA -> AV)
odstęp ST – wyraża czas wolnej i szybkiej repolaryzacji mięśnia komór (2 i 3 faza repolaryzacji)
odstęp QT – wyraża czas potencjału czynnościowego mięśnia komór (depolaryzacja + repolaryzacja)

Szczególne fragmenty [edytuj]
zwrot ujemny - fragment zespołu QRS mierzony od szczytu załamka R do końca zespołu - nazywany również wychyleniem wewnętrznym
pobudzenie istotne komór - fragment mierzony od początku pobudzenia komór do szczytu załamka R

Interpretacja wyniku EKG [edytuj]
Interpretacja wyniku EKG zależy od wielu czynników, z których najważniejsze to wiek, stosowane leki i schorzenia pozasercowe. Interpretacji wyniku powinien dokonać lekarz.


Prawidłowy i patologiczny elektrokardiogram:

Załamek P
Załamek P powstaje w wyniku depolaryzacji przedsionków (prawego i lewego), jego część wstępująca jest związana z przejściem fali depolaryzacyjnej przez przedsionek prawy, a zstępująca przez przedsionek lewy. Prawidłowy załamek P w odprowadzeniach I, II, aVF i V2-V6 jest dodatni, często także w odprowadzeniu III, w odprowadzeniu aVR ujemny, w odprowadzeniu aVL najczęściej płaski, w odprowadzeniu V1 dodatni, dwufazowy albo ujemny.
Czas trwania prawidłowego załamka P jest krótszy od 0,12s (3mm przy zapisie 25mm/s), amplituda nie przekracza 2,5mm w odprowadzeniach I, II, III, aVR, aVL, aVF i 3mm w odprowadzeniach V1-V6.
Załamek P uznaje się za nieprawidłowy gdy zapis jest zazębiony, rozdwojony, przekraczający powyższe parametry (amplituda, czas trwania, polaryzacja w odpowiednich odprowadzeniach np.: ujemny w I). Zmniejszenie się amplitudy załamka w odniesieniu do poprzedniego badania może być spowodowane obniżeniem się rozrusznika w dolną część węzła zatokowego lub poniższych ośrodków bodźcotwórczych na przestrzeni prawego przedsionka.
Wysoka amplituda załamka P występuje przy przeroście prawego przedsionka oraz u osób ze zwiększoną aktywnością układu współczulnego.
Szeroki, często rozdwojony załamek P świadczy o przeroście lewego przedsionka lub nieprawidłowym napływie krwi do lewej komory serca.
Ujemna wartość amplitudy w odprowadzeniu I może świadczyć o rytmie lewego przedsionka (prawidłowy rytm pochodzi z węzła zatokowo-przedsionkowego na prawym przedsionku),nieprawidłowym położeniu serca w klatce piersiowej lub zaawansowanym przeroście prawego przedsionka.
Ujemne wartości w odprowadzeniach II, III i aVF świadczą o wstecznej propagacji fali depolaryzacyjnej (rytm ektopowy) z dolnej części przedsionków lub węzła przedsionkowo-komorowego bądź z komór.
Zawyżenia kształtu części wstępującej lub zstępującej lub rozdwojenie załamka świadczy o zaburzeniach przewodzenia wewnątrzprzedsionkowego.
Niekiedy załamki P są niewidoczne. Nie są rejestrowane przy braku czynności elektrycznej przedsionków, podczas migotania przedsionków widoczne są drgania linii izoelektrycznej (fala f fibrillatio), przy trzepotaniu przedsionków drgania są wyraźne i regularne. Migotanie i trzepotanie najlepiej jest widoczne na zapisie z odprowadzeń V1, V2 oraz II. Załamek P może być ukryty w zespole QRS (wówczas rytm pochodzi z węzła przedsionkowo-komorowego) lub w załamku T poprzedniej ewolucji serca (blok przedsionkowo-komorowy I stopnia).