Józef Piłsudski - życiorys

Piłsudski Józef Klemens, pseudonimy Wiktor, Mieczysław (1867-1935), działacz niepodległościowy, polityk, mąż stanu, marszałek. Pochodził z niezamożnej rodziny ziemiańskiej o starych tradycjach niepodległościowych.

1886 wysłany na studia medyczne do Charkowa, prowadził działalność rewolucyjną i niepodległościową wśród studentów. Przypadkowo zamieszany w przygotowanie zamachu na cara Aleksandra III, aresztowany w Wilnie 1887 i zesłany na Syberię, gdzie przebywał w latach 1888-1892. Po powrocie wstąpił do organizującej się Polskiej Partii Socjalistycznej (PPS) i od 1893 został członkiem Centralnego Komitetu Robotniczego (CKR) oraz redaktorem naczelnym Robotnika.

1900 ponownie aresztowany po odkryciu redakcji pisma, pozorował chorobę psychiczną i w 1901 udało mu się zbiec ze szpitala w Petersburgu. W czasie wojny japońsko-rosyjskiej (1904-1905) udał się do Japonii z propozycją wywołania powstania w Królestwie w zamian za pomoc finansową dla strony polskiej. W latach 1905-1908 kierował Organizacją Bojową PPS, która przeprowadziła wiele udanych akcji przeciwko zaborcom rosyjskim. Po rozłamie w PPS (1906) objął przywództwo PPS-Frakcji Rewolucyjnej. Ze względu na trudności w prowadzeniu działalności konspiracyjnej w zaborze rosyjskim przeniósł się do Galicji. Działając w PPS reprezentował kierunek niepodległościowy, wykazywał nieufność do rewolucjonistów rosyjskich i nie widział możliwości współpracy z nimi. W sprawie niepodległości Polski reprezentował kierunek proaustriacki, liczył na odbudowę państwa polskiego przy pomocy Austro-Węgier. 1906 prowadził rozmowy z komendantem korpusu w Przemyślu w sprawie zgody na działalność polskich organizacji o charakterze antyrosyjskim, w zamian za działalność sabotażowo-dywersyjną i szpiegowską w zaborze rosyjskim. Jego propozycja nie wzbudziła zainteresowania Austriaków.

1908 wykorzystując kryzys międzynarodowy wywołany aneksją Bośni i Hercegowiny polecił K. Sosnkowskiemu utworzenie tajnego Związku Walki Czynnej. 1910 na bazie Związku powołano organizacje o charakterze paramilitarnym: Związek Strzelecki we Lwowie z W. Sikorskim i Towarzystwo Strzeleckie w Krakowie, którego przewodnictwo objął osobiście. Z myślą o zapewnieniu materialnych podstaw działania tym organizacjom, w 1912 na zjeździe w Zakopanem powołał do życia Polski Skarb Wojskowy. W tym samym roku został komendantem wojskowym Komisji Tymczasowej Skonfederowanych Stronnictw Niepodległościowych (KTSSN). Po wybuchu I wojny światowej ogłosił mobilizację oddziałów strzeleckich. Utworzona w Krakowie kompania kadrowa przekroczyła granicę z Królestwem w dniu 6 sierpnia 1914. Wobec braku poparcia ze strony mieszkańców zaboru rosyjskiego próba wzniecenia powstania nie powiodła się. Austriacy zażądali wcielenia strzelców do armii austriackiej.

W październiku 1914 polecił utworzenie na ziemiach zaboru rosyjskiego Polskiej Organizacji Wojskowej (POW). W wyniku akcji dyplomatycznej posłów polskich w Wiedniu oraz działalności Naczelnego Komitetu Narodowego (NKN) władze austriackie wyraziły zgodę na organizację Legionów Polskich. Objął dowództwo 1 Pułku Legionów, przemianowanego później na 1 Brygadę Legionów, która brała udział w szeregu bitew na froncie galicyjskim. We wrześniu 1916 - wobec braku zainteresowania sprawami Polski ze strony państw centralnych - podał się do dymisji. Po ogłoszeniu Aktu 5 listopada mianowany szefem departamentu wojskowego Tymczasowej Rady Stanu (1916-1917). Osadzony przez Niemców w więzieniu w Magdeburgu po tzw. kryzysie przysięgowym (1917).

Powrócił do Warszawy 10 listopada 1918, w dniu 11 listopada Rada Regencyjna przekazała mu władzę wojskową.

Powołany w dniu 22 listopada 1918 przez rząd J. Moraczewskiego na urząd Tymczasowego Naczelnika Państwa.

W styczniu 1919 wybrany przez Sejm Ustawodawczy na Naczelnika Państwa. Dążąc do odbudowy państwa polskiego prowadził wojnę z bolszewicką Rosją 1919-1920, zakończoną korzystnym dla Polski pokojem ryskim (1921). W czasie wojny dał się poznać jako doskonały strateg, przygotowując plan i przeprowadzając udaną Bitwę Warszawską, która miała decydujące znaczenie dla wyniku wojny. W 1919 z jego inspiracji generał L. Żeligowski zajął Wilno. Nie zrealizował planów odbudowy Ukrainy i Białorusi sprzymierzonych z Polską.

W marcu 1920 mianowany marszałkiem, do grudnia 1922 piastował godność Naczelnika Państwa i Naczelnika Wojska Polskiego. Uchwalona w 1921 Konstytucja marcowa nie przewidywała tych stanowisk.

W grudniu 1922 zrezygnował z ubiegania się o prezydenturę. Pozostał na stanowisku ministra wojny i generalnego inspektora sił zbrojnych do czerwca 1923. Po zabójstwie prezydenta G. Narutowicza i utworzeniu rządów Chjeno-Piasta zrezygnował ze wszystkich stanowisk i wycofał się z życia politycznego.

1926 po odrzuceniu przez prezydenta S. Wojciechowskiego propozycji utworzenia rządu z A. Skrzyńskim jako premierem, dokonał zamachu wojskowego (przewrót majowy). Odrzucił proponowaną mu prezydenturę, w nowym rządzie formalnie sprawował funkcję ministra wojny i generalnego inspektora sił zbrojnych. W latach 1926-1928 i 1930 był dwukrotnie premierem. Pod hasłami zwalczania "sejmowładztwa" i "partyjniactwa" oraz "sanacji życia politycznego" zwalczał opozycję. Doprowadził m.in. do rozbicia Centrolewu i procesu brzeskiego, co zapewniło zdecydowane zwycięstwo Bezpartyjnemu Blokowi Współpracy z Rządem w wyborach 1930. Opracowana pod wpływem zgrupowanych wokół niego sił politycznych Konstytucja kwietniowa (1935) znacznie zwiększała uprawnienia prezydenta i rządu. Dążył do stworzenia systemu bezpieczeństwa państwa poprzez zawarcie dwustronnych umów o nieagresji z ZSRR (1932) i Niemcami (1934). Szukał możliwości zawarcia trwałych sojuszy z Francją i Anglią. 1932 z uwagi na pogarszający się stan zdrowia prowadzenie polityki zagranicznej powierzył J. Beckowi, sprawy krajowe W. Sławkowi.