Wstęp
Celem niniejszej pracy jest prezentacja efektywnych sposobów wygasania zobowiązań podatkowych oraz przeanalizowanie czynności jakim jest zapłata zobowiązań podatkowych.
Praca składa się z dwóch części. Rozdział pierwszy zawiera ogólną charakterystykę zobowiązań podatkowych. W rozdziale tym został dokładnie omówiony proces powstawania i wygasania zobowiązań podatkowych.
Rozdział drugi przedstawia charakterystykę efektywnych sposobów wygasania zobowiązań podatkowych. Ukazuje istotę omówienia niezbędnych zagadnień związanych z zapłatą podatku. Została tutaj omówiona korelacja między zapłatą podatku a przedawnieniem. Opracowano zagadnienia związane z uiszczeniem podatku a postępowaniem odwoławczym. Szczególne miejsce w tym rozdziale zajęły zagadnienia związane z umorzeniem postępowania jako następstwem wygaśnięcia zobowiązania podatkowego.
Kolejna część pracy dotyczy sposobu pobierania podatku przez płatnika lub inkasenta.
Omówiono w pracy również wszelkie zagadnienia związane z potrąceniem. Dokonano tutaj porównania instytucji potrącenia w prawie cywilnym i prawie podatkowym oraz opisano warunki dopuszczalności potrąceń. Ważne miejsce zajmują przeanalizowane w tej części pracy warunki dopuszczalności potrąceń.
Analizując efektywne sposoby wygasania zobowiązań należało również omówić proces zaliczenia nadpłaty lub zwrotu podatku. Dużo miejsca zajęły tutaj zagadnienia związane z postanowieniami o zaliczeniu jako akt formalny, opisane sposoby zaliczania nadpłaty oraz moment wygaśnięcia zobowiązania.
Kolejna część pracy dotyczy aspektów związanych z przeniesieniem własności rzeczy lub praw. Opisano tutaj przeniesienie własności jako czynność cywilnoprawną, zgodę na przeniesienie jako przejaw zasady swobody zawierania umów oraz podatkowoprawny i cywilnoprawny aspekt tej instytucji.
Ostatnia część pracy dotyczy zagadnień związanych z przejęciem własności nieruchomości lub prawa majątkowego w postępowaniu egzekucyjnym.
Rozdział I. Ogólna charakterystyka zobowiązań podatkowych
1. Uwagi ogólne
Próbę definicji obowiązku podatkowego podjął Najwyższy Trybunał Administracyjny, na którego wyrok z 1934 roku powołuje się do dzisiaj zarówno doktryna, jak i orzecznictwo oraz literatura. W wyroku tym NTA wyraził pogląd, iż ?obowiązkiem podatkowym jest abstrakcyjne zobowiązanie do poniesienia ciężaru podatkowego, związane przez przepis ustawy z zaistnieniem pewnego stanu faktycznego? . W podobny sposób obowiązek podatkowy rozumie współczesne orzecznictwo. W jednym z wyroków NSA tłumacząc różnicę pomiędzy obowiązkiem podatkowym a zobowiązaniem podatkowym wyjaśnia, że
?...obowiązek podatkowy jest abstrakcyjnym zobowiązaniem do poniesienia podatku, wynikającym z przepisu ustawy określającego warunki jego powstania...? . W innym wyroku stwierdza, że jest on ?...kategorią prawną i faktyczną zobiektywizowaną. Oznacza to, że powstaje w momentach przez prawo określonych, niezależnie od woli podmiotów temu obowiązkowi podlegających czy też podmiotów ustawowo zobowiązanych do różnych środków jego realizacji? . W doktrynie prawa podatkowego obowiązek podatkowy rozumiany jest w dwojaki sposób:
1) jako abstrakcyjny obowiązek podatkowy, znajdujący swój wyraz w treści norm przepisów prawa podatkowego i obejmujący prawnopodatkowy stan faktyczny oraz jego następstwa prawne. Obowiązek ten nie jest jeszcze skonkretyzowany, tzn. dotyczy bliżej nieokreślonej liczby podmiotów.
2) jako zindywidualizowany obowiązek podatkowy- powstaje w chwili ziszczenia się prawnopodatkowego stanu faktycznego. Ten rodzaj obowiązku, jak sama nazwa wskazuje, odnosi się do konkretnego podmiotu, wobec którego ziściły się ustawowe warunki, skutkujące powstaniem obowiązku podatkowego.
W obecnym stanie prawnym zakres obowiązku podatkowego określają dwa podstawowe akty prawne:
1) Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483),
2) Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r.- Ordynacja podatkowa (Dz.U. Nr 137, poz. 926 ze zm.).
W związku z tym, iż Konstytucja jest najwyższym prawem RP, to właśnie z niej wynika prawo państwa do nakładania podatków. Art. 84 Konstytucji RP bezpośrednio stanowi, że:
? Każdy jest obowiązany do ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych, w tym podatków, określonych w ustawie.? . Z kolei art. 217 Konstytucji RP odzwierciedla podstawową konstytucyjną zasadę, w myśl której: ? Nakładanie podatków, innych danin publicznych, określanie podmiotów, przedmiotów opodatkowania i stawek podatkowych, a także zasad przyznawania ulg i umorzeń oraz kategorii podmiotów zwolnionych od podatków następuje w drodze ustawy.? . Mimo iż Konstytucja nie posługuje się wprost zwrotem ?obowiązek podatkowy?, to wyznacza jego granice.
Definicja obowiązku podatkowego zawarta jest w art. 4 Ordynacji podatkowej. Stanowi on, że: ?Obowiązkiem podatkowym jest wynikająca z ustaw podatkowych nieskonkretyzowana powinność przymusowego świadczenia pieniężnego w związku z zaistnieniem zdarzenia określonego w tych ustawach.? . Powstanie zindywidualizowanego obowiązku podatkowego uzależnione jest od zaistnienia pewnego zdarzenia określonego w ustawie. Owe zdarzenie musi spowodować, że podmiot wkroczy w zakres podmiotowy ustawy podatkowej, np. w podatku od nieruchomości obowiązek podatkowy powstaje od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym powstały okoliczności uzasadniające jego powstanie, np. nabycie gruntu. Zaistnienie tego zdarzenia skutkuje tym, że zarówno podatnik, jak i organ podatkowy, lub tylko organ podatkowy, mogą dokonywać czynności, które prowadzą do skonkretyzowania obowiązku podatkowego co do jego wysokości oraz terminu płatności, a więc przekształcenia zindywidualizowanego obowiązku podatkowego w zobowiązanie podatkowe. Bezpośrednio z powstaniem indywidualnego obowiązku podatkowego wiązać się mogą obowiązki takie jak: zapłata zaliczek na podatek, złożenie deklaracji, zeznania podatkowego, prowadzenie ksiąg podatkowych, etc. Sam fakt, iż na danym podmiocie ciąży obowiązek podatkowy, nie oznacza konieczności zapłaty podatku. Do tego bowiem potrzebne jest jeszcze przekształcenie się obowiązku podatkowego w zobowiązanie podatkowe.
Pierwsza próba zdefiniowania pojęcia ?zobowiązania podatkowego? pojawiła się w ustawodawstwie polskim w dekrecie z dnia 16 maja 1946r. o zobowiązaniach podatkowych. Art. 1 ust.1 mówił, że zobowiązanie podatkowe to zobowiązanie świadczenia na rzecz Skarbu Państwa lub związku samorządu terytorialnego określonej sumy pieniężnej z tytułu obowiązku podatkowego. Definicja ta, wielokrotnie modyfikowana, przetrwała do dnia dzisiejszego. Obowiązująca obecnie Ordynacja podatkowa w art. 5 stanowi, że: ?Zobowiązaniem podatkowym jest wynikające z obowiązku podatkowego zobowiązanie podatnika do zapłacenia na rzecz Skarbu Państwa, województwa, powiatu albo gminy podatku w wysokości, w terminie oraz w miejscu określonych w przepisach prawa podatkowego.? . Z powyższego cytatu wynika, że aby świadczenie mogło być uznane za zobowiązanie podatkowe, muszą być spełnione następujące warunki:
1) zobowiązanie podatnika do zapłacenia owego świadczenia musi wynikać z obowiązku podatkowego,
2) świadczenie to musi mieć charakter pieniężny,
3) musi to być świadczenie obowiązkowe,
4) świadczenie musi być uiszczone na rzecz Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego.
2. Powstawanie i wygasanie zobowiązań podatkowych
Powstawanie zobowiązań podatkowych nie jest aktem jednorazowym. Prawa i obowiązki związane z osobą podatnika powstają w różnym czasie, na mocy prawa oraz aktów jego stosowania. Ze względu na udział organu podatkowego w tworzeniu zobowiązań podatkowych, wyróżniamy dwa sposoby ich powstawania:
1) z mocy prawa, czyli samoistnie, jeżeli z konkretnych przepisów wynika obowiązek jego wykonania; zobowiązanie podatkowe powstaje wtedy z chwilą zaistnienia zdarzenia, z którym przepis prawa łączy powstanie takiego zobowiązania.
2) w drodze wydania i doręczenia decyzji ustalającej jego wysokość.
Decyzja ustalająca wysokość zobowiązania podatkowego ma charakter konstytutywny, co oznacza, że obowiązek zapłaty podatku powstaje z chwilą jej doręczenia. Decyzja wydana, a nie doręczona, nie uprawnia organu podatkowego do dochodzenia należności podatkowej, bowiem nie powoduje ona powstania zobowiązania podatkowego, a co za tym idzie, należność ta nie może być uznana za zaległość. Obecnie w drodze decyzji powstają zobowiązania podatkowe w następujących podatkach: od nieruchomości od osób fizycznych, rolnym, leśnym, od spadków i darowizn, dochodowym od osób fizycznych, od towarów i usług. W pozostałych tytułach podatkowych podatnik zobowiązany jest sam obliczyć podatek i wpłacić go w terminie wyznaczonym ustawą podatkową.
Mogłoby się wydawać, że uregulowanie należności z tytułu podatków następuje przez ich zapłatę. Jednak gdy przyjrzymy się regulacjom prawnym dotyczącym wygaśnięcia zobowiązań podatkowych, zauważymy, iż zapłata to tylko jeden z wielu sposobów wygaśnięcia zobowiązania. Sposoby te są enumeratywnie wymienione w art. 59 1 Ordynacji podatkowej. Zgodnie z tym przepisem, zobowiązanie podatkowe wygasa, w całości lub w części, wskutek:
1) zapłaty,
2) pobrania podatku przez płatnika lub inkasenta,
3) potrącenia,
4) zaliczenia nadpłaty lub zwrotu podatku,
5) zaniechania poboru,
6) przeniesienia własności rzeczy lub praw majątkowych,
7) przejęcia własności nieruchomości lub prawa majątkowego w postępowaniu egzekucyjnym,
8) umorzenia zaległości,
9) przedawnienia.
Wygaśnięcie zobowiązania powoduje, iż organy podatkowe w żaden sposób nie mogą skutecznie żądać jego wykonania przez podatnika, a co za tym idzie, wszelkie toczące się postępowania powinny być umorzone. Należy przy tym zwrócić uwagę na fakt, iż okoliczności powodujące wygasanie zobowiązań dzielimy na dwie grupy:
1) te, które powodują wygaśnięcie zobowiązania, zaspokajając jednocześnie wierzyciela podatkowego- nazywane są sposobami efektywnymi i do nich należą: zapłata podatku, pobranie podatku przez płatnika lub inkasenta, potrącenie, zaliczenie zwrotu podatku, przeniesienie własności rzecz i praw majątkowych, przejęcie nieruchomości lub prawa majątkowego w postępowaniu egzekucyjnym;
2) powodujące wygaśnięcie zobowiązania bez zaspokojenia wierzyciela podatkowego- tzw. sposoby nieefektywne, do których zaliczamy: zaniechanie poboru podatku, umorzenie zaległości podatkowych oraz przedawnienie zobowiązania podatkowego.
W dalszej części rozważań skupię się jedynie na efektywnych sposobach wygasania zobowiązań i to właśnie te postaram się opisać.
Rozdział II. Efektywne sposoby wygaśnięcia zobowiązań podatkowych
1. Uwagi ogólne
Wygaśnięcie zobowiązania podatkowego oznacza zakończenie stosunku prawnopodatkowego łączącego podatnika ze związkiem publicznoprawnym. Jak już wcześniej wspomniałam wygaśnięcie zobowiązania może nastąpić w wyniku zaspokojenia wierzyciela podatkowego, bądź też na skutek jego rezygnacji z dochodzenia należności podatkowych. Istnieją również i takie zdarzenia powodujące wygaśniecie zobowiązania , na które ani podatnik, ani organ podatkowy nie maja większego wpływu, np. upływ czasu powoduje przedawnienie zobowiązania podatkowego. Przyjmując jako kryterium podziału zaspokojenie roszczeń wierzyciela podatkowego, sposoby wygasania zobowiązań podatkowych dzielimy na efektywne i nieefektywne. Należy przy tym zauważyć, że polska regulacja jasno podkreśla, iż ustanie egzystencji podatnika (czy to przez śmierć osoby fizycznej czy też przez likwidację osoby prawnej) nie powoduje wygaśnięcia zobowiązania podatkowego. Zobowiązanie podatkowe może być przeniesione na następców prawnych lub spadkobierców. Podobnie przedstawia się sytuacja w stosunku do osób trzecich. Wygaśnięcie odpowiedzialności osoby trzeciej nie prowadzi do wygaśnięcia zobowiązania podatnika.
2. Zapłata podatku
Formy zapłaty
Podstawową formą wygaśnięcia zobowiązania, mającą zasadnicze znaczenie w procesie wykonywania zobowiązań podatkowych, jest zapłata podatku. Następuje ona w drodze wpłacenia przez podatnika (płatnika, inkasenta) należności podatkowej na rachunek właściwego organu podatkowego. Ordynacja podatkowa wyróżnia dwie podstawowe formy zapłaty:
1) zapłata w formie gotówkowej- przez wpłacenie kwoty podatku,
2) zapłata w formie bezgotówkowej- przez obciążenie rachunku bankowego podatnika.
Oprócz wyżej wymienionych form zapłaty ustawodawca dopuszcza również formy pomocnicze, do
których zaliczamy:
1) zapłatę papierami wartościowymi,
2) znakami opłaty skarbowej,
3) znakami skarbowymi akcyzy,
4) urzędowymi blankietami wekslowymi.
Forma gotówkowa zapłaty podatku odnosi się do wszystkich sytuacji, w których nie zastrzeżono formy bezgotówkowej. Będzie ona zatem dotyczyła podatników, którzy nie prowadzą działalności gospodarczej, bądź też prowadząc działalność nie są zobowiązani do prowadzenia księgi rachunkowej lub podatkowej księgi przychodów i rozchodów, jak również tych, którzy prowadzą działalność gospodarczą i są zobowiązani do prowadzenia jednej z wymienionych ksiąg w zakresie podatków niezwiązanych z prowadzoną działalnością gospodarczą. Zgodnie z art. 601 Ordynacji podatkowej terminem zapłaty podatku przy zapłacie gotówką jest dzień wpłacenia kwoty podatku w kasie organu podatkowego lub na rachunek tego organu w banku, w placówce pocztowej, w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej albo dzień pobrania podatku przez płatnika lub inkasenta.
Bezgotówkowa forma zapłaty podatku odnosi się do podatników prowadzących działalność gospodarczą i obowiązanych do prowadzenia księgi rachunkowej lub podatkowej księgi przychodów i rozchodów. Zapłata podatku w formie polecenia przelewu nie dotyczy:
1) zapłaty podatków nie związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą,
2) zapłaty podatku dokonywanej, zgodnie z przepisami prawa podatkowego, papierami wartościowymi, znakami skarbowymi akcyzy, znakami opłaty skarbowej lub urzędowymi blankietami wekslowymi,
3) pobierania podatków przez płatników lub inkasentów.
Art. 612 Ordynacji podatkowej wyjaśnia, że formę bezgotówkową stosuje się również do wpłat kwot podatków pobranych przez płatników i inkasentów, ale tylko wówczas, gdy prowadzą oni działalność gospodarczą i są zobowiązani do prowadzenia księgi rachunkowej bądź podatkowej księgi przychodów i rozchodów.
W przypadku rozliczeń bezgotówkowych terminem zapłaty jest dzień obciążenia rachunku bankowego podatnika lub płatnika w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej na podstawie polecenia przelewu. W tym miejscu warto przytoczyć definicję ?polecenia przelewu? zawartą w art. 63c ustawy z dnia 29 sierpnia 1997r. Prawo bankowe. Zgodnie z nią: ?polecenie przelewu stanowi udzieloną bankowi dyspozycję dłużnika obciążenia jego rachunku określoną kwotą i uznania tą kwotą wierzyciela.? Bank wykonuje dyspozycję dłużnika w sposób przewidziany w umowie rachunku bankowego. Tak więc przy ustalaniu daty zapłaty znaczenie ma data obciążenia rachunku, a nie data wystawienia polecenia, czy też data zwiększenia kwoty na rachunku wierzyciela.
Zlecenia płatnicze na rzecz organów podatkowych mogą być również składane w formie elektronicznej, przy użyciu programu informatycznego udostępnionego przez banki lub inną instytucję finansową uprawnioną do przyjmowania zleceń płatniczych albo w inny sposób uzgodniony z bankiem lub inną instytucją przyjmującą zlecenie.
Mówiąc o pomocniczych formach zapłaty, należy przede wszystkim zwrócić uwagę na znaki akcyzy, którymi opłacany jest podatek akcyzowy. Zapłata podatku znakami akcyzy dokonywana jest na podstawie ustawy z dnia 23 stycznia 2004r. o podatku akcyzowym. Zgodnie z nią znakami akcyzy są znaki służące do oznaczania wyrobów akcyzowych lub opakowań jednostkowych wyrobów akcyzowych, podlegających obowiązkom oznaczenia. Podatkowe znaki akcyzy są potwierdzeniem wpłaty kwoty stanowiącej wartość podatkowych znaków akcyzy, natomiast legalizacyjne znaki akcyzy są potwierdzeniem prawa podmiotu obowiązanego do oznaczenia wyrobów akcyzowych znakami akcyzy i do wprowadzenia wyrobu akcyzowego do obrotu. Obowiązek uiszczania w tej formie podatku akcyzowego ciąży przede wszystkim na producentach i importerach wyrobów akcyzowych. Znaki akcyzy mają postać banderol naklejanych na opakowania wyrobów akcyzowych. Z pośród pomocniczych form zapłaty często stosowana jest również zapłata znakami opłaty skarbowej. Owa forma odnosi się wyłącznie do jednej daniny publicznej jaką jest opłata skarbowa. Znaki opłaty skarbowej wyglądem przypominają znaczki pocztowe i opiewają na różne nominały. Zapłata następuje przez naklejenie na dokumencie i skasowanie znaku opłaty skarbowej. Warto przy tym zwrócić uwagę, że znakami opłaty skarbowej reguluje się opłatę jedynie wtedy, gdy nie przekracza ona kwoty 100 złotych. Jeżeli zaś należna opłata przekracza tę kwotę, wówczas dokonuje się jej zapłaty gotówka lub bezgotówkowo. Opłata skarbowa, zgodnie z ustawą z dnia 9 września 2004 roku o opłacie skarbowej , pobierana jest również od weksli. Jej wysokość jest w takim wypadku uzależniona od kwoty, na jaką weksel został wypełniony. Podmiot zobowiązany do wniesienia opłaty może to zrobić w postaci zwykłych znaków opłaty skarbowej ( gdy nie sporządza weksla na urzędowym blankiecie), bądź też przez nabycie urzędowego blankietu. Cena blankietu uzależniona jest od kwoty, do jakiej weksel może być wypełniony i odpowiada właściwej stawce opłaty skarbowej.
