Finanse publiczne

POZYCJA, ROLA I ZNACZENIE SEKTORA FINANSÓW PUBLICZNYCH W SYSTEMIE FINANSOWYM

System finansowy jest to mechanizm przepływu środków pieniężnych (jako podstawa siły nabywczej) pomiędzy produktami funkcjonującymi na rynku (w gospodarce).
Składa się z:
1. Podmioty:
a) finansowe
b) niefinansowe
2. Instrumenty finansowe.
3. Rynki finansowe
4. Zasady, na jakich funkcjonuje cały system finansowy (przepisy, uregulowania prawne)

Ad 1. Instytucja finansowa, która co najmniej z 75% swoich aktywów ma w formie pieniężnej (instrumentów finansowych w różnej formie np. obligacje, akcje, gotówka, należności, kredyt)
1. sektor bankowy (banki komercyjne – sektor realny; NBP – finanse publiczne)
2. sektor przedsiębiorstw
3. sektor ubezpieczeniowy
4. gospodarstwa domowe
5. sektor finansów międzynarodowych
6. sektor finansów publicznych
Są to podmioty sfery realnej (oprócz pkt. 6)

Sfera finansów publicznych
1. budżet państwa
2. jednostki sektora terytorialnego: gminy, powiaty, województwa, jednostki organizacyjno – prawne sektora finansów publicznych, powiaty grodzkie – miasta na prawach powiatu np. powyżej 100.000 mieszkańców; powiat ziemski
3. fundusze celowe: ubezpieczenia obowiązkowe – ZUS, KRUS + NFOS, NFZ
4. jednostki budżetowe – szkoły, służba zdrowia, policja
5. zakłady budżetowe – przedszkola, baseny, teatr, MPO
6. gospodarstwa pomocnicze – stołówki, warsztaty szkolne

NBP ma zakaz bezpośredniego finansowania deficytu budżetowego; obsługuje jedynie np. obligacje skarbu państwa
Bank banków
Bank państwa

Urząd skarbowy – instytucja pomocnicza; usługi na rzecz budżetu państwa

ZUS – Świadczy usługi na rzecz

Fundusze celowe – które mają na celu finansowanie istotnej z punktu widzenia państwa działalności; emeryci, kombatanci, środowiska.
POJĘCIE FINANSÓW PUBLICZNYCH-DEFINICJE

publiczne
dobra społeczne
prywatne

SYSTEM FINANSOWY
· Sfera realna
Dobra i usługi prywatne, bankowość, ubezpieczenia
· Dobra i usługi publiczne i społeczne

DOBRA PRYWTNE są to dobra i usługi dostarczane przez rynek w wyniku transakcji kupna – sprzedaży pomiędzy nabywcami (konsumentami), a sprzedawcami (producentami); prawa własności i prawa pokrewne przechodzą na nabywcę.
Nabywanie praw odbywa się na zasadach indywidualnych (dobrowolnie) w wyniku realizacji określonych potrzeb.
PODSTAWOWE CECHY DÓBR PRYWATNYCH:
1. dobra i usługi o charakterze prywatnym są dostarczane na rynek zgodnie z mechanizmem rynkowym (popyt i sprzedaż)
2. dobra i usługi prywatne są dostarczane na rynek na zasadach negocjacji ustalenia cen transakcyjnych (akceptowanych przez obie strony)(cena równowagi rynkowej)
3. dobra i usługi prywatne są dostarczane na rynek poprzez podanie ceny dla wszystkich nabywców. Transakcja dochodzi do skutku, gdy strony ją zaakceptują
4. dobra i usługi prywatne są dostarczane na rynek zgodnie z mechanizmem wyłączenia z rynku nabywców. Wyłączenie to może następować poprzez:
- potrzeby
- ceny

DOBRA PUBLICZNE są to dobra i usługi służące całemu społeczeństwu. Są one dostarczane poprzez państwo (i inne podmioty publiczne) na zasadach powszechnej dostępności tzn. dla wszystkich osób.
Odpłatność za korzystanie z dóbr publicznych nie występuje tylko i wyłącznie w dobrach o charakterze naturalnym (wejście do rzeki i jeziora, parku). Odpłatność za korzystanie z dóbr publicznych ma charakter niepieniężny, lecz poprzez zróżnicowanie świadczenia (podatkowe i niepodatkowe – opłaty)
PODSTAWOWE CECHY DÓBR PUBLICZNYCH
1. są dostarczane na rynek w wyniku świadczenia usługi dóbr publicznych, które są określone przepisami prawnymi (konstytucja, ustawa)
2. cena nie występuje tzn. są dostarczane z reguły poniżej kosztu
3. odpłatność, która jest związana z wykorzystaniem dóbr publicznych nie jest adekwatna do kosztów wytworzenia
4. nie występuje mechanizm wyłączenia z rynku

W ramach dóbr i usług o charakterze publicznym wyróżniamy sensu stricto (czynsze, klasyczne) te usługi i dobra, w których nie występuje odpłatność dodatkowa ze strony użytkowników.

DOBRA SPOŁECZNE są to te dobra i usługi, które ze względu na swój fizyczny charakter mogą być dobrami prywatnymi, ale na skutek odpowiedzialności państwa i ochrony społecznej są finansowane i dostarczane przez państwo. W przypadku dóbr społecznych z reguły występuje zjawisko ich współfinansowania przez obywateli, którzy korzystają z tego rodzaju dóbr i usług np. służba zdrowia – usługi o charakterze zdrowotnym; szkolnictwo (szkoły niepubliczne – społeczne – gdzie państwo dotuje, dofinansowuje takie szkoły, nie tylko publiczne – w 100%).
Korzystanie z dóbr społecznych ma charakter zaspokojenia indywidualnych potrzeb obywateli.

PODSTAWOWE POJĘCIE FINANSÓW PUBLICZNYCH
Finanse publiczne są wyrazem stosunków społecznych, ekonomicznych i gospodarczych, które zachodzą w państwie w ramach procesu gromadzenia i wydatkowania (rozdysponowania) publicznych środków pieniężnych. Finanse publiczne to procesy związane z gromadzeniem i rozdysponowaniem publicznych środków pieniężnych. Procesy te odbywają się na podstawie obowiązujących przepisów prawnych i uregulowań regulujących funkcjonowanie sektora publicznego w Polsce.

