Zielnik

Chwasty, jako jedna z wielu grup agrofagów, są wciąż obecne na naszych polach, powodując znaczne straty w plonach roślin. Charakteryzują się bowiem wielostronnym ujemnym wpływem na rośliny uprawne i środowisko, w którym występują. Odznaczają się dużym zużyciem składników pokarmowych i wody z gleby, zacieniają rośliny uprawne oraz obniżają temperaturę gleby. Często są żywicielami patogenów ( grzybów, szkodników ) atakujących rośliny uprawne. Obniżają wartość surowca roślinnego, przyczyniając się między innymi do wylegania, nierównomiernego dojrzewania łanu i utrudnienia zbioru roślin. Jako, że są wśród nich rośliny trujące stanowiące niebezpieczeństwo dla zwierząt przyczyniają się do zwiększenia nakładów pracy związanej z doczyszczaniem danego materiału. Poprzez obniżenie ilości i jakości plonów zmniejsza się efektywność ekonomiczna nawożenia, zabiegów pielęgnacyjnych oraz całości prac mechanizacyjnych i na tym tle działań organizacyjnych.
Wysoka szkodliwość chwastów związana jest między innymi z tym, że odznaczają się one dużą plennością, szybciej rosną i mają krótszy okres wegetacji, a niektóre gatunki mogą wydawać kilka pokoleń w ciągu okresu wegetacyjnego. Łatwiej przystosowują się do zmiennych nawet niesprzyjających warunków wzrostu i rozwoju, a także lepiej znoszą działanie niekorzystnych warunków zewnętrznych. Ponadto liczne gatunki chwastów rozmnażają się nie tylko z nasion, ale i z części wegetatywnych.
Im lepiej poznamy cechy i właściwości botaniczne oraz biologię chwastów, a także ich występowanie i szkodliwość, tym łatwiejsza i skuteczniejsza będzie walka z nimi. Żeby uzyskać dobre wyniki w zwalczaniu chwastów zarówno metodami agrotechnicznymi czy też za pomocą środków chemicznych ( herbicydów ) rolnik musi umieć rozpoznawać gatunki w różnych fazach wzrostu, znać sposoby ich rozmnażania wiedzieć w uprawie jakich roślin najczęściej występują oraz jakie warunki glebowo ? klimatyczne są najlepsze dla ich wzrostu.

PERZ WŁAŚCIWY.

RODZINA: TRAWY

OPIS ROŚLINY
Trawa wieloletnia, rozłogowa wysokości 40 ? 100 cm, dorastająca na stanowiskach żyźniejszych do 150 cm. Źdźbła gładkie, nagie i wzniesione. Liście płaskie ok. 5 -10 mm szerokości, na górnej stronie szorstkie. U nasady blaszki liściowej wyrastają uszka o kształcie sierpowatym, które obejmują źdźbło. Języczek liściowy krótki, błonkowaty, białawy. Pochwy liściowe pokryte są krótkimi, gęstymi i odrastającymi włoskami. Kłos krótki, wąski. Kłoski jajowatolancetowate, nieco odstające, ustawione szerszą stroną do osi kłosa. Ziemniaki są oplewione, dolna plewka zwykle jest zaostrzona i zakończona ością. Oplewiony ziarniak długości ok. 8 ? 10 mm. Perz właściwy rozmnaża się przez owoce oraz jako trawa rozłogowa wegetatywnie za pomocą podziemnych rozłogów pochodzenia pędowego. Rozłogi silnie się rozrastają tworząc w glebie poziomo ułożoną warstwę. Mogą również przerastać do głębszych warstw gleby; rozłogi odznaczają się dużą żywotnością wydając nowe rośliny z drobnych fragmentów. Sprzyjają temu na polach zaperzonych nieprawidłowo wykonywane zabiegi uprawowe oraz coraz częściej stosowanie wielu uproszczeń uprawowych oraz odłogowanie gruntów. Roślina kwitnie od czerwca do września.

WYSTĘPOWANIE
Gatunek ten występuje na wszystkich glebach z wyjątkiem skrajnie suchych lub ciężkich, najbujniej rozwijając się na glebach żyznych, dobrze napowietrzonych i w miarę wilgotnych. Zachwaszcza zasiewy roślin, które są uprawiane na zaperzonym polu.

SIEWKA
Pierwszy liść wąski, maksymalnie do szerokości 3 mm, na obu stronach i na brzegach krótko owłosiony. Pochwa pierwszego liścia jest zwykle czerwono nabiegła. Następne liście podobne, dłuższe z krótkimi białymi, błoniastymi języczkami. Unerwienie widoczne w postaci wystającego nerwu środkowego i mniej wyraźnych dwóch par nerwów bocznych. Pochwa liściowa podobnie jak blaszka liściowa jest owłosiona.