Ostatnia z pomocniczych form zapłaty, tj. zapłata podatku papierami wartościowymi, nie jest na obecną chwilę w polskim prawie podatkowym wykorzystywana. Jednakże ordynacja podatkowa udzieliła ministrowi właściwemu do spraw finansów publicznych upoważnienia do dopuszczenia, w razie potrzeby, tej formy zapłaty.
Kwestia, o której nie sposób nie wspomnieć, to kolejność zaliczania wpłat. Ordynacja podatkowa przyznaje podatnikowi prawo do wskazania, na poczet którego zobowiązania dokonuje wpłaty. Jeżeli jednak podatnik z tego prawa nie skorzysta, to zgodnie
z art. 621 Ordynacji podatkowej, gdy na podatniku ciążą zobowiązania z różnych tytułów, dokonaną wpłatę zalicza się na poczet podatku, począwszy od zobowiązania o najwcześniejszym terminie płatności. Przepis ten stosuje się odpowiednio w razie dokonywania wpłat na poczet rat, na jakie rozłożono podatek lub zaległość podatkową wraz z odsetkami za zwłokę oraz rat podatku. Przy zaliczkach na podatek dokonaną wpłatę zalicza się na poczet zaliczki, począwszy od zobowiązania o najwcześniejszym terminie płatności. Warto też zwrócić uwagę na fakt, iż przy zaliczkach podatnik nie ma możliwości wskazania, na poczet której zaliczki ma być zaliczona wpłata, gdyż zawsze to będzie zaliczka najwcześniej wymagalna. Z problemem zaliczania wpłat za zaległości wiąże się kwestia odsetek za zwłokę. Art. 552 Ordynacji podatkowej stanowi, że jeżeli dokonana wpłata nie pokrywa kwoty zaległości podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę, wpłatę tę zalicza się na poczet kwoty zaległości podatkowej oraz kwoty odsetek za zwłokę w stosunku, w jakim, w dniu wpłaty, pozostaje kwota zaległości podatkowej do kwoty odsetek za zwłokę. Oznacza to, iż organ podatkowy rozlicza wpłatę proporcjonalnie na podatek i odsetki.
Mówiąc o zapłacie podatku możemy wyróżnić sytuacje, gdy zapłata następuje przez podatnika, bądź też przez osobę trzecią. W pierwszym przypadku dobrowolne uiszczenie podatku przez podatnika oznacza:
1) w sensie podmiotowym- podmiot zobowiązany do zapłaty podatku przestaje istnieć,
2) w sensie przedmiotowym- ustaje prawnopodatkowy stan zaległości.
Problem pojawia się w sytuacji, gdy zapłaty podatku dokonuje osoba trzecia. W tym temacie orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego nie jest jednolite. W jednym z wyroków NSA wyraził pogląd, iż ?zobowiązanie podatkowe wygasa przez zapłatę podatku, przy czym ustawa nie zastrzega, iż zapłata ta musi być dokonana przez podatnika? . Oznacza to, że może tego dokonać za podatnika osoba trzecia. Zobowiązanie osoby trzeciej do zapłacenia za inną osobę kwot odpowiadających ciążących na niej podatkom może wynikać z umów cywilnoprawnych. Z kolei w innym wyroku NSA stwierdza, że ? w świetle prawa podatkowego podmiot występujący w charakterze podatnika nie może w drodze umowy z osobą trzecią zwolnić się z ciążących na nim obowiązków i tym samym przenieść ich na osobę trzecią? . Oznacza to, że nie jest możliwym przejecie długu podatkowego. Zapłacenie podatku przez osobę trzecią nie będzie konsekwencji powodowało wygaśnięcia zobowiązania podatkowego. W jeszcze innym wyroku, o którym warto wspomnieć, NSA uznał, że teza, iż ?dobrowolna zapłata podatku przez osobę trzecią powoduje wygaśnięcie zobowiązania podatkowego i tym samym zwalnia podatnika z ciążącego na nim obowiązku zapłaty podatku nie znajduje podstawy prawnej i jest sprzeczna z istotą podatkowego stosunku zobowiązaniowego.? Z tym poglądem trzeba się jak najbardziej zgodzić, gdyż określone w ustawach podatkowych obowiązki podatkowe mają charakter publicznoprawny, są obowiązkami osobistymi i nie mogą być znoszone przez umowy cywilnoprawne zawierane pomiędzy podatnikiem a osobą trzecią. Wynika z tego to, iż dobrowolne uiszczenie podatku przez osobę trzecią jest świadczeniem nienależnym.
2.2 Zapłata a przedawnienie
Przedawnienie służy jasności prawnej. Dłużnik nie powinien być zaskakiwany roszczeniami, które powstały wiele lat temu i przed którymi z tego tytułu trudno byłoby się bronić, gdyż w międzyczasie np. wiele dowodów (pokwitowania) już nie istnieją lub zostało zniszczonych. Długi okres czasu może spowodować, że przysługujące dłużnikowi roszczenia wobec osób trzecich, tzw. roszczenia regresowe również okażą się nie do zrealizowania. Z tego powodu ustawodawca wprowadził przepisy o przedawnieniu, żeby zmusić wierzycieli do w miarę szybkiego realizowania swoich żądań i w ten sposób do stworzenia jasnej sytuacji prawnej. Są to przepisy bezwzględnie obowiązujące i przez umowę prawną nie można ich zmienić, tzn. nie można ich wykluczyć ani terminów przedawnienia przedłużyć; jedynie w interesie dłużników możliwe jest ich skrócenie,
Ogólny termin przedawnienia wynosi 30 lat (w Polsce 10 lat), ale w praktyce jest to raczej wyjątek niż reguła, gdyż istnieje bardzo dużo przepisów, które przewidują krótsze terminy przedawnienia, np. roszczenia rzemieślników, adwokatów, lekarzy, architektów. itp. przedawniają się po upływie 2 lat; roszczenia o zaległy czynsz za mieszkanie, o alimenty, o inne świadczenia okresowe przedawniają się z upływem 4 lat; roszczenia z tytułu czynu niedozwolonego, np. wypadek samochodowy, kradzież z upływem 3 lat. Jeżeli roszczenie stwierdzone jest prawomocnym wyrokiem, ugodą sądową lub innym tytułem egzekucyjnym, możemy dochodzić go przez okres 30 lat, nawet gdy dla danego typu roszczeń istnieją krótsze terminy przedawnienia .
Stwierdzenie faktu, czy dane roszczenie uległo przedawnieniu czy też nie, nie jest sprawą prosta. W przepisach prawnych w różny sposób regulowany jest punkt, od którego zaczyna się liczyć bieg przedawnienia; również niektóre czynności prawne czy też sytuacje faktyczne mogą powodować przerwanie lub zawieszenie biegu przedawnienia .
Początkiem biegu terminu przedawnienia jest chwila wymagalności roszczenia, tj. chwila, od której wierzyciel może skutecznie domagać się spełnienia świadczenia np. w drodze wniesienia powództwa cywilnego . Często początek ten określany jest jednak w inny sposób, np. często spotykane przedawnienia 2- lub 4-letnie zaczynają się z końcem roku, w którym roszczenie stało się wymagalne (przykładowo, gdy termin zapłaty za pralkę określony jest do 28.05.1999 r., bieg przedawnienia zaczyna się 31.12.1999 r. i kończy się 31.12. 2001 r. o godz. 24.00). Przedawnienie związane z roszczeniem o odszkodowanie z tytułu czynu niedozwolonego (np. kradzieży, oszustwa, pobicia, itp.) zaczyna z kolei biec od momentu dowiedzenia się o szkodzie i o osobie zobowiązanej do wyrównania tej szkody .
Przedawnienie roszczeń polega na tym, że po upływie określonego prawem czasu dłużnik, poręczyciel lub gwarant mogą odmówić zapłaty. Terminy przedawnienia nie mogą być skracane ani wydłużane w umowie. W polskim prawie generalną zasadą jest, iż termin przedawnienia wynosi 10 lat, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej-wynosi trzy lata
Terminy przedawnienia Rodzaj roszczenia sześć miesięcy -roszczenie biorącego pożyczkę o wydanie przedmiotu pożyczki licząc od chwili, gdy przedmiot miał być wydany
-roszczenia przysługujące przewoźnikowi przeciwko innym przewoźnikom, którzy uczestniczyli w przewozie przesyłki licząc od dnia, w którym przewoźnik naprawił szkodę, albo od dnia w którym wytoczono przeciwko niemu powództwo roszczenia przysługujące spedytorowi przeciwko przewoźnikom i dalszym spedytorom, którymi się posługiwał przy przewozie przesyłki, licząc od dnia kiedy spedytor naprawił szkodę, albo od dnia, kiedy wytoczono przeciwko niemu powództwo przepis ten stosuje się odpowiednio do wymienionych roszczeń między osobami, którymi spedytor posługiwał się przy przewozie przesyłki roszczenia o naprawienie szkody wynikłej z utraty lub uszkodzenia rzeczy wniesionych do hotelu lub podobnego zakładu licząc od dnia w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie rok
-roszczenia o naprawienie szkody wynikłej z utraty lub uszkodzenia rzeczy wniesionych do hotelu lub podobnego zakładu licząc od dnia w którym poszkodowany przestał korzystać z usług hotelu lub podobnego zakładu .
-roszczenia sprzedawcy wynikające z przepisów o cenie sztywnej, maksymalnej i minimalnej lub wynikowej o dopłatę różnicy ceny, jak również roszczenia kupującego o zwrot tej różnicy, licząc od dnia zapłaty
-uprawnienia z tytułu rękojmi za wady prawne sprzedanej rzeczy licząc od dnia kiedy kupujący dowiedział się o istnieniu wady. Jeśli kupujący dowiedział się o istnieniu wady na skutek powództwa osoby trzeciej, termin biegnie od dnia, w którym w sporze z osobą trzecią orzeczenie stało się prawomocne
-uprawnienia z tytułu rękojmi za wady fizyczne licząc od dnia wydania rzeczy kupującemu
-roszczenia wynajmującego przeciwko najemcy o naprawienie szkody z powodu uszkodzenia lub pogorszenia rzeczy, jak również roszczenia najemcy przeciwko wynajmującemu o zwrot nakładów albo o zwrot nadpłaconego czynszu licząc od dnia zwrotu rzeczy
-roszczenie użyczającego przeciwko biorącemu do używania o naprawienie szkody za szkodzenie lub pogorszenie rzeczy, jak również roszczenia biorącego do używania przeciwko użyczającemu o zwrot nakładów na rzecz oraz o naprawienie szkody poniesionej wskutek wad rzeczy licząc od dnia zwrotu rzeczy .
roszczenia z umowy przewozu osób licząc od dnia wykonania przewozu, a gdy przewóz nie został wykonany - od dnia, kiedy miał być wykonany
-roszczenia z umowy przewozu rzeczy licząc od dnia dostarczenie przesyłki, a w razie całkowitej utraty przesyłki lub jej dostarczenia z opóźnieniem, od dnia kiedy przesyłka miała być dostarczona
-roszczenia tytułu umowy spedycji. W przypadku tych roszczeń terminy przedawnienia zaczynają biec .
2.3 Uiszczenie podatku a postępowanie odwoławcze
Zgodnie z art. 180 ust. 1 prawa zamówień publicznych wobec czynności podjętych przez zamawiającego w toku postępowania oraz w przypadku zaniechania przez zamawiającego czynności, do której jest on zobowiązany na podstawie PZP, można wnieść pisemny protest do zamawiającego. Protest powinien wskazywać oprotestowaną czynność dokonaną przez zamawiającego lub zaniechanie zamawiającego. Protest powinien zawierać również żądanie protestującego, zwięzłe przytoczenie zarzutów oraz okoliczności faktyczne i prawne uzasadniające wniesienie protestu.
Przepis art. 224 1 ordynacji podatkowej nakazuje podatnikowi dokonanie zapłaty podatku wynikającego z nieostatecznej decyzji podatkowej. Jeżeli ponadto w wyniku uchylenia decyzji przez NSA sprawa trafia ponownie do organów podatkowych, organy te mogą wydać swoje rozstrzygnięcie w dość długim czasie od momentu powstania zobowiązania podatkowego. Taka sytuacja wystąpiła w orzeczeniu będącym przedmiotem niniejszej glosy. Pozostaje tu więc do rozstrzygnięcia relacja pomiędzy dokonaną wcześniej przez podatnika zapłatą podatku a późniejszym rozpatrywaniem sprawy przez organ podatkowy w okolicznościach upływu terminu przedawnienia. Jeżeli kwota podatku wynikająca z decyzji określającej zobowiązanie podatkowe została przez podatnika uiszczona przed upływem terminu przedawnienia, to późniejszy upływ terminu przedawnienia nie stoi na przeszkodzie wydania przez organ odwoławczy na podstawie art. 233 1 pkt 2 lit. a ustawy - Ordynacja podatkowa decyzji określającej podatek w kwocie niższej od zapłaconej. Najważniejszym i najskuteczniejszym a także najpowszechniejszym środkiem ochrony praw i interesów finansowych strony w postępowaniu podatkowym przed organami podatkowymi jest odwołanie. Jest to podstawowy środek kontroli decyzji podjętych przez organ podatkowy I instancji. Z uwagi na przyjętą w ordynacji podatkowej zasadę dwuinstancyjności od decyzji organu podatkowego I instancji przysługuje stronie odwołanie do organu bezpośrednio wyższego stopnia.
Odwołanie wnosi się do właściwego organu podatkowego wyższego stopnia za pośrednictwem organu który wydał decyzję w I instancji w terminie 14 dni od dnia doręczenia decyzji stronie lub doręczenia spadkobiercy zawiadomienia o decyzjach które zostały doręczone spadkodawcy a w dniu jego śmierci nie upłynął jeszcze termin do złożenia odwołania.
Odwołanie w sprawach podatkowych charakteryzuje się zatem dewolutywnością a nie suspensywnością polegającą na tym iż złożenie odwołania powoduje wstrzymanie zaskarżonej decyzji. Suspensywność odwołania występuje jednak w przypadku nie załatwienia odwołania w terminie 2 miesięcy od dnia otrzymania odwołania przez organ odwoławczy i niewykonania do tego czasu w całości lub w części zaskarżonej decyzji, wówczas bowiem jej wykonanie ulega wstrzymaniu z mocy prawa w granicach żądania będącego przedmiotem odwołania.
Samokontroli decyzji w postępowaniu odwoławczym zgodnie z art. 227 o.p. organ podatkowy do którego wpłynęło odwołanie obowiązany jest przekazać je wraz z aktami sprawy właściwemu organowi odwoławczemu w terminie 1 miesiąca od dnia jego wpływu jeżeli w tym terminie nie wyda decyzji w trybie samokontroli. Organ podatkowy przekazując sprawę organowi odwoławczemu obowiązany jest ustosunkować się do przedstawionych zarzutów i wniosków. Wyrażone w ten sposób stanowisko organu I instancji część składową materiału dowodowego i podlega ocenie organu II instancji na równi z wszystkim dowodami ujawnionymi w postępowaniu.
Podatkowy organ odwoławczy nie może działać z urzędu. Niedopuszczalność odwołania zachodzi wówczas gdy wniesiono odwołanie od decyzji która nie istnieje, jak i od decyzji od której odwołanie nie przysługuje a także gdy odwołanie wniosła osoba nie będąca stroną w sprawie czy też nie mająca zdolności do czynności prawnej.
Możliwe rozstrzygnięcia podatkowego organu odwoławczego są takstatywnie określone w Ordynacji. I tak w decyzji odwoławczej organ podatkowy może utrzymać w mocy zaskarżoną decyzję organu I instancji, uchylić zaskarżoną decyzję w całości albo w części i w tym zakresie orzec co do istoty sprawy, uchylić decyzję organu I instancji i umorzyć postępowanie I instancji, umorzyć postępowanie odwoławcze, uchylić zaskarżoną decyzję w całości i przekazać sprawę do ponownego rozpatrzenia przez organ I instancji gdy rozstrzygnięcie sprawy wymaga uprzedniego przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego w całości lub w części, wskazując jednocześnie jakie okoliczności należy wziąć pod uwagę przy ponownym rozpatrzeniu sprawy.
W przypadku gdy w toku postępowania odwoławczego organ rozpatrujący odwołanie stwierdzi że zobowiązanie podatkowe lub podstawa opodatkowania została ustalona albo określona w kwocie niższej niż to wynika z obowiązujących przepisów prawa podatkowego, uprawniony jest do zwrotu sprawy organowi I instancji w celu dokonania wymiaru uzupełniającego oraz zmiany w tym zakresie dotychczasowej decyzji na niekorzyść odwołującego się bez jej uchylenia.
By strona decydująca na wniesienie odwołania od decyzji podatkowej nie miała obawy iż w wyniku wniesionego środka odwoławczego może nastąpić pogorszenie jej sytuacji finansowej w stosunku do ukształtowanej decyzją organu podatkowego I instancji, art. 234 o.p. zakazuje organowi odwoławczemu odwołania wydania decyzji na niekorzyść strony odwołującej się chyba że zaskarżona decyzją rażąca narusza prawo lub interes społeczny.
Zażalenie jest zwyczajnym środkiem zaskarżenia służącym od postanowień. Stronie w postępowaniu podatkowym przysługuje nie tylko prawo do obrony wobec decyzji ale także gdy podjęte w postanowieniu rozstrzygnięcia naruszają jej interes prawny. Zażalenie wnosi w terminie 7 dni od dnia doręczenia, ogłoszenia postanowienia stronie. Zażalenie jest środkiem zaskarżenia względnie suspensywnym gdyż nie wstrzymuje z mocy prawa wykonania zaskarżonego postanowienia. Organ podatkowy który wydał zaskarżone postanowienie może jednak uznać za uzasadnione jego wstrzymanie.
Natomiast analizując nadzwyczajne środki zaskarżenia należy zaznaczyć iż decyzja w sprawach podatkowych jest prawidłowa jeżeli spełnia dwie podstawowe przesłanki: jest zgodna z normami materialnego prawa podatkowego i normami prawa procesowego wynikającymi z Ordynacji podatkowej oraz przepisów szczególnych. Celem zasady trwałości decyzji jest nie tylko ochran praw nabytych strony ale ogólnie ochrona porządku prawnego. Pewność zaś obrotu prawnego wymaga by decyzje ostateczne stawały się trwałe.