RÓŻNICE POMIĘDZY FINANSAMI PRYWATNYMI A PUBLICZNYMI
1. finanse publiczne są to zjawiska odbywające się na zasadach przymusu (charakter obligacyjny)
2. finanse publiczne stanowią podstawę realizacji prywatnych funkcji państwa w stosunku do obywateli
3. finanse publiczne stanowią podstawę zaspokojenia potrzeb egzystencjalnych
4. głównym celem finansów publicznych nie jest osiąganie zysku, lecz świadczenie usług o charakterze społeczno socjalnym
5. finanse publiczne poddane społecznej kontroli, co oznacza, że np. osoby publiczne mają obowiązek przedstawienia stanu majątkowego; jest obowiązek opublikowania ustawy budżetowej (zasada jawności)

W ramach finansów publicznych występuje majątek państwowy (publiczny) służący gromadzeniu środków pieniężnych.

FINANSE PUBLICZNE

Wpływy: Wydatki i rozchody
- dochody - dotacje
- przychody - ubezpieczenie społeczne
- drogi
- społeczne, socjalne, składki na rzecz Unii

Dochód – środki pieniężne, które wpływają do budżetów podmiotów, zaliczane do sfery finansów publicznych na zasadach:
zgodnie z obowiązującymi przepisami prawnymi
dochody mają charakter obligacyjny
dochody mają charakter cykliczny
Wszystkie dochody są sumowane i rozdysponowane na określone wydatki (zasada dzielenia tortu)

Przychody – to środki pieniężne, które wpływają do budżetów podmiotów sektora finansów publicznych, ale są to środki pieniężne nieobligacyjne. Mają charakter sporadyczny, nie są przymusowe, z reguły wiążą się z koniecznością ich zwrotu w przyszłości albo koniecznością ponoszenia dodatkowych opłat, które związane są z ich pozyskaniem.
Ustawa o finansach publicznych określa je jako źródła finansowania deficytu budżetowego np. kredyty w bankach komercyjnych, pożyczki, emisje obligacji, prywatyzacja.
Przychody idą na konkretne rzeczy, nie trafiają w całości do budżetu.

KONCEPCJE I TEORIE FINANSÓW PUBLICZNYCH

(1. Monetaryści (1. Teoria Keynsa
oparta na pieniądzu) oparta na popycie jako źródło
wzrostu w gospodarce)

1. Liberalna koncepcja finansów publicznych.
A. Smitha
- państwo i finanse publiczne powinny być ograniczone do minimum
- preferowanie prywatnej formy własności
- ograniczenie roli państwa do tzw. nocnego stróża tzn. wypełnianie funkcji związanych z obroną zewnętrzną, ochroną własności wymiaru sprawiedliwości, więziennictwa i administracji
- ograniczenie obciążeń podatkowych głównie wśród przedsiębiorstw
Taka forma – kraje arabskie (związane z ropą)

2. Teoria zrównoważonego budżetu.
J. B. Say
- dążenie do jak najmniejszej wartości nominalnej budżetu
- ograniczenie wydatków państwa tylko do niezbędnych np. ład wewnętrzny i obrona narodowa
- ograniczone obciążenia podatkowe
- podatki wykorzystywane tylko do celów fiskalnych stąd preferencja do opodatkowania pośredniego np. VAT. Ta forma opodatkowania charakteryzuje się pewną sprawiedliwością obciążeń (płaci ten, który korzysta
- jeżeli deficyt budżetowy to musi być przeznaczony na finansowanie rozwoju gospodarki (oparta na praktyce liberalnej)


3. Keynsowska teoria finansów publicznych i jej zwolenników.
- gospodarka kapitalistyczna nie może funkcjonować bez zakłóceń – trzeba dążyć, aby te zakłócenia były jak najmniejsze, łagodzenie wahań koniunkturalnych
- finanse publiczne są narzędziem interwencjonizmu państwa w gospodarkę poprzez podatki, pożyczki oraz instrumenty i kierunki wydatkowania (interwencjonizm państwowy – ręczne sterowanie gospodarką dopuszczanie do powstania deficytu budżetowego)
- w gospodarce nie musi występować stan równowagi budżetowej, gdyż to ogranicza rozwój gospodarczy państwa
- zwrócenie uwagi na finansowanie wydatków rządowych, aby gospodarka powróciła do stanu równowagi poprzez wykorzystanie zdolności wytwórczych i ograniczenie bezrobocia
- zasadniczym kryterium stosowania instrumentów fiskalnych jest zapewnienie pełnego zatrudnienia i zapobieganie inflacji

4. Ortodoksyjna koncepcja finansów publicznych Buchmana
- ograniczenie roli państwa do finansów publicznych (rynek, siła popytu i podaży odgrywają główną rolę)
- realizacja wydatków państwowych w imieniu i na rzecz całego społeczeństwa (np. na inwestycje służące wszystkim – drogi, stwarzanie miejsc pracy)
- dążenie do zwiększania użyteczności pieniężnych środków publicznych (generują popyt wewnętrzny)
- rozkładanie obciążeń podatkowych adekwatnie do użyteczności
- wyróżnienie trzech systemów podatkowych
a) system pogłębiający nierównomierny podział dochodów w społeczeństwie (duże obciążenia podatkowe ludzi najuboższych powodują, że osoby te wpłacają więcej do państwa niż otrzymują)
b) system neutralny (wpłacamy tyle ile otrzymujemy)
c) system redystrybucyjny (otrzymujemy więcej świadczeń niż wpłacamy do budżetu)
W ramach tej teorii występuje brak możliwości preferowania pewnych grup społecznych, które w gospodarce odgrywają istotną rolę. Powinny być stosowane jednakowe zasady społeczne i socjalne dla wszystkich równo (bez dodatków i preferencji na coś np. być kiedyś kimś)

5. Koncepcja neoliberalnego nowego konserwatyzmu fiskalnego.
- koncepcja ograniczająca interwencjonizm państwowy w gospodarce, gdyż ogranicza wzrost bezrobocia i wysoką inflację (inflacja występuje w gospodarce jako następstwo kierowania i finansowanie deficytu budżetowego oraz występowanie długu komunalnego

Jeden z przykładów monetarystycznego podejścia do sektora finansów publicznych decyduje gra sił rynkowych. Monetaryści uważają, że wzrost gospodarczy jest wynikiem dostosowania się podmiotów do zapotrzebowania zgłaszanego przez rynek.

6. Teoria (koncepcja) ekonomii podażowej.
- negatywny stosunek do funkcji finansów publicznych (alokacyjnej, stabilizacyjnej, redystrybucyjnej)
- negatywny stosunek do występowania deficytu budżetowego i jego źródeł finansowania (efekt wypychania – do finansowania deficytu banki chętniej udzielą kredytu instytucji państwowej niż prywatnej)
- negatywne nastawienie do strony podażowej gospodarki, a nie do popytu
- rozwój gospodarczy jest uzależniony od przedsiębiorczości i podejmowania ryzyka przez inwestorów (strona podażowa)
- redukcja obciążeń podatkowych w stosunku do przedsiębiorstw.

