Organizacja administracji publicznej Polski

Wstęp
1. Pojęcie administracja publiczna znaczy "służba społeczeństwu" i pochodzi od języka łacińskiego:
"administro" - kierować, zarządzać, służyć
"publicus" - zbiorowy, społeczny, służący ogółowi (nie ma charakteru prywatnego)
Administracja państwowa (publiczna) dzieli się na administrację rządową i administrację samorządową. Administracja rządowa to zespół organów administracyjnych kierowanych przez Radę Ministrów. Administracja samorządowa to administracja szczebla lokalnego oraz regionalnego

2. Organy administracji publicznej :
2.1 Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej

Stanowisko prezydenta istniało w Polsce w okresie międzywojennym i jeszcze kilka lat po II wojnie światowej. Konstytucja z 1952 roku zniosła instytucję prezydenta, a wprowadziła Radę Pal1stwa, z przewodniczącym na czele. Był to organ kolegialny, którego kompetencje były podobne do kompetencji prezydenta jako głowy pal1stwa. W wyniku obrad okrągłego stołu urząd prezydenta został przywrócony i wprowadzony do systemu ustrojowego nowelizacją konstytucji z 7 kwietnia 1989 roku
Prezydent jest wybierany na pięcioletnią kadencję w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich, większościowych i w głosowaniu tajnym. Ta sama osoba może być wybrana tylko dwukrotnie. Wybory prezydenckie zarządza marszałek sejmu, a ważność wyboru stwierdza Sąd Najwyższy. Na prezydenta może być wybrany obywatel polski, który najpóźniej w dniu wyborów ukończył 35 lat i korzysta z pełni praw wyborczych do sejmu. Kandydat jest poddawany postępowaniu lustracyjnemu, polegającemu na sprawdzeniu, czy złożył on zgodne z prawdą oświadczenie o współpracy z organami bezpieczeństwa PRL. Kandydata zgłasza co najmniej 100 tysięcy obywateli. O wyborze decyduje bezwzględna większość ważnie oddanych głosów. Jeżeli żaden z kandydatów nie uzyska takiej większości, to przeprowadzana jest druga tura wyborów, do której przechodzi dwóch kandydatów, którzy uzyskali największą liczbę głosów w pierwszej turze.
Kadencja prezydenta rozpoczyna się w dniu złożenia przez niego przysięgi wobec Zgromadzenia Narodowego, a kończy wraz z upływem pięciu lat od dnia objęcia prezydentury. Powody wcześniejszego zakończenia urzędowania mogą być następujące:
? śmierć prezydenta,
? zrzeczenie się prezydentury,
? uznania za Zgromadzenie Narodowe trwałej niezdolności prezydenta do sprawowania władzy urzędu ze względu na stan zdrowia,
? złożenie z urzędu orzeczeniem Trybunału Stanu.
Jeżeli prezydent nie może tylko przejściowo pełnić swoich obowiązków, to zawiadamia o tym marszałka sejmu, który je tymczasowo od niego przejmuje.
Prezydent za swoją działalność nie ponosi odpowiedzialności politycznej (parlamentarnej), natomiast za naruszenie konstytucji, ustawy lub popełnienie przestępstwa ponosi odpowiedzialność konstytucyjną przed Trybunałem Stanu. Decyzję o postawieniu prezydenta w stan oskarżenia podejmuje Zgromadzenie Narodowe większością 2/3 głosów ustawowej liczby członków na wniosek co najmniej 140 parlamentarzystów.
Kompetencje prezydenta można podzielić na sześć głównych grup.
Kompetencje w stosunku do parlamentu: zarządzanie wyborów, zwoływanie pierwszego posiedzenia, inicjatywa ustawodawcza, prawo weta zawieszającego w stosunku do ustawy, podpisywanie ustaw i zarządzanie ich ogłoszenia w "Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej", skracanie kadencji sejmu, występowanie z wnioskiem do sejmu o powołanie prezesa Narodowego Banku Polskiego.
Kompetencje w stosunku do Rady Ministr6w: powoływanie rządu, dokonywanie na wniosek premiera zmian w składzie rządu, występowanie z wnioskiem do sejmu o pociągnięcie członka Rady Ministrów do odpowiedzialności przed l1ybunałem Stanu, zwoływanie w sprawach szczególnej wagi Rady Gabinetowej (Rada Ministrów pod przewodnictwem prezydenta).
Kompetencje w stosunku do władzy sądowniczej: powoływanie sędziów na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa, powoływanie prezesów Naczelnego Sądu Administracyjnego, Sądu Najwyższego, Trybunału Konstytucyjnego oraz jednego członka Krajowej Rady Sądownictwa.
Kompetencje w zakresie stosunków zagranicznych: reprezentowanie państwa w stosunkach międzynarodowych (we współdziałaniu z premierem i właściwym ministrem), zatwierdzanie i wypowiadanie umów międzynarodowych, mianowanie i odwoływanie polskich ambasadorów, przyjmowanie listów uwierzytelniających i odwołujących przedstawicieli dyplomatycznych innych państw akredytowanych w Polsce.
Kompetencje w zakresie zwierzchnictwa sił zbrojnych i obronności państwa: jest najwyższym zwierzchnikiem sił zbrojnych (w czasie pokoju sprawuje to zwierzchnictwo za pośrednictwem ministra obrony narodowej), zarządza powszechną lub częściową mobilizację i wydaje decyzję o użyciu sił zbrojnych do obrony kraju, a gdy sejm nie może się zebrać na posiedzenie, zarządza wprowadzenie stanu wojny, stanu wojennego lub stanu wyjątkowego.
Z zakresem kompetencji prezydenta wiąże się wydawanie przez niego aktów urzędowych. Niektóre z nich musi podpisać premier, aby nabrały ważności. Takie uzależnienie ważności aktów prezydenta od ich zaakceptowania przez premiera nazywamy kontrasygnatą. Konstytucja określa też 30 prerogatyw, czyli aktów niewymagających podpisu premiera. Należą do nich między innymi: zarządzanie wyborów do sejmu i senatu, skracanie kadencji sejmu, inicjatywy ustawodawcze, zarządzania referendum ustawodawczego, podpisywanie albo odmowa podpisania ustawy, powoływanie sędziów i stosowanie prawa łaski.