Wznowienie postępowania jest instytucją która ma na celu stworzenie prawnej możliwości przeprowadzenia ponownego postępowania wyjaśniająco i podjęcia ponownego rozstrzygnięcia sprawy zakończonej ostateczną decyzją podatkową jeżeli postępowanie w którym ona zapadała, była dotknięta kwalifikowanymi wadliwościami procesowymi.
Przyczyny wznowienia postępowania wynikają z art. 240 o.p. i są następujące :
a) dowody na których ustalono istotne dla sprawy okoliczności faktyczne okazały się fałszywe
b) decyzja wydana została w wyniku przestępstwa
c) decyzja wydana została przez pracownika lub organ podatkowy podlegający wyłączeniu
d) strona nie z własnej winy nie brała udziału w postępowaniu
e) wyjdą na jaw istotne dla sprawy nowe okoliczności faktyczne lub nowe dowody istniejące w dniu wydania decyzji nie znane organowi który wydał decyzję
f) decyzja wydana została bez uzyskania wymaganego prawem stanowiska innego organu
g) decyzja została wydana na podstawie innej decyzji lub orzeczenia sądu które zostały następnie uchylone lub zmienione w sposób mogący mieć wpływ na treść wydanej decyzji.
Wznowienie postępowania w sprawie podatkowej następuje z urzędu lub na wniosek strony.
Niektóre decyzje w sprawach podatkowych mogą być dotknięte bardzo istotnymi wadami kwalifikacyjnymi polegającymi głównie na naruszeniu materialnego prawa podatkowego które w imię praworządności oraz pewności obrotu prawnego wymagają wyeliminowania. Do eliminowania tego rodzaju decyzji służy instytucja stwierdzenia nieważności, stwierdzenia iż dana decyzja jest nieważna od samego początku jej wydania.
Ordynacja podatkowa wymienia w art. 274 par. 1 o.p osiem ciężkich naruszeń prawa powodujących stwierdzenie nieważności decyzji:
a) wydane zostały z naruszeniem przepisów o właściwości
b) wydane zostały bez podstawy prawnej
c) wydane zostały z naruszeniem przepisów o właściwości
d) wydane został z rażącym naruszeniem prawa
e) dotyczą sprawy już uprzednio rozstrzygniętej inną decyzją ostateczną
f) zostały skierowane do osoby nie będącą stroną w sprawie
g) były niewykonalne w dniu jej wydania i jej niewykonalność ma charakter trwały
h) w razie wykonania wywołałyby czyn zagrożony karą
i) zawierają wady powodujące ich nieważności z mocy prawa
Jedną z cech charakterystycznych postępowania podatkowego jest to iż wbrew zasadzie trwałości decyzji ostatecznych decyzje takie mogą być zmieniane lub uchylane nie tylko wtedy gdy dotknięte są wadami kwalifikowanymi ale również gdy dotknięte są wadami niekwalifikowanymi a nawet gdy to są decyzje prawidłowe z punktu widzenia ich legalności. Jest to tzw. odwołalność fakultatywna podatkowych decyzji ostatecznych. Decyzja ostateczna na mocy której strona nie nabyła prawa może być uchylona lub zmieniona przez organ podatkowy lub przez organ wyższego stopnia jeżeli przemawia za tym interes publiczny lub ważny interes podatnika.
Decyzja ostateczna ustalająca wysokość zobowiązania podatkowego na dany okres może być zmieniona przez organ podatkowy który ją wydał jeżeli po jej doręczeniu nastąpiła zmiana okoliczności faktycznych mających wpływ na ustalenie wysokości zobowiązania a skutki wystąpienia tych okoliczności zostały uregulowane w przepisach prawa podatkowego obowiązujących w dniu wydania decyzji. Zmiana tego rodzaju decyzji ostatecznych może dotyczyć tylko okresu za który ustalono wysokość zobowiązania podatkowego.
Art. 255 o.p daje organowi podatkowemu I instancji uprawnienie do uchylenia decyzji ostatecznej jeżeli została wydana z zastrzeżeniem dopełnienia przez stronię określonych czynności a strona nie dopełniła ich w wyznaczonym terminie.
Odpowiedzialność organu podatkowego za szkody wynikłe z decyzji przysługuje stronie, która poniosła szkodę na skutek wydania decyzji która następnie została uchylona w wyniku wznowienie postępowania lub stwierdzono nieważność tej decyzji; szkoda została poniesiona wskutek uchylenia decyzji w wyniku wznowienia postępowania lub stwierdzenia nieważności lub nie można było tych decyzji uchylić czy też stwierdzić ich nieważności z powodu upływu określonych terminów, służy odszkodowani za poniesioną rzeczywistą szkodę, chyba że można stronie przypisać winę. Przepisy art. 260 i 261 o.p. stanowią samodzielną i wyłączną podstawę odpowiedzialności Skarbu Państwa i jednostki samorządu terytorialnego za szkodę wywołaną wadliwą decyzją.
Analizując tryb sądowej kontroli spraw podatkowych należy podkreślić iż uprawnionym do wniesienia skargi jest przede wszystkim każdy kto ma w tym interes prawny. Interes prawny podmiotu wnoszącego skargę do sądu przejawia się w tym że działa on bezpośrednio we własnym imieniu i ma roszczenie o przyznanie lub zwolnienie z nałożonego obowiązku.
Legitymację do wniesienia skargi w sprawach podatkowych posiada również prokurator, RPO oraz organizacja społeczna w zakresie jej statutowej działalności w sprawach dotyczących interesów prawnych innych osób.
Prawo wniesienia skargi sądowej jest uwarunkowane uprzednim wyczerpaniem przez skarżącego środków odwoławczych, jeżeli przysługiwały one mu w postępowaniu przed organem podatkowym. Przez wyczerpanie środków odwoławczych ustawodawca nakazuje rozumieć sytuację w której stronie nie przysługuje żaden środek odwoławczy przewidziany w której stronie nie przysługuje żaden środek odwoławczy przewidziany w ustawie.
Art. 36 ust. 1 ustawy o NSA nakazuje skarżącemu od wniesionej skargi uiścić wpis sądowy który ma charakter wpisu stosunkowego zależnego od wartości przedmiotu sporu albo wpisu stałego.
W postępowaniu ze skargą przed NSA można wyróżnić cztery zasadnicze stadia: przesłanie zaskarżonego aktu lub czynności organowi administracji w celu dokonania samokontroli, postępowanie wstępne, postępowanie rozpoznawcze i podjęcie orzeczenia.
Jedną z pierwszych czynności dokonywanych przez sąd po otrzymaniu skargi jest przesłanie odpisu skargi organowi podatkowemu którego działanie lub bezczynność zaskarżono i zobowiązanie go do udzielenia odpowiedzi na skargę w terminie 30 dni od dnia doręczenia odpisu skargi oraz nadesłania w tym terminie kart spawy. Zgodnie z zapisem art. 38 ust. 1 ustawy o NSA organ podatkowy ma możliwość dokonania samokontroli swego roztryśnięcia.
Strony wzywa się do uiszczenia wpisu stosunkowego lub wpisu stałego od złożonej skargi na decyzje podatkowe. Wpis stosunkowy pobiera się w sprawach w których przedmiot dotyczy należności pieniężnych albo praw majątkowych jeżeli wartość tych praw została określona w postępowaniu administracyjnym lub jeżeli jest oczywista. Natomiast wpis stały pobiera się w pozostałych sprawach oraz w sprawach ze skargi na nie wydanie decyzji w terminie. Strona która dopuściła się uchybieniu terminu do wniesienia skargi może jednocześnie za skargą wnosić o przywrócenie terminu do wniesienia skargi uzasadniając to ważnymi powodami.
Wniesienie odwołania od decyzji organu podatkowego nie wstrzymuje jej wykonania, jednakże organ odwoławczy może wstrzymać wykonanie decyzji ze względu na szczególnie ważny interes strony. Przewiduje się wstrzymanie wykonania zaskarżonego aktu lub czynności z mocy prawa w tej sytuacji gdy organ podatkowy który wydał akt bądź dokonał czynności nie przedstawił sądowi odpowiedzi na skargę wraz z aktami sprawy w terminie 30 dni od dnia doręczenia odpisu skargi. Kolejną fazą postępowania przed NSA jest postępowanie rozpoznawcze prowadzone przede wszystkim na rozprawie która zasadniczo jest jawna. Celem tego postępowania jest merytoryczne rozstrzygnięcie zarzutów strony podniesionych w skardze. Sąd nie jest związany granicami skargi, nie może jednak wydać orzeczenia na niekorzyść skarżącego, chyba że stwierdzi naruszenie prawa skutkujące stwierdzeniem nieważności zaskarżonego aktu. Powyższy przepis reguluje dwie zasadnicze kwestie. Po pierwsze że sąd uprawniony jest do pełnego badania zgodności aktów finansowych z prawem, a więc nie tylko przepisami których naruszenie zarzucono w skardze i wobec tego może on wydać orzeczenie innej treści niż to o które wnosił skarżący. Po drugie wyraźnie w tym przepisie podkreśla się to że sąd administracyjny powinien w swych orzeczeniach uwzględnić zakaz refermationis in peius, nie pogarszać sytuacji prawnej strony skarżącej na skutek wydanego orzeczenia. NSA dokonuje oceny zgodności zaskarżonej decyzji podatkowej z prawem w świetle stanu faktycznego sprawy istniejącego w chwili jej wydania. Pełnomocnikiem może być: adwokat lub rada prawny a ponadto współuczestnik sporu, jak również rodzice, małżonek, rodzeństwo lub zstępni strony oraz osoby pozostające ze stroną w stosunku przysposobienia. Pełnomocnikiem osoby prawnej lub podmiotu gospodarczego może być również pracownik tej jednostki albo jej organu nadrzędnego.
Regułą postępowania przed NSA jest iż rozprawa odbywa się przy tzw. otwartych drzwiach a zatem ma charakter rozprawy jawnej. Sąd rozpatruje sprawy zwykle w składzie trzech sędziów. Jeżeli w sprawie występują istotne wątpliwości prawne skład orzekający może wystąpić do Prezesa NSA o rozpoznanie sprawy przez skład siedmiu sędziów lub o wyjaśnienie wątpliwości prawnych przez skład siedmiu sędziów, izbę lub połączone izby.
Wyrok rozstrzyga sprawę co do stwierdzenia naruszenia prawa i skutków prawnych tego naruszenia. Natomiast postanowienie wydaje się w razie odrzucenia skargi, umorzenia postępowania na posiedzeniu niejawnym lub na rozprawie oraz w celu rozstrzygnięcia innych kwestii procesowych związanych ze sprawą wynikających w toku postępowania sądowego.
Wyroki NSA z uwagi na spełnienie żądań zawartych w skardze można podzielić na uwzględniające skargę i nie uwzględniające jej. Uzasadnienie orzeczenia sporządza się w instrukcyjnym terminie 30 dni od dnia ogłoszenia sentencji orzeczenia. W razie stwierdzenia że organ którego działania lub bezczynności dotyczy orzeczenie sądu administracyjnego nie wykonał w całości lub w części tego orzeczenia może orzec o wymierzeniu temu organowi kary grzywny. Grzywnę wymierza sąd według własnej oceny stopnia przewinienia organy w wysokości do dziesięciokrotnego przeciętnego wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw za ostatni miesiąc kwartału poprzedzającego dzień wydania orzeczenia o ukaraniu grzywną ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie odrębnych przepisów. Orzeczenie sądu o ukaraniu grzywną zapada na posiedzeniu niejawnym w formie postanowienia i podlega wykonaniu w drodze egzekucji sądowej bez opatrywania go klauzulą wykonalności. W przypadku nie wykonania orzeczeń sądu administracyjnego NSA w danej sprawie uzyskuje uprawnienie refarmatoryjne.
Osobie która poniosła szkodę majątkową na skutek niewykonania orzeczenia sądu administracyjnego służy roszczenie o odszkodowanie. Uprawnienie do wniesienia rewizji nadzwyczajnej w sprawach podatkowych przysługuje tylko takstatywnie wymienionym podmiotom, a mianowicie Ministrowi Sprawiedliwości, Prokuratorowi Generalnemu, Pierwszemu Prezesowi SN, Prezesowi NSA, RPO. Legitymację do złożenia skargi o wznowienie postępowania mają strony postępowania przed NSA, w którym zapadło prawomocne orzeczenie. Skargę wnosi się w terminie jednego miesiąca liczonego od dnia, w którym strona dowiedziała się o podstawie wznowienia postępowania.
2.4 Umorzenie postępowania jako następstwo wygaśnięcia zobowiązania podatkowego
W toku postępowania egzekucyjnego może nastąpić przypadek zawieszenia, wstrzymania lub też umorzenia tego postępowania.
Zawieszenie postępownia może nastąpić:
-z mocy prawa
-z urzędu
-na zgodny wniosek stron postępowania
-na wniosek wierzyciela
-na wniosek dłużnika
Zawieszenie z mocy samego prawa następuje w chwili zaprzestania czynności egzekucyjnych na wskutek siły wyższej /np.może to być klęska żywiołowa, katastrofa/, która to siła uniemożliwia prawidłowe funkcjonowanie organu egzekucyjnego.
Postępowanie egzekucyjne może zostać zawieszone z urzędu m.in wtedy gdy:
1.Nastąpiła śmierć wierzyciela lub dłużnika. W wyjątkowych wypadkach śmierć dłużnik lub wierzyciela może skutkować umorzeniem postępowania. Postępowanie może zostać podjęte na powrót na wnioek i z udziałem spadkobierców. Jeśli spadkobierca dłużnika nie jest znany lub też nie podjął spadku sąd na wniosek wierzyciela ustanawia kuratora.
2.Gdy okaże się że że wierzyciel lub dłużnik nie ma zdolności do dokonywania czynności procesowych ani przedstawiciela ustawowego. Jeśli okaże się że zdolności procesowej nie ma dłużnik sąd na wniosek wierzyciela /lub w przypadku gdy egzekucja jest wszczęta z urzędu to bez takiego wniosku/ sąd ustanawia dla dłużnika kuratora na czas do ustanowienia przedstawiciela ustawowego. Podjęcie postępowana następuje na wniosek strony po uzyskaniu przez nią zdolności procesowej ustanoweniu przedstawiciela ustawowego lub na wniosek tego przedstawiciela
3.Jeżeli strona lub jej przedstawiciel ustawowy znajduje się w miejscowości pozbawionej wskutek nadzwyczajnych wydarzeń komunikacji z siedzibą sądu.
4.Jeżeli w stosunku do dłużnika zostało wszczęte postępowanie upadłościowe, a spór dotyczy przedmiotu wchodzącego w skład masy upadłości.
Wierzyciel może w każdym czasie trwania postępowania egzekucyjnego złożyć wniosek o zawieszenie tego postępownia.
Organ egzekucyjny może także zawiesić postępowanie na wniosek dłużnika w takich wypadkach gdy:
-sąd uchylił natychmiastową wykonalność tytułu lub wstrzymał jego wykonanie
-dłużnik złożył zabezpieczenie konieczne według orzeczenia sądowego do zwolnienia go od egzekucji
-jeżeli złożono skargę na czynności komornika lub zażalenie na postanowienie sądu.
Zawieszenie może być uzależnione od złożenia przez dłużnika zabepieczenia. Jeżeli dłużnik zabezpieczy spełnienie swego obowiązku, sąd może uchylić dokonane czynności egzekucyjne, z wyjątkiem zajęcia.
Wstrzymanie postępownia egzekucyjnego
Komornik może wstrzymać dokonanie swoich czynności egzekucyjnych w przypadku gdy dłużnik złoży na piśmie /nie budzący wątpliwości dowód/ że wykonał swój obowiązek w stosunku do wierzyciela lub też wierzyciel udzielił mu zwłoki
Umorzenie postępowania
Umorzenie postępowania egzekucyjnego może nastąpić:
-z mocy samego prawa
-z urzędu
-na wniosek
Z mocy samego prawa umorzenie postępowania egzekucyjnego może nastąpić w przypadku braku dokonania przez wierzyciela w ciągu jednego roku czynności która jest potrzebna do dalszego toku postępowania lub też nie zażądał on podjęcia zawieszonego postępowania
Z urzędu umorzenie postępowania egzekucyjnego następuje m.in. gdy:
-jeżeli okaże się, że egzekucja nie należy do organów sądowych
-jeżeli wierzyciel lub dłużnik nie mają zdolności do występowania w postępowniu w chrakterze strony
-egzekucja ze względu na jej przedmiot lub na osobę dłużnika jest niedopuszczalna
-jeżeli jest oczywiste, że z egzekucji nie uzyska się sumy wyższej od kosztów egzekucyjnych
Umorzenie postępowania na wniosek może nastąpić m.in. gdy:
-zażąda tego wierzyciel-jednak w sprawach, w których egzekucję wszczęto z urzędu lub na żądanie uprawnionego organu, wniosek wierzyciela o umorzenie postępowania wymaga zgody sądu lub uprawnionego organu, który zażądał wszczęcia egzekucji
-gdy prawomocnym orzeczeniem tytuł wykonawczy został pozbawiony wykonalności (np.prawomocne postanowienie o umorzeniu postępowania)
-jeżeli egzekucję skierowano przeciwko osobie, która według klauzuli wykonalności nie jest dłużnikiem i która sprzeciwiła się prowadzeniu egzekucji,
- jeżeli prowadzenie egzekucji pozostaje z innych powodów w oczywistej sprzeczności z treścią tytułu wykonawczego
-jeżeli wierzyciel jest w posiadaniu zastawu zabezpieczającego pełne zaspokojenie egzekwowanego roszczenia, chyba że egzekucja skierowana jest do przedmiotu zastawu.
Skutkiem umorzenia postępowania egzekucyjnego jest uchylenie czynności egzekucyjnych. Umorzenie jednak nie pozbawia jednak wierzyciela możliwości wszczęcia ponownego postępowania egzekucyjnego, chyba że innych przyczyn egekucja jest niedopuszczalna.
Ponieważ wszczęcie postępowania egzekucyjnego przerywa bieg przedawnienia to po umorzeniu postępowania przedawnienie biegnie od nowa
Jednak nie dotyczy to przypadku umorzenia postępowania z mocy samego prawa gdyż uważa się że w tym wypadku nie nastąpiło przerwanie biegu przedawnienia.
Przed zawieszeniem lub umorzeniem postępowania organ egzekucyjny powinien wysłuchać wierzyciela i dłużnika
Nie dotyczy to wypadku, gdy istnieje wykonalne orzeczenie uzasadniające zawieszenie postępowania lub prawomocne orzeczenie uzasadniające umorzenie postępowania albo gdy zawieszenie lub umorzenie ma nastąpić z mocy samego prawa lub z woli wierzyciela. Na postanowienie sądu co do zawieszenia lub umorzenia postępowania przysługuje zażalenie.
3 Pobranie podatku przez płatnika lub inkasenta
Najdogodniejszą dla podatnika formą poboru podatku jest jego pobór u źródła przychodów tj. w drodze potrącenia z wypłacanej podatnikowi należności. W podatku dochodowym od osób fizycznych zastosowano tę zasadę w odniesieniu do wynagrodzeń ze stosunku służbowego, stosunku pracy z podmiotami gospodarczymi oraz z wykonywania pracy nakładczej. Opodatkowaniu u źródła podlegają zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego przez zakłady pracy a także należności z tytułu wykonywanych osobiście umów o dzieło lub zlecenie.
Osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą występują jako płatnicy i podatnicy podatku dochodowego. Duże znaczenie w tym zakresie ma pobór zaliczek na podatek przez osoby fizyczne (firmy prywatne). Jako płatnicy (zakłady pracy) obowiązani są obliczać i pobierać zaliczki od wynagrodzeń ze stosunku pracy.
Zaliczki pobierane przez pracodawcę od wymienionych dochodów za miesiąc styczeń do grudnia wynoszą:
a) 19% dochodu uzyskanego w danym miesiącu ? za miesiąc od początku roku do miesiąca włącznie, z którym dochód podatnika (pracownika) uzyskany od początku roku w tym zakładzie pracy przekroczył kwotę stanowiącą górną granicę 1-go przedziału skali podatkowej
b) 30% dochodu uzyskanego w danym miesiącu ? za miesiące następujące po miesiącu w którym dochód uzyskany od początku roku przekroczył kwotę określoną w pkt. a
c) 40% dochodu uzyskanego w danym miesiącu ? za miesiące następujące po miesiącu w którym dochód uzyskany od początku roku przekroczył kwotę stanowiącą górną granicę 2-go przedziału skali podatkowej
Za dochód podatnika (pracownika) uważa się uzyskanie w ciągu miesiąca przychodu ze stosunku służbowego, stosunku pracy i pracy nakładczej po odliczeniu kosztów ich uzyskania. Przychodami są wpłaty pieniężne i wartości pieniężne, określone w wysokości 0,25% kwoty stanowiącej górną granicę pierwszego przedziału skali podatkowej miesięcznie.
Osoby fizyczne będące podmiotem gospodarczym które dokonują wypłaty należności z tytułu działalności wykonywanej osobiście pobierają zaliczki na podatek dochodowy (art. 42 ust. 3).
Wysokość zaliczek wynosi 20% należności pomniejszonej o koszty uzyskania przychodów, 20% w stosunku do uzyskanego przychodu z działalności wykonywanej osobiście i 50% z tytułu przeniesienia (korzystania) z ww. praw. Podatnicy podatku nie są obowiązani do poboru zaliczek od wypłaconych należności z tytułów umów o dzieło lub umów zlecenia jeżeli podatnik złoży oświadczenie że wykonywane przez niego usługi wchodzą w zakres prowadzonej działalności gospodarczej. Podatnicy osiągający dochody z prowadzonej działalności gospodarczej są obowiązani bez wezwania wpłacić w ciągu roku podatkowego zaliczki miesięcznej na podatek dochodowy.
Dochodem z działalności gospodarczej stanowiącym podstawę obliczenia zaliczki u podatników prowadzących księgi podatkowe jest różnica pomiędzy przychodem i kosztami jego uzyskania wynikającymi z tych ksiąg. Jeżeli podatnik na koniec miesiąca sporządza remanent towarów, surowców i materiałów dochód powiększa się o różnicę pomiędzy wartością remanentów.
Wysokość zaliczek za miesiąc do listopada roku podatkowego ustala się w następujący sposób:
a) obowiązek wpłacania zaliczek powstaje poczynając od miesiąca w którym dochody te przekroczyły kwotę podającą obligatoryjność zapłacenia podatku
b) zaliczkę za ten miesiąc stanowi podatek obliczony od tego dochodu
c) zaliczkę za dalsze miesiące ustala się w wysokości różnicy pomiędzy podatkiem należnym od dochodu osiągniętego od początku roku a sumą zaliczek za miesiące poprzedzające
Podatnik odpowiada całym swoim majątkiem za wynikające ze zobowiązań podatkowych podatki. W przypadku osób pozostających w związku małżeńskim odpowiedzialność obejmuje majątek odrębny podatnika oraz majątek wspólny podatnika i jego małżonka. Skutki prawne ograniczenia, zniesienia, wyłączenia lub ustania wspólności majątkowej nie odnoszą się do zobowiązań podatkowych powstałych przed dniem :
a) zawarcia umowy o ograniczeniu lub wyłączeniu ustawowej wspólności majątkowej
b) zniesienia wspólności majątkowej prawomocnym orzeczeniem sądu
c) ustania wspólności majątkowej w przypadku ubezwłasnowolnienia małżonka
d) uprawomocnienia się orzeczenia sądu o separacji
Płatnik odpowiada za podatek nie pobrany lub podatek pobrany a nie wpłacony. Inkasent odpowiada za podatek pobrany a nie wpłacony. Płatnik lub inkasent odpowiada za należności całym swoim majątkiem.
4 Potrącenie
4.1 Porównanie instytucji potrącenia w prawie cywilnym i prawie podatkowym
Potrącenie może mieć miejsce na wniosek podatnika lub z urzędu ? gdy wierzytelność podatnika wobec Skarbu państwa jest wzajemna, bezsporna, wymagalna i powstała z takstatywnie wyliczonych tytułów.
Potrąceniom podlegają następujące wierzytelności podatnika wobec skarbu państwa, przykładem może tu być potrącenie:
a) tytułu odszkodowania za niesłuszne skazanie, tymczasowe aresztowanie lub zatrzymanie uzyskane na podstawie przepisów k.p.k.
b) z tytułu robót budowlanych, dostaw i usług
Moment dokonania potrącenia zobowiązanie podatkowego z wierzytelności podatnika wobec skarbu państwa zależy od sposobu wszczęcia postępowania w tym zakresie.
Wolna od potrąceń jest kwota minimalnego wynagrodzenia, po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne oraz zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych. Za błędną trzeba uznać interpretację, że odliczenia dokonuje się od kwoty minimalnego wynagrodzenia. Zgodnie z art. 87 1 Kodeksu pracy potrąceń dokonuje się z kwoty wynagrodzenia pozostałej po odliczeniu składek i zaliczki.
Postępowanie podatkowe ma na celu ustalenie istnienia i zakresu roszczeń pieniężnych państwa oraz samorządy terytorialnego w stosunku do podmiotów które znajdują się w sytuacji określonej przez prawo podatkowe.
Rozstrzygnięcie każdej sprawy podatkowej wymaga ustalenia dwóch stanów: stanu prawnego określonego w przepisach prawnych dotyczących poszczególnych podatków i w przepisach ogólnych prawa podatkowego materialnego oraz podatkowego stanu faktycznego.
Pierwszy model prawnego postępowania podatkowego który można określić mianem ?rozłącznego? zakłada oddzielne uregulowanie prawne postępowania podatkowego i ogólnego postępowania administracyjnego. W modelu tym nie zakłada się bezpośredniego stosowania przepisów ogólnego postępowania administracyjnego przy rozstrzyganiu spraw podatkowych. Drugi możliwy model zwany ?inkorporacyjnym? polega na całkowitym włączeniu postępowania podatkowego do ogólnego postępowania administracyjnego. W modelu tym dla rozstrzygnięcia indywidualnych spraw podatkowych znajdowałyby zastosowanie tylko i wyłącznie przepisy obowiązujące w zakresie ogólnego postępowania administracyjnego natomiast nie miałyby racji bytu odrębne instytucje prawne właściwe tylko postępowaniu podatkowemu. Powyższy model postępowania podatkowego jest modelem tylko teoretycznym. Trzeci model nazywany mianem ?mieszanego? bądź ?pośredniego? zakłada iż postępowanie podatkowe jest szczególnym postępowaniem administracyjnym.
Fundamentalną zasadą postępowania podatkowego jest zasada praworządności polegająca na tym, że organy podatkowe działają na podstawie prawa i zgodnie z prawem. Zasada prawdy obiektywnej jest naczelną zasadą postępowania podatkowego mającą wpływ na ukształtowanie całego toku postępowania a zwłaszcza na rozłożenia ciężaru dowodu w tym postępowaniu. Zobowiązuje ona w toku postępowania organy podatkowe do podejmowanie wszelkich niezbędnych działań w celu dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz załatwienia sprawy. Środkami które służą w postępowaniu do ustalenia prawdy obiektywnej są przede wszystkim dowody. Zasada udzielania pomocy prawnej nakłada na organy podatkowe obowiązek należytego i wyczerpującego informowania na wniosek strony o przepisach prawa podatkowego pozostających w związku z przedmiotem postępowania podatkowego. Organ podatkowy nie jest zatem zobowiązany do udzielania wnioskodawcy informacji o przepisach innych aniżeli podatkowe nawet jeżeli pozostają w związku z toczącym się postępowaniem podatkowym. Zasada czynnego udziału stron w każdym stadium postępowania podatkowego, organy podatkowe obowiązane są zapewnić stronom ich czynny udział w każdym stadium postępowania a przed wydaniem decyzji umożliwić im wypowiedzenie się co do zebranych dowodów i materiałów oraz zgłoszonych żądań. Sformułowanie zasady o takiej treści należy wiązań z tym iż postępowanie podatkowe nie ma charakteru kontradyktoryjnego, dominująca jest w nim pozycja organu podatkowego. Z zasadą czynnego udziału stron w postępowaniu wiąże się ściśle zasada dochodzenia do prawdy obiektywnej oraz zasada praworządności. Gwarancjami procesowymi realizacji tych zasad są uprawnienia zapewniające stronom bezpośredni wpływ na przebieg postępowania wyjaśniającego i dowodowego oraz na samą decyzję. Zasada przekonywania stron nawiązuje do metod działania państwa demokratycznego. Organy podatkowe prowadzące postępowanie mają obowiązek uzasadniania oraz wyjaśniania stronom przesłanej i motywów podejmowania takiej a nie innej decyzji. Strona w toku całego przeprowadzonego postępowania podatkowego oraz uzasadnienia decyzji winna być przekonana iż w danym stanie prawnym i faktycznym niedopuszczalne było inne rozstrzygnięcie aniżeli te które zapadło.
Zasada szybkości i prostoty postępowania nakazuje organom podatkowym wnikliwe i szybkie działanie oraz posługiwanie się możliwie najprostszymi środkami prowadzącymi do załatwienia sprawy. Sprawy które nie wymagają zbierania dowodów, informacji lub wyjaśnień powinny być załatwiane niezwłocznie. Zasada zaufania do organów podatkowych spina w całość ogólne zasady postępowania podatkowego, zasada pisemności nakazuje załatwiać sprawy podatkowe w formie pisemnej, zasada dwuinstancyjności polega na tym iż od rozstrzygnięcia I instancji przysługuje stronie środek odwoławczy do drugiej wyższej instancji, zasada trwałości decyzji ostatecznych jest nie tylko ochrona praw nabytych strony ale w ogóle istniejącego porządku prawnego. Pewność obrotu prawnego wymaga by decyzje ostateczne w sprawach podatkowych były co do zasady trwałe, by podatnik uiszczając należność pieniężną wynikającą z decyzji miał pewność iż po raz drugi organy podatkowe nie będą żądały zapłacenia podatku. Decyzja podatkowa staje się w postępowaniu ostateczna wtedy gdy strona nie złożyła w terminie 14 dni odwołania albo gdy decyzję wydał organ odwoławczy, albo gdy decyzję tylko w jednej instancji wydał na skutek ustawowego upoważnienia Minister Finansów. Ostatecznej decyzji podatkowej przysługuje ponadto domniemanie legalności a to oznacza, że do chwili jej uchylenia bądź stwierdzenia jej nieważności może ona być przez uprawnioną stronę wykonywana.
Zasada jawności postępowania wyłącznie dla stron ma na względzie interes samej strony i nie jest znana ogólnemu postępowaniu administracyjnemu. Organy podatkowe w trakcie postępowania podatkowego gromadzą cały szereg danych o sytuacji finansowej, majątkowej i osobistej podatnika, o rodzaju i rozmiarach prowadzonej rzecz niego działalności.
Zasada sądowej kontroli legalności decyzji podatkowej przez niezawisły i bezstronny sąd administracyjny.
W postanowieniach ogólnych postępowania podatkowego w stosunku do orzeczeń wójtów, starosty i marszałka województwa w sprawach podatkowych organami wyższego stopnia są samorządowe kolegia odwoławcza a w stosunku do orzeczeń urzędów skarbowych i inspektorów kontroli skarbowej izby skarbowe. Organem naczelnym w stosunku do wszystkich państwowych organów podatkowych jest Minister Finansów.
Przez właściwość rzeczową należy tu rozumieć uprawnienia organu podatkowego do prowadzenia postępowania i wydania decyzji raz postanowień czy zaświadczeń w sprawach podatkowych. Do zakresu działania urzędów skarbowych w I instancji należy: ustalanie lub określanie i pobór podatków oraz nie podatkowych należności budżetowych jak również innych należności na podstawie odrębnych przepisów; rejestrowanie podatników oraz przyjmowanie deklaracji podatkowych; wykonywanie kontroli podatkowej; podział i przekazywanie, na zasadach określonych w odrębnych przepisów, dochodów budżetowych między budżetem państwa i budżetami jednostek samorządy terytorialnego; prowadzenie dochodzeń w sprawa karanych skarbowych; wykonywanie egzekucji administracyjnej należności pieniężnych a także kar majątkowych w zakresie określonym w przepisach Kodeksu karnego wychowawczego oraz kodeksu karnego skarbowego.
Do izby skarbowej jako organu wyższego stopnia w stosunku do urzędu skarbowego na podstawie art. 5 ust. 7 powyższej ustawy należy m.in. rozstrzyganie w II instancji w sprawach należących w I instancji do urzędów skarbowych. Do ich kompetencji należy ponadto ustalanie i udzielanie oraz analizowanie prawidłowości wykorzystania dotacji przedmiotowych dla podmiotów gospodarczych w zakresie ustalonym przez Ministra Finansów.
Organami wyższego stopnia w indywidualnych w sprawach rozpatrywanych w I instancjach przez orany samorządu terytorialnego są samorządowe kolegia odwoławcza. Są one organami właściwymi w szczególności do rozpatrywania odwołań od decyzji, zażaleń na postanowienia, żądań wznowienia postępowania lub stwierdzenia nieważności oraz skarg w trybie uregulowanym przez przepisy Ordynacji podatkowej. Częścią składową właściwości rzeczowej organów podatkowych jest tzw. właściwość instancyjna . Rozstrzyga ona który z właściwych w danej sprawie organów podatkowych jest uprawniony do załatwienia określonej sprawy w I instancji a który jako II instancja.
Przez właściwość miejscową należy rozumieć uprawnienie organu podatkowego do prowadzenia postępowania w określonej sprawie ze względu na terytorialny zasięg jego kompetencji. Przy ustalaniu właściwości rzeczowej, funkcjonalnej czy też miejscowej mogą powstawać spory kompetencyjne między organami podatkowymi. Spory takie mogą przybierać charakter sporów pozytywnych czyli w przypadku gdy przynajmniej dwa organy uważają się za uprawnione do załatwienia sprawy podatkowej lub sporów negatywnych w przypadku gdy żaden organ nie uważa się za właściwy do załatwienia sprawy.
Działalność organów podatkowych w załatwianiu spraw tak konfliktowych jak sprawy podatkowe winna cechować bezstronność, działanie wolne od jakichkolwiek wpływów mogących podważyć zaufanie obywateli do ich rozstrzygnięć oraz służyć przede wszystkim urzeczywistnieniu zasady dochodzenia do prawdy obiektywnej. Gwarancją procesową bezstronności działania aparatu fiskalnego są m.in. postanowienia art. 131 i 132 o.p., normujące instytucję wyłączenia organu podatkowego w określonych sytuacjach rozumianą jako wyłączenie całej instancji. Także instytucja wyłączenia pracownika organu podatkowego służy realizacji w postępowaniu podatkowym zasady zaufania do organów podatkowych oraz zasady prawdy obiektywnej.
4.2 Warunki dopuszczalności potrącenia
Pracodawca może potrącać bez zgody pracownika tylko ściśle określone należności, wymienione wyczerpująco w art. 87 KP
Na podstawie art. 87/1 k.p. wolna od potrąceń jest kwota wynagrodzenia za pracę w wysokości:
a) minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalanego na podstawie odrębnych przepisów, przysługującego pracownikom zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy, po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne oraz zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych b) przy potrącaniu sum egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne: 75% wynagrodzenia określonego w pkt. 1 - przy potrącaniu zaliczek pieniężnych udzielonych pracownikowi, 90% wynagrodzenia określonego w pkt. 1 - przy potrącaniu kar pieniężnych przewidzianych w art. 108.
Jeżeli pracownik jest zatrudniony w niepełnym wymiarze czasu pracy, kwoty określone w 1 ulegają zmniejszeniu proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy (art. 87/1 2 k.p.)
Inne potrącenia mogą być dokonywane w następujących granicach:
a) świadczenia alimentacyjne - do wysokości 60% świadczenia przedemerytalnego
b) egzekwowane należności związane z odpłatnością za pobyt w domach pomocy społecznej
c) odpłatnością za pobyt w zakładach opiekuńczo-leczniczych, odpłatnością za pobyt w zakładach pielęgnacyjno-opiekuńczych - do wysokości 50% świadczenia przedemerytalnego,
d) inne egzekwowane należności - do wysokości 25% świadczenia przedemerytalnego.
Należy przy tym zaznaczyć, że świadczenie przedemerytalne jest wolne od potrąceń w wysokości odpowiadającej:
a) 50% kwoty najniższej emerytury lub renty (w kwocie potrącenia uwzględnia się koszty i opłaty egzekucyjne)
b) 60% kwoty najniższej emerytury lub renty
c) 20% najniższej emerytury lub renty
Z wynagrodzenia za pracę odlicza się, w pełnej wysokości, kwoty wypłacone w poprzednim terminie płatności za okres nieobecności w pracy, za który pracownik nie zachowuje prawa do wynagrodzenia. Istota tego odliczenia polega na możliwości zmniejszenia przez zakład pracy kwoty wynagrodzenia pracownika, podlegającej wypłaceniu w danym miesiącu, o wynagrodzenie wypłacone mu jedynie w poprzednim terminie płatności za czas nieobecności w pracy, za który wynagrodzenie mu nie przysługuje .
Termin płatności wiąże się ze sposobem powstania zobowiązań, termin jest określony w przepisach prawa oraz jest określony na 14 dzień od daty doręczenia decyzji.
Jeżeli mamy zaległości z różnych okresów a nie wpłacamy pełnej kwoty tylko jej część nie opisując równocześnie czego wpłata ta dotyczy wówczas zostanie to zaliczone na poczet najstarszej zaległości.
Odsetki za zwłokę nierozerwalnie są związane z zaległością podatkową. Nie nalicza się odsetek jeśli nie przekraczałyby one 3-krotnośći opłaty pocztowej lub jeśli organ odwoławczy nie rozpatrzył w terminie decyzji. Do naliczenia odsetek, podobnie jak i samego zobowiązania, zobowiązany jest podatnik.