7. Prawo Wagnera
- ułomność mechanizmu rynkowego (z zakłóceniami) np. monopole
- państwo powinno być wyposażone w instrumenty interwencjonizmu (urząd ochrony konkurencji i konsumentów) eliminacja monopolu
- wzrastające wartości wydatków publicznych
- tworzenie państwa tzw. dobrobytu

FUNKCJE FINANSÓW PUBLICZNYCH

W ramach funkcjonowania sektora publicznego wyróżniamy trzy podstawowe funkcje finansów publicznych:
1) funkcja alokacyjna
2) funkcja redystrybucyjna
3) funkcja stabilizacyjna

Poprzez funkcje sektora finansów publicznych rozpatrywane są sytuacje, zdarzenia, wpływy, które związane są z funkcjonowaniem sektora publicznego w gospodarce. Czynniki określające funkcje finansów publicznych.

CZYNNIKI O CHARAKTERZE SPOŁECZNO – POLITYCZNYM

wpływ grup społecznych, które mogą wywierać nacisk na funkcjonowanie sektora publicznego (gospodarce)
istnieją grupy, które wymagają wsparcia z strony rządu (inwalidzi, emeryci, biedni, wielodzietni, samotne matki)
istnieje potrzeb w gospodarce zaspokajania tzw. potrzeb zbiorowych (autostrady, drogi, energia elektryczna, gaz, woda, kanalizacja, komunikacja)
istnieje potrzeba rozwoju społeczno – gospodarczego w ujęciu lokalnym (gminy, powiaty) i regionalnym (województwa)

CZYNNIKI O CHARAKTERZE EKONOMICZNYM

łagodzenie cyklu wahań koniunkturalnych (wzrost i spadek gospodarczy)
dostosowanie struktury podaży do zgłaszanego popytu
preferowanie takich rodzajów produkcji, asortymentu, które są dostosowane do potrzeb zgłaszanych przez klientów
dostęp do wiarygodnych informacji, które zapewniają możliwości efektywnego funkcjonowania firm i podmiotów na rynku (GUS, wywiadowcze instytucje zbierające dane statystyczne)
niwelowanie negatywnego wpływu działalności podmiotów na rynku producentów, kooperetorów i kontrolerów (ograniczenie szarej strefy US, PIP, PIH)

FUNKCJA ALOKACYJNA polega na kształtowaniu podziału zasobów w gospodarce pomiędzy sektor publiczny i sektor prywatny. W ramach tej funkcji wykorzystywana jest zarówno strona dochodowa jak i wydatkowa. Jednak podział czynników wytwórczych dokonywany jest poprzez wartość wydatkowanych funduszy publicznych na dobra i usługi o charakterze prywatnym.
W ramach funkcji alokacyjnej część towarów i usług wytwarzana jest poprzez sektor publiczny i dostarczana do gospodarki (usługi medyczne, szkolnictwo, policja).
Innym przykładem realizacji funkcji alokacyjnej po stronie wydatkowej budżetu państwa i funduszy publicznych jest transferowanie środków pieniężnych w postaci świadczeń społecznych i socjalnych (renty, emerytury, zasiłki). W tej sytuacji mamy do czynienia z realizacją środków finansowych w ramach sektora prywatnego.
W tej sytuacji, gdyby nie było funkcji alokacyjnej mielibyśmy do czynienia z nierównością mechanizmu rynkowego poprzez:
występowanie dużych różnic w dochodach społecznych
występowanie zagrożenia w rezygnacji części obywateli z korzystania z dóbr publicznych (np. szkoły, drogi)
o skali alokacji środków pieniężnych w gospodarce świadczy wartość wydatków publicznych (z budżetu państwa) do PKB
wypełnianie funkcji alokacyjnej przez państwo wymaga posiadania odpowiednich zasobów środków pieniężnych, (których nie posiada) w ramach funkcji alokacyjnej
FUNKCJA REDYSTRYBUCYJNA polega na ponownym podziale i korygowaniu dochodów ukształtowanych w gospodarce pod wpływem mechanizmów rynkowych i dostarczania środków pieniężnych dla tych grup społecznych, które w prywatnym podziale nie biorą udziału.
W ramach funkcji redystybucyjnej państwo występuje w roli pośrednika pomiędzy poszczególnymi grupami społecznymi występującymi w gospodarce (obciążenie podatkowe PIT, CIT, VAT, akcyza).
Kryteria redystrybucji środków publicznych powinny być realizowane w trzech ujęciach:
ujęcie makroekonomiczne – podział PKB przez władze publiczne w podziale na działy, sektory, grupy podmiotów, segmentów
ujęcie makrospołeczne – podział PKB na poszczególne grupy społeczne i zawodowe renciści, emeryci, wojskowi
ujęcie jednostkowe – odnosi się do dostrzegania (finansowania) potrzeb indywidualnych jednostki w ramach podziału PKB np. emerytury wojskowe, policyjne, górnicze
Miarą funkcji redystrybucyjnej jest udział dochodów publicznych do PKB
FUNKCJA STABILIZACYJNA polega na wykorzystaniu publicznych środków finansowych di ich ponownego podziału w takim zakresie, aby procesy gospodarcze zachodzące w kraju wykazywały tendencję wzrostową i ograniczały rozpiętość cyklu wahań koniunkturalnych. W ramach funkcji stabilizacyjnej państwo powinno dążyć do:
zapewnienia dostępu do rynku pracy (ograniczenie bezrobocia)
utrzymywanie stabilności pieniądza
utrzymanie korzystnego bilansu handlowego (z zagranicą) i płatniczego (handlowy + kredyty zagraniczne + transfery środków pieniężnych, dochody ludności) dobrze, że ten bilans jest dodatni (więcej wpłynęło niż wyprowadzono)
ogólna wartość wzrostu gospodarczego mierzona PKB i innymi wskaźnikami makroekonomicznymi np. wskaźnik bezrobocia, per capita (na osobę)

W ramach funkcjonowania sektora publicznego wyszczególnić możemy inne przykłady funkcji finansów publicznych:
funkcja ustrojowa – sprowadza się do określenia w podstawowym akcie prawnym (konstytucji) uprawnień przewidzianych dla władzy ustawodawczej (sejm i senat), wykonawczej (rząd) i kontrolnej (NIK) w odniesieniu dla spraw związanych z budżetem państwa.
W ramach funkcji ustrojowej określa się także poziom i zakres decentralizacji sektora publicznego. Decentralizacja jest to przekazanie określonych zadań, uprawnień, kompetencji oraz środków pieniężnych z poziomu centralnego (rzędowego) do niższego (terytorialnego, samorządowego). Miarą decentralizacji jest udział wydatków lokalnych do PKB.
funkcja kontrolna – w ramach finansów publicznych i środków pieniężnych, które znajdują się w dyspozycji organów administracji rządowej, można kontrolować funkcjonowanie poszczególnych podmiotów, które działają w gospodarce. W ramach funkcji kontrolnej państwo może kontrolować negatywne zjawiska związane z funkcjonowaniem gospodarki (np. pranie brudnych pieniędzy)
funkcja demokratyczna – polega na wpływie społeczeństwa na procesy związane z gromadzeniem i wydatkowaniem środków pieniężnych. Przedstawiciele społeczeństwa wybierani w wyborach powszechnych, wolnych realizują interesy całego społeczeństwa.

