Okres niemowlęcy

Po okresie noworodkowym następuje trwający od 5 tygodnia do około roku okres niemowlęcy. W ciągu pierwszego roku życia rozwój postępuje bardzo szybko. Wydłużają się stopniowo i coraz bardziej są aktywne okresy czuwania, powiększa się masa ciała, zmieniają się proporcje, prawie z dnia na dzień pojawiają się nowe ruchy i umiejętności. Rozwój ruchowy u zdrowych dzieci przebiega według pewnego schematu i jest jednym z wykładników prawidłowego rozwoju fizycznego i psychicznego. Trzeba pamiętać, że istnieją różnice indywidualne w rozwoju poszczególnych dzieci, tak więc wszystkie normy rozwojowe mają tylko orientacyjne znaczenie.

Pod koniec pierwszego miesiąca życia ustępuje duże napięcie mięśniowe, znika płodowe ułożenie z przygiętymi rękami i nogami. Umiejętności ruchowe rozwijają się od głowy ku dołowi.

W drugim miesiącu życia niemowlę wykonuje niecelowe ruchy głowa na boki, skręca i wygina tułów, chaotycznie wymachuje rękami i nogami. Pojawia się pierwszy uśmiech dziecka.

W trzecim miesiącu życia stopniowe opanowanie ruchów głowy i barków pozwala na unoszenie głowy przy leżeniu na brzuchu stopniowo z coraz wyższym unoszeniem barków i klatki piersiowej. Dziecko zaczyna obserwować swoje unoszone do góry ręce i nogi. Wodzi oczyma za przedmiotem od jednego do drugiego kąta oka. Porusza daną mu do rączki grzechotką. Uśmiech pojawia się coraz częściej i staje się trwałym składnikiem zachowania niemowlęcia. Bliskość człowieka powoduje ogólne ożywienie z wydawaniem dźwięków ?gruchania?.

Czteromiesięczne niemowlę wykonuje w okresach radości i złości mostek i unosi głowę leżąc na plecach. Obie te reakcje są dowodem doskonalenia mięśni grzbietu. Dziecko zaczyna bawić się rączkami, wkłada zabawki do buzi, śmieje się głośno i wydaje okrzyki radości, które brzmią jak głoski szczelinowe (w, f, s).

Pięciomiesięczne dziecko obraca się z pleców na brzuch, chwyta oburącz przedmioty znajdujące się nad klatką piersiową, obmacuje własną głowę i nogi. Odróżnia surowy ton głosu od serdecznego wyrażając to mimiką twarzy.

W szóstym miesiącu życia niemowlę chwytając palce osoby dorosłej samodzielnie siada i przez chwilę pozostaje w tej pozycji mocno przygięte do przodu. Opiera się na wyprostowanych ramionach. Precyzyjnie chwyta zabawkę, przekłada ją z rączki do rączki, chwyta całą powierzchnią dłoni. Dysponuje wyczulanym słuchem i znaczną uwaga - odwraca głowę w kierunku szeleszczącego papieru. Odróżnia osoby znajome od obcych. Wydaje coraz więcej dźwięków - łączy sylaby w sposób łańcuchowy.

W siódmym miesiącu niemowlę obraca się z pleców na brzuch. Gdy leży na plecach bawi się nóżkami. Sprężynuje - kiedy jest trzymane pod pachami, przykuca i odpycha się znowu przez wyprostowanie bioder, kolan i stawów skokowych. Chwyta dwa przedmioty równocześnie obiema rączkami. Obraca zabawkę w rączkach szuka przedmiotu, który mu upadł. Podczas gaworzenia zmienia głośność i wysokość tonacji.

Ośmiomiesięczne niemowlę obraca się wokół własnej osi. Podciąga się do siadania. Samo siedzi przez kilka sekund. Nadal wzrasta uwaga i zdolność koncentracji dziecka. W tym czasie reaguje strachem na widok obcych ludzi. Obserwuje dorosłych przy ich pracy. Interesuje się swym odbiciem w lustrze. Zaczyna cicho gaworzyć, szepcząc i samo słucha siebie z uwagą.

Dziewięciomiesięczne niemowlę raczkuje (pełza jak foka), siedzi samo przez minutę, podpiera się z tyłu, stoi trzymane za rączki, celowo upuszcza przedmioty, interesuje się cichymi odgłosami, sięga do naczynia, bawi się w chowanego, wymawia podwójne sylaby: "ma-ma", "da-da", "ba-ba", "daj-daj".
W dziesiątym miesiącu niemowlę kołysze się oparte na dłoniach i kolanach, potrafi samo, bez pomocy dorosłego usiąść z wyprostowanymi nogami prostymi plecami, podciąga się na meblach do pozycji stojącej, stoi trzymając się mebli. Dziecko umie uchwycić kciukiem i palcem wskazującym małe przedmioty. Trzyma przedmiot wtedy mocno, jak pęsetą ("chwyt pęsetowy"). Gdy dziecko trzyma przedmiot pomaga sobie drugą ręką. Odrzuca przedmioty, a także interesuje się nimi. Powtarza chętnie gesty, za które pochwalają go rodzice. Może przeprowadzić dialog z osobą, który polega na wymówieniu sylab, które dziecko wcześniej słyszało, przez pewną osobę, a dziecko odpowie tymi samymi sylabami. Dziecko zna już pierwsze pojęcia i zapytane szuka znanych mu przedmiotów lub osób.

Jedenastomiesięczne niemowlę raczkuje na czworakach, siedzi samo dobrze utrzymując równowagę, chodzi bokiem przy meblach, chodzi do przodu trzymane za ręce. W jedenastym miesiącu zręczność w chwytaniu coraz bardziej się doskonali. Kciuk i palec wskazujący przy chwytaniu drobnych przedmiotów są zgięte i tworzą szczypce, tak, że dziecko może bez trudu podnieść i utrzymać nawet najmniejsze przedmioty ("chwyt szczypcowy"). Dziecko potrafi bez trudu znaleźć ukryty przedmiot, przyciągnąć zabawkę na sznurku. Samodzielnie je trzymając jedzenie rękami, pije z filiżanki, wydaje pierwsze sensowne sylaby, np. gdy widzi matkę niosącą posiłek krzyczy "am-am". Rozumie zakazy, np. na słówko nie przerywa wszelkie czynności choćby na chwilę.

Dwunastomiesięczne niemowlę raczkuje, chodzi trzymane za rękę, podaje przedmiot do ręki, wrzuca mały przedmiot przez wąski otwór, bawi się w "łapanego", wydaje odgłosy takie jak: "kwa-kwa" - kaczka; "hau-hau" - pies; "ko-ko" - kura. Jest to początek właściwej ludzkiej mowy. Rozumie ono także proste polecenia np.. "podaj mi", "chodź tu".

Dziecko w okresie niemowlęcym bardzo szybko się rozwija.