Odsetki za zwłokę wynoszą dwukrotność stopy kredytu lombardowego, są zawsze wyższe od odsetek ustawowych. Każda wpłata która nie obejmuje całości należności zaliczana jest proporcjonalnie na zaległość główną i odsetki, np.:
Zaległość Odsetki Razem
1000 600 1600
500 300 800 wpłacona kwota
Opłata prolongacyjna ? liczona w wysokości ? odsetek za zwłokę w skali roku. Liczy się, jeżeli zaległość podatkowa jest związana z odroczonym terminem płatności.
Jeżeli podatnik nie płacił w ciągu roku zaliczek na podatek dochodowy, a na koniec roku ?wyjdzie na zero?, organ podatkowy ma obowiązek wydania decyzji o wysokości odsetek za zwłokę za nie wpłacane zaliczki. Odsetki te narastają aż do momentu zapłaty.
W przypadku dokonania bezprawnego potrącenia przez pracodawcę na zaspokojenie długu pracownika wobec osoby trzeciej dochodzenie roszczenia o wynagrodzenie za pracę nie jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego .
5 Zaliczenie nadpłaty lub zwrotu podatku
5.1 Uwagi ogólne
Definicja nadpłaty została określona w ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 roku w Ordynacji podatkowej. Za nadpłatę ustawodawca przyjął: kwotę nadpłaconego lub nienależnie zapłaconego podatku, kwotę podatku pobraną przez płatnika nienależnie lub w wysokości większej od należnej, świadczenie płatnika lub inkasenta, jeżeli w decyzji wydanej w związku z niedopełnieniem przez płatnika lub inkasenta ich obowiązków, określono je nienależnie, lub w wysokości większej niż należna.
Wysokość nadpłaty określana jest w zasadzie przez organ podatkowy. Istnieje jednak szereg sytuacji, gdy określa ją podatnik - są to jednak oznaczone przypadki. Tu prawo przewiduje dwie sytuacje: podatnik obowiązany jest złożyć wniosek o zwrot nadpłaty np. nadpłata powstała w wyniku prawomocnego orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego sytuacje, w których wniosek taki jest zbędny.
Zatem nadpłata podatku to nadpłacony lub nienależnie zapłacony podatek. Wyróżniamy następujące okresy do zwrotu nadpłaty: miesiąc w przypadku uchylenia wcześniejszej decyzji, dwa miesiące jeżeli podatnik składa wniosek o stwierdzenie nadpłaty wraz z korektą deklaracji, trzy miesiące w sytuacji rozliczeń podatku dochodowego od osób fizycznych.
Jeżeli terminy zwrotu nie są przestrzegane organ podatkowy obowiązany jest naliczyć oprocentowanie które jest równe wysokości odsetek za zwłokę ( 200% kredytu lombardowego). Oprocentowanie jest naliczone od daty powstania nadpłaty ( np. z dniem złożenia zeznania). Oprocentowanie jest wypłacane łącznie z kwotą nadpłaty. Jeśli podatnik posiada zaległości podatkowe, to nadpłata zostanie z urzędu zaliczona na poczet tych należności. Od 2003 r. koszty doręczenia przekazu ponosi podatnik.
Zwrot podatku reguluje art. 11. Nie chodzi tu o rozliczenie czy o spłatę nadpłaconego podatku. Tu podatek zostaje naliczony i pobrany we właściwej wysokości.
Podatek podlega zwrotowi jeżeli:
a) uchylone zostały skutki prawne oświadczenia woli (nieważność względna)
b) nie spełnił się warunek zawieszający od którego uzależniono wykonanie czynności cywilnoprawnej
c) umowa spółki w wyniku ostatecznej decyzji odmawiającej spółce wydania koncesji na podjęcie działalności gospodarczej została rozwiązana
5.2 Postanowienie o zaliczeniu jako akt formalny
Ordynacja podatkowa przewiduje również sytuacje w których nadpłata powstaje w terminie późniejszym niż moment wpłaty kwot nienależnych lub nadpłaconych. Nadpłata powstaje wtedy nie z dniem zapłaty podatku, ale dopiero z dniem poinformowania organu podatkowego o jej istnieniu poprzez złożenie zeznania lub deklaracji. Nie zmienia to faktu, że dzień ten może być równy dniu zapłaty podatku. Zgodnie z art. 73 2 o.p. z takimi sytuacjami będziemy mieć do czynienia w zakresie złożenia: zeznania rocznego w podatku dochodowym, deklaracji podatku akcyzowego, deklaracji o wpłatach z zysku za dany rok obrotowy dla jednoosobowych spółek Skarbu Państwa i przedsiębiorstw państwowych. Podobną zasadę przyjęto także w przypadku złożenia korekty deklaracji w podatku od towarów i usług obniżającej wysokość zobowiązania podatkowego.
Za nadpłatę uważa się kwotę:
a) nadpłaconego lub nienależnie zapłaconego podatku
b) podatku pobraną przez płatnika nienależnie lub w wysokości większej od należnej
c) zobowiązania zapłaconego przez płatnika lub inkasenta jeżeli w decyzji o której mowa w art. 30 4 określono je nienależnie lub w wysokości większej od należnej
d) zobowiązania zapłaconego przez osobę trzecią lub spadkobiercę jeżeli w decyzji o ich odpowiedzialności określono je nienależnie lub w wysokości większej od należnej
Jeżeli wpłata dotyczyła zaległości podatkowej na równi z nadpłatą traktuje się także część wpłaty która została zaliczona na poczet odsetek za zwłokę.
Opłata skarbowa, podlega zwrotowi zgodnie z art. 12:
a) od odwołania jeżeli odwołanie to zostało w całości uwzględnione albo decyzja której odwołanie dotyczyło została w innym trybie w całości uchylona lub stwierdzono jej nieważność
b) od żądania wznowienia postępowania, stwierdzenia nieważności decyzji lub jej uchylenia bądź zmiany jeżeli decyzja której wniosek dotyczy została uchylona zmieniona lub stwierdzono jej nieważność
c) od czynności urzędowych jeżeli mimo zapłacenia opłaty nie dokonano czynności urzędowej
Zwrot opłaty nie przysługuje jeżeli zapłacona opłata skarbowa nie przekracza 2 zł.
Podatnikom VAT przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego przy nabyciu towarów i usług (art. 19 ust. 1 ustawy). Kwotę podatku naliczonego stanowi suma kwot podatku określonych w fakturach stwierdzających nabycie towarów i usług a w przypadku importu suma kwot podatku wynikająca z dokumentów celnych. Kwotę podatku naliczonego stanowi również kwota podatku należnego od importu usług z wyjątkiem podatku od usług: turystyki wyjazdowej, usług związanych ze sprzedażą zwolnioną od podatku, z czynnościami nieobjętymi zakresem przedmiotowym ustawy.
W art. 25 ust. 1 ustawy określone zostały sytuacje w których nie przysługuje podatnikom prawo obniżenia kwoty lub zwrotu różnicy podatku należnego. I tak nie przysługuje ono w odniesieniu do nabywanych przez podatnika: towarów lub usług służących do wytworzenia lub odprzedaży towarów bądź świadczenia usług zwolnionych od podatku, importu usług w związku z którymi zapłata należności jest dokonywana bezpośrednio lub pośrednio na rzecz podmiotu mającego miejsce zamieszkania, siedzibę lub zarząd na terytorium lub w kraju wymienionym w załączniku nr 9 do ustawy, samochodów osobowych oraz innych samochodów o dopuszczalnej ładowności do 500 kg z wyjątkiem przypadków gdy odprzedaż lub oddanie w odpłatne używanie na podstawie umów leasingu tych samochodów stanowi przedmiot działalności podatnika, części składowych zużytych do wytworzenia przez podatnika samochodów jeżeli samochody te zostały zaliczone przez tego podatnika do środków trwałych, towarów i usług jeżeli wydatki na ich nabycie nie mogą być zaliczone do kosztów uzyskania przychodów w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym z wyjątkiem przypadków gdy brak możliwości zaliczenia tych wydatków do kosztów uzyskania przychodów pozostaje w bezpośrednim związku ze zwolnieniem od podatku dochodowego, paliw silnikowych benzynowych, oleju napędowego oraz gazu wykorzystywanych do napędu samochodów osobowych lub innych samochodów o dopuszczalnej ładowności do 500 kg, usług noclegowych i gastronomicznych, z wyjątkiem:
Z przypadków gdy usługi te zostały nabyte przez podatników świadczących usługi turystyki jeżeli w skład usługi turystyki wchodzą usługi noclegowe lub gastronomiczne bądź jedne i drugie, zakupów gotowych posiłków przeznaczonych dla pasażerów przez podatników świadczących usługi przewozu osób, towarów i usług których nabycie: zostało udokumentowane fakturami otrzymanymi przed dniem utraty zwolnienia określonego w art. 14 ust. 1 lub 6 albo przed dniem rezygnacji z tego zwolnienia z wyjątkiem przypadków określonych w art. 14 ust. 3 i 3b, nastąpiło w wyniku darowizny lub nieodpłatnego świadczenia usługi.
Obniżenie kwoty podatku należnego następuje: nie wcześniej niż w rozliczeniu za miesiąc w którym podatnik otrzymał fakturę albo dokument celny i nie później niż w rozliczeniu za miesiąc następny, w przypadku importu usług w rozliczeniu za miesiąc następujący po miesiącu w którym powstał obowiązek podatkowy w podatku należnym od importu usług z tym że u podatników o których mowa w art. 14a ustawy w miesiącu w którym powstał obowiązek podatkowy w podatku należnym od importu tych usług,
w przypadku dokonania spisu z natury określonego w art. 14 ust. 3 ustawy najpóźniej w rozliczeniu za miesiąc następujący po miesiącu w którym dokonano tego spisu, w przypadku stosowania w imporcie towarów procedury uproszczonej o której mowa w art. 80 1 pkt 3 Kodeksu celnego jednak nie wcześniej niż w rozliczeniu za miesiąc w którym podatnik dokonał wpisu do rejestru i nie później niż w rozliczeniu za miesiąc następny.
Obniżenie kwoty podatku należnego następuje pod warunkiem dokonania przez podatnika zapłaty podatku wykazanego w tym rejestrze, jednakże obniżenie kwoty podatku należnego o której mowa w ust. 1 i 3 nie może nastąpić jednak wcześniej niż w miesiącu otrzymania przez nabywcę towaru lub wykonania usługi albo otrzymania faktury potwierdzającej dokonanie przedpłaty (zaliczki, zadatku, raty) podlegającej opodatkowaniu. Jeżeli podatnik nie dokonał obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego w terminach o których mowa wyżej może obniżyć kwotę podatku należnego przez dokonanie korekty deklaracji dla podatku od towarów i usług za okresy wskazane w ust 3, art. 19 jednak nie później niż w ciągu roku licząc od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu w którym podatnik nabył prawo do obniżenia kwoty podatku należnego. Jeżeli w tym okresie podatnik nie wykonał czynności podlegającej opodatkowaniu podatek naliczony za ten okres podlega rozliczeniu w najbliższym okresie w którym czynności te zostaną wykonane, nie później jednak niż w ciągu 36 miesięcy od końca miesiąca w którym podatnik otrzymał fakturę lub dokument celny. Obniżenie kwoty podatku należnego nie może nastąpić jednak wcześniej niż w miesiącu otrzymania przez nabywcę towaru lub wykonania usługi albo otrzymania faktury potwierdzającej dokonanie przedpłaty (zaliczki, zadatku, raty) podlegającej opodatkowaniu. W przypadku uchybienia tym terminom podatnik traci prawo do obniżenia podatku należnego o podatek naliczony.
W przypadku gdy kwota podatku naliczonego jest w okresie rozliczeniowym wyższa od kwoty podatku należnego podatnik ma prawo do obniżenia o tę różnicę podatku należnego za następne okresy. Podatnikom dokonującym sprzedaży towarów opodatkowanych w całości lub w części stawką niższą niż 22%, przysługuje prawo do zwrotu z urzędu skarbowego różnicy podatku do wysokości 22% całości obrotu opodatkowanego stawkami niższymi niż stawka podstawowa (art. 21 ust. 4 ustawy). Podatnikom dokonującym sprzedaży towarów opodatkowanych wyłącznie stawką 22% u których podatek naliczony jest wyższy od podatku należnego przysługuje zwrot różnicy podatku z urzędu skarbowego w kwocie nie wyższej od kwoty podatku naliczonego przy nabyciu towarów i usług, które na podstawie odrębnych przepisów zaliczane są przez podatnika do środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych podlegających amortyzacji.
Zwrot różnicy podatku następuje na rachunek bankowy podatnika w terminie 60 dni od dnia złożenia rozliczenia. Jeżeli zasadność zwrotu wymaga dodatkowego sprawdzenia urząd skarbowy może przedłużyć ten termin do czasu zakończenia postępowania wyjaśniającego. Jeżeli przeprowadzone postępowanie wykaże zasadność zwrotu o którym mowa w zdaniu poprzednim urząd skarbowy wypłaca podatnikowi należną kwotę wraz z odsetkami w wysokości odpowiadającej odsetkom stosowanym w przypadku odroczenia terminu płatności podatku lub jego rozłożenia na raty. Na wniosek podatnika urząd skarbowy jest obowiązany zwrócić różnicę podatku w ciągu 25 dni od dnia złożenia rozliczenia gdy kwoty podatku naliczonego wykazane w deklaracji wynikają z:
a) faktur dokumentujących kwoty należności które zostały w całości zapłacone bezpośrednio podatnikowi będącemu wystawcą faktury z uwzględnieniem przepisów art. 13 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 19 listopada 1999 r. - Prawo działalności gospodarczej
b) dokumentów celnych oraz decyzji o których mowa w art. 11c ustawy i zostały przez podatnika zapłacone.
Różnicę podatku nie zwróconą przez urząd skarbowy w terminie o którym mowa wyżej traktuje się jako nadpłatę podatku podlegającą oprocentowaniu w rozumieniu przepisów Ordynacji podatkowej.
Do kategorii nadpłat zaliczono także kwoty zobowiązań zapłaconych przez osoby trzecie lub spadkobierców, określone nienależnie lub w wysokości większej od należnej w decyzji dotyczącej ich odpowiedzialności podatkowej lub decyzji ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego spadkodawcy. Ostatnią możliwością powstania nadpłaty jest nienależne uiszczenie odsetek za zwłokę. Przepis art. 72 2 o.p. stanowi bowiem, że w przypadku wpłat, które dotyczyły zaległości podatkowej, na równi z nadpłatą traktuje się również część wpłaty, która została wcześniej zaliczona na poczet odsetek za zwłokę.
5.3 Sposoby zaliczania nadpłaty
Art. 76 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku Ordynacji podatkowej mówi iż nadpłaty wraz z ich oprocentowaniem podlegają zaliczeniu z urzędu na poczet zaległości podatkowych wraz z odsetkami za zwłokę, odsetek za zwłokę określonych w decyzji, o której mowa w art. 53a o.p., oraz bieżących zobowiązań podatkowych, a w razie ich braku podlegają zwrotowi z urzędu, chyba że podatnik złoży wniosek o zaliczenie nadpłaty w całości lub w części na poczet przyszłych zobowiązań podatkowych, z zastrzeżeniem 2. Natomiast art. 59 1 pkt 4 o.p. wskazuje zaliczenie nadpłaty jako jeden ze sposobów wygaśnięcia zobowiązań podatkowych.
Nadpłaty, których wysokość nie przekracza wysokości kosztów upomnienia w postępowaniu egzekucyjnym, podlegają z urzędu zaliczeniu na poczet zaległości podatkowych wraz z odsetkami za zwłokę oraz bieżących zobowiązań podatkowych, a w razie ich braku - na poczet przyszłych zobowiązań podatkowych, chyba że podatnik wystąpi o ich zwrot.
W sprawach zaliczenia nadpłaty na poczet zaległych oraz bieżących zobowiązań podatkowych wydaje się postanowienie, na które służy zażalenie. W przypadku zaliczenia nadpłaty na poczet zaległości podatkowych przepisy art. 55 2 i art. 62 1 stosuje się odpowiednio. Zaliczenie nadpłaty na poczet zaległości podatkowych następuje z dniem:
powstania nadpłaty - w przypadkach, o których mowa w art. 73 1 pkt 1, 2 i 5 oraz 2,
złożenia wniosku o stwierdzenie nadpłaty. Przepisy art. 76, art. 76a, art. 77b i art. 80 stosuje się odpowiednio do zwrotu podatku. Zaliczenie, o którym mowa w art. 76a 2 pkt 1, następuje z dniem złożenia deklaracji wykazującej zwrot podatku.
Nadpłatę wynikającą z zaliczek na podatek zwraca się po zakończeniu okresu, za który rozlicza się podatek. Jeżeli jednak nadpłata wynika z decyzji stwierdzającej nadpłatę, wydanej w związku z art. 75 1, zwrot nadpłaty następuje w terminie 30 dni od dnia wydania tej decyzji.
Nadpłata podlega zwrotowi w terminie :
a) 30 dni od dnia wydania decyzji o zmianie, uchyleniu lub stwierdzeniu nieważności decyzji:
ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego, określającej wysokość zobowiązania podatkowego, o odpowiedzialności podatkowej płatnika lub inkasenta, o odpowiedzialności podatkowej osoby trzeciej lub spadkobiercy
b) 30 dni od dnia wydania decyzji stwierdzającej nadpłatę
c) 30 dni od dnia doręczenia organowi podatkowemu orzeczenia sądu administracyjnego wraz z jego uzasadnieniem, uchylającego decyzję organu podatkowego pierwszej instancji lub stwierdzającego jej nieważność
d) 30 dni od dnia złożenia wniosku
e) 3 miesięcy od dnia złożenia zeznania lub deklaracji
f) 2 miesięcy od dnia złożenia wniosku o stwierdzenie nadpłaty wraz ze skorygowanym zeznaniem (deklaracją) lecz nie wcześniej niż w terminie 3 miesięcy od dnia złożenia zeznania lub deklaracji
W przypadku uchylenia decyzji lub stwierdzenia jej nieważności, jeżeli następnie w terminie 3 miesięcy od dnia uchylenia lub stwierdzenia nieważności przez organ podatkowy lub od dnia doręczenia organowi podatkowemu orzeczenia sądu administracyjnego wraz z jego uzasadnieniem, uchylającego decyzję lub stwierdzającego jej nieważność zostanie wydana decyzja w tej samej sprawie, nadpłata którą stanowi różnica między podatkiem wpłaconym a podatkiem wynikającym z tej decyzji podlega zwrotowi w terminie 30 dni od dnia wydania nowej decyzji. W przypadku nie wydania nowej decyzji w terminie nadpłata stanowiąca kwotę wpłaconą na podstawie decyzji uchylonej lub decyzji której nieważność stwierdzono podlega zwrotowi bez zbędnej zwłoki.
Organ podatkowy może na wniosek podatnika w przypadkach uzasadnionych jego ważnym interesem dokonać zwrotu nadwyżki wpłaconych kwot zaliczek na podatek dochodowy.
Zwrot nadpłaty następuje: na wskazany rachunek bankowy podatnika, płatnika lub inkasenta obowiązanego do posiadania rachunku bankowego oraz w gotówce, jeżeli podatnik, płatnik lub inkasent nie są obowiązani do posiadania rachunku bankowego, chyba że zażądają zwrotu nadpłaty na rachunek bankowy.
