Bóg, świat i człowiek w utworach Kochanowskiego

... dopiero co weszłam do domu a już z pokoju odezwał się głos mojej mamy:
-zrób mi proszę herbatę
-Oczywiście. Cytrynowa może być?
-tak
Nastawiłam czajnik i poszłam do pokoju aby przywitać się z mamą. Usiadłam przy niej i opowiedziałam jej jak minął dzień w szkole. Po chwili wahania, zdecydowałam się opowiedzieć jej o zadaniu domowym. Bałam się to zrobić , bo było zadane już kilka dni wcześniej a ja nie zabrałam się do tego odpowiednio szybko i teraz wszystko muszę robić na ostatnią chwilę. Zaczęłam łagodnie:
-mamusiu, wiesz musze napisać pracę z polskiego.
-na jaki temat-zapytała spokojnie mama
-omawiamy teraz twórczość Jana Kochanowskiego, temat jest związany z problematyką jego utworów. Chodzi o charakterystykę człowieka i boga w jego utworach-opowiedziałam licząc na najgorsze
- o to wspaniały temat, będąc na studiach najbardziej lubiłam właśnie renesans. Możemy wybrać sobie jakiś dzień np. sobotę i opowiem ci wszystko –odpowiedziała mama i zaczęłam przeglądać gazetę
- bo widzisz mamo-powiedziałam zdecydowanie ciszej-to wypracowanie jest na jutro
- teraz przesadziłaś , jak ty masz zamiar napisać taką pracę w jeden dzień?
- Liczyłam na twoją pomoc-powiedziałam na jednym wydechu, obawiając się reakcji lecz tym razem uratował mnie gotujący się czajnik
- –o! Twoja herbata- krzyknęłam i uciekłam do kuchni, po chwili przyszła do mnie mama
- jak ty to sobie wyobrażasz- zapytała choć doskonale znała odpowiedź
- myślałam że opowiesz mi coś o tym a ja zrobię jakieś notatki a potem napisze wypracowanie
mama zawahała się, czułam że już udaje mi się ją przekonać
-a więc mamo pomożesz mi?, proszę- otworzyłam szeroko oczy i liczyłam że to ją przekona
-dobrze ale żeby mi to było ostatni raz
-dziękuje Ci bardzo, uratowałaś mi życie- rzuciłam się na szyje mamie
-nie pierwszy raz i pewnie nie ostatni raz- powiedziała mama-no dobra szukuj jakieś kartki i zaraz zaczniemy
pobiegłam do pokoju wzięłam jakiś notatnik, książkę do polskiego .
chwile potem byłam już w pokoju z mamą , która właśnie wprowadzała mnie w temat.
Zaczęła tak:
Najpierw musisz zapoznać się z samym autorem utworów.
Był to wielce uczony człowiek, już jako czternastolatek zapisał się do Akademii Krakowskiej, przerwał tą naukę z powodu śmierci ojca. Nie rozstał się jednak z nauką. Studiował w Padwie we Włoszech. podczas pobytu we Włoszech zaprzyjaźnił się min. z Andrzejem Nideckim , znanym poetą i tłumaczem dzieł Cycerona.
Podczas pobytu we Francji zaprzyjaźnił się z Pierre de Ronsard, poetą francuskim. Założycielem poetyckiej grupy o nazwie Plejady. Pierwsze utwory Kochanowskiego powstały właśnie w Paryżu. Po powrocie do kraju Kochanowski wiąże się z licznymi dworami. Właściciele tych dworów staja się mecenasami poety, co umożliwia mu tworzenie i rozwijanie talentów. Do takich ludzi należeli min.: Piotr Myszkowski. Na ten okres przypada napisanie przez Kochanowskiego „ Na śmierć Jana Twardowskiego” i poemat „Zuzannie” oraz liczne fraszki i pieśni. Postanawia osiedlić się w Czarnolesie i całkowicie zająć się gospodarstwem i życiem rodzinnym. Poślubił Dorotę Podlodowską mieli dzieci i żyli w szczęściu. Niestety zostało im to przerwane śmiercią Urszulki. Było to w roku 1578 wtedy poeta zupełnie zmienił nastawienie do świata i ludzi. Napisał treny, które zostały wydane po jego śmierci, oraz pieśni żałobne.
Przebywając na sejmie w Lublinie zmarł na atak serca.
Oto najważniejsze fakty z życia Jana Kochanowskiego.
Zastanówmy się teraz nad obrazem człowieka w utworach poety.
Pieśni, fraszki i treny Jana Kochanowskiego są utworami traktującymi o wielu ludzkich sprawach czyli o biesiadach, rozważaniu o życiu i jego wartościach czy miłości do dziecka i rozpaczy po jego stracie.

