Analiza właściwości fizycznych gleby rdzawej i płowej.

Analiza właściwości fizycznych gleby rdzawej i płowej.

Rozróżnia się tak zwane podstawowe i wtórne właściwości fizyczne gleb. Za podstawowe uważa się te, które wynikają z jakości materiału glebowego i jego składu do zajmowanej przestrzeni. Zalicza się do nich: skład granulometryczny gleby, gęstość, porowatość, konsystencję strukturę, lepkość, zwięzłość i inne. Właściwości wtórne wypływają z podstawowych właściwości fizycznych- stanowią niejako ich funkcję i warunkują właściwości gleby jako środowiska i substratu dla świata roślinnego. Zalicza się do nich właściwości : wodne, powietrzne oraz cieplne.
Gleba jest układem trójfazowym, ponieważ jej elementy znajdują się w stanie stałym, ciekłym i gazowym.
Fazę stałą stanowią cząstki mineralne, organiczne i organiczno-mineralne w różnym stopniu rozdrobnienia.
Fazę ciekłą gleby stanowi woda, w której są rozpuszczone związki mineralne i organiczne.
Fazę gazową stanowi mieszanina gazów i pary wodnej.
Gęstość właściwa jest to stosunek masy fazy stałej gleby do objętości zajmowanej przez tę fazę.
Gęstość objętościowa jest to stosunek masy próbki gleby surowej do całkowitej objętości próbki w stanie naturalnym.
Porowatość gleby jest to suma wszystkich wolnych przestworów w jednostce objętości gleby, które są zajmowane przez wodę lub powietrze.
Gleby płowe tworzą się pod lasami liściastymi lub mieszanymi w klimacie umiarkowanie wilgotnym i umiarkowanie ciepły o rocznej sumie opadów 500-700 mm i średniej rocznej temperaturze 6-8 st.C. Powstają one z różnych utworów, najczęściej dwuczłonowych-pisków naglinowych, z reguły dość głęboko odwapnionych. Pod górną kilkudziesięciu centymetrową warstwą spiaszczoną, lub zapiaszczoną. Zlega podłoże bogatsze we frakcję iłową. Sam fakt mniejszej stosunkowo wartości koloidów mineralnych w warstwach powierzchniowych powoduje że warstwy te są jaśniejsze od bardziej glinistego, brunatnego podłoża. Poza tym dolna część warstwy spiaszczonej objęta jest często procesami lokalnego oglejenia w skutek sezonowej anaerobiozy, związanej z okresowym pojawieniem się wód zaskórnych na kontakcie utworu spiszczonego z glinistym podłożem.
Ogólna zawartość próchnicy w glebach płowych waha się w granicach 2-5 % ilości jej w poziomie A3, spada do 0,5-1w%. Gleby płowe są w poziomach powierzchniowych przeważnie zakwaszone, odczyn w poziomie próchnicznym wynosi pH 4-5.
Z pomiarów wynika że w glebach płowych dominuje faza stała. Jej udział wzrasta wraz ze spadkiem głębokości. W poziomie Ap o miąższości 50 cm wynosi 62,31%, zaś w poziomie Cg 66,67%. Znacznie mniejszy jest udział fazy ciekłej. Tu także wzrasta on wraz z głębokością dochodząc do 25,9% w poziomie Cg. Największy udział fazy stałej obserwujemy w poziomie Ap o miąższości 50 cm i wynosi on 21,89%. Udział fazy stałej w glebie płowej malej wraz ze spadkiem głębokości dochodząc do 7.82% w poziomie BtgC i do 7,43% w poziomie najgłębszym- Cg. Największą porowatość wykazuje poziom genetyczny Ap ? 37,69%. Zaś najmniejszą poziomy znajdujące się najgłębiej BtgC i Cg-33,33%. Wilgotność w procentach wagowych waha się w granicach 9,75-15,75%, prz czym największą zaobserwowano w poziomie Cg zaś najmniejszą w poziomie genetycznym Eet. Wilgotność w procentach objętościowych wzrasta wraz z głębokością. Ogólne zapasy wody są największe w poziomie genetycznym BtgC i wynoszą 78,91 mm. W poziomie Ap 78,98mm.
