Gorczański Park Narodowy

Gorczański Park Narodowy

Położenie, powierzchnia i historia
Gorczański Park Narodowy obejmuje centralną i północno-wschodnią część pasma Gorców, z najwyższym szczytem Jaworzyną Kamienicką (1288 m npm). Znajduje się on w południowej części kraju, w województwie w nowosądeckim. Park utworzony został w 1981 roku na obszarze 5908 ha. Początki ochrony przyrody na tym terenie sięgają 1927 roku, kiedy to utworzony został w dobrach hr. Ludwika Wodzickiego z Poręby Wielkiej leśny rezerwat przyrody Turbacz im. Władysława Orkana. Obecna powierzchnia parku wynosi 7019 ha, z czego 6610 ha (94,2%) to lasy. Ochroną ścisłą objęto 2850 ha (40,6%) w tym 2799 ha lasów. Powierzchnia otuliny GPN obejmuje 16647 ha.

Geologia i geomorfologia
W krajobrazie Gorców dominują łagodne kopulaste szczyty. Doliny rzeczne wcinają się ostro w masyw, tworząc kształt rozrogu z głównym punktem zwornikowym - szczytem Turbacza.
Charakterystycznym elementem rzeźby terenu są wychodnie skał piaskowcowych, występujących na północnych stokach. Na terenie parku znajduje się kilka niewielkich jaskiń utworzonych na skutek przesunięć skał. Podłoże geologiczne stanowią utwory fliszu karpackiego płaszczowiny magurskiej, na które składają się zespoły piaskowcowo-zlepieńcowe (tworzące grzbiety) i łupkowo-piaskowcowe ((w obniżeniach i przełęczach). W obszarze parku znalazły się poza Turbaczem, najwyższe szczyty Gorców: Jaworzyna Kamienicka (1288 m npm) , Kiczora (1282 m npm), Kudłoń 1279 m npm), Gorc Kamienicki (1228 m npm) i Czoło Turbacza.

Wody
Ekosystemy wodne zajmują 19 ha (ok. 0,3%) powierzchni parku, Park znajduje się na obszarze źródliskowym Kamienicy, do której spływają liczne małe potoki.

Roślinność
W całych Gorcach stwierdzono występowanie 944 gatunków roślin naczyniowych, 250 gat. mchów, 450 gat. porostów oraz 116 gat. wątrobowców. Około 85% stwierdzonych taksonów występuje na terenie parku. Charakterystyczne dla Gorców są rośliny górskie, z których najcenniejsze są gatunki alpejskie (22 gatunki) naturalnie występujące powyżej górnej granicy lasu i subalpejskie (24 gatunki) spotykane na gorczańskich polanach. Lasy zajmują ok. 95% powierzchni parku. W dużym stopniu są one w wieku powyżej 100 lat. Panującymi gatunkami w nich są świerk, buk, jodła, a w domieszce występują modrzew, jawor, wiąz, jesion i olsza szara. Piętro regla dolnego sięga od 650 do 1100 m npm, regiel górny od 1100 do 1310 m npm. Dominującym typem siedliskowym lasu jest las górski, występujący w reglu dolnym, bór wysokogórski zajmuje ok. 5% powierzchni drzewostanów Parku. W parku wyróżniono 7 zespołów leśnych. W reglu dolnym występują: buczyna karpacka, bór świerkowo-jodłowy regla dolnego, kwaśna buczyna górska, olszyna karpacka, olszyna bagienna i żyzna jedlina, zaś w reglu górnym bór świerkowy. Zbiorowiska nieleśne - łąki, hale i polany zajmują ok. 5% powierzchni parku. Rośnie na nich 35% gatunków roślin naczyniowych. W ekosystemach nieleśnych wyróżnia się 16 zbiorowisk roślinnych. Najbogatszymi gatunkowo zbiorowiskami są łąka mieczykowo-mietlicowa, młaka turzycowa i eutroficzna młaka górska. Nieliczne hale i polany powstały w wyniku działalności człowieka. Regres pasterstwa spowodował wzmożoną sukcesję roślinności krzewiastej i drzewiastej na polanach. W jej wyniku uległo degradacji wiele zespołów roślinnych oraz ustępują gatunki typowe dla górskich hal, w tym krokusy. Obecnie czynione są przygotowania do opracowania wytycznych ochrony czynnej najwartościowszych pod względem przyrodniczym i krajobrazowym polan parku.

Fauna
Fauna parku jest typowa dla Beskidów. Licznie reprezentowane są ptaki górskie, borealno-alpejskie i puszczańskie. Spotyka się wśród nich gatunki drapieżne: myszołów, trzmielojad, kobuz, jastrząb; sowy (puchacz, puszczyk uralski i pospolity) oraz kuraki leśne (jarząbek, cietrzew, głuszec). Gniazdują tam także: bocian czarny, orzechówka, kruk, pluszcz i wielu innych, w tym siwerniak. W parku żyje ok. 30 gatunków ssaków, z których najcenniejsze są duże drapieżniki - wilk, ryś, niedźwiedź, a najpospolitsze jelenie, sarny i dziki. Do osobliwości zaliczyć należy przedstawicieli rodziny plichowatych: popielicę, orzesznicę i koszatkę. Na terenie parku występują płazy: salamandra plamista (uznana za symbol parku), traszki (4 gatunki), żaba trawna, ropucha szara i kumak górski. Przedstawicielami gadów są: jaszczurka zwinka i żyworodna, padalec, żmija zygzakowata i zaskroniec. Najliczniejsze, ale i najmniej poznane są bezkręgowce.