JEDNOSTKI ORGANIZACYJNO-PRAWNE SEKTORA FINANSÓW PUBLICZNYCH

Sektor publiczny
Administracja centralna
Ministerstwa
Jednostki samorządu terytorialnego
Fundusze celowe

W Polsce w ramach sektora publicznego mogą być tworzone następujące podmioty organizacyjno - prawne (przez rząd i jednostki samorządu terytorialnego)
1) jednostki budżetowe
2) zakłady budżetowe
3) gospodarstwa pomocnicze

W Polsce zgodnie funkcjonuje grupa tzw. funduszy celowych. Są to podmioty powołane odrębnymi przepisami prawnymi.

1. JEDNOSTKI BUDŻETOWE są to podmioty, które:
Są powoływane przez podmiot posiadający osobowość prawną (rząd i jednostki samorządu terytorialnego)
Z reguły nie posiadają osobowości prawnej
Nie posiadają swoich własnych budżetów
Swoją gospodarkę finansową prowadzą w oparciu o plan finansowy, określający główny zakres dochodów i wydatków
Jednostki budżetowe tworzy się w tych obszarach życia publicznego, w których nie ma możliwości pozyskiwania środków pieniężnych od społeczeństwa
Środki pieniężne pozostające w dyspozycji budżetu pochodzą od jednostki powołującej (rząd lub jednostki samorządu terytorialnego)
Wydatki są realizowane według planu finansowego i nie powinny przekroczyć ustalonego limitu
Ewentualne dochody, które pozyskają jednostki budżetowe np. wynajęcie sal, trafiają do jednostki powołującej
Wydatki nadzwyczajne (nie uwzględnione w planie)pokrywa jednostka powołująca daną jednostkę
Zarządzanie środkami publicznymi, niska efektywność, brak przełożenia pomiędzy efektem działań a wynagrodzeniem za zarządzanie
Przykłady jednostek budżetowych:
Na poziomie centralnym (rządowym)
Urzędy naczelnych organów państwowych np. ministerstwa, kancelaria prezydenta, premiera
Urzędy przestrzegania prawa np. NIK, sądy, prokuratura, więzienia, areszty
Na poziomie jednostek samorządu terytorialnego
Szkoły
Gminne ośrodki pomocy społecznej
Urzędy gminy, powiatu, województwa
Urzędy dróg

2. ZAKŁADY BUDŻETOWE są to jednostki organizacyjno – prawne sektora publicznego, które są:
Samodzielnymi jednostkami organizacyjnymi
Mogą posiadać osobowość prawną (w zależności od woli jednostki powołującej)
Posiadają swoje własne budżety
Dochody zakładów budżetowych pochodzą z prowadzonej działalności oraz z dotacji od jednostki powołującej
Wydatki są takie, jakie są ustalone w budżecie
Wygospodarowane nadwyżki przekazują na rzecz jednostki powołującej
Deficyt jest finansowany ze środków jednostki powołującej
Rozliczenia pomiędzy jednostkami powołującą a powoływaną odbywają się najczęściej raz na miesiąc, ale może też być, co 6 lub 12 miesięcy
Wyższa efektywność zarządzania, gdyż można wypracować pieniądze, nagrodę, itp.
Przykłady zakładów budżetowych:
Na poziomie centralnym:
Ośrodki gospodarcze MON
Polska agencja prasowa
Ośrodki sportu i rekreacji
Domy pracy twórczej
Na poziomie jednostek samorządu terytorialnego:
MPO
MZK
Metro
MPWiK

3. GOSPODARSTWA POMOCNICZE są to jednostki organizacyjno – prawne, które są powoływane przede wszystkim przy jednostkach budżetowych.
Gospodarstwa pomocnicze mają wyodrębniony plan finansowy, w ramach, którego pokrywają swoje wydatki z osiągniętych dochodów
Tworzy się je tam, gdzie jest możliwość wygospodarowania nadwyżki finansowej
Nadwyżki finansowe są dzielone: 50% idzie do podmiotu powołującego, a drugie 50% pozostaje w dyspozycji tego gospodarstwa pomocniczego
Plan finansowy gospodarstw pomocniczych określa w szczególności:
- przychody własne
- wydatki inwestycyjne
- wydatki wynagrodzenia + pochodne
- ewentualne wydatki z budżetu jednostki powołującej
- rozliczenia z budżetem jednostek powołujących
- gospodarstwa pomocnicze korzystają jedynie z samodzielności organizacyjnej i ograniczonej samodzielności ekonomicznej
prowadzą działalność uboczną lub część działalności podstawowej jednostki budżetowej
nie posiadają osobowości prawnej w zakresie zawarcia umów finansowych
Przykłady gospodarstw pomocniczych:
stołówki przyszkolne
warsztaty szkolne
hotele pracownicze
ośrodki wypoczynkowe
zakłady usługowe



FUNDUSZE CELOWE są to podmioty powołane odrębnymi ustawami, które określają szczegółowy zakres zadań, kompetencji i odpowiedzialności poszczególnych funduszy celowych (rodzaje i formy wydatków związanych z działalnością funduszy celowych) oraz podstawowych źródeł otrzymywanych dochodów. Często fundusze celowe określa się pojęciem parabudżetu. Specyfika funkcjonowania funduszy celowych odnosi się do:
nie obowiązuje zasada rozliczenia rocznego (można dłużej planować)
nie obowiązują zasady budżetowe
fundusze celowe nie konkurują o uzyskanie środków pieniężnych z budżetu państwa
nie podlegają wprost kontroli budżetowej
wydatki funduszy celowych uzależnione są od posiadanych środków finansowych
Przykłady funduszy celowych:
ZUS - Fundusz ubezpieczeń społecznych
Dochody: składki + dotacje budżetu państwa
KRUS – Fundusz prewencji i rehabilitacyjny
Składki + dotacje emerytalno – rentowy
PFRON – składki + dotacje
NFOŚiGW – Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (opłaty, kary, grzywny + dotacje)
NFZ – Narodowy Fundusz Zdrowia (składki + dotacje)
Fundusz Pracy – składki + dotacje
FGŚP – składka + dotacja
Fundusz Alimentacyjny – dotacje + to, co ściągnie
Fundusz Kombatancki – dotacje
Fundusz Promocji i Twórczości – dotacje
Fundusze celowe funkcjonują na poziomie terytorialnym – wojewódzkie, powiatowe lub gminne fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej
Fundusz ochrony gruntów rolnych
Fundusz geodezji i kartografii.

