Wpływ używek na układ nerwowy

ALKOHOL

Chyba najbardziej wrażliwy z układów, zwłaszcza na działanie substancji takich jak alkohol etylowy oraz produkty jego przemiany materii. To właśnie w nim widać najlepiej oraz najszybciej efekty neurotoksycznego oddziaływania tej substancji na nasz organizm. Poza bezpośrednim działaniem dodatkowo negatywne działanie alkoholu polega na wypłukiwaniu niezbędnych dla nas witamin. Szczególnie niebezpieczne są niedobory witamin z grupy B tj. biotyna, pirydoksyna czy tiamina.

Pierwszą z patologii, jaką należy wymienić powstającą w wyniku nadużywania alkoholu jest polineuropatia, czyli zapalenie wielonerwowe. Przyczyną jego powstawania są zaburzenia w działalności oraz budowie nerwów występujących obwodowo spowodowane czynnikami o niezakaźnym podłożu (tu: alkohol). Do jego objawów zaliczamy zaburzenia percepcji w kończynach, bóle na tle nerwowym oraz bóle mięśni, uczucie ogólnego osłabienia, a także zaburzenia w odruchach ścięgnistych a czasem ich niewystępowanie. Do najpoważniejszych możliwych konsekwencji zaliczamy niedowład, czy nawet porażenie. Jeśli już takowe wystąpią to dotyczą one nerwów promieniowego, a także strzałkowego wspólnego.

Objawom ze strony obwodowego układu nerwowego przeważnie towarzyszą takie zaburzenia w układzie mięśniowym jak osłabienie siły mięśni, a także ich zanikanie, które odczuwa się zwłaszcza, kiedy człowiek próbuję chodzić czy w ogóle wykonać jakikolwiek ruch. Jednak owo osłabienie dotyczy także mięśni gładkich np. tych znajdujących się w macicy czy jelitach. Przy stawianiu diagnozy u pacjenta z takimi objawami, oprócz oczywistego stwierdzenia nadużywania alkoholu, należy przeprowadzić w celu lepszego rozpoznania sytuacji badania elektromiograficzne oraz takie, które dadzą obraz prędkości, z jaką przewodzą impulsy włókna nerwowe.

Kolejnym narządem, na który w istotny sposób wpływa spożywanie alkoholu są nasze oczy. W tym wypadku może dochodzić do poważnych uszkodzeń nerwu wzrokowego spowodowanych toksycznym oddziaływaniem alkoholu oraz jego metabolitów. Spotykanymi w tym wypadku schorzeniami są toksyczna neuropatia wzrokowa, która może prowadzić do całkowitej utraty wzroku oraz retinopatia siatkówkowo - naczyniowa.

Nasz centralny układ nerwowy składa się z mózgowia wraz z móżdżkiem, rdzeniem przedłużonym oraz rdzeniem kręgowym. W pełni rozwinięty mózg składa się z mniej więcej 100 bilionów komórek nerwowych, którym towarzyszy trylion komórek glejowych! Do 35 roku życia tracimy każdego dnia niemal 100 tys. tych komórek, mimo to jesteśmy w stanie funkcjonować w pełni normalnie i sprawnie. Jednak nasz faktyczny potencjał intelektualny oraz funkcjonalny uzależniony jest w dużej mierze od warunków środowiskowych. Tego, czy np. doznaliśmy jakiś urazów, jakie jest nasze krążenie mózgowe, czy występują jakiekolwiek zmiany zwyrodnieniowe w obszarze naszego mózgu, a także czy nie ulegliśmy jakimś infekcjom bądź zatruciom.

Badania tomograficzne mózgu osób nadużywających alkoholu wykazują, iż w niemal 50 do 90% przypadków doszło do poszerzenia na obszarze układu komór mózgowych, a także zaników kory z obszarów skroniowego i czołowego. Zaniki korowo pod korowe jak pokazują badania często towarzyszą tzw. zespołowi Korsakowa, który inaczej określa się mianem psychozy. Jego objawy ulegają częściowemu zmniejszeniu po odstawieniu alkoholu. Dlatego tez zamiast słowa zanik, który sugeruję nieodwracalność w terminologii medycznej przyjęło się stosować w tym przypadku określenie "obkurczenie mózgu".

Zmiany powstające w powyżej opisywanych przypadłościach nie są jedynie wynikiem samego oddziaływania alkoholu czy też jego metabolitów, ale i rozlicznych zjawisk temu towarzyszących, które zaczynają doskwierać człowiekowi uzależnionemu. Ma tu na myśli np. wszelkiego rodzaju urazy, gwałtowne zmiany ciśnienie krwi, zaburzenia w ukrwieniu mózgu w trakcie spożywania alkoholu, momenty bezdechu przy zatruciach, nieprawidłowy skład pokarmu i tak dalej.

Poważnym, acz charakterystycznym zjawiskiem dotyczącym centralnego układu nerwowego jest w omawianym przypadku padaczka, którą określa się mianem drgawkowych napadów w momentach abstynencji. Poza tym może dochodzi do tak poważnych uszkodzeń mózgu jak encefalopatie określane mianem zespołu Wernickego - Korsakowa (powstaje przy nadmiarze alkoholu i niedoborze witaminy B1), pojawianie się stanów otępienia czy nieamnestycznych zaburzeń funkcji poznawczych. Poza tym encefalopatii towarzyszą rozliczne zmiany powodujące krwotoki, deformacje oraz zapalenia w wyniku, których porażenia doznają mięśnie odpowiadające za ruch oka, niezborności, a nawet zmiany psychiczne tj. zaburzenia świadomości. Poza tym często występują objawy towarzyszące zapaleniu wieloonerwowemu oraz niekontrolowane ruch ciała, bądź też przeciwnie ich całkowity niedowład.