Najmniejszą ogólną ilość zapasów wodnych zaobserwować można w poziomie Eet 41,18mm. Najwięcej zapasów wody dostępnej mamy na głębokości do 50 cm ?56,50mm, zaś najmniejszą na głębokości 75-105 cm ?25,22mm.
Gleba rdzawe tworzą się w warunkach klimatu umiarkowanie ciepłego i umiarkowanie wilgotnego przy współudziale roślinności lasów iglastych. Skałami macierzystymi tych gleb są ubogie w związki zasadowe, przypuszczalne utwory piaszczyste -luźne lub słabo gliniaste piaski oraz gruboziarniste piaskowce nie węglanowe.
Odczyn tych gleb jest kwaśny, pH w górnych poziomach wynosi około 5 lub mniej. W typowych glebach rdzawych nagromadzenie w wyniku wietrzenia stosunkowo znacznych ilości wolnych form żelaza i glinu powoduje, że już w powierzchniowych poziomach gleby tworzą się nierozpuszczalne kompleksy tych metali z kwasami próchnicznymi. W przypadku nieco uboższych skał macierzystych lub przy większej produkcji łatwo rozpuszczalnych kwasów próchnicznych, powstają gleby rdzawe ze znakami bielicowienia.
Z pomiarów wynika ze największy udział stanowi faza stała. Na poziomie genetycznym A jest to 43,78%. Znacznie większy udział fazy stałej mamy na głębokości 80-130cm, w poziomie genetycznym C-61,12%. Zaś największy udział tej fazy obserwujemy w poziomie genetycznym BvC-63,40%. Mniejszy jest udział fazy gazowej. W poziomie genetycznym Abv wynosi on 38,37%. Nieco niższy udział tej fazy mamy w poziomie genetycznym A o głębokości do 10 cm-35,17%. Najmniejszy udział fazy gazowej obserwujemy w poziomie genetycznym BvC ?30,32%. W glebach rdzawych zaobserwowano najmniejszy udział fazy ciekłej. Dla poziomu A jest on największy i wynosi 21,5% natomiast najmniejszy udział tej frakcji zanotowano w poziomie genetycznym Bv 6,09%. Dla poziomu najniższego wyniósł on 6,75%. Porowatość od 0-80 cm malej wraz z głębokością. W poziomie genetycznym C obserwujemy jej niewielki wzrost. W poziomie genetycznym A porowatość jest największa i wynosi 56,22%. Zaś najmniejsza jest w poziomie BvC i stanowi 36,60%. W poziomie C o głębokości 80-130 cm porowatość wynosi 38-88%. Największa wilgotność w procentach wagowych występuje na głębokości 0-10cm , poziom A-19,27%. Zaś najniższa w poziomie BvC 3,74. W poziomie Bv ?3,90. Wilgotność w procentach wagowych największą wartość osiąga także w poziomie genetycznym A i wynosi 21,05%. Najmniejszą w poziomie Bv- 6,09%. (tak samo jak w wilgotności wagowej). Ogólne zasoby wody największe są na głębokości 80-130 cm i wynoszą 33,62mm. Najniższe są na głębokości 60-80 cm ? 12,57%. W poziomie A ogólne zasoby wodne wynoszą 21mm. Największa ilość dostępnych zapasów wodnych także występuje w poziomie C i wynosi 27,47mm. Najmniejszą ilość obserwujemy w poziomie BvC ?8,53 mm. Między zapasami wody ogółem a dostępnymi zapasami wody występuje pewna zależność: ich udział malej od poziomu A aż do poziomu BvC osiąga najniższa wartość po czym wzrasta w poziomie C osiągając wartość maksymalna. Ogólnie można stwierdzić ze zarówno w glebach płowych jak i rdzawych większy udział stanowią ogólne zapasy wody. Zarówno w glebie brunatnej jaki i płowej obserwujemy spadek porowatości wraz z głębokości.

Literatura:
Bednarek R, 1974, Geografia gleb świata, UMK
Bednarek R, 1990, Geografia gleb PWN Warszawa
Mocek W, 2000, Geneza, analiza i klasyfikacja gleb, AR Poznań