Hormony to specjalne związki chemiczne kontrolujące różnorakie czynności organizmu. Ludzkie hormony wydzielana są przez gruczoły dokrewne. Niektóre działają tylko na konkretne części ciała inne pobudzają cały organizm. Nadrzędnym ośrodkiem sterującym wytwarzaniem hormonów jest podwzgórze. Ta część mózgowia pełni funkcję nadzorującą głównie przez wpływ na przysadkę, która sama reguluje działanie wielu gruczołów. Wpływ podwzgórza na wydzielanie hormonów przysadki odbywa się za pośrednictwem odpowiednich czynników regulacyjnych oraz impulsów nerwowych. Wydzielanie hormonów jest niezbędne dla zachowania homeostazy.
(W. Lewiński, J.Prokop, 2003; L. Trząski 2001; W. Stęślicka- Mydlarska 1977; N. Wolański 1977; W.F. Ganorg 1973)
Hormony | Miejsce wytwarzania | Ogólne działania |
|---|---|---|
Adrenokortykotropina (ACTH) | Przysadka płat przedni | Stymujuje wytwarzanie hormonów kory nadnerczy. |
Tyretropina (TSH) | Przysadka płat przedni | Pobudza wydzielanie tyroksyny w tarczycy. |
Somatotropina (STH)ludzki hormon wzrostu | Przysadka płat przedni | Stymuluje wzrost poprzez przyspieszeniesyntezy białek z aminokwasów w komórkach. |
FSH (gonadotropina) | Przysadka płat przedni | Ukobiet wraz z LH stymuluje rozwój komórek jajowych i pęcherzyków Graafa oraz wydzielanie przez pęcherzyki estrogenów na początku cyklu menstuacyjnego. U mężczyzn pobudza wydzielanie plemników. |
LH u kobiet i ICSH u mężczyzn | Przysadka płat przedni | Stymuluje owulacje tworzenia się ciałka żółtego i wydzielanie przez nie estrogenu i progesteronu. Współpracuje z estrogenem i progesteronem stymulując pogrubienie szyjki macicy a u mężczyzn wydziela androgenów. |
Prolaktyna | Przysadka płat przedni | Współpracuje z LH pobudzając wydzielanie hormonów ciałka żółtego. Pobudza wydzielanie mleka po urodzeniu dziecka. |
Oksytocyna | Podwzgórze kumuluje się w przysadce płat tylni | Pobudza skurcze macicy w czasie porodu, poza tym wyzwala pragnienie bliskości, czułosci, miłości, u kobiet wzmaga popęd seksualny. |
Wazopresyna (ADH) | Podwzgórze płat tylni | Zapobiega nadmiernemu wydalaniu wody. |
Tyroksyna (T4), Trójjodotyronina (T3) | tarczyca | Przyspieszają przemianę materii, umożliwiają optymalne zużytkowanie substancji odżywczych. |
Testosteron | Jądra | Wywołuje podniecenie seksualne, powoduje rozwój drugorzędowych cech płciowych męskich; u kobiety ma też działanie stymulujące seksualnie; niewielkie jego ilości są produkowane w nadnerczach. |
Estrogeny | jajniki | Ponad 30 hormonów, z których najważniejszy jest estradiol; estrogeny umożliwiają rozwój komórki jajowej i zajście w ciążę, powodują rozwój drugorzędowych cech płciowych żeńskich (sylwetka, skóra, owłosienie), chronią serce przed chorobą niedokrwienną, a kości przed osteoporozą oraz wpływają stabilizująco na stan psychiczny. |
Gestageny | ciałko żółte | Przygotowuje macicę do implantacji jajeczka, utrzymuje ciążę. |
Insulina, Glukagon | trzustka | Regulują stężenie cukru we krwi; insulina dba o to, by w wątrobie i tkance tłuszczowej znajdowały się wystarczające zapasy cukru, glukagon w razie potrzeby mobilizuje te rezerwy, podnosząc stężenie glukozy w surowicy. |
Erytropoetyna | nerki | Pobudza tworzenie czerwonych krwinek, głównie przy niskim stężeniu tlenu |
Adrenalina, Noradrenalina | rdzeń nadnerczy | Hormony stresu, w sytuacjach zagrożenia natychmiast stawiają organizm w pogotowiu; serce, krwiobieg, nerwy i mózg pracują na najwyższych obrotach, w razie konieczności uruchamiane są ostatnie rezerwy energii. |
Gastryna | żołądek | Ułatwia wchłanianie pożywienia, pobudza wydzielanie kwasów żołądkowych i enzymów trawiennych. |
Parathormon | przytarczyce | Zapewnia odpowiednie stężenie wapnia we krwi, mobilizuje jego rezerwy z kości i zębów. |
Aldosteron | kora nadnerczy | Reguluje bilans wodny i stężenia sodu i potasu; sód jest nieodzowny dla płynu tkankowego i mięśni, potas występuje wewnątrz komórek. |
Sekretyna | dwunastnica | Powoduje zakwaszenie soków trawiennych trzustki, przyspieszając trawienie. |
Hormon luteinizujacy (LH) | przysadka | Wywołuje jajeczkowanie, działa stabilizująco w czasie ciaży. |
Melatonina | szyszynka | Przyspiesza sen, ale może również wywołać depresje zimowe. |