BUDŻET PAŃSTWA
Budżet państwa – (wpływy i dodatki, saldo deficytu) są to zaplanowane roczne dochody i wydatki oraz przychody i rozchody.
Dochód budżetu to środki pieniężne, które wpływają na zasadach obowiązkowości, cykliczności, przewidywalności w oparciu o obowiązujące przepisy prawne – z użytkowania nieruchomości i przedsiębiorstwa.
Przychody budżetowe np. z prywatyzacji; są to wpływy do budżetu państwa lub jednostek samorządu terytorialnego, które są na zasadach niecyklicznych, nieprzewidywalnych, dobrowolnych. Z reguły z wykorzystaniem przychodów wiążą się obowiązki i koszty np. odsetki od kredytów, ekspertyzy.
Wydatki budżetowe obowiązkowe (po stronie państwa np. emerytury, renty, szkolnictwo podstawowe i inne, służba zdrowia).
Deficyt zaplanowany trzeba wskazać źródło finansowania deficytu np. kredyt z banku lub innych instytucji finansowych, a także osób prywatnych: kredyt, pożyczka, obligacje, bony, prywatyzacja.
Spłata kredytu ® wydatek
Spłata odsetek ® rozchód

Budżet państwowy jest opracowany w postaci aktu prawnego (ustawy budżetowej) na niższych poziomach i uchwały samorządów terytorialnych

FUNKCJE BUDŻETOWE
· Ogólne
Polityczne
Prawne
Ekonomiczne
· Finansowe
Redystrybucyjna
Stymulacyjna (stabilizacyjna)
Fiskalna
Kontrolna

FUNKCJA REDYSTRYBUCYJNA – gromadzenie i wydatkowanie środków pieniężnych
FUNKCJA FISKALNA – obowiązek gromadzenia środków pieniężnych w formie podatków
FUNKCJA POLITYCZNA – polega na sprawowaniu przez społeczeństwo kontroli zasobów finansowych i kierunku wydatkowania środków pieniężnych z budżetu państwa. Rząd przez swoich przedstawicieli w parlamencie określa główne źródła dochodów i kierunki wydatkowania środków pieniężnych
FUNKCJA PRAWNA – budżet państwa jako ustawa
FUNKCJA EKONOMICZNA – polega na dokonywaniu za pośrednictwem budżetu podziału dochodu narodowego w gospodarce
FUNKCJA FINANSOWO – STABILIZACYJNA – to godzenie cyklu wahań koniunkturalnych; dążenie do osiągnięcia stabilnego PKB
FUNKCJA KONTROLNA – kontrolowanie wydatków i ich efektywnej alokacji w gospodarce.

PODSTAWOWE ZASADY BUDŻETOWE
Zasada powszechności – w budżecie powinny być uwzględnione wszystkie wpływy i dochody oraz wszystkie wydatki i rozchody

Zasada jedności – 1. formalnej
2. materialnej
polega na tym, że nie ma możliwości przyporządkowania określonych dochodów do określonych wydatków

Zasada szczegółowości – mamy do czynienia z podziałem dochodów i wydatków budżetowych na: części, działy, rozdziały i paragrafy
Dochody i wydatki>>Części>>Działy>>Rozdziały>>Paragrafy

Zasada równowagi budżetowej – dążenie do przyjęcia takiego planu, aby zachowana była równowaga: wydatki = dochody
Istnieje możliwość występowania deficytu budżetowego:
1. deficyt budżetowy zaplanowany – w momencie planowania wiadomo, że zabraknie środków pieniężnych
2. deficyt budżetowy rzeczywisty - nie był zaplanowany, ale wynika z realizacji budżetu

Zasada samodzielności – władze państwa lub samorządu terytorialnego są odpowiedzialne za realizację (wykonanie) budżetu

Zasada jawności – wszystkie dane finansowe związane z realizacją ustawy budżetowej mają charakter jawny

Zasada równowagi dostępu – wszystkie podmioty sektora publicznego mają zagwarantowany dostęp do środków pieniężnych

PROCEDURA BUDŻETOWA

Procedura budżetowa jest to całość działań związanych z opracowaniem i przyjęciem ustawy budżetowej do realizacji.

1. budżet prerogacji - wykonanie budżetu z roku poprzedniego (prerogacja – uwzględnienie decyzji z roku poprzedniego; kopiowani z roku poprzedniego)
2. Narodowy Bank Polski szacuje, jaki jest przewidywany kurs walutowy, inflacja (Rada Polityki Pieniężnej); zebranie danych do planu budżetu (bilans płatniczy)
3. odpowiedzialne za przygotowanie (opracowanie) budżetu jest Ministerstwo Finansów na zlecenie rządu
4. przekazanie przez Ministerstwo Finansów projektu założeń budżetowych do premiera (Rady Ministrów)
5. uzgodnienia międzyresortowe
6. przekazanie przez Radę Ministrów projektu budżetu do Sejmu (potem do Senatu) w terminie do 30 września
7. w Sejmie pierwsze, drugie i trzecie czytanie projektu budżetu (poprawki, sugestie, zmiany); uchwalenie budżetu przez Sejm
8. ustawa przekazana jest do Senatu,który po zakończeniu prac uchwala ustawę
9. marszałek Sejmu przedkłada ustawę do podpisu dla prezydenta (może podpisać lub skierować do Trybunału Konstytucyjnego); jeżeli nie podpisze ustawy budżetowej to może nastąpić rozwiązanie Sejmu
10. publikacje ustawy w Dzienniku Ustaw


Prowizorium budżetowe - jest to okres od 1 stycznia do 31 marca, kiedy nie ma uchwalonej ustawy budżetowej. W tym okresie realizacja dochodów i wydatków budżetowych następuje w oparciu o wykonanie ustawy budżetowej z roku poprzedniego. W ramach określania założeń budżetowych rząd (Ministerstwo Finansów) powinien uwzględnić następujące parametry makroekonomiczne:
1. wzrost gospodarczy (PKB)
2. inflację średnioroczną
3. wartość eksportu
4. wartość importu
5. popyt krajowy
6. wynagrodzenie i przeciętna jego wartość
7. wskaźnik bezrobocia
8. wartość i liczba rent i emerytur