OWIES GŁUCHY

RODZINA: TRAWY

OPIS ROŚLINY
Trawa jednoroczna, jara; dorastająca do wysokości ok. 100 cm, poza zbożami ozimymi, w których wyrasta do wysokości ok. 20 cm. Źdźbła wzniesione, pochwy dolnych liści owłosione, posiada wyraźny, długi błoniasty języczek liściowy oraz liście skręcone w lewo. Wytwarza kwiatostany wiechokształtne mniej lub bardziej rozpierzchłe. Plewy wyraźne, dłuższe od kwiatów. Plewka dolna pokryta rudymi włoskami posiada silną, długości ok. 4 cm, kolankowato zgiętą, w dole dwubarwną, śrubowato skręconą ość. Ziarniaki długości 10 -18 mm, zwykle przed dojrzewaniem zbóż wypadają pojedynczo z plew kłoska. Mogą leżeć w glebie kilka lat nie tracąc żywotności oraz kiełkować z głębokości ok. 20 cm. W okresie wzrostu wegetatywnego gatunek trudny do odróżnienia od owsa uprawnego, później charakterystyczne ciemno nabiegłe wiechy. Kwitnie od czerwca do sierpnia.

WYSTĘPOWANIE
Owies głuchy najczęściej występuje w zbożach jarych, lnie i roślinach strączkowych, rzadziej w ziemniakach. Rośnie na glebach cięższych, gliniastych, o wyższym pH i podmokłych, silniej nawożonych azotem.

SIEWKA
Pierwszy liść szeroki ok. 4 -5 mm, równowąski długości do 9 cm, dołem rzadko na brzegach owłosiony. Posiada liczne nerwy lecz 3 są wyraźniejsze. Następne liście podobne lecz dłuższe i szersze, słabiej owłosione z wyraźnym błoniastym językiem liściowym.

MIOTŁA ZBOŻOWA

RODZINA: TRAWY

OPIS ROŚLINY
Trawa jednoroczna, ozima lub jara, wysokości 30 ? 100 cm. Źdźbła prosto wzniesione lub w nasadzie kolankowate, liczne, gładkie. Liście lekko szorstkie, dość wąskie do 6 mm szerokości. Posiada wyraźny, podługowaty, ostry języczek, później postrzępiony; pochwy liściowe gładkie lub nieco szorstkie. Wiecha dość duża do 40 cm długości, po przekwitnięciu rozpierzchła, bogato rozgałęziona. Kłoski zielone lub fioletowo ? czerwono nabiegłe dolna plewka unerwiona wyraźnie długą ością ? 3 ? 4 razy od niej dłuższą. Rozmnaża się przez owoce ( ziarniaki ), długość 1,7 ? 2,5 mm, które mają dużą żywotność, jedna roślina może wydawać do kilku tysięcy ziarniaków. Większa szkodliwość i konkurencyjność tego gatunku obserwowana jest przy wschodach jesiennych. Miotła zbożowa charakteryzuje się wtedy większą krzewistością i wytwarzaniem większej liczby wiech w porównaniu do roślin wschodzących w okresie wiosennym. Kwitnie od czerwca do sierpnia.

WYSTĘPOWANIE
Najczęściej miotła zbożowa występuje na glebach średnich lub glebach lżejszych, szczególnie licznie pojawia się na stanowiskach podmokłych oraz w latach bardziej wilgotnych. Występuje wśród zbóż ozimych, rzadziej jarych, zachwaszcza także rzepak oraz słabsze koniczyny, chwast bardzo pospolity.

SIEWKA
Pierwszy liść bardzo wąski, prawie nitkowany długości do 30 mm, na szczycie zaostrzony. Nerw środkowy i dwa nerwy boczne dobrze widoczne. Języczek wyraźny, zwykle postrzępiony. Liście dalsze podobne do liścia pierwszego; dłuższe i nieco szersze.