2,2 Rząd

W Polsce, premiera desygnuje prezydent - osoba desygnowana jest zazwyczaj wskazana przez partię lub koalicję przejmującą władzę. Premier proponuje skład rządu (czyli kandydatów na ministrów), który jest przedstawiany Sejmowi (w ciągu 14 dni od pierwszego posiedzenia Sejmu lub od przyjęcia dymisji poprzedniego rządu). W Sejmie kandydaci na ministrów są przesłuchiwani przez odpowiednie komisje sejmowe i uzyskują (lub nie) rekomendacje tych komisji. Premier po negatywnej ocenie swojego kandydata przez daną komisję może zaproponować inną osobę na to stanowisko (nie jest to jednak konieczne). Następnie Sejm na posiedzeniu plenarnym wysłuchuje opinii przedstawicieli komisji sejmowych. W ciągu 14 dni od wybrania składu Rady Ministrów premier ma obowiązek wygłosić w Sejmie expos z wnioskiem o wotum zaufania, po czym przeprowadza się głosowanie za powołaniem lub odrzuceniem całego proponowanego składu rządu. Po pozytywnym wyniku głosowania, do którego potrzebna jest bezwzględna liczba głosów, prezydent odbiera przysięgę od nowopowołanej Rady Ministrów i od tego momentu zaczyna ona formalnie sprawować władzę wykonawczą.
Premier składa dymisję na ręce prezydenta w przypadku, gdy:
? ukonstytuował się nowy Sejm (po wyborach parlamentarnych)
? premier lub Rada Ministrów rezygnują z pełnionej funkcji (w tym przypadku prezydent może nie przyjąć dymisji)
? Sejm nie udzielił wotum zaufania rządowi
? Sejm uchwalił wotum nieufności wobec rządu (wotum nieufności jest konstruktywne, czyli wraz z wnioskiem o wyrażenie wotum nieufności musi być podane nazwisko nowego szefa Rady Ministrów)
W krajach o systemie parlamentarno-gabinetowym tak jak Polska rząd jest wyłaniany i odpowiedzialny przed parlamentem..

