Plan "Burza"

„Burza”, kryptonim planu powstania zbrojnego i przejęcia władzy w Polsce przy użyciu sił Armii Krajowej, wprowadzony rozkazem dowódcy AK z 20 XI 1943; zakładała mobilizację oddziałów AK w czasie przesuwania się frontu wsch. przez ziemie państwa pol. i atakowanie wycofujących się wojsk niem., w celu opanowania terenu przed wkroczeniem wojsk sowieckich. Terenowym dowódcom AK i przedstawicielom Delegatury Rządu RP na Kraj polecono ujawnianie się wobec wkraczającej Armii Czerwonej i obejmowanie władzy wojsk. i cyw. na wyzwolonym terenie. Działania zbrojne w ramach „Burzy” AK prowadziła od marca do listopada 1944, a w bardzo ograniczonej formie w styczniu 1945. Rozpoczął okręg Wołyń, mobilizując w styczniu 1944  Dwudziestą Siódmą Wołyńską Dywizję Piechoty Armii Krajowej (walki pod Kowlem, na Polesiu i Lubelszczyźnie, wyzwalanie m.in. Kocka i Lubartowa); w lipcu 1944 wil. brygady AK i nowogródzkie zgrupowanie AK realizowały plan zdobycia Wilna ( „Ostra Brama”); na obszarze lwow. w końcu lipca 1944 oddziały AK uczestniczyły w wyzwoleniu Lwowa; mobilizację oddziałów AK przeprowadzono także w okręgu Białystok (4 zgrupowania pułkowe), Polesie (30. dyw. piechoty), Lublin (3 i 9 dyw. piechoty, współdziałające z jednostkami sowieckimi w wyzwalaniu m.in. Krasnegostawu, Szczebrzeszyna), w podokręgu Wschód obszaru warsz. (4 zgrupowania pułkowe walczące m.in. w rejonie Tłuszcza i Radzymina); 21 VII 1944 KG AK zadecydowała, aby objąć akcją „Burza” Warszawę, w wyniku czego 1 VIII 1944 rozpoczęło się powstanie warszawskie. Jednocześnie kontynuowano mobilizację na terenach leżących po drugiej stronie Wisły; okręg kiel.-radom. sformował 2. i 7. dywizję oraz 72. pułk piechoty, połączone w Kiel. Korpus AK (w sierpniu 1944 podjął nieudaną próbę marszu na pomoc Warszawie, a we wrześniu 1944 walczył m.in. pod Radoszycami); okręg Łódź wystawił 25. pułk piechoty (walczył m.in. pod Diablą Górą); w okręgu Kraków utworzono dywizje piechoty: 106., zawiązki 6., zgrupowanie 22. i 24. oraz Krak. Brygadę Kawalerii, walczyły tam także jednostki Grupy Operacyjnej „Śląsk Cieszyński”. Jesienią 1944, na terenach okupowanych przez Niemców, zmobilizowane oddziały AK rozformowano, a realizację planu „Burza” zawieszono. Na obszarach wyzwolonych oddziały AK, które zgodnie z rozkazami odmówiły złożenia broni i wstąpienia do Armii Pol. w ZSRR (dow. gen. Z. Berling), następnie WP, zostały rozbrojone i internowane (wielu żołnierzy wywieziono w głąb ZSRR). Polityczny cel planu „Burza” (objęcie władzy w wyzwolonym kraju przez upoważnionych reprezentantów władz państwa pol.) nie został osiągnięty; mobilizacja ok. 100 tys. żołnierzy i prowadzone działania zbrojne w sposób istotny przyczyniły się do wyzwolenia Polski.