WŁOŚNICA ZIELONA

RODZINA: TRAWY

OPIS ROŚLINY
Trawa jednoroczna, jara, dorastająca do ok. 50 cm wysokości. Źdźbła częściowo leżące, wzniesione lub podnoszące się, bliżej kwiatostanu lekko szorstkie, u nasady gałęziste. Liście z wierzchu i na brzegach szorstkie, trawiastozielone z odcieniem i lekkim nalotem niebieskim. Zamiast języczka występuje pęczek drobnych włosków. Kwiatostan ? wiecha kłosokształtna ( pozorny kłos ), walcowata, nie przerywana. Kłoski drobne są zielonymi szczecinkami. Posiada trzy plewy o różnej wielkości oraz dwa plewki które na dojrzałym ziarniaku długości 1,4 ? 1,8 mm są prawie białe, niezbyt wypukłe i drobno poprzecznie pomarszczone. Kwitnie od czerwca do września. Jest gatunkiem ciepłolubnym.

WTSTĘPOWANIE
Rozmnaża się przez ziarniaki, zachwaszczając glebę bardzo mocno ponieważ jedna roślina może wydać do kilku tysięcy owoców, które w glebie zachowują żywotność przez kilka sezonów wegetacyjnych. Najczęściej chwast ten występuje w roślinach okopowych, kukurydzy, roślinach pastewnych, w ogrodach, rzadziej w zbożach, a także na nieużytkach, ugorach, w obrębie zabudowań.

SIEWKA
Liść pierwszy podługowaty do 10 mm długości, szerokości ok. 3 mm, unerwiony, z czerwono nabiegłą pochwą liściową, bez języczka. Dalsze liście podobne lecz dłuższe już z wyraźnym wieńcem włosków między pochwą a blaszką liściową. Pochwa liściowa lekko spłaszczona.

WILCZOMLECZ OBROTNY

RODZINA: WILCZOMLECZOWATE

OPIS ROŚLINY
Roczny chwast jary o łodydze wzniesionej, prostej lub rozgałęzionej na szczycie, dorastającej do wysokości 30 ? 40 cm. Charakterystyczne odwrotnie jajowate, w nasadzie klinowato zwężone liście zakończone są krótkim ogonkiem, na szczycie zaokrąglone lub ścięte z drobnym ząbkowaniem. Kwiatostanem jest wierzchotka 3 ? 5 ramienna, w nasadzie z 5 dużymi podsadkami odwrotnie jajowatymi oraz poprzecznie jajowatymi modnikami. Rozmnaża się z nasion, które są prawie kuliste, barwy czarnej lub brunatnoszare, na powierzchni siatkowane z drobnymi zagłębieniami, długości 2,0 ? 2,5 mm, szerokości ok. 1,8 mm. Kwitnie od maja do października.

WYSTĘPOWANIE
Roślina pospolita, zarazem trująca poprzez wydzielanie mlecznego soku. Występuje najczęściej na polach wśród roślin okopowych, w zbożach i warzywach oraz bardzo często w ogrodach. Częściej spotkać ją można na glebach cięższych, gliniastych i żyznych, rzadziej na glebach piaszczystych.

SIEWKA
Łodyżka podliścieniowa czerwonawa lub o odcieniu brunatnym. Liścienie owalne lub odwrotnie jajowate, na szczycie zaokrąglone lub ucięte, na wyraźnych płaskich ogonkach. Liście pierwsze skrętoległe, łopatkowate lub odwrotnie jajowate, na szczycie szeroko zaokrąglone i wyraźnie ząbkowane z widocznym nerwem środkowym, na dolnej stronie ciemno punktowane. Dalsze liście podobne lecz większe na dłuższych ogonkach, także naprzeciwległe, jasnozielone.

RDEST PTASI

RODZINA: RDESTOWATE

OPIS ROŚLINY
Gatunek jednoroczny, jary. Łodyga leżąca, podnosząca się, rzadziej wzniesiona, u nasady rozgałęziona. Długość pędów do ok. 50 ? 60 cm. Posiada liście jednorodne, kształtu szerokopłatkowego do owalnopodługowatego, lekko zaostrzone. U nasady krótkich ogonków liściowych znajduje się błoniasta tutka nazywana również gatką. Kiedy o odcieniu różowawym umieszczone są po kilka w kątach liści. Owocem jest orzeszek trój graniasty, długości 2,5 ? 3,0 mm i szerokości u nasady zaokrąglony z resztkami okwiatu o jednej ścianie mniejszej, ciemnobrunatny. Kwitnie od końca maja do jesieni.

WYSTĘPOWANIE
Rdest ptasi występuje wśród zbóż, w roślinach okopowych, kukurydzy, roślinach strączkowych, i motylkowych oraz ogrodach. Gatunek ten spotkać można również na podwórzach, przydrożach, placach magazynowych. Występuje na różnych typach gleb, bardzo pospolity.