2.3 Sejm
Sejm jest od końca XV w. najwyższym organem ustawodawczym w Polsce.
Obecnie Sejm stanowi niższą izbę polskiego parlamentu. Składa się on z 460 posłów, wybieranych w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich i proporcjonalnych, w głosowaniu tajnym. Kadencje Sejmu są 4-letnie. Zaczynają się w dniu pierwszego posiedzenia nowowybranego Sejmu i trwają do dnia poprzedzającego dzień zebrania się Sejmu następnej kadencji.
Obecny Sejm obraduje ciągle, jego obrady są jawne
Organy Sejmu:
? Marszałek Sejmu
? Wicemarszałkowie Sejmu
? Prezydium Sejmu
? Konwent Seniorów
? oraz komisje sejmowe
Funkcje i uprawnienia Sejmu:


Funkcja ustrojodawcza i ustawodawcza
? ustanawianie ustroju państwa,
? stanowienie prawa przez uchwalanie ustaw oraz ogłaszanie uchwał, w tym budżetu państwa,
? określanie podstawowych kierunków działalności państwa.

Funkcja kreacyjna:
? powoływanie na stanowiska i zatwierdzanie składu rządu,
? w szczególnym wypadku ? prawo do samodzielnego powołania rządu (w przypadku uchwalenia wotum nieufności),
? wybór i powoływanie na stanowiska:
o zastępcy przewodniczącego i członków Trybunału Stanu,
o sędziów Trybunału Konstytucyjnego,
o członków Krajowej Rady Sądownictwa (spośród posłów),
o członków Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, Rady Polityki Pieniężnej,
o Rzecznika Praw Obywatelskich, Rzecznika Praw Dziecka,
o prezesów Najwyższej Izby Kontroli, Narodowego Banku Polskiego,
o Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych,
o prezesa i członków kolegium Instytutu Pamięci Narodowej,
? powoływanie osób na niektóre inne stanowiska państwowe przez Marszałka Sejmu w porozumieniu z odpowiednimi organami
Funkcja kontrolna
? wotum nieufności wobec rządu lub konkretnego ministra,
? absolutorium budżetowe,
? zapytania i interpelacje skierowane do członków rządu, prezesa NIK lub NBP (osoby, do których skierowane są zapytania i interpelacje mają 21 dni na odpowiedź)

