Stefan Batory - biografia

Stefan Batory urodzony w 1533 r. Syn wojewody siedmiogrodzkiego Stefana (zmarłego w rok po narodzeni Stefana). Także wojewoda siedmiogrodzki (od 1571). Od 1576 r. król Polski (elekcja 1575), mąż Anny Jagiellonki. Wybrany na króla Polski przez szlachtę wbrew większości magnatów i biskupów popierających cesarza Maksymiliana II Habsburga (rywalami S. Batorego byli m.in. Iwan Groźny, Jan III Waza i Zygmunt Waza). Dzięki szybkiemu przybyciu z Siedmiogrodu i rychłej śmierci Maksymiliana Habsburga Stefan Batory objął tron bez walki.

Wyboru S. Batorego nie uznał Gdańsk. Spowodowało to natychmiastowe oblężenie miasta przez króla (1577). Konflikt zakończył się kompromisem. Gdańsk zapłacił odszkodowanie, które pozwoliło Batoremu na rozpoczęcie wojny z Rosją o Inflanty. Zorganizowano trzy wyprawy wojenne na Moskwę podczas których Batory zdobył: Połock w 1579r., Wielkie Łuki w 1580 r. i obległ Psków w 1581 r. Na mocy 10-cio letniego rozejmu podpisanego w 1582 r. w Jamie Zapolskim Polska otrzymała Inflanty i zatrzymała Ziemię Połocką.

Wielkim osiągnięciem Stefana Batorego było wzmocnienie państwa polskiego na północnym wschodzie (zwycięstwa nad Iwanem IV Groźnym). Niekorzystne okazało się dla Polski przekazanie w 1577 r. Hohenzollernom brandenburskim opieki nad chorym umysłowo ostatnim księciem linii Hohenzollernów panującym w Prusach Książęcych. Był to pierwszy krok do uniezależnienia się ich od Korony.

W polityce wewnętrznej Batory dążył do wzmocnienia władzy królewskiej. Opierał się na młodszej magnaterii, głównym doradcą króla był Jan Zamojski. Stefan Batory starał się zmniejszyć rolę sejmu szlacheckiego. Ostro występował przeciw magnatom, którzy nie podporządkowali się mu. Ustępstwa na rzecz szlachty w zamian za ustanowienie podatków na wojnę to przekazanie sądownictwa apelacyjnego trybunałowi koronnemu (1578) i Litewskiemu (1581).

Był wspaniałym wodzem i organizatorem. Jego zasługi to m.in. stworzenie piechoty wybranieckiej, rekrutowanej z chłopów królewskich oraz unowocześnienie artylerii, co pod koniec XVI w. wydatnie wzmocniło siłę Polski. Stefan Batory docenił znaczenie szybkiej informacji, w czasie wypraw przeciw gdańszczanom działała drukarnia obozowa zwana latającą, drukująca komunikaty o kolejnych zwycięstwach króla.

Batory miał staranne wykształcenie, znał parę języków, choć polskiego nigdy się nie nauczył (z żoną porozumiewał się przez tłumacza). Interesował się kulturą (m.in. założył Uniwersytet Wileński w 1578 r.), zwolennik tolerancji religijnej np. za napad na świątynie i domu innowierców polecał karać śmiercią.

Zmarł 12.XII.1586 r. na nieuleczalny wrzód na nodze i chorobę nerek. Prawdopodobnie wiedział o zbliżającej się śmierci bo kilkakrotnie pisał testament.

Wygląd i cechy charakteru: wysoki, niezbyt tęgi, twarz śniada, wydatny nos, wystające kości policzkowe, oczy ciemne, sumiaste wąsy, broda, białe zęby, zdrowy wygląd, skromny w jedzeniu i ubiorze, wykształcony, dobry katolik, słuchał cudzej rady, prostota, dyscyplina, umiar, ulubiona siedziba Niepotnice, przed śmiercią zmienił się - stał się psychicznie niezrównoważony.