Narkotyki jako środek farmakologiczny

Narkotyki, środki odurzające to naturalne lub syntetyczne substancje zmniejszające wrażliwość ośrodkowego układu nerwowego, hamujące jego reaktywność; zależnie od wielkości dawki powodują uspokojenie, euforię, odurzenie lub sen; narkotyki stosuje się jako leki przeciwbólowe, uspokajające, nasenne oraz do narkoz; ich używanie wiąże się jednak z niebezpieczeństwem wywołania uzależnienia i przyzwyczajenia do ich zażywania, czyli narkomanii
Słownik języka polskiego wyjaśnia, że narkomania to ?nałóg stałego używania narkotyków z czasem całkowite uzależnienie się od nich; prowadzi do zaburzenia osobowości, zaniku wyższych uczuć i zmiany w narządach (zwłaszcza w układzie nerwowym)?.
W potocznym rozumieniu narkomania jest to nałogowe, spowodowane wewnętrznym przymusem, zażywanie różnymi sposobami (połykanie, wstrzykiwanie, wdychanie) rozlicznych środków chemicznych po to, aby wprowadzić się w stan odurzenia . Odurzenie wywołują jednakże środki różnego rodzaju. Mogą to być więc autentyczne narkotyki, takie jak np. opium, morfina, heroina. Odurzenie się tymi środkami jest uznawane ze właściwą narkomanię. Działanie podobne do narkotyków mają także pewne leki, np. uspakajające, nasenne, pobudzające, których nałogowe zażywanie nazywa się lekomanią.
Wiele substancji, które dziś nazywamy narkotykami, niegdyś stosowano w bardzo konkretnym celu: liście koki żuto na przykład, by łatwiej znieść duży wysiłek fizyczny. Jeszcze na początku tego wieku właśnie dlatego kokainę dodawano do coca-coli. Opium to jeden z najstarszych środków przeciwbólowych. Narkotyki były również wykorzystywane przez plemiona pierwotne w obrzędach rytualnych, na przykład w czasie inicjacji chłopca na mężczyznę i wojownika .
Środków wziewnych używano w XIX w. W celach rozrywkowych, ale również dla załagodzenia bólu. To właśnie środki wziewne- podtlenek azotu, następnie zaś chloroform- dały początek znieczuleniu i przyczyniły się do rozwoju anestezjologii. Jednak kontrolę na ich stosowaniem sprawował specjalista i działał bardzo ostrożnie .
Problem wdychania opar rozpuszczalników pojawił się w USA w latach czterdziestych. Dotyczył głównie młodych i biednych ludzi, których nie było stać na inne narkotyki zmieniające świadomość. A substancje te były ogólnie dostępne - można je było kupić w sklepach gospodarstwa domowego.
W Polsce również wiele osób w sposób niekontrolowany odurza się substancjami wziewnymi. Substancji tych nie wącha się, lecz głęboko wdycha przez usta. Najczęściej robią to bardzo młodzi ludzie (w wieku 12-16 lat, a nawet młodsi) zwani potocznie ?wąchaczami? lub ?klejarzami?. Posługują się zwykle plastykowymi torebkami, a gdy odurzają się w grupie, przekazują tę torebkę kolejnym osobom. Wdychany środek daje im stan euforii i upojenia. Zatruty mózg produkuje wizje. Używają produktów codziennego użytku zawierających także substancje jak: benzen ksylen, aceton, toluen, tri, chloroform, eter, benzyna. Substancje te szybko docierają do mózgu i obwodowego układu nerwowego .
Niewielka ich część jest wdychana, większości składa się w wątrobie. Praktycznie zaburzają proces wszystkich układów, niszcząc komórki bez możliwości ich regulacji. Uszkadzają układ pokarmowy, nerki, wątrobę, układ krwionośny, serce, płuca. Mogą dawać stany zapalne błon śluzowych i skóry. Upośledzają także układ nerwowy, powodując zaburzenia pamięci, zdolność logicznego myślenia i widzenia (ślepoty włącznie) oraz stany zapalne nerwów obwodowych. Prowadzą ponadto do zaburzeń zachowania w postaci napadów agresji, dysforii, niemożliwości zapanowania nad afektem. Konsekwencją przedawkowania bywa nagła śmierć .
Wąchanie rozpuszczalników powoduje bardzo duże i bardzo szybkie uzależnienie psychiczne i- niestety- daje znacznie większą śmiertelność poniżej 20 roku życia niż jakikolwiek inny narkotyk. Nawet jednorazowe wąchanie może spowodować nieodwracalne skutki, w tym także śmierć .
Wiele narkotyków może być stosowanych jako lek ze względu na swoisty wpływ na organizm.
Amfetamina - Syntezę amfetaminy przeprowadzono pod koniec XIX wieku, a
w 1910 r. otrzymano syntetyczne aminy, nazywane amfetaminowymi. W latach dwudziestych- trzydziestych stosowano je jako lek w narkolepsji (niekontrolowany nagły sen), próbowano leczyć nim depresję, ale dawały bezsenność. Przez długi czas korzystano z amfetaminy przy leczeniu otyłości, ponieważ powodowała utratę łaknienia .
Już 300 lat p.n.e. pisano o zbawiennym działaniu opium. Pisali o tym Grecy, Rzymianie, Persowie i Egipcjanie. Do dnia dzisiejszego opium i jego pochodne są stosowane w medycynie jako silny środek uspokajająco- przeciwbólowy, Który niesie ulgę pacjentom cierpiącym na choroby śmiertelne. W XIX wieku wyodrębniono z opium aktywne składniki. Spośród nich dziesięć razy silniejsza w działaniu niż opium okazała się morfina (nazwana tak od imienia greckiego boga snu-Morfeusza). Uzyskano też kodeinę, teboinę, papawerynę- środki te do dzisiaj w odpowiednich dawkach i pod ścisłą kontrolą lekarską stosowane są w medycynie. Farmakologiczne działanie wszystkich pochodnych opium, tj. środków otrzymywanych z maku, zostało poznane dopiero w latach sześćdziesiątych naszego stulecia. Działają one na specjalne receptory w centralnym układzie nerwowym, a ponieważ działają hamująco, to osłabiają ból, wywołują senność, zmniejszają lęk i niepokój, obniżają temperaturę, nieco oddech i czynności przewodu pokarmowego, rozluźniają mięśnie. Działanie tych substancji, tzn. utrzymywanie się ich stałego poziomu we krwi, trwa kilka godzin.
Heroina- jest to półsyntetyczny produkt wprowadzony do medycyny pod koniec XIX wieku jako silny środek przeciwbólowy, przeciwkaszlowy, przeciwastmatyczny. Początkowo nie wiedziano, że szybko i głęboko uzależnia. Stosowano go nawet w leczeniu od morfiny! Ale już w latach dwudziestych heroina została wycofana z medycyny