2.4 Senat
Senat Rzeczypospolitej Polskiej jest organem ustawodawczym, izbą wyższą polskiego parlamentu. Składa on się ze 100 senatorów wybieranych w wyborach powszechnych na kadencję 4-letnią (W przypadku wygaśnięcia mandatu Prezydent RP zarządza wybory uzupełniające).
Organy senatu
? Marszałek Senatu: stoi na straży praw i godności Senatu Rzeczypospolitej.
? Prezydium Senatu, organ Senatu. Do jego obowiązków należy dokonywanie interpretacji regulaminu Senatu po zasięgnięciu opinii Komisji Regulaminowej, Etyki i Spraw Senatorskich, zlecanie komisjom senackim rozpatrzenie spraw w danym zakresie, ustala zasady organizowania doradztwa naukowego na rzecz Senatu i jego organów, powołuje doradców oraz korzystania z ich opinii i ekspertyz, czuwa nad wykonywaniem przez senatorów ich obowiązków wynikających z regulaminu, opiniuje sprawy wniesione przez marszałka senatu, podejmuje inne czynności wynikające z regulaminu Senatu.
? W Sejmie RP, to organ zapewniający współdziałanie klubów poselskich w sprawach związanych z działalnością i tokiem prac Sejmu
? Komisja senacka, komisja parlamentarna powoływana przez Senat, w celu rozpatrywania i przygotowywania spraw stanowiących przedmiot prac Senatu oraz wyrażania opinii w sprawach przekazanych pod ich obrady przez Senat, Marszałka Senatu lub Prezydium Senatu.
3. Administracja terenowa:
3.1 Gmina
Gmina - to wspólnota samorządowa mieszkańców na odpowiednim terytorium. Może występować również jako jednostka samorządu specjalnego np. gmina wyznaniowa, gmina szkolna.
Od 1990 r. w Polsce gmina jest podstawową jednostką samorządu terytorialnego. O ustroju gminy stanowi jej statut. Gmina może być gminą wiejską, gminą miejsko-wiejską lub gminą miejską. Gmina może tworzyć jednostki pomocnicze: sołectwa, dzielnice, osiedla i inne.
Do zakresu działania gminy należą wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym, nie zastrzeżone ustawami na rzecz innych podmiotów. Mieszkańcy gminy podejmują rozstrzygnięcia w głosowaniu powszechnym (poprzez wybory i referendum) lub za pośrednictwem organów gminy. Organami gminy są:
? rada gminy;
? wójt (burmistrz, prezydent miasta).
Gmina realizuje wszystkie zadania niezastrzeżone do kompetencji innych jednostek samorządu terytorialnego (powiat, województwo samorządowe).
Na terenie kraju znajduje się 2478 gmin, w tym 65 gmin mających status miasta na prawach powiatu. Najwiekszą terytorialnie gminą w Polsce jest Pisz w powiecie piskim, zajmuje terytorium 635 km
3.2 Powiat
Powiat to jednostka podziału administracyjnego w Polsce. Wchodzi w skład województwa i skupia kilka sąsiadujących gmin (powiat ziemski). Istnieją także gminy wydzielone - miasta na prawach powiatu, które nazywane są powiatami grodzkimi.
Po raz pierwszy wprowadzono powiaty w II poł.XIV w., gdy zastąpiono nimi kasztelanie. Powiaty istniały podczas zaboru rosyjskiego, w dwujęzycznym Wielkim Księstwie Poznańskim, jako odpowiednik niemieckiego terminu Kreis i w Polsce międzywojennej. W okresie PRL-u istniały do 1975 r., kiedy to zlikwidowane duże województwa podzielone na powiaty, a wprowadzono 49 mniejszych województw. Podział na powiaty przywróciła ostatnia reforma administracyjna, która weszła w życie 1 stycznia 1999.
Władzę uchwałodawczą i kontrolną w powiecie sprawuje rada powiatu, a władzą wykonawczą jest starosta. W powiecie grodzkim funkcje te sprawuje odpowiednio rada miejska i prezydent miasta, lub burmistrz.
Powiaty w statystyce Unii Europejskiej stanowią regiony NUTS 3.
Największym powiatem ziemskim jest powiat białostocki, a grodzkim - Warszawa.
3.3 Województwo
3.3.1 Zarząd województwa jest organem wykonawczym województwa.
W jego skład, liczący 5 osób, wchodzi marszałek województwa (jako przewodniczący), wiceprzewodniczący i członkowie. W pracach zarządu uczestniczy także, z głosem doradczym, skarbnik województwa. Członkostwa w zarządzie województwa nie można łączyć z członkostwem w organach gminy i powiatu, a także z zatrudnieniem w administracji rządowej oraz mandatem posła lub senatora.
Marszałek województwa jest wybierany przez sejmik spośród jego radnych bezwzględną większością głosów. Marszałek kieruje bieżącymi sprawami województwa oraz reprezentuje je na zewnątrz. Sejmik wybiera także, na wniosek marszałka, pozostałych członków zarządu, w tym nie więcej niż 2 wiceprzewodniczących (w odróżnieniu od zasady wyboru marszałka, wiceprzewodniczący i pozostali członkowie zarządu mogą być wybrani spoza grona radnych).
Zarząd jest organem kolegialnym, uchwały podejmuje zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy składu zarządu w głosowaniu jawnym, chyba że przepisy ustawy przewidują głosowanie tajne. W przypadku równej liczby głosów rozstrzyga głos marszałka województwa. Skarbnik województwa uczestniczy w pracach zarządu i ma jedynie głos doradczy. Szczegółowe zasady i tryb działania zarządu określa statut województwa.
4. Zakończenie
Administracja publiczna jest ważnym fundamentem instytucji państwa, to na niej opierają się najważniejsze organy , kompetencje i ich wzajemne relacje.