Za dzień zwrotu nadpłaty uważa się dzień: obciążenia rachunku bankowego organu podatkowego na podstawie polecenia przelewu, złożenia przekazu pocztowego, wypłacenia kwoty nadpłaty przez organ podatkowy lub postawienia nadpłaty do dyspozycji podatnika w kasie. Nadpłata, której wysokość nie przekracza kosztów upomnienia w postępowaniu egzekucyjnym, podlega zwrotowi wyłącznie w kasie a nadpłata zwracana przekazem pocztowym jest pomniejszana o koszty jej zwrotu.
Oprocentowanie z tytułu nadpłaty przysługuje do dnia zwrotu nadpłaty, zaliczenia jej na poczet zaległych lub bieżących zobowiązań podatkowych lub dnia złożenia wniosku o zaliczenie nadpłaty na poczet przyszłych zobowiązań podatkowych.
5.4 Moment wygaśnięcia zobowiązania
Zobowiązanie podatkowe wygasa w całości lub w części wskutek:
a) zapłaty
b) pobrania podatku przez płatnika lub inkasenta
c) potrącenia
d) zaliczenia nadpłaty lub zaliczenia zwrotu podatku
e) zaniechania poboru
f) przeniesienia własności rzeczy lub praw majątkowych
g) przejęcia własności nieruchomości lub prawa majątkowego w postępowaniu egzekucyjnym
h) umorzenia zaległości
i) przedawnienia.
Zobowiązanie płatnika lub inkasenta wygasa w całości lub w części wskutek:
a) wpłaty
b) zaliczenia nadpłaty lub zaliczenia zwrotu podatku
c) umorzenia w przypadkach przewidzianych w art. 67 6
d) przejęcia własności nieruchomości lub przejęcia prawa majątkowego w postępowaniu egzekucyjnym
e) przedawnienia.
Jeżeli podatnik:
a) nie złożył deklaracji w terminie przewidzianym w przepisach prawa podatkowego,
b) w złożonej deklaracji nie ujawnił wszystkich danych niezbędnych do ustalenia wysokości zobowiązania podatkowego
W powyższych przypadkach zobowiązanie podatkowe o którym mowa nie powstaje pod warunkiem że decyzja ustalająca wysokość tego zobowiązania została doręczona po upływie 5 lat licząc od końca roku kalendarzowego w którym powstał obowiązek podatkowy.
Zobowiązanie podatkowe przedawnia się z upływem 5 lat licząc od końca roku kalendarzowego w którym upłynął termin płatności podatku.
Bieg terminu przedawnienia nie rozpoczyna się a rozpoczęty ulega zawieszeniu:
a) od dnia wydania decyzji odraczającej termin płatności do dnia terminu płatności odroczonego podatku lub zaległości podatkowej, ostatniej raty podatku lub ostatniej raty zaległości podatkowej
b) od dnia wejścia w życie rozporządzenia w sprawie przedłużenia terminu płatności podatku wydanego przez ministra właściwego do spraw finansów publicznych do dnia upływu przedłużonego terminu.
Bieg terminu przedawnienia przerywa:
a) ogłoszenie upadłości (po przerwaniu biegu terminu przedawnienia biegnie on na nowo od dnia następującego po dniu uprawomocnienia się postanowienia o ukończeniu postępowania upadłościowego)
b) zastosowanie środka egzekucyjnego o którym podatnik został zawiadomiony (po przerwaniu biegu terminu przedawnienia biegnie on na nowo od dnia następującego po dniu w którym zakończono postępowanie egzekucyjne. Kolejne wszczęcie postępowania egzekucyjnego nie przerywa biegu terminu przedawnienia)
Bieg terminu przedawnienia zostaje zawieszony z dniem :
a) wszczęcia postępowania karnego lub postępowania w sprawie o przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe
b) wniesienia skargi do sądu administracyjnego
Termin przedawnienia biegnie dalej od dnia następującego po dniu:
a) prawomocnego zakończenia postępowania karnego lub postępowania w sprawie o przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe
b) doręczenia organowi podatkowemu orzeczenia sądu administracyjnego wraz z jego uzasadnieniem
Nie ulegają przedawnieniu zobowiązania podatkowe zabezpieczone hipoteką lub zastawem skarbowym jednakże po upływie terminu przedawnienia zobowiązania te mogą być egzekwowane tylko z przedmiotu hipoteki lub zastawu.
6 Przeniesienie własności rzeczy lub praw
6.1 Przeniesienie własności ? czynność cywilnoprawna
Prawo Rzeczowe jest częścią Prawa Cywilnego i reguluje powstanie, treść, zmianę i ustanie prawa własności oraz innych form korzystania z rzeczy. Jest prawem bezwzględnym.
Rzeczami w świetle Kodeksu Cywilnego są przedmioty materialne, które są materialnymi częściami przyrody oraz mają charakter samoistny czyli są wyodrębnione z przyrody. Nie są więc rzeczami dobra niematerialne, części składowe, czy złoża minerałów, powietrze, płynąca woda w rzece, dziko żyjące zwierzęta.
Rozróżnia się podział rzeczy na: ruchomości, nieruchomości (są częściami powierzchni ziemskiej, stanowiące odrębny przedmiot własności oraz budynki trwale z gruntami związane lub części takich budynków, jeżeli na mocy odrębnych przepisów stanowią odrębny od gruntów przedmiot własności). Nieruchomości mogą być: gruntowe, budynkowe (trwale z gruntem związane), lokalowe. Inny podział rzeczy: co do tożsamości, co do gatunku. Nie są odrębnymi rzeczami części składowe i przynależności. Częściami składowymi są przedmioty które połączone są rzeczą zarówno w sensie gospodarczym jak i w fizycznym. Połączenie to musi być na tyle silne że odłączenie połączonego przedmiotu spowodowały zasadnicze zmiany całości bądź przedmiotu odłączonego. Połączenie części składowej z rzeczą musi być trwałe a nie tylko dokonane dla przemijającego użytku (np. silnik samochodowy). Od części składowej należy odróżnić przynależność. Przynależnością może być tylko rzecz ruchoma. Musi być rzeczą odrębną pomimo związku z rzeczą. Musi pozostać z rzeczą główną w stosunku gospodarczym rzeczą podporządkowaną. Musi być potrzebna do korzystania z rzeczy głównej i musi z nią pozostawać w faktycznym. Związku stanowi ona własność właściciela rzeczy głównej.
Atrybuty prawa własności to: prawo do posiadania, prawo do używania, prawo do pobierania pożytku i innych przychodów z rzeczy, prawo do rozporządzania rzeczą, prawo do przetworzenia, prawo do zniszczenia. Właścicielowi przysługuje również uprawnienie do obciążania rzeczy.
Nabycie prawa własności może być :
a) pierwotne (nabywca nie uzyskuje prawa własności od poprzedniego właściciela a niezależnie od niego w nabyciu pierwotnym nabywca uzyskuje prawo własności bez dotychczasowych obciążeń. Sposobem nabycia pierwotnego jest zasiedzenie. Polega ono na nabyciu prawa własności lub innego prawa na wskutek długotrwałego wykonywania tego prawa przez osobę nieuprawnioną. Przesłanką nabycia przez zasiedzenie nieruchomości jest nieprzerwane 20-sto letnie posiadanie samoistne, chyba że uzyskał posiadanie w złej wierze to wówczas nabywa własność po 30-tu latach. Skutkiem zasiedzenia jest nabycie własności w wyniku upływu czasu. Nabycie w ten sposób własności może być stwierdzone przez sąd w toku postępowania nieprocesowego);
b) pochodne gdzie prawo własności przechodzi z dotychczasowego właściciela na nowego. W tym wypadku nabywca uzyskuje prawo własności w takich granicach, jakich przysługiwało ono zbywcy.
Natomiast ze współwłasnością mamy do czynienia kiedy własność jednej rzeczy przysługuje kilku osobom. Niepodzielność polega na tym że każdy ma takie samo prawo do rzeczy.
Rozróżnia się dwa rodzaje współwłasności: w częściach ułamkowych (każdy ze współwłaścicieli ma swój określony ułamkiem udział którym może rozporządzać. Taki współwłaściciel może w każdym czasie żądać zniesienia współwłasności oraz współwłasność łączną która ma charakter bez udziałowy. Jej uczestnik nie może samodzielnie dysponować swoim prawem, zdarzeniami które powodują powstanie współwłasności w częściach ułamkowych to np. spadkobranie, czynności prawne w wyniku których własność jednej rzeczy nabywa kilka osób, współwłasność majątkowa małżonków.
Właścicielowi przysługują dwa roszczenia: windykacyjne (polega na ty, że właściciel może żądać od osoby która włada faktycznie jego rzeczą aby została jemu wydana. Wraz ze wszystkimi pobranymi przychodami oraz negatoryjne które polega na tym że właściciel może żądać przywrócenia stanu zgodnego z prawem i zaniechania naruszeń.
Osoba której przysługuje prawo do użytkowania wieczystego na dwa uprawnienia:
do korzystania oraz do rozporządzania. Natomiast użytkowanie wieczyste jest prawem terminowym gdyż można ustanowić je na z góry ustalony czas.
Oddanie gruntu w użytkowanie wieczyste następuje na okres 99 lat nie krócej jednak niż na lat 40. Użytkowanie wieczyste jest czynnością prawną odpłatną. Użytkownik wieczysty uiszcza rok rocznie ustaloną opłatę.
Do przeniesienia własności rzeczy oznaczonej co do tożsamości wystarczy sama umowa zobowiązująca do przeniesienia własności rzeczy (np. umowa sprzedaży, zamiany czy darowizny).
Do przeniesienia własności rzeczy oznaczonej tylko co do gatunku lub rzeczy przyszłej potrzebne jest oprócz umowy zobowiązującej do przeniesienia własności rzeczy także przeniesienie posiadania rzeczy.
Roszczenia o przeniesienie własności nieruchomości lub użytkowania wieczystego stanowią najszerszą grupę roszczeń o przeniesienie własności nieruchomości ujawnianych na podstawie art. 16 ust. 1 ustawy z 6.7.1982 r. o księgach wieczystych i hipotece . Zarówno wobec istniejącej sytuacji na rynku nieruchomości jak i w kontekście dokonanego ustawą z 28.7.2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych radykalnego obniżenia wysokości wpisu pobieranego za wpis roszczenia.
Według artykułu kodeksu cywilnego umowa sprzedaży, zamiany, darowizny lub inna umowa zobowiązująca do przeniesienia własności rzeczy co do tożsamości oznaczonej przenosi własność na nabywcę chyba że przepis szczególny stanowi inaczej albo że strony inaczej postanowiły. Jeżeli przedmiotem umowy zobowiązującej do przeniesienia własności są rzeczy oznaczone tylko co do gatunku, do przeniesienia własności potrzebne jest przeniesienie posiadania rzeczy. To samo dotyczy wypadku gdy przedmiotem umowy zobowiązującej do przeniesienia własności są rzeczy przyszłe.
Jeżeli zawarcie umowy przenoszącej własność następuje w wykonaniu zobowiązania wynikającego z uprzednio zawartej umowy zobowiązującej do przeniesienia własności, z zapisu, z bezpodstawnego wzbogacenia lub z innego zdarzenia, ważność umowy przenoszącej własność zależy od istnienia tego zobowiązania. Własność nieruchomości nie może być przeniesiona pod warunkiem ani z zastrzeżeniem terminu. Jeżeli umowa zobowiązująca do przeniesienia własności nieruchomości została zawarta pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu do przeniesienia własności potrzebne jest dodatkowe porozumienie stron obejmujące ich bezwarunkową zgodę na niezwłoczne przejście własności.
Umowa zobowiązująca do przeniesienia własności nieruchomości powinna być zawarta w formie aktu notarialnego. To samo dotyczy umowy przenoszącej własność która zostaje zawarta w celu wykonania istniejącego uprzednio zobowiązania do przeniesienia własności nieruchomości, zobowiązanie powinno być w akcie wymienione. Przepisów o obowiązku zachowania formy aktu notarialnego nie stosuje się w wypadku gdy grunty wniesione jako wkład do rolniczej spółdzielni produkcyjnej mają stać się współwłasnością dotychczasowych właścicieli. W razie sprzedaży przez współwłaściciela nieruchomości rolnej udziału we współwłasności lub części tego udziału pozostałym współwłaścicielom przysługuje prawo pierwokupu jeżeli prowadzą gospodarstwo rolne na gruncie wspólnym. Nie dotyczy to jednak wypadku gdy współwłaściciel prowadzący jednocześnie gospodarstwo rolne sprzedaje swój udział we współwłasności wraz z tym gospodarstwem albo gdy nabywcą jest inny współwłaściciel lub osoba, która dziedziczyłaby gospodarstwo po sprzedawcy.
Jeżeli osoba nie uprawniona do rozporządzania rzeczą ruchomą zbywa rzecz i wydaje ją nabywcy nabywca uzyskuje własność z chwilą objęcia rzeczy w posiadanie chyba że działa w złej wierze. Jednakże gdy rzecz zgubiona, skradziona lub w inny sposób utracona przez właściciela zostaje zbyta przed upływem lat trzech od chwili jej zgubienia, skradzenia lub utraty, nabywca może uzyskać własność dopiero z upływem powyższego trzyletniego terminu. Ograniczenie to nie dotyczy pieniędzy i dokumentów na okaziciela ani rzeczy nabytych na urzędowej licytacji publicznej lub w toku postępowania egzekucyjnego.
W razie przeniesienia własności rzeczy ruchomej, która jest obciążona prawem osoby trzeciej, prawo to wygasa z chwilą wydania rzeczy nabywcy, chyba że ten działa w złej wierze.
6.2 Zgoda na przeniesienie jako przejaw zasady swobody zawierania umów
Wyróżniamy dwie zasadnicze grupy przepisów dotyczące sukcesji uniwersalnej: następstwo prawne przy przekształcaniu lub połączenia osób prawnych oraz komercjalizacji i prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych oraz następstwo prawne spadkobierców i zapisobierców.
Osoba prawna wstępuje we wszelkie przewidziane w przepisach prawa podatkowego prawa i obowiązki przekształconej osoby prawnej albo każdej z łączących się osób prawnych.
Następstwo prawne przewidziano także dla podziału osób prawnych.
Przedmiotem sukcesji uniwersalnej w przypadku przekształceń i fuzji są zarówno uprawnienia i obowiązki prawno podatkowe powstające z mocy prawa jak i powstające z konstytutywnych decyzji wydawanych na podstawie przepisów prawa podatkowego. W przypadku podziału osób prawnych chodzi o uprawnienia podatkowe powstające z mocy prawa i konstytutywnych decyzji administracyjnych wydanych na podstawie przepisów prawa podatkowego. Następstwem prawnym w sferze podatkowej zostali również objęci nabywcy przedsiębiorstw państwowych oraz spółek które na podstawie przepisów o komercjalizacji i prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych nabyły lub przejęły te przedsiębiorstwa.
Postanowienia Ordynacji podatkowej zmieniają w sposób zasadniczy pozycję prawno podatkową spadkobierców czyniąc ich uniwersalnymi następcami prawnymi.
Spadkobiercy przejmuję bowiem nie tylko przewidziane w przepisach prawa podatkowego majątkowe prawa i obowiązki spadkodawcy ale i również prawa niemajątkowe związane z prowadzoną działalnością gospodarczą pod warunkiem jednakże dalszego prowadzenia tej działalności na własny rachunek. Odrzucenie spadku powoduje brak sukcesji uniwersalnej natomiast przejęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza powoduje że sukcesja podatkowa jest również ograniczona do aktywów przejmowanego spadku w zakresie praw majątkowych.
Odpowiedzialność spadkobierców dotyczy również pobranych a nie wpłaconych podatków z tytułu sprawowanej przez spadkodawcę funkcji płatnika lub inkasenta, odsetek za zwłokę zaległości podatkowych spadkodawcy, nie zwróconej przez spadkodawcę zaliczki naliczonego VAT oraz ich oprocentowania, opłaty prolongacyjnej i kosztów postępowania egzekucyjnego.
Odpowiedzialność spadkobierców za zobowiązanie podatkowe spadkodawcy kształtowana jest konstytutywną decyzję organu podatkowego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania spadkodawcy. O tym iż jest to decyzja konstytutywna przesądza fakt iż dopiero z momentem doręczenia powstają skutki prawne w postaci obowiązku uiszczenia w terminie 14 dni określonych w decyzji o zakresie odpowiedzialności należności.
Na organy podatkowe w związku z ewentualnym ustaleniem zakresu odpowiedzialności spadkobiercy zostały nałożone określone obowiązki. I tak mają one m.in. obowiązek zawiadamiania spadkobierców o złożonych przez spadkodawcą odwołaniach od decyzji, zażaleniach na postanowienia i skargach do sądu administracyjnego.
Natomiast odpowiedzialność podatkowa osób trzecich np. rozwiedzionego małżonka oznacza solidarne obciążenie tych podmiotów następstwami niewykonania obowiązków podatkowych osób bezpośrednio do tego zobowiązanych z danego stosunku prawno podatkowego a także płatników i inkasentów. Odpowiedzialność podatkowa osób trzecich ma zawsze charakter posiłkowy. Oznacza to m.in. że w przypadku śmierci lub likwidacji podatnika osoba trzecia odpowiada za jego zaległości podatkowe solidarnie z sukcesorem podatnika. Instytucja odpowiedzialności podatkowej osób trzecich wykorzystywana być może w trzech zasadniczych sytuacjach: gdy zabraknie podatnika, płatnika lub inkasenta który ponosi osobistą odpowiedzialność majątkową za zaległość podatkową lub niewykonanie swych innych obowiązków podatkowych; gdy podatnika, płatnik i inkasent nie wykonują swego zobowiązania podatkowego lub innych obowiązków wynikających z ustawy we właściwy sposób i we właściwym terminie; gdy dochody i majątek podatnika, płatnika i inkasenta w wyniku wszczętej egzekucji, okazują się być niewystarczającymi.
Akcesoryjny charakter odpowiedzialności podatkowej osób trzecich świadczy iż organy podatkowe o odpowiedzialności osoby trzeciej winny orzekać bowiem dopiero po stwierdzeniu bezskuteczności egzekucji do majątku podatnika, płatnika czy inkasenta.
Osoby trzecie nie ponoszą odpowiedzialności podatkowej z mocy prawa. Nie można wydać decyzji o odpowiedzialności podatkowej osoby trzeciej jeżeli do końca roku kalendarzowego w którym powstała zaległość podatkowa upłynęło 5 lat.