Organy odpowiedzialne za przyjęcie, uchwalenie, wykonanie i kontrolę budżetu:
- za opracowanie założeń budżetowych – Ministerstwo Finansów
- za przyjęcie i uchwalenie – Sejm i Senat
- za kontrolę – NIK
- za wykonanie budżetu – Rząd

Klasyfikacja dochodów budżetowych państwa
EKONOMICZNE
· Krajowe
Podatkowe
Niepodatkowe
· Zagraniczne
PRAWNE
· Zwrotne
Pozyczki
· Dobrowolne
Pożyczki
· Nieodpłatne
Pożyczki
· Zasadnicze
Podatki
· Przymusowe
Podatki
· Odpłatne
Opłaty
· Bezzwrotne
Podatki
· Uboczne
Cło
ORGANIZACYJNE
· Dochody państwa
· Dochody jednostek samorządu terytorialnego


W ramach realizacji dochodów budżetowych mamy do czynienia ze środkami publicznymi.
Środki publiczne są to wszystkie wpływy finansowe, które trafiają na rachunki władz publicznych, czyli są to środki publiczne budżetu państwa jednostek samorządu terytorialnego i innych podmiotów, które wyposażone są we własne budżety np. fundusze celowe, zakłady budżetowe.

DOCHODY BUDŻETU PAŃSTWA-SYSTEM PODATKOWY W POLSCE

Źródła dochodu budżetu państwa;
Podatki i opłaty, które na mocy odrębnych ustaw nie stanowią dochodów jednostek samorządu terytorialnego, funduszy celowych oraz innych podmiotów sektora finansów publicznych
Cła (polityka celna)
Wpłaty z zysku przedsiębiorstw państwowych i jednoosobowych spółek skarbu państwa
Dywidendy od spółek z udziałem skarbu państwa
Wpłaty z zysku NBP
Wpłaty z nadwyżek środków obrotowych zakładów budżetowych oraz części zysku gospodarstw pomocniczych państwowych jednostek budżetowych
Dochody pobierane przez państwowe jednostki budżetowe
Dochody z najmu i dzierżawy oraz innych umów o podobnym charakterze dotyczących składników majątku skarbu państwa
Odsetki od środków na rachunkach bankowych państwowych jednostek budżetowych, o ile przepisy szczególne nie stanowią inaczej
Odsetki od lokat terminowych ustanowionych ze środków zgromadzonych na centralnym rachunku bieżącym budżetu państwa
Odsetki od udzielonych z budżetu państwa pożyczek krajowych i zagranicznych
Grzywny, mandaty i inne kary pieniężne
Spadki, zapisy i darowizny na rzecz skarbu państwa

DOCHODY BUDŻETU PAŃSTWA W OKRESIE I – IX 2005 R
STRUKTURA DOCHODÓW BUDŻETOWYCH
85,71-dochody podatkowe
12,49-dochody niepodatkowe (cła)
1,54-wpłaty do budżetu państwa z UE
0,25-dochody zagraniczne

STRUKTURA DOCHODÓW PODATKÓW
W ramach dochodów podatkowych poszczególne podatki kształtują się następująco:
Podatek VAT – 49,4%
Akcyza – 25,6%
CIT – 9,7%
PIT – 11,7%
Ryczałt – 3,1%
Pozostałe – 0,5%
SYSTEM PODATKOWY W POLSCE
Podatek oznacza daninę (w postaci pieniężnej) nakładaną na podmioty gospodarki narodowej przez ustawodawcę (państwo - ok. 90% dochodów budżetu państwa stanowią podatki i opłaty).

Podstawowe cechy podatków:
1. przymusowość – wszyscy muszą płacić
2. bezzwrotność – nigdy nie zostaną zwrócone
3. nieodpłatność – państwo nie ma obowiązku świadczenia dodatkowych usług i świadczeń z tytułu obciążeń podatkowych
4. ogólność – nakładane i ustalone jednostronnie przez państwo lub jednostki samorządu terytorialnego.
Funkcje podatków:
1. fiskalna (dochodowa)
2. regulacyjna (przesuwanie środków pieniężnych pomiędzy podmiotami w gospodarce)
3. stymulacyjna (bodźce do rozwoju jak np. zwolnienia, ulgi, inwestycje, specjalne strefy ekonomiczne itp.)
Klasyfikacje podatków:
I. ze względu na kryterium przedmiotowe podatki dzielimy na:
1. podatki majątkowe – są to podatki związane z posiadanym majątkiem. Przedmiotem podatku może być część lub całość majątku (tzw. stan majątkowy) np. podatek od nieruchomości (trafia do jednostek samorządu terytorialnego)
a) podatki majątkowe z tytułu nabycia praw majątkowych np. podatek od spadków i darowizn (trafiają do jednostek samorządu terytorialnego)
b) podatki majątkowe wynikające z przyrostu wartości majątku (stanu posiadania) nie ma zmiany właściciela np. podatek katastralny (obecnie nie ma)
2. podatki przychodowe – są to podatki, których przedmiotem i podstawą opodatkowania jest całość przychodów osiągniętych przez podatnika bez potrącania kosztów (podatki od dochodów brutto). Podatek płacimy nawet wtedy, gdy ponosimy straty np. ryczałt (trafia do budżetu państwa; karta podatkowa trafia do jednostek samorządu terytorialnego)
3. podatki dochodowe – obciążają dochody podatników (dochód netto = przychody – koszty) podatek PIT, CIT
4. podatki konsumpcyjne – nazywane także podatkami od wydatków, ponieważ podstawą opodatkowania są dochody wydatkowane. Podatki konsumpcyjne są ukierunkowane na osoby fizyczne i przedsiębiorstwa, które w różnym zakresie korzystają z dóbr i usług konsumpcyjnych. Są podatkami cenotwórczymi, ponieważ wzrost stawki podatku przekłada się na wzrost cen np. akcyza, VAT

II. podatki w zależności od podmiotu, do którego trafiają środki pieniężne
1. trafiają do budżetu państwa – podatki centralne:
akcyza
VAT
PIT
CIT
ryczałt
cło (opłata)
od wygranych w grach liczbowych
2. podatki samorządowe (terytorialne) trafiają do budżetów jednostek samorządu terytorialnego, czyli do gmin, powiatów, województw
podatki trafiające do gmin:
- podatek od nieruchomości
- karta podatkowa
- podatek drogowy
- rolny
- leśny
- opłata od psów
- opłata klimatyczna
- od spadków i darowizn
- umów cywilno – prawnych (PCC)