SIEWKA
Łodyżka podliścieniowa czerwono nabiegła. Liścienie podługowate, równowąskie, na szczycie tępe, w nasadzie zrośnięte w błoniastą pochewkę. Liście skrętoległe, podługowate, całobrzegie, pierwsze bardzo zaostrzone, dalsze tępo zakończone, z wyraźnym nerwem środkowym. Nasada liści zwężona w srebrzystych, postrzępionych na szczycie tutkach.

RDEST PLAMISTY

RODZINA: RDESTOWATE

OPIS ROŚLINY
Roślina jednoroczna, jara, o wyprostowanej lub leżącej łodydze, kolankowato rozgałęziającej się, długości 10 ? 60 cm. Liście podługowate lub lancetowate, często z plamą na stronie zewnętrznej. Pochwy liściowe ściśle przylegające do łodygi, pokryte szorstkimi włoskami. Kwiatostanem jest zbity i wydłużony kłos, prosty lub lekko zgięty. Kwiaty najczęściej o barwie różowej lub białej. Owoce ? orzeszek soczewkowato spłaszczony lub trójkanciasty, z jednej lub obu stron wypukły, na szczycie zaostrzony w dzióbek, czarny, połyskujący, długości
2,0 ? 2,5 mm, szerokości 1,5 ? 2,0 mm. Kwitnie od lipca do września.

WYSTĘPOWANIE
Zachwaszcza wszystkie uprawy, szczególnie rośliny okopowe, spotykamy także w ogrodach. Występuje na różnych glebach, zarówno ciężkich gliniastych jak i piaszczystych o różnym stopniu uwilgotnienia.

SIEWKA
Łodyżka podliścieniowa około 10 mm długości, obła, czerwona. Liścienie podłużne eliptycznie lub odwrotnie jajowate, na szczycie zaokrąglone, długości 6 ? 10 mm, szerokości 3 ? 5 mm, w nasadzie zwężone w krótkie ogonki, zielone lub czerwone z wyraźnym nerwem środkowym. Pierwsze liście ułożone skrętolegle, podługowate lub eliptyczne, długości 20 ? 30 mm, najszersze w środkowej części, w nasadzie z błoniastą pochwą ( gatka ), szczecinkowato owłosione i orzęsione. Liście następne podobne lecz większe z wyraźniejszym unerwieniem, ostro zakończone.

SZCZAW KĘDZIERZAWY

RODZINA: RDESTOWATE

OPIS ROŚLINY
Roślina wieloletnia, o pionowym kłączu, dorastająca do 50 ? 100cm. Łodyga mocno w górze rozgałęziona, często czerwono nabiegła. Liście o falistokędzierzawych brzegach, zaostrzone, podłużnie lancetowate. Kwiatostanem jest wiecha, duża, gęsta w nasadzie ulistniona. Kwiaty składające się z okwiatu barwy czerwonej, zwykle z guzkami. Owocem jest orzeszek, ostro trójkanciasty, w zarysie szerokojajowaty, gruszkowaty, długości ok. 2,5mm i szerokości 1,5mm, u góry dziobkowato zwężony i zaostrzony, u podstawy bardziej tępy z krótkim trzonkiem, o krawędziach ostrych w postaci wąskich listewek wyraźnie odcinających się bruzdą od brzegów owocu. Powierzchnia orzeszków gładka, z silnym połyskiem, barwy czerwonobrunatnej. Rozmnaża się przez owoce ( jedna roślina wydaje kilka tysięcy nasion, które zachowują zdolność kiełkowania przez kilkanaście lat ) i wegetatywnie przez odrosty korzeniowe; kwitnie od czerwca do sierpnia. Nazwa zwyczajowa: kobyli szczaw.

WYSTĘPOWANIE
Szczaw kędzierzawy najliczniej występuje na wilgotnych glebach gliniastych, zwykle bardziej kwaśnych, zwłaszcza w okolicach podgórskich. Zachwaszcza rośliny zbożowe, oprócz tego rośnie na łąkach, rowach, miedzach.

SIEWKA
Łodyżka podliścieniowa do 15mm długości u starszych siewek grubieje, koloru od czerwonego do brunatnego. Liścienie podłużne eliptycznie lub krótko lancetowate, na wierzchołku zaokrąglone lub ostre, w nasadzie zwężone w cienkie ogonki. Liście skrętoległe. Pierwsze liście szerokojajowate, o podstawach pochwiastych, liście następne szeroko lub podłużnie eliptycznie, tępo zakończone, o ogonkach dwukrotnie dłuższych od blaszek. Dalsze liści wydłużone, czerwono nabiegłe, drobno brodawkowate.