Zespół Wernickego - Korsakowa pojawia się u mniej więcej 5 do 10% osób, które są uzależnione od alkoholu. Zespól ten objawia się następującymi zmianami: drżenie ciała, spastyczne niedowłady kończyn, polineuropatia, niezborność, różnego rodzaju napady drgawek, oczopląs oraz zaburzenia w ruchu gałek ocznych a także utraty przytomności. Na podstawie opisanego tu powyżej zespołu wraz z poważnymi zmianami na obszarze tzw. układu limbicznego dochodzi do rozwinięcia się choroby psychicznej, którą określa się mianem psychozy Korsakowa.
Do znacznie rzadszych zmian zwyrodnieniowych należą encefalopatie Morela (związana z zanikiem kory), Marchiafava - Bignami (tu zmianom ulega ciało modzelowate), Adamsa, Victora a także Mancalla i Joliffe'a.
Jeśli chodzi o układ autonomiczny to tu najczęściej dochodzi do porażenia nerwu błędnego, co objawia się paraliżem podniebienia, gardła a także krtani.

NARKOTYKI

Ogólnie o narkotykach
Są to środki odurzające pochodzenia roslinnego lub syntetycznego, powodujące w zależności od dawki uspokojenie, zniesienie bólu, odurzenie, euforię lub sen. Wielokrotne stosowanie prowadzi do przyzwyczajenia i tzw. głodu narkotycznego, a w konsekwencji do narkomanii czyli całkowitej zależności od nich.

Przerwanie używania narkotyku powoduje głód narkotyczny z dolegliwościami fizycznymi i psychicznymi. Dłuższa narkomania powoduje zmiany osobowości, nastroju, głównie w układzie nerwowym, wyniszczenie organizmu.

Narkotyki nie są dopuszczone w Polsce do obrotu. Działają pobudzająco na korę mózgową przez zwiększenie stężenia adrenaliny i noradrenaliny w tkance nerwowej (w synapsach). W sferze psychicznej dają poczucie pewności siebie, wyostrzają percepcję i wspomagają koncentrację (wrażenie przyspieszenia myślenia), jednocześnie skutkują niekiedy upośledzeniem procesów myślowych. Somatycznie wywołują m.in.: zmiany ciśnienia tętniczego i czynności serca (gł. arytmię), zaburzenia jelitowo-trawienne, pocenie się, drgawki, bóle głowy, suchość w jamie ustnej, w skrajnych przypadkach - śpiączkę.

Działanie narkotyków jest krótkotrwałe, łatwo wywołują uzależnienie. U niektórych osób dają doznania negatywne: drażliwość, irytację i nerwowość, lęk i niepokój, podejrzliwość oraz tendencję do zachowań agresywnych i autoagresywnych. Po ustaniu działania pojawia się stan przygnębienia, senność, depresja i zmęczenie, niekiedy reakcje lękowe i myśli prześladowcze. Długie przyjmowanie narkotyków powoduje trwałe wyniszczenie, zespół psychoorganiczny, zmiany osobowości, osłabienie libido i impotencję, psychozy, zwykle o charakterze paranoidalnym z halucynacjami, stanami majaczeniowymi i splątaniowymi, których faza zejściowa (końcowa) może prowadzić do zespołu Korsakowa.
Syndrom abstynencyjny pojawia się po odstawieniu wysokich dawek, częsty jest efekt uzależnienia psychologicznego.

PAPIEROSY

Palenie papierosów jest niebezpieczne dla zdrowia ze względu na tlenek węgla i inne toksyczne związki powstające w procesie spalania, może prowadzić do uzależnień.
Nikotyna działa najpierw pobudzająco, a następnie porażająco na połączenia w zwojach nerwowych, zwłaszcza autonomiczny układ nerwowy. Poraża też nerwowe zakończenia ruchowe i ośrodki (depresja ośrodkowa) rdzenia przedłużonego. Śmierć przy zatruciu następuje wskutek porażenia oddechu (depresja oddechowa). Dawka śmiertelna od 50 mg, co odpowiada 2-3 papierosom przyjętym doustnie.

Objawami zatrucia są: nudności, ślinotok, wymioty, drżenie kończyn, bladość skóry, poty, biegunka, kolka jelitowa, drgawki lub kurcze mięśniowe, zaburzenia wzroku, początkowo zwolnienie, potem przyspieszenie tętna, zaburzenia świadomości, następnie utrata przytomności, zapaść, porażenie oddechu.

Wiadomo od dawna, że palenie powoduje raka płuc, pęcherza, wywołuje choroby krążenia, wady rozwojowe u dzieci palących matek. Szkodliwy wpływ palenia na zdrowie psychiczne jest dużo mniej znane. Zwłaszcza że koncerny tytoniowe często reklamują papierosy jako sposób na szybką poprawę nastroju i łagodzenie napięcia.