III. w zależności od przerzucalności
1. podatki bezpośrednie – są to podatki dochodowe i niektóre przychodowe, których nie można przenieść na inne podmioty i osoby oraz te, które odnoszą się do określonej rzeczy np. podatek od nieruchomości, rolny, PIT
2. podatki pośrednie – charakteryzują się tym, że ciężar podatkowy jest przesuwany na ostatecznego konsumenta np. VAT, akcyza
Elementy konstrukcji podatku
PODMIOT PODATKU
· Czynny
· Bierny
Podatnik
Płatnik
Inkasent
PRZEDMIOT PODATKU
STAWKA PODATKOWA
· Ze względu na technikę obliczania wartości
Procentowa
Kwotowa
· Ze względu na stosunek do podstawy opodatkowania
Stała
Zmienna
o Progresywna
o Regresywna
PODSTAWA OPODATKOWANIA
SKALA PODATKOWA
· Proporcjonalna (liniowa)
· Progresywna
ZRODŁO OPODATKOWANIA
ZWOLNIENIA, ULGI I STAWKI PODATKU
Podmiot podatku – osoba fizyczna lub prawna, na której ciąży obowiązek podatkowy nałożony przez rząd lub gminę
- podmiot czynny – państwo, gmina
- podmiot bierny:
podatnik – osoba fizyczna lub prawna ponosząca ciężar podatkowy. Osoba lub podmiot, której majątek zostaje uszczuplony w wyniku pobrania podatku
płatnik – osoba zobowiązana do obliczenia i pobrania podatku od podatnika i wpłacenia go na właściwy rachunek
inkasent – osoba zobowiązana do pobrania podatku i wpłacenia go na właściwy rachunek organu podatkowego

Przedmiot podatku – rzecz lub zdarzenie, które w myśl ustawy wiąże się z powstaniem obowiązku podatkowego np. od dochodu, spadku, darowizn, itp.

Podstawa opodatkowania – wielkość zależna od wartości przedmiotu opodatkowania. Może być wyrażona w pieniądzu lub wartościach naturalnych np. opodatkowanie gruntów rolnych, lasów, itp.

Źródło opodatkowania – wartość, od której podatek zostaje faktycznie zapłacony np. dochód podatnika, majątek itp.

Stawka podatkowa – współczynnik określający wysokość podatku w stosunku do podstawy opodatkowania:
kwotowa – wartościowe
procentowa – wyrażone w procentach
proporcjonalna – nie zmienia się pomimo zachodzących zmian w podstawie opodatkowania
zmienna – zmieniają się wraz ze zmianą podstawy opodatkowania
- progresywna – wzrasta w miarę wzrostu podstawy opodatkowania
- regresywna – spada w miarę wzrostu podstawy opodatkowania

Skala podatkowa – tabelaryczne zestawienie ujęcie zakresu skali podatkowych wraz z odpowiadającymi im stawkami
proporcjonalna (liniowa)
progresywna
KRZYWA LAFFERA interpretuje sytuację, w ramach, której nadmierne podwyższanie stawki podatkowej powoduje spadek wartości dochodu z tytułu podatku

Przyczynami mniejszych wpływów są:
1. szara strefa
2. brak opłacalności





Prawo Wagnera (teoria)
Wagner przedstawia cztery zasady odnoszące się do kwestii podatkowych (zasady podatkowe):
1. zasady fiskalne – podatki są po to, aby pokrywać zapotrzebowane rządu na środki pieniężne. Są źródłem finansowania wydatków rządowych
2. zasady gospodarcze – odnoszą się do nieprzerzucalności podatków na osoby i grupy podatników. Zachowanie praw majątkowych – majątek nie powinien być podstawą opodatkowania
3. zasada techniki podatkowej – powinno się widzieć i znać zasady pobierania podatku (długoterminowość przepisów, jasne zasady)
4. zasada sprawiedliwości podatkowej – powszechność i równość płacenia podatków przez wszystkich

WYDATKI BUDŻETU PAŃSTWA

W sektorze finansów publicznych (budżetu państwa) wyróżniamy następujące rodzaje (klasyfikacje) wydatków budżetowych
1.wydatki finalne
2.transfery

Wydatki finalne to wydatki w ramach, których środki pieniężne opuszczają sferę finansów publicznych

Transfery są to wydatki w ramach, których środki pieniężne nie opuszczają sfery finansów publicznych. Są przekazywane pomiędzy podmiotami sektora publicznego w ramach tzw. rozliczeń (przepływów) wewnętrznych

OFE-zaliczany do długu publicznego; sektor publiczny-stan długu publicznego wyższy; do końca 2007rnnie ma długu publicznego.
Dług publiczny – suma zadłużenia z wielu lat
Deficyt budżetowy – różnica pomiędzy dochodami i wydatkami z jednego roku

WYDATKI
Wydatki to środki pieniężne przekazywane z budżetu państwa na finansowanie zadań budżetu państwa jednostek samorządu terytorialnego lub innych związków publiczno-prawnych.
1. Wydatki bieżące
a) wydatki ustawowe; to wydatki, które wynikają z konieczności realizacji zadań, kompetencji i odpowiedzialności państwa wobec społeczeństwa wynikające z ustaw przepisów prawnych np. edukacja, służba zdrowia
b) subwencje; bezzwrotne, finansowa forma pomocy w celu poprawienia konkretnej działalności, są to środki, które są przekazywane z budżetu państwa do podmiotów na zasadach bezzwrotnych przekazania zadań z podmiotu centralnego do jego podmiotów
c) dotacje; dopłata z budżetu państwa nieopłacalnej produkcji lub sprzedaży danego towaru (dotacja podmiotowa) lub do całej działalności danego podmiotu gospodarczego (dotacja podmiotowa). Celem stosowania dotacji jest utrzymanie produkcji danego towaru lub jego sprzedaż według ogólnie przyjętych cen.
2. Wydatki na obsługę długu publicznego
koszty związane z zacięgnietymi długami
Dług publiczny – suma zadłużenia z wielu lat

3. Wydatki majątkowe
wydatki majątkowe w tym wydatki inwestycyjne
wydatki majątkowe > wydatki inwestycyjne
wydatki majątkowe = wydatki inwestycyjne + zakup udziałów i praw majatkowych
Rezerwa:
Ogólna-nie wyższa niż 0,2% budżetu
Celowa-nie wyższa niż 5% budżetu

Struktura wydatków budżetu państwa
52,3% dotacje i subwencje
18,6% wydatki bieżące jednostek budżetowych
11,5% obsługa długu publicznego
10,7% świadczenia na rzecz osób fizycznych
4,3% środki własne UE
2,1% wydatki majątkowe
0,5% rozliczenia z bankami