We fraszce pt.” O żywocie ludzkim” podmiot liryczny przekonuje nas o tym że wszystko minie i nie warto przywiązywać zbyt wielkiej uwagi do rzeczy materialnych, bo pewnego dnia zostaną one nam odebrane.
-na potwierdzenie tego zanotuj sobie taka myśl:
„Zacność, uroda, moc, pieniądze, sława,
wszystko to minie jako polna trawa”
Ludzi zaś opisuje jako kukiełki, które po skończonym spektaklu zostaną wrzucone do worka, jest to alegoria do naszego życia kiedy już dobiegnie ono do końca znikniemy z tej ziemi.
Podsumowując tę fraszkę , podmiot liryczny miał tu na uwadze nie koncentrowanie się na rzeczach materialnych i przypomina nam że nasze życie jest w rękach losu. Rzeczy zaś którymi się zajmujemy to nic nie znaczące czynności.
Kochanowski pisał o sferach bliskich człowiekowi czyli o jego charakterze i jego przewrotnościach o uczuciach. Te ostatnie są świetnie opisane we fraszce „o miłości”. Tu taj autor pociesza wszystkich zmartwionych, ze miłość przyjdzie do wszystkich. Obojętnie kim człowiek jest nigdy nie schroni się przed miłością.
Jest ona porównana do skrzydlatego Amora , który dzięki właśnie swym skrzydłom dogoni człowieka choćby nie wiem jak ten się przed nim bronił.
Warty zapamiętania jest taki cytat:

„Prózno uciec, prózno się przed miłością schronić.

Choć fraszki wspaniale oddają rzeczywistość najważniejsze cechy dotyczące człowieka znajdują się w Pieśniach.
W pieśniach zawartych jest wiele przemyśleń , rozważań nad ludzkim losem , sensem życia są tam również rady jak żyć godnie i jak nie dać się złemu losowi.

Wiele jego utworów nawiązuje do filozofii epikurejskiej. Zgodnie z nią najwyższym dobrem i szczęściem człowieka jest korzystanie z wszelakich uciech światowych czyli zabaw, wina, muzyki, biesiad i towarzystwa. Wobec zmienności losów człowieka i szczęścia bardzo ulotnego, należy w pełni wykorzystać nadarzające się okazji do zabawy i nie oglądać się za siebie, ponieważ Bóg śmieje się z ans z nieba jeśli przesadnie martwimy się o nasze ziemskie sprawy. Jednak podkreśla że wszystko jest dobre ale z umiarem i rozwagą. Dalej opisuje fortunę, która jest niezwykle przewrotna. Raz darzy nas szczęściem za chwile tracimy wszystko:

„ u fortuny to snadnie,
że kto stojąc upadnie."