Zasady odpowiedzialności podatkowej poszczególnych kategorii osób trzecich można prześledzić analizując poszczególne grupy. Pierwszą grupę osób które mogą być pociągnięte do odpowiedzialności prawnej stanowią: rozwiedziony małżonek podatnika, małżonek ze zniesioną ustawowo wspólnością majątkową oraz członek jego rodziny. I tak rozwiedziony małżonek podatnika odpowiada całym swoim majątkiem solidarnie z byłym małżonkiem za zaległości podatkowe z tytułu zobowiązań podatkowych powstałych w czasie trwania wspólności majątkowej jednakże tylko do wysokości wartości przypadającego mu udziału w majątku wspólnym. Odpowiedzialność rozwiedzionego małżonka nie obejmuje jednakże odsetek za zwłokę oraz kosztów egzekucyjnych powstałych po dniu uprawomocnienia się orzeczenia o rozwodzie a także nie pobranych podatków przez płatnika. Pociągać zatem będzie można do odpowiedzialności rozwiedzionego małżonka płatnika i inkasenta w czasie trwania wspólności majątkowe gdy: pobrane podatki nie zostały przez nich terminowo wpłacone organowi podatkowemu. Odpowiedzialność członka rodziny podatnika oparta jest z jednej strony na powiązaniach rodzinnych z drugiej natomiast strony na powiązaniach gospodarczych polegających na stałym współdziałaniu w prowadzeniu działalności gospodarczej oraz osiąganiu korzyści z tego tytułu. Odpowiedzialność powyższa ograniczona jest do wysokości uzyskanych przez członka rodziny korzyści oraz nie obejmuje nie pobranych należności związanych z funkcjami płatnika i inkasenta, z wyjątkiem nie pobrania ich od członków rodziny. Odpowiedzialności podatkowej podlega również nabywca przedsiębiorstwa podatnika, jego zorganizowanej części a także środków za powstałe do dnia nabycia zaległości podatkowe związane z prowadzoną działalnością gospodarczą. Osoba trzecia ponosi solidarną odpowiedzialność z podatnikiem a zakres tej odpowiedzialności jest ograniczony do wartości nabytego majątku. Ograniczenie odpowiedzialności do wartości nabytego majątku nie ma miejsca gdy jego nabywcą był członek rodziny.
Analizując odpowiedzialność podatkową firmującego należy podkreślić iż polega ono najogólniej rzecz biorą na tym że osoba podlegająca opodatkowaniu część lub całość swej działalności gospodarczej prowadzi pod nazwiskiem, nazwą lub firmą innego osoby. Analizując odpowiedzialność dzierżawcy nieruchomości odpowiadają oni całym swoim majątkiem solidarnie z podatnikiem będącym właścicielem, użytkownikiem wieczystym lub posiadaczem samoistnym nieruchomości za zaległości podatkowe z tytułu zobowiązań podatkowych wynikających z opodatkowania nieruchomości powstałych podczas trwania dzierżawy.
Ordynacja podatkowa przewiduje również odpowiedzialność osób trzecich za zaległości podatkowe spółek prawa cywilnego i handlowego.
Zobowiązanie podatkowe może być zabezpieczone na majątku podatnika przed terminem płatności podatku jeżeli zachodzi uzasadniona obawa że nie zostanie ono wykonane.
Drugim przypadkiem zabezpieczenia na majątku podatnika jest zabezpieczenie zobowiązania przed wydaniem decyzji ustalającej wysokość tego zobowiązania a więc przed powstaniem zobowiązania podatkowego gdy z dowodów zgromadzonych w postępowaniu wynika że zobowiązanie może nie zostać wykonane.
Trzeci natomiast przypadek to zabezpieczenie przed wydaniem decyzji określającej wysokość zaległości podatkowej powstało z mocy prawa i upłynął jednoczenie termin płatności podatku.
Hipotek jest instytucją znaną prawu cywilnemu stanowiąc ograniczone prawo rzeczowe na nieruchomości w celu zabezpieczenia określonej wierzytelności pieniężnej. Istotą zabezpieczenia hipotecznego jest to iż wierzyciel może dochodzić swej wierzytelności z nieruchomości bez względu na to czyją stała się własności i z pierwszeństwem przed osobistym wierzycielami każdo czesnego właściciela nieruchomości. Hipotek ustawowa powstaje z dniem: doręczenia podatnikowi decyzji ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego albo wydania przez organ podatkowy decyzji określającej wysokość zaległości podatkowej albo wydania decyzji o odpowiedzialności podatkowej płatnika lub inkasenta.
Na wniosek organu podatkowego właściwy sąd rejonowy dokonuje wpisu hipotek ustawowej do księgi wieczystej.
Zabezpieczenie wykonania zobowiązania podatkowego może również następować poprzez zastaw skarbowy. W celu zabezpieczania oznaczonej wierzytelności rzecz ruchomą można obciążyć prawem na mocy którego wierzyciel będzie mógł dochodzić zaspokojenia z rzeczy bez względu na to czyją stała się własności i z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi właściciela rzeczy wyjąwszy tych którym z mocy ustawy przysługuje pierwszeństwo szczególne. Wpis do rejestru zastawów skarbowych dokonywany jest na podstawie decyzji ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego lub określającej zaległość podatkową a w przypadku płatnika i inkasenta decyzji o odpowiedzialności podatkowej.
6.3 Podatkowoprawny i cywilnoprawny aspekt tej instytucji
Odpowiednikiem praw podmiotowych bezwzględnych są obowiązki ciążące tzn. że prawo takie jest skuteczne wobec wszystkich a więc dają podstawę do roszczeń wobec każdego, kto nie wykonuje ciążącego na nim obowiązku. Przykładem prawa podmiotowego bezwzględnego jest prawo własności które polega na uprawnieniu właściciela do posiadania, korzystania i rozporządzania rzeczą i jednocześnie ciąży na wszystkich obowiązek polegający na powstrzymaniu się od jakichkolwiek działań które uniemożliwiałyby właścicielowi korzystanie z jego praw, np. jeśli ktoś przechodzi przez cudzy grunt i w ten sposób narusza wyłączne prawo właściciela do korzystania z rzeczy, właściciel może żądać zaniechanie takiego postępowania teraz i w przyszłości.
Istnieją trzy ograniczenia wykonywania prawa własności. Pierwsze ograniczenie wynika z ustaw i polega na wykonywaniu prawa własności zgodnie z obowiązującym porządkiem prawnym. Drugie ograniczenie polega na wykonywaniu prawa własności zgodnie z zasadami współżycia społecznego. Trzecie ograniczenie to wykonywanie prawa własności zgodnie z gospodarczo-społecznym przeznaczeniem rzeczy, ale właściciel może zmienić to przeznaczenie jeżeli nie jest to sprzeczne z obowiązującym porządkiem prawnym.
Sposoby nabycia prawa własności dzielą się na pierwotne i pochodne. W pierwszym przypadku nabywca uzyskuje prawo własności niezależnie od tego komu i w jakim stanie ono przysługiwało, nie ma tu sukcesji prawnej i w ten sposób może uzyskać prawo własności np. przez zasiedzenie, objęcie w posiadanie rzeczy niczyjej, nacjonalizacja, wywłaszczenie czyli tryb przymusowy.
Stracić prawo własności można przez zrzeczenie się własności. W przypadku nieruchomości musi być zachowana forma aktu notarialnego oraz starosta musi wydać zgodę na zrzeczenie się własności. W przypadku rzeczy ruchomej zrzeczenie się własności odbywa się przez porzucenie. Utrata prawa własności następuje w momencie przeniesienia własności. Charakter pochodny: sprzedaż, darowizna, zamiana, dziedziczenie.
Współwłasność jest szczególną odmianą własności, charakteryzuje się wielością podmiotów prawa własności i mówimy o niej wówczas, gdy rzecz stanowi własność kilku osób.
Prawo cywilne wyróżnia dwie formy współwłasności: łączną i współwłasność w częściach ułamkowych (zwykła). W przypadku współwłasności zwykłej nie musi występować inny stosunek prawny poza własnością, we współwłasności łącznej- do jej powstania dochodzi gdy współwłaściciele są połączeni określonym stosunkiem cywilnoprawnym, np. w momencie zawarcia małżeństwa czy zawarcia umowy spółki cywilnej. We współwłasności łącznej występuje cel, nie ma go we współwłasności zwykłej. We współwłasności zwykłej każdy współwłaściciel ma w niej ułamkowo określony udział, we współwłasności łącznej nie ma udziałów. Współwłasność zwykłą w każdym momencie można zmienić.
Zniesienie współwłasności może nastąpić w sposób umowny kiedy wszyscy współwłaściciele dojdą do porozumienia oraz na drodze sądowej jeżeli do takiego porozumienia nie dojdzie.
Zniesienie współwłasności może nastąpić poprzez fizyczny podział rzeczy, wówczas rzecz zostaje podzielona pomiędzy współwłaścicieli zgodnie z odpowiadającymi im udziałami.
Poprzez podział cywilny który polega na sprzedaniu rzeczy wspólnej i podzielenia się uzyskaną kwotą proporcjonalnie do posiadanych udziałów oraz poprzez przyznanie rzeczy wspólnej jednemu ze współwłaścicieli.
Prawo cywilne rozróżnia dwa rodzaje służebności są to służebności gruntowe i osobiste. W przypadku służebności gruntowej służebność ta obciąża jeden grunt (jest to nieruchomość obciążona) i jego kosztem jest wykonywane prawo a z tego może korzystać każdorazowy właściciel drugiej nieruchomości czyli nieruchomości władnącej na rzecz, której ustanowione jest to prawo. Ustanowienie, zmiana treści i zniesienie służebności gruntowej wymaga formy aktu notarialnego. Służebności gruntowe oraz bierne które polegają na ograniczeniu możności wykonywania określonych działań. Ustanowiona jest ona w drodze umowy między właścicielami sąsiadujących ze sobą nieruchomości. Służebności gruntowe można nabyć w trybie zasiedzenia. Zakres służebności jest ograniczony zasadami współżycia społecznego i zwyczajami miejscowego. Służebność gruntowa jest niepodzielna. Służebność osobista jest ustanowiona dla konkretnej osoby. Prawo niezbywalne, gaśnie wraz ze śmiercią wyznaczonej osoby. Można się jednak umówić, że po śmierci uprawnionej osoby, służebność będzie przysługiwać jego małżonkowi, rodzicom lub dzieciom.
Roszczenie windykacyjne przysługuje właścicielowi rzeczy jeżeli jego prawo własności zostało naruszone przez zagarnięcie rzeczy. Roszczenie to kieruje się przeciwko każdemu w czyim posiadaniu rzecz ta się znajduje. Jeżeli czyjeś prawo własności zostało naruszone w inny sposób to właścicielowi przysługuje roszczenie regatoryjne, czyli roszczenie o zaprzestania naruszania prawa własności i przywrócenia stanu zgodnego z prawem.
Właścicielowi rzeczy przysługują środki ochrony sądowej w sytuacji gdy ktoś samowolnie naruszył jego posiadanie. Jest to sytuacja, gdy posiadacz podejmuje działanie przeciwko osobie usiłującej naruszyć jego posiadanie, w trakcie działania jest to obrona konieczna. Gdy naruszenie posiadania zostało już dokonane i np. rzecz posiadaczowi zabrano może on zastosować samopomoc w celu przywrócenia stanu poprzedniego.
7. Przejęcie własności nieruchomości lub prawa majątkowego w postępowaniu egzekucyjnym
W celu wykonania zobowiązań podatkowych możliwe jest stosowanie środków egzekucyjnych mających doprowadzić dłużnika podatkowego do przymusowego spełnienia swego zobowiązania lub środków karnych które poprzez wyrządzenie dolegliwości dłużnikowi podatkowemu mają na względzie przede wszystkim cele prewencyjne, zapobieganie w przyszłości uchylaniu się od ciężaru podatkowego. Zobowiązania podatkowe są świadczeniami nie ekwiwalentnymi oraz świadczeniami bezzwrotnymi.
Rozważając przejęcie własności nieruchomości lub prawa majątkowego w postępowaniu egzekucyjnym należy omówić poszczególne stosowane zasady :
a) Zasada celowości postępowania egzekucyjnego wynika z licznych postanowień ustawy. Jej istota polega na tym że celem postępowania egzekucyjnego nie jest wyrządzanie dolegliwości zobowiązanemu lecz ma prowadzić bezpośrednio do wykonania obowiązku np. podatkowego. To właśnie odróżnia postępowanie egzekucyjne od postępowań typu karnego.
b) Zasada zastosowania najmniej uciążliwego środka niejako dopełnia zakres zastosowania zasady celowości gdyż nakazuje organom egzekucyjnym szukania sposobu wykonania długu podatkowego uwzględniając interes podmiotu zobowiązanego.
c) Zasada niezbędności zgodnie z tą zasadą nie wolno stosować środków przymusu gdy obowiązek stał się bezprzedmiotowy albo zobowiązanie podatkowe zostało już wykonane. W takich sytuacjach nie powinno się prowadzić postępowania egzekucyjnego a postępowanie wszczęte należy umorzyć.
d) Zasada stosowania środków egzekucyjnych przewidzianych tylko w ustawie.
e) Zasada poszanowania minimum egzystencji chodzi o to by w drodze przymusowego wykonywania zobowiązań pieniężnych nie zabierać zobowiązanym tych dóbr i wartości które są im niezbędne do życia czy prowadzenia działalności gospodarczej.
f) Zasada zagrożenia według tej zasady egzekucja może być wszczęta dopiero wtedy gdy wierzyciel uprzednio przesłał zobowiązanemu pisemne upomnienie zawierające wezwanie do wykonania np. zobowiązania podatkowego z zagrożeniem skierowania sprawy na drogę postępowania egzekucyjnego.
g) Zasada obowiązku prowadzenia egzekucji oznacza że w sprawach zobowiązań podatkowych organ podatkowy I instancji jako wierzyciel nie może kierować się własnym uznaniem czy wszczynać postępowanie przymusowe lecz ciąży na nim taki obowiązek.
Podmiot który prowadzi postępowanie przymusowe jest w ustawie określany jako organ egzekucyjny. Organ ten działa na wniosek wierzyciela tj. podmiotu uprawnionego do żądania wykonania w drodze egzekucji administracyjnej obowiązków podlegających tej egzekucji. Podmiot na którym ciąży obowiązek nazywany jest zobowiązanym. Funkcję organu egzekucyjnego pełnią różne organy władzy publicznej w zależności od rodzaju egzekwowanego obowiązku. Różne ustawy podatkowe mogą wprowadzać wyjątki od zasady iż organem egzekucyjnym w zakresie należności pieniężnych jest zawsze urząd skarbowy.
Zasadnicze zadania urzędu skarbowego i przewodniczącego zarządu gminy jako organu egzekucyjnego to m.in.: wystawianie tytułów wykonawczych w zakresie podatków i innych należności państwowych albo samorządowych; badanie dopuszczalności egzekucji administracyjnej; wykonywanie szeregu czynności technicznych związanych z przymusowym dochodzeniem zaległości podatkowych. .
Postępowanie egzekucyjne w zakresie egzekucji administracyjnej należności pieniężnych prowadzą działy egzekucyjne urzędów skarbowych, funkcjonujące jako zakłady budżetowe. Pracą działu egzekucyjnego urzędu skarbowego kieruje komornik skarbowy. Poborcy skarbowi wykonują natomiast czynności egzekucyjne u zobowiązanych na podstawie przydzielonych im do załatwienia tytułów wykonawczych. Do zakresu czynności poborcy skarbowego należy w szczególności pobieranie od zobowiązanych w ich lokalu egzekwowanych należności, dokonywanie zajęć, zwózek i sprzedaż egzekucyjnych oraz spisywanie dla celów postępowania egzekucyjnego protokołów o stanie majątkowym zobowiązanego.
Nadzór nad egzekucją administracyjną zobowiązań podatkowych sprawują organy wyższego stopnia którymi w tych sprawach będą właściwe izby skarbowe, Prezes Głównego Urzędu Ceł oraz właściwe samorządowe kolegia odwoławcze.
Wierzycielem podatkowym w postępowaniu przymusowym jest ten kto żąda wykonania w drodze egzekucji administracyjnej obowiązków podlegających tej egzekucji. W postępowaniu egzekucyjnym w administracji wierzycielem w zakresie zobowiązań podatkowych w zasadzie może być urząd skarbowy i organ samorządu terytorialnego. Wyjątkowo wierzycielami mogą być inne państwowe jednostki organizacyjne na rzecz których taki obowiązek ma być dokonany. Zobowiązanego w doktrynie określa się najczęściej jako podmiot który ma prawny obowiązek wykonania aktu administracyjnego lub innego przepisu prawnego jeżeli podlega on egzekucji administracyjnej.
W postępowaniu egzekucyjnym uczestniczyć mogą ponadto prokurator, organizacja społeczna oraz RPO.
Podstawę wszczęcia i prowadzenia egzekucji stanowi tytuł wykonawczy wystawiony przez wierzyciela podatkowego którego należności podlegają egzekucji w trybie administracyjnym. Egzekucję wszczyna się z urzędu na podstawie tytułu wykonawczego wystawionego przez naczelnika urzędu skarbowego, przewodniczącego zarządu gminy lub dyrektora urzędu celnego. Organ egzekucyjny nie jest uprawniony do badania zasadności i wymagalności obowiązku objętego tytułem wykonawczym.
Zgodnie z przepisami instrukcyjnymi postępowanie egzekucyjne w sprawie zobowiązań podatkowych winno być zakończone w ciągu 3 miesięcy od daty otrzymania tytułu wykonawczego. W uzasadnionych wypadkach postępowanie egzekucyjne może być przedłużone do 6 miesięcy a wyjątkowo w sprawach większych zaległości do 12 miesięcy.
Charakterystycznym środkiem zaskarżenia dla postępowania egzekucyjnego jest instytucja prawna zarzutu. Pewne jego cechy a w szczególności możliwość doprowadzenia w wyniku wniesienia tego środka do umorzenia postępowania egzekucyjnego a także wydania rozstrzygnięcia korzystniejszego dla zobowiązania powodują iż pełni on w postępowaniu egzekucyjnym podobną rolę jak odwołanie w podatkowym postępowaniu orzekającym.
Siedmio dniowy termin do wniesienia zarzutów ma charakter terminu zawitego a więc jego niezachowania powoduje nieskuteczność wniesionych zarzutów. Podstawą zarzutów przeciw prowadzeniu egzekucji należności podatkowych może być m.in.: wykonanie, umorzenie, przedawnienie wygaśnięcie albo brak wymagalności obowiązku z innego powodu.
Wniesienie przez zobowiązanego zarzutów w sprawie prowadzenia postępowania egzekucyjnego nie wstrzymuje czynności egzekucyjnych. Termin do wniesienia zażalenia wynosi 7 dni od dnia doręczenia lub ogłoszenia postanowienia.
Specyficznym, odformalizowanym środkiem prawnym czynności organu egzekucyjnego i poborcy skarbowego oraz przewlekłość postępowania egzekucyjnego jest skarga na czynność egzekucyjne. Jest to środek prawny kontroli egzekucyjnych zbliżony swym charakterem do skargi na czynności komornika. Skarga ta przysługuje każdemu podmiotowi który uważa że czynność egzekucyjna narusza jego prawa. Środkiem ochrony prawnej osób trzecich przed pomyłkowym zajęciem w trakcie egzekucji ich rzeczy lub innych praw majątkowych jest przewidziany w art. 38-44 u.p.e.a wniosek o wyłączenie prawa do rzeczy lub prawa majątkowego spod egzekucji. Osobie trzeciej która rości sobie prawa do rzeczy lub prawa majątkowego z którego prowadzi się egzekucję zobowiązań podatkowych przysługuje uprawnienie wystąpienia do organu egzekucyjnego z żądaniem ich wyłączenia spod egzekucji. Termin zgłoszenia wniosku o wyłączenia rzeczy lub prawa spod egzekucji wynosi 14 dni od uzyskania przez osobę trzecie wiadomości o czynności egzekucyjnej. Organ egzekucyjny obowiązany jest rozpoznać żądanie i wydać postanowienie w kwestii wyłączenia w terminie 14 dni od zgłoszenia żądania. Legitymację do złożenia skargi do sądu administracyjnego na postanowienia organów egzekucyjnych mają zobowiązania oraz wierzyciele podatkowi nie będący jednocześnie organem egzekucyjnym.