DEFICYT BUDŻETOWY

Deficyt budżetowy to stan w którym wartość wydatków budżetowych przewyższa wartość otrzymywanych dochodów budżetowych.
Deficyt budżetowy charakteryzują następujące elementy:
1. dotyczy okres 1 roku
2. odzwierciedla ogólny stan gospodarczy i nie przystaje do cyklu koniunkturalnego
3. odnosi się do sektora publicznego i rodzajów (klasyfikacji) prowadzonej przez nie działalności
Dług publiczny to suma sektora publicznego
Kryterium Maastricht deficyt budżetowy skarbu państwa; wartość deficytu budżetowego skarbu państwa, a nie poszczególnych nie może przekroczyć 3% PKB
4. jest w znacznym stopniu uzależniony od realizowanej polityki monetarnej i fiskalnej państwa
Rodzaje deficytów budżetowych:
Deficyt rzeczywisty; jest to faktyczna różnica pomiędzy wydatkami a dochodami budżetowymi w danym okresie w danym roku
Deficyt strukturalny; jest to wartość hipoteczna symulowana, która powstaje, gdy dochody i wydatki są realizowane przy pełnym wykorzystaniu sił wytwórczych (praca)
Deficyt cykliczny; jest to deficyt budżetowy, który uwzględnia element cyklu koniunkturalnego, stan, sytuacja, w którym znajduje się gospodarka




Sposoby finansowania deficytu budżetowego:
1. wzrost wpływów podatkowych
2. wykorzystywanie zgromadzonych wcześniej zasobów finansowych
3. emitowanie skarbowych papierów wartościowych dla ludności i sektora niefinansowanego
4. emitowanie skarbowych papierów wartościowych dla banków komercyjnych
5. wykorzystywanie środków kredytowych banków krajowych
6. wykorzystywanie kredytów międzynarodowych
7. zaciąganie kredytu w banku centralnym (obecnie zabronione)! lub emitowanie papierów wartościowych nabywanych przez ten bank

DŁUG PUBLICZNY W SEKTORZE FINANSÓW PUBLICZNYCH

Deficyt budżetowy odnosi się tylko i wyłącznie do budżetu państwa; 3% PKB.
Dług publiczny jest to suma zobowiązań sektora publicznego pozostająca do spłaty z tytułu wcześniej zaciągniętych zobowiązań.
Zgodnie z kryterium z Maastricht, wartość długu publicznego nie może być wyższa niż 60% PKB.
Do państwowego długu publicznego zaliczamy zadłużenie, które jest wygenerowane przez:
1. Sektor rządowy;
· Zadłużenie skarbu państwa
· Zadłużenie pozostałych podmiotów zaliczanych do sektora rządowego
o ZUS i podmioty jemu podległe
o NFZ
o Pozostałe państwowe fundusze celowe
o Państwowe Szkoły Wyższe
o Jednostki badawczo-rozwojowe
o SPZOZ
o Państwowe instytucje kultury
o PAN i jej jednostki organizacyjne
o Pozostałe państwowe osoby prawne
2. Sektor samorządowy;
· Zadłużenie jednostki samorządu terytorialnego
o Zadłużenie gmin
o Zadłużenie wygenerowane przez powiaty
o Zadłużenie wygenerowane przez województwa
o Związki komunalne (gminy, powiaty, województwa)
· Zadłużanie wygenerowane przez pozostałe jednostki sektora samorządowego
o Samorządowe fundusze celowe
o SPZOZ samorządowe
o Samorządowe instytucje kultury
o Pozostałe podmioty publiczne zaliczane do sektora samorządowego (osoby prywatne)

KRYTERIUM Z MAASTRICHT (zbieżności) w zakresie podmiotowego długu publicznego.
PDP (państwowy dług publiczny) nie może być wyższy niż 60% wartości PKB.
5 Zasad Kryteria z Maastricht
1.Deficyt
2.Dług
3.Inflacja
4.Stopa procentowa – długoprocentowa
5.Koszyk europejskich walut RM2
Normy ostrożnościowe i sanacyjne w zakresie bezpieczeństwa funkcjonowania sektora finansów publicznych.

Trzy progi bezpieczeństwa sektora finansów publicznych
1 Próg; w sytuacji, gdy PDP przekroczy granicę 50% PKB ale nie przekroczy granicy 55% PKB to wtedy:
· Centralne oraz lokalne organy organizacji państwowej są zobligowane do zachowania szczególnej ostrożności i dyscypliny budżetowej, polegającej na przeciwdziałaniu zjawiskom, które mogą prowadzić do zwiększania państwowego długu publicznego. W porę udzielane poręczenia nawet, jeżeli są połączone w terminie generują dług publiczny.
W szczególności dotyczy to poręczeń i gwarancji. Ograniczenie w zakresie generowania wydatków publicznych (mniej wydawać, nie udzielać gwarancji).
Wprowadza się ograniczenie w zakresie relacji deficytu budżetowego do dochodów. Przy uchwaleniu ustawy na rok następny Rada Ministrów określa relacje pomiędzy deficytem a dochodami. Taka sama relacja obowiązuje jednostki samorządu terytorialnego.
2 Próg; w sytuacji, gdy PDP przekroczy granicę 55% PKB, ale nie przekroczy granicy 60% PKB to wtedy:
· Istnieje obowiązek opracowania i wdrażania programu sanacyjnego odnośnie funkcjonowania, polega on na wskazaniu źródeł i możliwości ograniczania deficytu budżetowego sektora publicznego
· Rada Ministrów przedstawia założenia do ustawy budżetowej (na rok następny). Strukturę na poziomie niższym niż był w roku poprzednim, kiedy nastąpiło przekroczenie PKB 55%
· Jednostki samorządu terytorialnego musza ograniczyć wartość swojego deficytu dodatkowo przez pomnożenie wartości swojego deficytu budżetowego przez tzw. wskaźnik R.
R=(0,6-PDP/PKB)/0,05
Wartość deficytu budżetowego ma być generowana o dalsze 5%.
3 Próg; jeżeli PDP przekroczy granicę 60% PKB to wtedy:
· Budżet państwa oraz budżety jednostek samorządu terytorialnego muszą być zrównoważone (równowaga budżetowa albo nadwyżka)
· Wprowadza się kategoryczny zakaz udzielania nowych poręczeń i gwarancji
· Istnieje obowiązek opracowania przez Radę Ministrów, programu sanacyjnego, w którym określone są etapy dochodzenia do poprawy sytuacji w sektorze finansów publicznych