Trzeba starać się zachować umiar we wszystkim i spokój ducha aby nawet przy najgorszym nieszczęściu nie załamać się i nie dać się pochłonąć tragedii.
Wszystko to zawarte jest w pieśni IX o potocznym tytule chcemy być sobie radzi.
Ogólna wymowa tekstu dotyczy ludzkiego losu i życia. Nigdy nie dowiemy się jakie będzie nasze przeznaczenie. W życiu jest tak że raz jest dobrze a raz niestety źle. Dlatego nie należy zbytnio przywiązywać się do bogactwa, nie wolno również załamywać się przy nie powodzeniach, bo los może się odwrócić i nasze smutki mogą zamienić się w radość. Wszystko należy przyjmować ze stoickim spokojem i nie buntować się przeciwko koleją losu.
Bardzo podobną pieśnią jest pieśń nie porzucaj nadzieje.
Traktuje również o przeciwnościach losu w których nie wolno nam tracić dobrych myśli. Piszesz że jeśli spotyka nas szczęście to możemy spodziewać się zmiany i nastąpią te gorsze chwile.
-mam nadzieje że notujesz dokładnie i wszystko rozumiesz-przerwała wykład mama
-tak, oczywiście, wiesz to nawet mnie zaciekawiło
Opowiem ci teraz o cnocie, która dla Kochanowskiego jest bardzo ważna. Bardzo pięknie opisał o niej wszystko w pieśni o cnocie.
W tej pieśni opowiada o cnocie , której zawsze towarzysz zazdrość:
„Nie masz, i po raz drugi nie masz wątpliwości,
żeby cnota miała być kiedy bez zazdrości.”
Najważniejszą rzeczą w życiu człowieka jest cnota. Sprawia ona że człowiek , który ja posiada wyraźnie się wyróżnia, jest lepszy od pozostałych. Mądrość i czyste sumienie dają mu wewnętrzny spokój i szczęście, bo nic nie jest w stanie odebrać mu cnoty podczas gdy wartości materialne są nietrwałe.
Podmiot liryczny wskazuje dokładnie kogo uważa za godnych cnoty i nagrody bożej.
„ A jeśli komu droga otwarta do nieba
Tym co służą ojczyźnie. Wątpić nie potrzeba,
Ze co im zazdrość ujmie Bóg im nagradzać będzie,”
W pieśni serce roście podmiot chwali ludzi którzy maja czyste sumienie bo oni będą naprawdę szczęśliwi, spokojni i otwarci na innych ludzi. Nie potrzebna im będzie zabawa, wino i śpiew. Ci którzy kryją coś na sumieniu nigdy nie zaznają spokoju i zawsze będą ponurzy i nieszczęśliwi.
W pieśni XIX czyli o dobrej sławie.
Podmiot liryczny chce nam ukazać wartość człowieka i jego zdolności. Uważa , że nasza powinnością jest rozwijanie zdolności i talentów i wykorzystywanie ich do szerzenia dobra.:
„komu dowcip równo z wymowa dostaje,
niech szczepi między ludźmi dobre obyczaje.”
Jeśli ktoś nie ma daru wymowy lecz dużo odwagi i siły może ofiarować się służbie wojskowej .
Autor uważa że należy pozostawić po sobie jakiś ślad, by to jednak uczynić trzeba zdobyć sławę i trzeba dla tej sławy się poświęcić.
W trenach ukazuje nam człowieka bardzo słabego i zranionego. Wie że przed koniecznością losu nie ma odwrotu i że musi pogodzić się ze strata ukochanej córki. Wtedy zaczyna wahać się nad sensem życia i istnienia Boga. W tych utworach można dostrzec słabość każdego człowieka, bez wzglądu na majątek, wobec śmierci.
W renesansie główny temat stanowi człowiek inaczej niż w średniowieczu gdzie tematem głównym był Bóg, nie znaczy to że nie pisano o Bogu w ogóle. Kochanowski poświecił w swych dziełach miejsce dla Boga.
Hymn do Boga to wspaniały przykład na uwielbienie stwórcy przez podmiot liryczny.
Bóg jest tu ukazany jako najlepszy ojciec. Ma wielką władze nad światem i zjawiskami przyrody. Jest mistrzem który haftował niebo pięknymi gwiazdami. Jest nieskończenie dobry i najdoskonalszy a świat który stworzył dla człowieka jest bezpieczny. Jest bardzo hojny. jest wszechobecny i wszechmocny. W tym utworze określa się Boga jako Absoluta.
Innym dobrym przykładem jest pieśń czego chcesz od nas panie..
Rozpoczyna się apostrofą skierowana do boga będącą jednocześnie pytaniem retorycznym stawianym przez zbiorowy podmiot liryczny. Bóg ukazany jest tu jako hojny i wszechobecny dawca niezmierzonych dóbr za które należą mu się ze strony człowieka dziękczynienie i hołd. W dalszej części tekstu dochodzi do zbliżenia boba i człowieka. Bóg bowiem wykonuje czynności ludzkie:
„Tyś niebo zbudował i złotemi gwiazdkami ślicznie uhaftował”
zrobił to oczywiście w sposób doskonały. Dalej podmiot chwali jego mądrość i doskonałości , które widoczne są w niezachwianej harmonii istniejącego świata i prawach które nim rządzą.
- i jak widzisz jakąś szansę na napisanie tej pracy?
- Tak , mam dobre notatki i wszystko wygląda na to że zaczyna podobać mi się ten temat. Czy możesz opowiedzieć mi cos o świecie w utworach Kochanowskiego?
- Tak to jak opisywał świat w swych utworach Kochanowski to niezwykle ciekawe. Posłuchaj:
W pieśni świętojańskiej o sobótce wychwalany jest harmonijny żywot na wsi. Autor nawiązuj tu do czerpania radości ze zwykłych rzeczy. Świat jest pełen właśnie takich prostych , najzwyklejszych rzeczy, które zdaniem podmiotu lirycznego powinny najbardziej cieszyć. Życie spędzone na wsi jest dążeniem do wielkiej wspólnoty Boga z człowiekiem.
Świat na wsi jest cudny, bo bogaty w przyrodę, spokój .

We wspomnianym przez mnie wcześniej hymnie do Boga świat jest idealny, bo stworzony przez boga , jest bezpieczny dla człowieka. Człowiek właściwe nie musi w nim pracować , ponieważ Bóg tak poukładał rzeczy na świecie że są one dla człowieka za darmo. W trenach wizerunek takiego światu upada. Nic już nie zachwyca, nie cieszy. Żadne ptaki nie śpiewają równie pięknie jak za życia córki.
Kochanowski pisze również o świecie jako o tym na którym wszystko się zmienia. Losy ludzkie nie są stałe i szybko się zmieniają. Pisze że nie ma nic wiecznego na świecie.
Ogólnie świat jest sprzyjający dla człowieka. Ma mu do zaoferowania dużo możliwości.
- myślę że to ci wystarczy , teraz musisz tylko uporzatkować swoje notatki i gotowe.
- Mamo dziękuje , wiesz że to nawet ciekawe wizje,
- Podoba mi się to jak opisuje boga i człowieka, jak na kogoś kto żył w XXVI w to ma wspaniałe przemyślenia dotyczące życia człowieka i tego jak je wieść by być szczęśliwym.
- Cieszę się że cię to zainteresowało, może pójdziesz moje ślady i tez podejmiesz naukę na filologii polskiej?
- Kto wie , jakby powiedział Jan Kochanowski nie porzucaj nadziei mamuś.