W toku prowadzonego postępowania przymusowego zmierzającego do wyegzekwowania zobowiązań podatkowych mogą się pojawić określone przeszkody w prowadzeniu egzekucji. W przypadku pojawienia się przeszkód trwałych organ egzekucyjny winien podjąć postanowienie o umorzeniu postępowania. Postanowienie o umorzeniu postępowania egzekucyjnego wydaje organ egzekucyjny na żądanie stron lub z urzędu.
Organom sprawującym nadzór nad organami egzekucyjnymi przysługuje w szczególnie uzasadnionych wypadkach prawo wstrzymania na czas określony czynności egzekucyjnych podległych im organów. O wstrzymaniu czynności egzekucyjnych organ egzekucyjny rozstrzyga na wniosek zobowiązanego lub z urzędu w formie postanowienia na które zobowiązanemu i wierzycielowi podatkowemu służy zażalenie.
Na koszty egzekucyjne składają się opłaty za czynności egzekucyjne i wydatki związane z postępowaniem egzekucyjnym. Koszty egzekucyjne obciążają zobowiązanego z wyjątkiem sytuacji gdy zostały spowodowane niezgodnie z prawem wszczęciem lub jego prowadzeniem. Koszty mogą być przymusowo ścigane w trybie egzekucji świadczeń pieniężnych.
Opłaty za czynności egzekucyjne pobierane są przez organ egzekucyjny za określone czynności według stawek kwotowych i proporcjonalnych. Ponadto z tytułu zwrotu wydatków za wszystkie czynności związane ze stosowaniem środków egzekucyjnych pobiera się z góry od zobowiązanego tzw. opłatę manipulacyjną, w wysokości 1% od kwoty egzekwowanych zaległości podatkowych objętych każdym tytułem wykonawczym. Wydatki egzekucyjne są związane z kosztami faktycznie poniesionymi przez organ egzekucyjny w związku z prowadzeniem egzekucji a obciążającymi następnie zobowiązanego. Wierzyciel nie będący organem egzekucyjnym jest obowiązany do uiszczenia opłaty od kwot ściągniętych egzekucyjnie a także wpłaconych w wyniku zastosowania środków egzekucyjnych w wysokości 5% owych kwot. Opłata ta jest swoistą zapłatą za skuteczność egzekucji zobowiązań podatkowych.
Organ egzekucyjny z tego uprawnienia może skorzystać w razie stwierdzenia nieściągalności od zobowiązanego lub zobowiązany wykaże że nie jest w stanie ich ponieść bez znacznego uszczerbku dla sytuacji finansowej.
W prawie polskim znana jest ponadto tzw. instytucja wyjawienia majątku która prowadzić ma do uzyskania przez urząd skarbowy informacji od zobowiązanego co do stanu jego majątku co w następstwie pozwala na skuteczne przeprowadzenie egzekucji należności pieniężnych wynikających z tytułu wykonawczego. Z wnioskiem takim do sądu powszechnego może wystąpić zarówno urząd skarbowy jak i wierzyciel nie będący organem egzekucyjnym.
Egzekucja z pieniędzy ma stosunkowo najczęściej miejsce w przypadku dochodzenia zobowiązań podatkowych. Polega ona na tym że zobowiązany na wezwanie poborcy skarbowego uiszcza należną sumę zaległości a poborca jako dowód jej uiszczenia wystawia tzw. pokwitowanie.
Egzekucja z wynagrodzenia za pracę jest jednym z najskuteczniejszych środków przymusowego wykonania zobowiązań podatkowych osób fizycznych i utrzymujących się z pracy.
Egzekucja ze świadczeń zaopatrzenia emerytalnego oraz ubezpieczenia społecznego dokonuje się podobnie jak z egzekucji za pracę.
Egzekucji natomiast z rachunków bankowych i wkładów oszczędnościowych dokonuje się przez dwie czynności. Po pierwsze przesłanie do banku w którym zobowiązany ma rachunek, zawiadomienia o zajęciu wierzytelności pieniężnych zobowiązanego do wysokości egzekwowanej kwoty waz z kosztami egzekucyjnymi oraz wezwania by bez zgody organu egzekucyjnego nie dokonywał z rachunku wypłat a zajęte kwoty niezwłocznie przekazywał albo organowi egzekucyjnemu albo wierzycielowi na pokrycie należności. O wszelkich przeszkodach bank ma obowiązek zawiadamiać w ciągu 7 dni organ egzekucyjny.
Po drugie organ egzekucyjny zawiadamia zobowiązanego o zajęcie jego wierzytelności z rachunku bankowego za pomocą odpisu tytułu wykonawczego i odpisu zawiadomienia o zajęciu skierowanego do banku wraz z zakazem podejmowania z rachunku bankowego jakichkolwiek kwot bez zgody organu egzekucyjnego. Zajęcie innych wierzytelności pieniężnych i innych praw majątkowych urząd skarbowy dokonuje przez wysłanie pisma według ustalonego wzoru do dłużnika zajętej wierzytelności lub innego prawa majątkowego.
Egzekucja z ruchomości polega na zajęciu ruchomości zobowiązanego oraz jej sprzedaży.
Postępowanie zabezpieczające jest postępowaniem szczególnym. Jego zasadniczym celem jest ochrona interesów Skarbu Państwa czy też samorządu terytorialnego.
Zabezpieczenie może nastąpić wyłącznie na wniosek wierzyciela. Wierzyciel może z takim wnioskiem wystąpić gdy brak zabezpieczenia mógłby utrudnić lub udaremnić egzekucję.
Aby dokonać zabezpieczenia np. zobowiązania podatkowego przed jego ustaleniem ustawa o postępowaniu egzekucyjnym wymaga łącznego spełnienia dwóch przesłanek: istnienia uzasadnionej obawy utrudnienia lub udaremnienia egzekucji oraz upoważnienia do takiego działania przez specjalny przepis prawa. Takim przepisem jest art. 33 Ordynacji podatkowej który zezwala z jednej strony na zabezpieczenie zobowiązania podatkowego na majątku podatnika przed terminem płatności podatku. Samo zabezpieczenie należności dokonuje się w drodze postanowienia wydanego przez organ egzekucyjny który określa obowiązek którego zabezpieczenie dotyczy oraz sposób i zakres ubezpieczenia. Decyzję oraz postanowienie o zabezpieczeniu doręcza się zobowiązanemu równocześnie z wykonaniem czynności zabezpieczających. Na postanowienie o zabezpieczeniu służy w terminie 7 dni od dnia doręczenia postanowienia prawo zgłoszenia zarzutów do organu egzekucyjnego a na postanowienie tego organu uznającego zarzuty za nieuzasadnione prawo wniesienia zażalenia.
Postępowanie egzekucyjne ulega zawieszeniu: w razie wstrzymania wykonania, odroczenia terminu wykonania obowiązku albo rozłożenia na raty spłat należności pieniężnej, w razie śmierci zobowiązanego jeżeli obowiązek nie jest ściśle związany z osobą zmarłego, w razie utraty przez zobowiązanego zdolności do czynności prawnych i braku jego przedstawiciela ustawowego, na żądanie wierzyciela, w innych przypadkach przewidzianych w ustawach.
Postępowanie egzekucyjne umarza się: jeżeli obowiązek został wykonany przed wszczęciem postępowania, jeżeli obowiązek nie jest wymagalny i został umorzony lub wygasł z innego powodu albo jeżeli obowiązek nie istniał, jeżeli egzekwowany obowiązek został określony niezgodnie z treścią obowiązku wynikającego z decyzji organu administracyjnego, orzeczenia sądowego albo bezpośrednio z przepisu prawa, gdy zachodzi błąd co do osoby zobowiązanego lub gdy egzekucja nie może być prowadzona ze względu na osobę zobowiązanego, jeżeli obowiązek o charakterze niepieniężnym okazał się niewykonalny, w przypadku śmierci zobowiązanego gdy obowiązek jest ściśle związany z osobą zmarłego, jeżeli egzekucja administracyjna lub zastosowany środek egzekucyjny są niedopuszczalne albo zobowiązanemu nie doręczono upomnienia mimo iż obowiązek taki ciążył na wierzycielu, jeżeli postępowanie egzekucyjne zawieszone na żądanie wierzyciela nie zostało podjęte przed upływem 12 miesięcy od dnia zgłoszenia tego żądania, na żądanie wierzyciela.
Zakończenie
Podatki są bardzo starą instytucja ekonomiczną gdyż pojawiły się już w starożytności, stanowią one podstawową formę daniny publicznej. Państwo, samorządy terytorialne i inne, czerpią środki na realizację swoich zadań publicznych i społecznych. Państwo wykorzystuje swoje uprawnienia władcze i nakłada obowiązek wnoszenia danin państwowych przez osoby fizyczne i jednostki gospodarcze. Pierwotnie daniny publiczne wnoszone były w naturze, czego przykładem jest dziesięcina oraz w postaci świadczeń osobistych (np. obowiązkowa służba wojskowa). Jest to relikt danin publicznych. Gdy pojawił się pieniądz, państwo zaczęło pobierać daniny publiczne również w tej formie. Pieniężne daniny publiczne przyjęły postać podatków i opłat publicznych.
W pracy zostały omówione metody powstawanie zobowiązań podatkowych czyli z dniem doręczenia decyzji organu podatkowego ustalającej wysokość tego zobowiązania, metoda ta związana jest z decyzjami konstytutywnymi organów podatkowych, skutek ex nunc od momentu doręczenia tej decyzji biegną skutki prawne, występuje 14 dniowy bieg terminu płatności podatku, termin 5 letni przedawnienia zobowiązań podatkowych z dniem zaistnienia zdarzenia z którym ustawa podatkowa wiąże powstanie takiego zobowiązania.
Związana z obliczeniem zobowiązania przez podatnika lub obliczeniem przez płatnika.
Organy podatkowe zaczynają działanie dopiero wtedy gdy stwierdzą jakieś uchybienie działaniach podatnika i wtedy podejmują deklaratoryjną decyzją podatkową (skutek ex tunc).
Analizując wygasanie zobowiązań podatkowych omówiono metody efektywne (gdzie związek publicznoprawny realizuje swoje dochody): zapłata podatku, potrącenie, zaliczenie nadpłaty na poczet zaległości podatkowych, przeniesienie własności rzeczy lub innych praw majątkowych w zamian za zaległości podatkowe oraz przeanalizowano metody nieefektywne (gdzie związek publicznoprawny nie otrzymuje należnych dochodów): zaniechanie poboru podatku, umorzenie zaległości podatkowej, przedawnienie zobowiązania podatkowego, rezygnacja wierzyciela podatkowego z dochodzenia należności podatkowej, podkreślono iż ustanie egzystencji podatnika nie powoduje wygaśnięcia zobowiązania podatkowego.
Omówiono potrącenie tzw. kompensacje które może mieć miejsce na wniosek podatnika lub z urzędu gdy wierzytelność podatnika wobec Skarbu państwa jest wzajemna, bezsporna, wymagalna i powstała z takstatywnie wyliczonych tytułów. Moment dokonania potrącenia zobowiązanie podatkowego z wierzytelności podatnika wobec skarbu państwa zależy od sposobu wszczęcia postępowania w tym zakresie.
Podkreślono iż przedmiotem świadczenia podatnika mogą być zarówno rzeczy ruchome, nieruchomości, prawa majątkowe o charakterze rzeczowym jak i obligacyjnym a także prawa na dobrach niematerialnych jeżeli są zbywalne.
Natomiast umorzenie zaległości podatkowej i odsetek za zwłokę następuje na podstawie jednostkowego i konstytutywnego aktu administracyjnego organ ma się kierować ważnym interesem podatnika i interesem publicznym. Prawem do umorzenia dysponuje nie tylko organ podatkowy ale też Minister Finansów. Nie można prowadzić postępowanie o umorzenie jeżeli zobowiązanie wygasło i nie istnieje zaległość podatkowa. Nie można umorzyć jedynie zaległości podatkowej odmawiając umorzenia odsetek za zwłokę.
Z kolei z nadpłaconym podatkiem mamy do czynienia wtedy gdy istnieje podstawa do uiszczenia podatku przez określonego podatnika tyle że ów podatek został uiszczony w kwocie wyższej od należnej wskutek decyzji konstytutywnej lub deklaratoryjnej wydanej przez organ podatkowy czy na skutek błędu popełnionego przez samego podatnika przy samo obliczeniu podatku. Ordynacja podatkowa przewiduje dwie metody wysokości nadpłaty:
przez organ podatkowy oraz przez samego podatnika.
Reasumując praca pokazała iż podstawowym sposobem efektywnego wygaśnięcia zobowiązania podatkowego jest zapłata podatku w odpowiednim terminie, formie i wysokości.
Podatek może być zapłacony w dwóch formach w formie podstawowej (gotówkowa, bezgotówkowa) i w formie pomocniczej (znakami opłaty skarbowej, papierami wartościowymi, znakami skarbowymi akcyzy, urzędowymi blankietami wekslowymi). Oprócz zapłaty podatku oraz pobrania podatku przez płatnika lub inkasenta, sposobami efektywnego wygaśnięcia zobowiązania mogą być : zaliczenie nadpłaty na poczet zaległości podatkowych oraz bieżących zobowiązań podatkowych, potrącenie.
Wśród sposobów nieefektywnych sposobów wygaśnięcia zobowiązań podatkowych można wyróżnić: zaniechanie poboru podatku (zwolnienie generalne stosuje Minister Finansów w drodze rozporządzenia. Indywidualne stosują organy podatkowe w drodze decyzji administracyjnej), umorzenie zaległości podatkowych (Ordynacja podatkowa określa dwa rodzaje umorzeń : na wniosek podatnika oraz z urzędu) oraz przedawnienie zobowiązania podatkowego (zobowiązanie podatkowe przedawnia się z upływem 5 lat licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku).
Nie ulegają przedawnieniu zobowiązania podatkowe zabezpieczone hipoteką lub zastawem skarbowym, jednakże po upływie terminu przedawnienia zobowiązania te mogą być egzekwowane, tylko z przedmiotu hipoteki.
Bibliografia
1. Babiarz S., B. Dauter, B. Gruszczyński, R. Hauser, A. Kabat, M. Niezgódka-Medek, Ordynacja podatkowa. Komentarz, Warszawa 2004
2. Brzeziński B., Prawo podatkowe. Zarys wykładu, Toruń 1995
3. Brzeziński B., W. Matuszewski , W. Morawski, A. Olesińska, Prawo finansów publicznych, Toruń 1999
4. Dauter B., Efektywne sposoby wygasania zobowiązań podatkowych, ?Gazeta Sądowa? 2002, Nr 10
5. Dzwonkowski H., Powstawanie zobowiązań podatkowych, ?Przegląd Podatkowy?2000, Nr 1
6. Etel (red.) L., Prawo podatkowe, Difin, Warszawa 2005
7. Gomułowicz A., J. Małecki, Podatki i prawo podatkowe, Warszawa 2004
8. Kamińska A., Wygaśnięcie zobowiązania osoby trzeciej nie prowadzi do wygaśnięcia zobowiązania podatnika, ?Monitor podatkowy? 1999, Nr 9
9. Kmieciak H., Powstawanie zobowiązań podatkowych, ?Finanse Komunalne?2004, Nr 5
10. Korzan K., Sądowe postępowanie egzekucyjne i zabezpieczające w sprawach cywilnych, Warszawa 1986
11. Kulicki J., Obowiązek podatkowy i zobowiązanie podatkowe, ?Prawo Spółek?1999, Nr 7/8
12. Kuśnierz W., Wygaśnięcie zobowiązań podatkowych, ?Prawo gospodarcze? 1998, Nr 7
13. Mastalski R., Prawo podatkowe, Warszawa 2004
14. Owsiak S., Finanse publiczne, PWE, Warszawa 2001
15. Pietrzak B., Z. Polański, B. Woźniak (red.), System finansowy w Polsce, PWN, Warszawa 2004
16. Wengerek E., Sądowe postępowanie egzekucyjne w sprawach cywilnych, Warszawa 1978
17. Wójtowicz (red.) W., . Prawo podatkowe. Część ogólna i szczegółowa, Bydgoszcz-Lublin 2005
18. Wójtowicz (red.) W., Prawo podatkowe. Część ogólna i szczegółowa, Bydgoszcz-Lublin 2005
Orzecznictwa:
1. Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 26 sierpnia 2003 r. w sprawie prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów
2. Ustawa z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne
3. Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych
4. Ustawa z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych
5. Ustawa z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych
6. Ustawa z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji
7. Ustawa z dnia 28 września 1991 r. o kontroli skarbowej
8. Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa
9. Ustawa z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji
10. Ustawa z dnia 28 września 1991 r. o kontroli skarbowej
11. Ustawa z dnia 16 listopada 2006 r. o opłacie skarbowej
12. Ustawa z dnia 9 września 2000 r. o opłacie skarbowej
13. Ustawa z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych
14. Wyrok NTA z dnia 27 lutego 1934 r., L. Rej. 6498/29
15. Wyrok NSA z dnia 13 września 1989 r., II CRN 26/89
16. Wyrok NSA z dnia 6 sierpnia 1992 r., III S.A. 709/92
Czas czytania: 115 minut
Ciekawostki ze świata
Treść zweryfikowana i sprawdzona
Zgodnie z misją, Redakcja serwisu dokłada wszelkich starań, aby dostarczać rzetelne i sprawdzone treści edukacyjne.
Dodatkowe oznaczenie "Sprawdzona treść" wskazuje, że dany materiał został zweryfikowany przez Redakcję lub ekspertów współpracujących z serwisem.
Weryfikacja tekstu odbywa się na następujących poziomach:
1. Sprawdzenie tekstu pod kątem ewentualnych błędów ortograficznych, stylistycznych, interpunkcyjnych lub innych.
2. Weryfikacja tekstu pod kątem błędów rzeczowych.
3. Sprawdzenie materiału pod kątem ich aktualności.
Dodatkowe oznaczenie "Sprawdzona treść" wskazuje, że dany materiał został zweryfikowany przez Redakcję lub ekspertów współpracujących z serwisem.
Weryfikacja tekstu odbywa się na następujących poziomach:
1. Sprawdzenie tekstu pod kątem ewentualnych błędów ortograficznych, stylistycznych, interpunkcyjnych lub innych.
2. Weryfikacja tekstu pod kątem błędów rzeczowych.
3. Sprawdzenie materiału pod kątem ich aktualności.